KUR BATTIATO DËGJONTE RADIO TIRANËN

Sot më hapet dita me një lajm morti: ka vdekur Franco Battiato – artist, kantautor, poet. Dhe si gjithnjë kur të vdes një i afërm, mendjen ma përmbytin kujtimet.

Për herë të parë do ta kem dëgjuar me këngën aq të çuditshme Bandiera bianca (“A Beethoven e Sinatra/preferisco l’insalata”), dhe pastaj me Cuccurucucu paloma, ku citoheshin muzikalisht Beatles & The Rolling Stones.

Por tani dashkam ta kujtoj me një varg të Voglio vederti danzare (1982), ku Battiato në pak vargje i bën një panoramë vallëzimit anembanë globit: të ciganeve në shkretëtirë, të balinezeve, të dervishëve, të valltarëve bullgarë që hidhen zbathur mbi kongjij.

Ngjan si eksperienca e kujt kalon nga një kanal televiziv në tjetrin, duke luajtur me telekomandën, ditën botërore të valles.

Dhe befas në këngë shfaqet edhe Shqipëria ime, në vargjet E Radio Tirana trasmette musiche balcaniche. Të gjithë të tjerët vallëzojnë, por radioja jonë transmeton.

Radio Tirana në fillim të viteve 1980.

Mu në stinën më të errët të Shqipërisë, të kapur të gjithë peng e paranojës së Hoxhës, të tmerruar nga terrori dhe të sfilitur nga varfëria, vjen një sinjal i çuditshëm nga bregu përbri, që thotë: “ne e dëgjojmë muzikën tuaj.”

Kush e dëgjonte Radio Tiranën ato vite përtej telave me gjëmba të kufirit dhe thikave laser të projektorëve mbi detin në Sarandë?

Përgjigjem: bota.

“Zëri i popullit” kish një rubrikë të posaçme, Zëri i Shqipërisë zëri i së vërtetës, me letra nga dëgjuesit e Radio Tiranës në planet.

Antenat e radios sonë kombëtare konsumonin mbase krejt elektricitetin e prodhuar nga një hidrocentral i vogël.

Dëgjonin proletarët, revolucionarët, të pakënaqurit, rebelët, të papërshtaturit; dëgjonin të sëmurët dhe të marrët.

Tani vinte edhe konfirmimi: Radio Tiranën e paskësh dëgjuar edhe Franco Battiato-ja i Italisë përballë.

Ne që e kalonim kohën e lirë duke ndjekur programet e RAI-t, papritur morëm një konfirmim se edhe “andej” na dëgjonin.

Ndryshe nga letrat që botonte Zëri i Popullit, Battiato e përmend Radio Tiranën si burim të “muzikave ballkanike”, ose ftesave për të kërcyer marrëzisht.

Në këngën e tij Tirana shfaqet dhe zhduket sakaq, si një fragment tingulli, gjatë rrotullimit të diskut të sintonizatorit.

Përpiqem të rindërtoj – edhe pse pa ndonjë bindje të fortë – përvojën e të dëgjuarit të radios sonë, në brigjet përballë. Nuk di se cila Radio Tiranë ka mbërritur në Sicilinë e Battiato-s – ajo që dëgjonim edhe ne, apo ajo me valë të shkurtra, që ishte për eksport.

Di që, pas Plenumit IV, muzika popullore – kënga labe, rapsoditë me çifteli, dhe gjithçka tjetër midis – përjetoheshin prej nesh si tortura artistike, me të cilën na kish dënuar regjimi, ngaqë pëlqenim pop-in italian, anglez dhe amerikan.

Ishim katandisur si ata luftëtarët e ISIS-it, që i mundojnë në qeli, duke i detyruar të dëgjojnë heavy metal, 24 orë në ditë.

Folklori i detyruar derdhej, vrullshëm si shkarkim septik, nga altoparlantët në plazhin e Durrësit, përzier me propagandën e lajmeve dhe krismat butaforike të “Heroizmit të popullit tonë në shekuj.”

Për të mbijetuar, e kishim mësuar veten që ta injoronim këtë supë të përbindshme.

Por ja që tani ia behte Battiato-ja, i cili – pa e detyruar kush – ia uronte së dashurës (?) një vallëzim ballkanik, nën tingujt e muzikës nga Tirana, magari “al ritmo di sette ottavi.”

Ironia e fatit: çfarë ishte për ne ndëshkim dhe imponim i nënshtrimit artistik, për Battiato-n përtej përfaqësonte diçka të zgjedhur, ekskuizite, ekzotike.

Me siguri, edhe terroristët në burgjet amerikane kanë pyetur nëse është e mundur, nëse është vërtet e mundur, që ka njerëz të cilët dëgjojnë heavy metal, pa qenë të detyruar ta bëjnë këtë, prej vargonjve e zinxhirëve.

I shkruaj tani këto, por pa e mohuar se atëherë gëzoja – si budallë – sa herë që Battiato-ja i këngës përmendte Radio Tiranën. Thoja me vete: “jemi ne!” dhe pastaj akoma më absurdshëm: “Jam unë! Më ka dëgjuar!”.

Komunikimi funksionokësh vajtje-ardhje.

Me kohë jam mësuar t’i pëlqej “muzikat ballkanike” të Battiato-s, veçanërisht vallet. Ato që jep Radio Tirana dhe të tjerat. Dhe aq më tepër tani, që i ka zëvendësuar turbo-folku, ose muzika e qepëve.

Tani ndonjëherë edhe më qëllon të pyes: “Çfarë dinte Battiato atëherë, që ne nuk e dinim?” Ose edhe: a mund të ketë qenë la danza një lloj rebelimi performativ, jo linguistik, ndaj disiplinimit që impononte – neve këtej totalitarizmi, atyre andej konformimi ndaj kulturës pop?

© 2021, Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara.

Teksti i plotë i këngës:

Voglio vederti danzare
Come le zingare del deserto
Con candelabri in testa
O come le balinesi nei giorni di festa
Voglio vederti danzare
Come i dervishes turners che girano
Sulle spine dorsali
O al suono di cavigliere del Katakali
E gira tutto intorno alla stanza mentre si danza, danza
E gira tutto intorno alla stanza mentre si danza
E Radio Tirana trasmette
Musiche balcaniche mentre
Danzatori bulgari
A piedi nudi sui bracieri ardenti
Nell’Irlanda del Nord
Nelle balere estive
Coppie di anziani che ballano
Al ritmo di sette ottavi
E gira tutto intorno alla stanza mentre si danza, danza
E gira tutto intorno alla stanza mentre si danza
Nei ritmi ossessivi la chiave
Dei riti tribali
Regni di sciamani
E suonatori zingari ribelli
Nella Bassa padana
Nelle balere estive
Coppie di anziani che ballano
Vecchi valzer viennesi

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin