JASHTËQITJE TË UJSHME

Lexoj sot në Panorama një artikull të Minella Aleksit, i cili i referohet një kapitulli të librit tim, Sende që nxirrte deti, të botuar në revistën italiane Lettera internazionale, no. 120, tetor 2014, për të më akuzuar se jam kthyer në një shpërndarës të shpifjeve kundër Kadaresë dhe pikërisht në lidhje me një deklaratë të supozuar të tij, për refugjatët e vitit 1990, si “jashtëqitja e kombit”.

Këtë botim unë nuk e kam marrë akoma në dorë, por e kam rekomanduar vetë përkthimin e kapitullit në fjalë; pa çka se autori i artikullit, Aleksi, nuk e ka kuptuar që bëhet fjalë për një material i cili është botuar dhe qarkullon prej kohësh në shqip; prandaj nuk ishte nevoja që të “zbulohej” në një botim italisht.

“Panorama” citon pastaj – të ripërkthyer besoj nga vetë Aleksi – pjesën e esesë ku unë paskam bërë timen shpifjen në fjalë. Dhe pikërisht:

“… Në këtë kontekst mund të shpjegohet deklarata tronditëse dhe e pabesueshme e shkrimtarit Ismail Kadare që i ka përcaktuar refugjatët shqiptarë të vitit 1991 “jashtëqitja e kombit”. Fati e deshte që vetë Ismail Kadare të linte Shqipërinë dhe mecenatët e regjimit të vjetër për të kërkuar “strehim politik” në Francë. Pastaj, çuditërisht, shkrimtari shqiptar nga akuzator u bë pjesë e këtyre “jashtëqitjeve”. Ja një mënyrë që kundërbalancon dhe pastron këtë metaforë koprologjike (të m…t, të jashtëqitjes).”

Ky është teksti që citon Aleksi.

Po citoj tani paragrafin përkatës, nga libri im Sende që nxirrte deti (Dudaj, 2013), f. 107:

Në këtë kontekst, do të shpjegojmë, më në fund, edhe përhapjen virale të një deklarate, përndryshe apokrife, të Ismail Kadaresë; i cili u përfol t’i kish quajtur “jashtëqitja e kombit” refugjatët e krizës së ambasadave, në korrik 1990. Suksesi i këtij memi dhe jetëgjatësia e tij, përtej lidhjes ekskluzive me autoritetin e Kadaresë dhe faktit ironik që vetë shkrimtari i madh do t’i bashkohej kësaj ‘jashtëqitjeje’ pak muaj më pas, ka të bëjë para së gjithash me virtytin kundërpeshues, ose katartik, të metaforës koprologjike.

Për fat të mirë, ky paragraf është botuar edhe në një ese në blog, vite më parë: kushdo mund ta verifikojë, pa qenë nevoja të marrë librin në dorë. Siç mund të shihet, unë haptazi e quaj “apokrife” deklaratën në fjalë; dhe për ata që nuk e dinë, apokrife do të thotë “e pavërtetë, e fabrikuar, false.” Madje logjika e esesë sime, arsyetimi që bëj unë atje, është që shpifja për deklaratën e Kadaresë gjeti truall dhe lulëzoi, për shkak të kontekstit të përgjithshëm koprologjik ose ekskremental, të marrëdhënieve të Shqipërisë me Perëndimin në vitin 1990.

Ja edhe i njëjti paragraf, i marrë nga përkthimi i Aldo Dodës i miratuar edhe prej meje (të cilin sapo ma dërgoi përkthyesi vetë):

In questo contesto si spiega finalmente la diffusione virale di una dichiarazione altrimenti apocrifa di Ismail Kadare. Lo stesso venne criticato per aver chiamato gli emigrati “gli espulsi della nazione”. Il successo di questo memo e la sua durata nel tempo al di la del legame con l’autorità di Kadare e il fatto ironico che lo stesso Kadare si aggiunse agli espulsi qualche mese dopo, ha a che fare prima di tutto con l’importanza di contrappeso o catartico della metafora coprologica.

Vëreni edhe një herë shprehjen altrimenti apocrifa, e cila e shpjegon qartë, për njerëzit që duan ta kuptojnë, se çfarë mendoj unë për autenticitetin e thënies në fjalë, që iu faturua Kadaresë. Nëse ky tekst në italisht, që kam miratuar unë, nuk i përgjigjet versionit të botuar nga revista italiane, për këtë i duhet kërkuar llogari redaksisë së asaj reviste (siç edhe do të bëj unë, edhe pse procesi editorial ka qenë krejtësisht jashtë kontrollit tim); sa për mua autorin, më del dhe më tepron ajo çfarë kam shkruar në origjinal.

Natyrisht, nuk ka asnjë shpifje timen kundër Kadaresë dhe as orvatje “për të penguar Nobelin”; dhe para se të lëshonte artileritë kundër meje, Aleksi duhej të kish konsultuar origjinalin e shkrimit tim në shqip, të botuar në Sende që nxirrte deti. Të gjitha ato që ka thënë më pas në artikull kundër meje janë gjepura të kategorisë së parë, të cilat vetëm sa dëshmojnë për fibrën e kalbur morale të këtij njeriu. Ma merr mendja se Kadareja vetë nuk i lexon ndyrësitë që po shkruhen kinse në mbrojtje të tij, sepse përndryshe ai vetë i pari do të ish distancuar menjëherë prej tyre (së paku ai Kadare që njoh dhe admiroj unë): ai nuk i përket kësaj bote dhe as e lidh gjë me njerëz të tillë, pavarësisht se këta mund t’i jenë ofruar tani si shilte.

Shënim: shkrimi i mësipërm u redaktua në orën 4:13.

 

No Comments

  1. Xhaxha, nga pervoja personale, masa e humbet toruan ne nje fjali me me shume se nje kallzues…. Goteske, e dhimbshme, por e vertete… E ca me tej mases, deri edhe te korrektoret letrare dhe redaktoret… E kam hequr ne kurriz keqkuptimin fatal qe sjell per ta “nje fjali e perbere”, them se per kete gje behet fjale edhe ketu…

    1. Po ç’i duhen këtij qyqari fjalitë e përbëra, xhanëm! Dhe të mendosh që revista italiane sapo ka dalë – Alessandro Leogrande, që ndërmjetësoi për përkthimin dhe botimin e esesë sime – më tha tani që ai e ka marrë numrin e fundit në dorë javën që shkoi. Ndërkohë Aleksi jo vetëm që e lexoi (do ta ketë gdhirë natën), por edhe e bëri gati fletë-rrufenë flakë për flakë, me gjithfarë insinuatash dhe akuzash trashamane kundër meje, madje edhe duke më kërkuar llogari.

  2. Më i turpshëm se “shkrimi” i Aleksit është publikimi i tij nga “Panorama” dhe lejimi nga redaksia i lloj-lloj komentuesve (më së shumti analfabetë funksionalë) të hedhin baltë mbi XhaXha-in.
    Gjëkund tjetër të hedh tjetri menjëherë në gjyq e paguan gjoba të rënda; herën tjetër pastaj gazeta e mendon dy herë, në do publikojë ajo plehra të tilla të paverifikuara…

    1. Me thone tani qe Panorama nuk ka kaluar edhe nje koment te vetem ku lexuesi behet me dijeni per repliken e AV meqe kjo mund te perceptohet si pro-Vehbiu. Kjo eshte ndyresi dhe disinformim. Natyrisht komentet qe hedhin balte mbi Vehbiun jane aprovuar me shumice.

      1. Unë vetë dërgova sot në drekë një koment, që ish korrekt dhe i qytetëruar, e nuk ma nxorën.
        Nuk është dhe rastësi, mendoj, që të gjithë këta langonj publikojnë tek “Panorama”; siç shkrova më sipër, të isha unë XhaXhai, do i kisha hedhur në gjyq këta delenxhinj.

  3. In questo contesto si può spiegare anche la dichiarazione inquietante e inaudita dello scrittore Ismail Kadare che ha definito i profughi albanesi rifugiati nelle ambasciate straniere a Tirana, nel 1991, come «gli escrementi della nazione»… Il destino ha voluto che lo stesso Ismail Kadare, alcuni mesi dopo, abbandonasse volontariamente l’Albania e i mecenati del vecchio regime per chiedere “asilo politico” in Francia. Quindi stranamente lo scrittore albanese, da accusatore, è diventato parte di quegli stessi «escrementi». Ecco un modo per controbilanciare e purificare la metafora coprologica.

    Kjo më sipër është fragmenti që në mënyrë eksplicite është cituar dhe përkthyer, pa kurrfarë shtrembërimi, nga Minella Aleksi. Fragmenti është botuar në njëfarë agregatori artikujsh nga revista letrare artistike etj. Fragmentin e gjeta këtu: http://www.undo.net/it/magazines/1413301124 . Dhe vendos dorën në zjarr, se është i njëjti fragment libri i botuar në revistën e cituar jo vetëm nga Minella Aleksi (ai ndoshta ka edhe versionin shtyp të revistës dhe fragmentit në fjalë).

    Ku është problemi? Ka disa, në varësi të përkatësisë së pikëpamjes.
    Unë si lexues, ngase në natyën time i trajtoj gjithnjë me mirëbesim gjërat dhe njerëzit në situata të panjohura, mendoj: (1) ose Aldo Doda, dashur pa dashur, po ju gënjen juve dhe mua, meqë fragmenti i mësipërm i cituar nga ju (i dërguar nga A. Doda) në artikullin e Lettera internazionale Anno 30 Numero 120 ottobre 2014 nuk ekziston, (2) ose Aldo Doda dhe ju jeni gënjyer, dashur pa dashur, nga editorët e revistës të cilët nuk kanë botuar fragmentin tuaj, por kanë botuar një fragment krejt tjetër; cka do të fliste për një standard tepër skadent të kësaj reviste, të majtë, meqë internacionale.

    Ky lloj arsyetimi, i shtuar nga unë, ka pak premisa, që vështirë se mund të përgënjeshtrohen. Premisat janë që Artikulli i cituar nga M. Aleksi është i vetmi i botuar nga revista (ju dhe i panjohuri A. Doda mbeteni sidosi “të gënjyer “), dhe nuk ekzostojnë gjë dy artikuj.
    Përshtjellim dhe akuzat e ndërsjellta për shpifje, injorancë, mashtrim dhe jashtëqitje, do të merrnin një goditje moderimi pasiv nëse publiku zublon se, në librin tuaj dhe mëpastaj edhe në Revistë gjenden të botuar dy fragmente të ndryshëm që plotësojnë apo njëfarësoj priren të shpjegojnë dhe natyrisht, moderojnë njëri tjetrin – cka më duket shumë pak probabël. edhe pse e dëshirueshme.

    Sido që të jetë puna mes jush, Aldo Dodës dhe revistës dhe letrar internacionalistëve që e drejtojnë, Minella Aleksi, personalisht, më rezulton: jo-injorant dhe më se korrekt në ato që thotë, meqë i bazon në fakte.

    p.s. Do të jetë kënaqësi e madhe nëse komenti im aprovohet, do të shënjonte edhe rikthimin tim – pavarësisht merakut të të zotit të shtpisë se mos ndoshta unë nuk kthehesha, të cilit i urojë: Mirësejugjej!

    1. Vërtet, me sa duket ndryshimi është bërë nga redaktorët e revistës – meqë nuk kam asnjë arsye të dyshoj në mirëbesimin e përkthyesit (të cilin edhe nuk e njoh).

      Ja edhe historia e këtij botimi: Alessandro Leogrande, një gazetar italian të cilit i janë botuar libra në shqip nga Dudaj, më propozoi që të botoja në revistën Lettera Internazionale një kapitull të librit tim Sende që nxirrte deti.

      Pasi e pranova këtë me dëshirë, dhe sugjerova kapitullin në fjalë, procesi vazhdoi në mënyrë të pavarur prej meje; edhe pse përkthyesi më kontaktoi disa herë, për t’u sqaruar në lidhje me disa pasazhe të tekstit.

      Fakti është që unë përkthimin nuk e kam parë në versionin final. Sot që doli shkrimi i Aleksit, i kërkova Aldo Dodës të më dërgonte versionin italisht, për të parë si qëndronte puna. Dhe Doda më dërgoi paragrafin që kam cituar në shkrim; i cili tani po më rezulton i ndryshëm nga çfarë ka botuar Lettera Internazionale.

      Çfarë ka ndodhur pikërisht? Nuk jam në gjendje ta them; pas gjase, fajin e ka ndonjë redaktor italian i tekstit të Dodës, që i ka futur duart aty në momentin e fundit dhe e ka rishkruar paragrafin. Do t’u shkruaj atyre të revistës një letër javën e ardhshme, për t’u kërkuar shpjegime.

      Ndërkohë, teksti në shqip, ose origjinali i përkthimit, mbetet në dispozicion të kujtdo që kërkon të marrë vesh se çfarë kam thënë unë pikërisht.

      1. I nderuar, çështja është se ju keni shkruar edhe ato në italisht. Sado mediokre që të jetë një revistë, që ka botuar edhe fragmente nga Bobbio, Chomsky, Finkielkraut etj. nuk ma ha mendja të guxojë të tjetërsojë mendimin e një autori. Megjithatë, siç e tha Paskal Stafa vetëm gjyqi e zgjidh këtë punë dhe e sqaron publikun, dhe kush e mban përgjegjësinë morale, etike, për ato fjalë të shkruara të zezë mbi të bardhë (natyrisht jo ligjore – jemi për lirinë e fjalës, kundër robve që kinse ofendohen nga fjalët e Tjetrit.)

        1. Natyrisht. Unë do t’i shkruaj revistës italiane dhe letrën time, si dhe përgjigjen e tyre (nëse më vjen) do ta bëj publike. Por autori nuk mban ndonjë përgjegjësi për përkthimin që i bëjnë – dhe aq më pak në rastin konkret, kur mua nuk më është kërkuar që t’i hedh një sy ose ta miratoj versionin përfundimtar.

        2. Kushdo që shkëput një citat nga konteksti, aq më tepër nga një tekst i përkthyer, e ka për detyrë të konsultojë origjinalin jo veç përkthimin, e nëse s’e di vetë atë gjuhë, të kërkojë mendim të dytë. Në momentin që vë emrin tënd karshi asaj që shkruan, duhet t’i kesh bërë detyra e shtëpisë deri në fund. Në ti bazohesh në përkthim të gabuar, e madje fillon edhe ngre teza bazuar tek ky, mungesa e profesionalizmit është tëndja. E autorit të origjinalit afërmendsh jo, por përfundimisht as e përkthyesit, por jotja, sepse je bazuar në rezultate të paragatuara, në vend që t’i futeshe kërkimit me themel. Lëre që fjalën apokrife ky gazetar do ta kishte kapur edhe në shqip, po të kishte vajtur në burim. Por nuk vajti, dhe kjo është mungesë profesionalizmi, tepër e përhapur në epokën e google, apo të them google-doodle.

          1. Nuk të përgjigjem dot, se je totalisht out, dhe për më tepër duke u pëpjekur të të sqaroj ty, anonimin e radhës, rrezikoj të “lëndoj” shumë të zotin e shtëpisë. Ndaj më fal; mos u ofendo, të lutem!

        3. Risus,

          eshte me se normale, me se normale, qe nje tekst i perkthyer te pesoje ndryshime rrenjesore dhe shtremberime gjate procesit te perkthimit dhe redaktimit. E kam fjalen per ndryshime te vetedijshme dhe te qellimshme, jo per gabime perkthimi a keqkuptime. Ka ndodhur shpesh me shume kryevepra boterore letrare, filozofike etj, dhe me perkthyes te afirmuar. Kete dukuri e ilustron shume mire nje liber: “Gli autori invisibili”, botuar nga shtepia botuese Besa. Besoj se edhe ne kete rast ka ndodhur e njejta gje. Nuk thone kot; traduttore traditore”!

    2. Shkruan:

      Minella Aleksi, personalisht, më rezulton: jo-injorant dhe më se korrekt në ato që thotë, meqë i bazon në fakte.

      Asgjë nuk i justifikon ato që ka shkruar Aleksi kundër meje – insinuatat dhe akuzat dhe marrjet në pyetje. Unë i dal zot librit tim që kam shkruar në shqip, jo përkthimeve që mund t’i bëhen atij poshtë e lart rruzullit dhe redaktimeve përkatëse.

      1. E kuptoj. Ajo që nuk kupton xhaxhai, apo që bën sikur nuk kupton, është se ai shkrim aktualisht (nga linku që solla unë, dhe që me shumë gjasa do të jetë versioni që do të dalë në shtyp, nëmos ka dalë tashmë) mban emrin tuaj, dhe për më tepër, për të përforcuar atë që po them unë, jo për të mbështetur M. Aleksin, por për të paraqitur realitetin objektiv që shikoj, është i njëjti numër dhe i njëtji titull i revistës.
        Dhe, akoma, në po të njëjtën faqe, në një kolonë në të djathtë, gjendet edhe përmbajtja e numrit në fjalë, ku nuk rezulton gjë që të ketë dy fragmente tuajat, që siç e thashë mund të ishin përplotësuese të njëra tjetrës.
        Deri në këtë pikë Minella Aleksi, e ka në rregull boshtin rreth të cilit ka ngritur apo rikonfirmuar bindjet, argumentet, dhe interpretimet e tija mbi pohimet apo vizionin që keni ju rreth Kadaresë, si entitet që e kalon personin apo autorin, meqë këtu flitet për roline tij si njeri publik.

        Aleksi që prej këtu e tutje nuk hyn më në punë, meqë versioni i botuar online nga nga revista, nuk përket me ato që po ofroni ju (shqip) dhe i panjohuri Aldo Doda (italisht).
        Ngjarjet e ndryshme janë pak:
        (1). Ju keni dërguar tek përkthyesi një version të ndryshëm nga ai i librit shqip (duke e marrë të mirëqenë citimin tuaj nga libri meqë nuk e disponoj) dhe ky e ka përkthyer dhe ia ka dorëzuar revistës. Kjo është e rëndë, meqë, në gjykimin tim, do të ishte provë e pakundërshtueshme se ju me cka keni shkruar më sipër po mashtroni, apo siç thotë populli po përpiqeni të mbuloni m.. me sh… .
        (2). Ju keni dërguar një version identik me të librit, por përkthyesi Aldo Doda, jo edhe aq i njohur, nëmos i panjohur, e ka tjetërsuar gjatë përkthimit, dhe mëpastaj ia ka dorëzuar revistës. Kjo implikon se Aldo Doda po ju mashtron juve dhe neve duke na hedhur hi syve.
        (3). Ju keni dërguar tek përkthyesi një version identik me të librit shqip (të cilin unë nuk e kontrolloj dot, meqë nuk e kam librin), përkthyesi ka bërë punën e vet, besnikërisht dhe e ka dorëzuar. Revista, dhe ndonjë entitet pas saj, që mbetet dhe mund të mbetet i panjohur për publikun, e ka tjetërsuar dhe e ka botuar në formën që do të dali në shtyp, dhe që tashmë ka dalë elektronikisht.

        Lexuesi, unë dhe kushdo, në varësi të vzioneve që ka për botën, mund të shtojë edhe motivacionin apo interesin individual apo edhe ideologjik të aktorëve që luajnë në skemat e mësipërme, qofshin këta të konfirmuar (ju, përkthyesi) apo të panjohur (ndonjë redaktor i revistës.).

        Për këtë po diskutojmë. Unë nuk kam ardhur për t’ju thënë juve, apo lexuesit se si duhet të gjykoni kritikat e Minella Aleksit – nuk jam aq arogant. Cdonjeri ka një mendje të vet, dhe shpresohet që ajo të ketë njëfarë racionaliteti dhe mirësie (goodness.).

        1. Por ju nuk jeni në mirëbesim, dhe kjo jua shfuqizon fjalën. Ose, për ta thënë me një shprehje delikate të anglishtes, you are full of sh*t. Mos ma merrni personalisht, ju lutem – i referohem personazhit tuaj këtu në blog.

          Tani, unë do t’i shkruaj revistës për të protestuar dhe, nëse ajo më përgjigjet, do ta bëj publike përgjigjen. Nuk ka asnjë problem për t’i sqaruar fazat në të cilat ka kaluar procesi i deformimit nga origjinali në përkthim dhe jo – e përsërit – unë nuk mbaj asnjë përgjegjësi, as formale dhe as morale, për përkthimet që u bëhen veprave të mia, sa kohë që nuk i kam miratuar ato tekste vetë.

          Edhe një sqarim tjetër, besoj i nevojshëm: përkthyesin Aldo Doda e ka zgjedhur dhe e ka paguar revista vetë – unë nuk kam gisht në këtë punë.

        2. Pa prit nje here! Si doli jashte loje Aleksi kur reagimi me siper eshte per shpifjet e tij ndaj AV dhe per qellimet e paqena qe ka ky ndaj Kadarese, per te cilat shkrimi tek revista italiane eshte vetem nje prove e vogel per Aleksin, pasi aludon se Vehbiu kete avaz ndjek prej vitesh. Minelles nuk i duhet prove per te projektuar tek Vehbiu ate qe ai do. Dhe ne kete rast kur autori te del borxhit e te jep prove se nuk i ka thene keto gjera shpifjet e Aleksit mbeten. Pse u dashka te mbaj faj autori per nje gabim te nje pale te trete (meqe emri i tij mbetet krahas shkrimit te italishtes) nderkohe qe dhe emri i Aleksit mbetet e bardhe mbi te zeze per shpifje. Nese e verteta nuk ka rendesi pasi demi kundrejt Kadarese mbetet, po ashtu mbetet dhe demi kundrejt Vehbiu e keshtu Aleksin te lutem mos e nxirr jashte loje kaq lehte. Mjafton te shohesh lehjet ne faqen e Panorames per te kuptuar demin… jo vetem kundrejt Vehbiut por edhe Kadarese.

          1. Radhën e kaluar, kushedi, prania ime si katalizator prodhoi rreth 80 komente – nuk kam energji ta përsëris, të mbroj ndonjë apo të sulmoj ndonjë tjetër.

            Ajo që besoj dhe mbroj, është liria e shprehjes së njerzve. Jam mbështetës i palodhur dhe i patjetërsueshëm i etërve themelues të Amerikës dhe filozofisë mbi të cilën është ngritur. Andaj, gjykoj se askush nuk duhet të ndihet i ofenduar nga fjalët e tjetrit (ky është edhe një kancer që po mbyt botën sot. Gjithkush mund të pretendojë të ofendohet dhe të të mbylli gojën.).
            Megjithatë, pohimet që atribuojnë fjalë ndaj personave të tjerë, mendoj, me iniciativën private/ civile të të përfshirëve, është mirë të sqarohen apo ritheksohen deri në kufijtë më ekstrem të mesazhit që përcjellin, që të mos ketë dyshime apo interpretime të shumëfishta. Kjo bindje më bën mua një anti-relativist dhe një njeri që përpiqet të flasi qartë.

            Natën e mirë.

          2. Risus, thua:

            “Kjo bindje më bën mua një anti-relativist dhe një njeri që përpiqet të flasi qartë.”

            Me ne fund me duket se e gjeta nje shok si veten! Edhe une e mbaj veten ideologjikisht per anti-relativist.

            Po anti-relativizmi nuk e perjashton, madje e ka te domosdoshem, nje element: il beneficio del dubbio.

        3. Ja edhe mesazhi qe mora tani nga z. Aldo Doda:

          Ardian, versioni qe ju dergova eshte i vetmi perkthim qe kam bere dhe po i njejti qe i kam derguar zonjes Bruno Biancamaria, redaktore e Lettera Internazionale. Nuk di cfare mund te kete ndodhur.

        4. @Risus.Sardonicus
          Lexuesi, unë dhe kushdo, në varësi të vizioneve që ka për botën, mund të shtojë edhe motivacionin apo interesin individual apo edhe ideologjik të aktorëve që luajnë në skemat e mësipërme, qofshin këta të konfirmuar (ju, përkthyesi) apo të panjohur (ndonjë redaktor i revistës.).
          Për këtë po diskutojmë.

          Ne fakt ajo që ti ke përkufizuar më sipër ka vetëm një emër, “përçartje ad hominem”. Çfarë diskutohet në këtë blog nuk e cakton dot ti, dhe aq me pak Aleksi apo Panorama që ka marrë përsipër rolin e distributorit të jashtëqitjeve të tilla (no pun intended).

          Sincerely

  4. Vec xhelozia se AV po perkthehet ne gjuhe te huaja e shpjegon kete. Perndryshe Minella nuk tha asgje qe se ka thene me pare, tok me puthadore te tjere si Gjekmarkaj, dhe qe nuk do ta kishte thene me pare nese do te ishte bezdisur seriozisht, meqe materiali eshte thjesht perkthim i shkrimit te blogut e te librit “Sende qe nxirrte deti”.

  5. 2xha: Në këtë kontekst, do të shpjegojmë, më në fund, edhe përhapjen virale të një deklarate, përndryshe apokrife, të Ismail Kadaresë…(sende qe sillte deti)

    Me poshte 2xha sqaron: “Siç mund të shihet, unë haptazi e quaj “apokrife” deklaratën në fjalë; dhe për ata që nuk e dinë, apokrife do të thotë “e pavërtetë, e fabrikuar, false.”

    Xhaxha, ka nje keqkuptim te madh ketu. Nese kontekstualisht eshte perdorur ashtu sic eshte dhene me siper, fatkeqesisht perseritet i njejti gabim ne sqarimin qe jep po siper; termi apokrife i referohet shprehjes “jashtëqitja e kombit”, pra si pohim, shprehje(statement) eshte i pavertete, nuk reflekton te verteten(duke deduktuar qe njerezit qe iken nuk ishin/jane jashteqitja e kombit).

    Termi apokrife nuk i referehohet faktit qe e ka thene Kadareja apo jo. Mendoj se duke qene se krijon nje konfuzion tek lexuesi, duhet te sqarohet intencioni dhe te modifikohet fjalia.

    Sinqerisht, shpresoj qe te mirekuptohemi.

    1. Nuk besoj se mund të merret kështu: deklaratë apokrife është deklaratë që i atribuohet dikujt rrejshëm. Bëhet fjalë për autorësinë e deklaratës, jo për përmbajtjen e saj.

        1. Ky tekst ndryshon nga ai i botuar jo vetem ne pasazhin qe po diskutojme por kudo. Nese teksti i Aldo Dodes duket qe eshte shkruar nga nje shqiptar, une ve bast se teksti i botuar eshte redaktuar nga nje italian.

      1. Perseri pa e sterholluar, ne shprehjen “deklarate, përndryshe apokrife, të Ismail Kadaresë; i cili u përfol t’i kish quajtur “jashtëqitja e kombit” refugjatët e krizës së ambasadave”, mbiemri apokrife i referohet, cileson deklaraten, duke iu referuar teksit, permbajtjes, jo autorit, autoresise, Kadarese.

        Kete kuptim e perforcon ne vazhdim edhe “i cili u perfol”. Menyra e te shprehurit, krijon dashje pa dashje ekuivoke.

        Mendoj se me kaq e shterrova sugjerimin/sqarimin tim. 🙂

  6. Xha Xha, këta njerëz i kruajnë brirët me ty, sepse mediokriteti vetëm kaq arrin të bëjë. Për më shumë nuk ka takat, as për të hapur një fjalor. Më vjen keq që të kanë prishur gjakun. Njëherë i madhi William Blake iu përgjigj ankesës së një lexuesi që s’e kuptonte e i kërkonte llogari: “That which can be made explicit to the idiot is not worth my care.”

  7. Xhaxha, nëse të ndihmon kjo më poshtë:

    dje a pardje lexova në facebook shkrimin e deformuar, në shqip, me emrin e Aldo Dodes si përkthyes, por jo me tëndin si autor. Pashë edhe një herë tani se mos e gjej prapë, por me sa duket është hequr tashmë.
    Më bëri përshtypje dhe e mbajta mend pikërisht se nga fundi përflitej keq I.K., shi si në citimin e Aleksit, gjë që nuk shkonte me strukturënpërndryshe të këndshme të artikullit.
    Ma do mendja se këtë keqkuptim do e kesh peshqesh o nga përkthyesi, o nga dikush që kërkon të shpërndajë tym, por që është nga trevat “tona”.

    1. Nuk e kuptoj mirë se cfarë ka ndodhur – Aldo Dodën nuk e njoh, as di se pse iu besua atij përkthimi i artikullit. Kam komunikuar me të kur ka pasur ndonjë paqartësi në lidhje me tekstin shqip; kam supozuar se e ka rekomanduar si përkthyes vetë Leogrande, ose ndonjë shoqatë kulturore në Romë. Përndryshe, Leogrande me të cilin fola në telefon mbeti gojëhapur nga kjo që ka ndodhur, ngaqë edhe ai ishte shkesi i kësaj krushqie të trishtuar. Nuk besoj se duhet bërë Doda me faj: gjithnjë anoj nga hipoteza se kanë futur duart në tekst redaktorët e revistës.

    2. …dje a pardje lexova në facebook shkrimin e deformuar, në shqip, me emrin e Aldo Dodes si përkthyes, por jo me tëndin si autor.

      Dmth dikujt i paska vajtur mendja që, edhe pse fragmenti origjinal është shqip, ta përkthejë sërisht në shqip, nga përkthimi (i parë) në italisht? Komike… Ndoshta (personi që e ka rikthyer shqip, pas përkthimit italisht) nuk e ka parë nëshkrimin prezantues, emrin dhe mbiemrin dhe nuk e njeh A. Vehbiun që shkruan shqip.

      1. Komike, vertete. Por dhe cfare ka bere pikerisht Aleksi, i cili e perktheu nga perkthimi pa u konsultuar me origjinalin. Mbase dhe Aleksi nuk e di qe Vehbiu shkruan shqip.

        1. Problemi, nuk është fare i M. Aleksit.

          Problemi është i A. V. meqë sido që ta përdredhësh, dëmtohet imazhi i A.V. dhe jo i Aleksit që ka botuar një opinion të vetin, më se legjitimi, duke u bazuar në fakte.

          Nëse A.V. preteondon të mos ketë shkruar gjë të tillë, është i detyruar të merret me revistën, dhe për këtë ka solidaritetine çdokujt. Kjo në varësi të gjykimit të ka A.V për interesin, përfitimet, avantazhet dhe disavantazhet e cilitdo veprim. Një veprim mund të duekt i mirë në një aspekt, për damage control, por mund të rezultojë jo kongruent me diçka tjetër të thënë më parë, apo më tej të krijojë dëme në long run. Planifikim dështon gjithnjë.

          Megjithse jo medoemos… mund edhe të mos veprojë. Mund edhe të kënaqet me kinse argumentet që i ofrojnë pseudonimet këtu, dhe të akuzojë të tjera pseudonime për komplot apo vënie të A.V. dhe I.K në pozita të vështira.

          1. Në fakt, jam duke e ndjekur këtë punë me revistën – sepse vetëm atje do t’i gjendet fundi, nëse do t’i gjendet.

          2. Problemi eshte i Minella Aleksit, sepse Minella Aleksi vendosi te shkruaje per cfare paska thene Vehbiu. Prandaj te plase syte dhe te shikoje se cfare ka shkruar Vehbiu, dhe te mos i vere ne goje tjetrit nje fjale “perndryshe apokrife.”

  8. ka vite qe perflitet se Kadareja nuk e merr cmimin pse pleqte e Oslos, ne mengjesin e vendimit, ne tabakane e kafese, gjejne edhe pusulla derguar nga anonime mbi Kadarene e bemat e tij. Pleqte e Oslos, sipas gojedhenave, llahtarisen sa here ua permend Kadarene, dy veteve u eshte neveritur kafeja, njeri la lullen, nje tjeter thone qe se nuk ha me tershere me gjalp e qumesht, por vetem me uje. Te gjitha pasoja nga letrat anonime kunder-Kadare. Hetues jane angazhuar, prokuroria e nje sistem i tere i SHISH per te gjetur dashakeqesin. Informacionet jane se ky person ka qene i akademise se shkencave ne Shqiperi, i deshmuar i vdekur ne gjendjen civile, por qe, si ne legjendat e kadarese, ngjallet si vampir nje here ne vit per te derguar letra (te fshehur ne nje senduk). Sherbimi informativ ushtarak raporton se ky person eshte i huaj, gjasat jane per nje mesuese letersie nga mongolia, ish-shoqe klase e Kadarese dhe xheloze e madhe, dikur nje “stalker” e tij ne Moske. Sherbimi sekret i lidhjes se shkrimtareve informon se ky person eshte nje postier, se letrat jane te shumta, dhe askush tjeter nuk mund ti dergonte me nje saktesi te atille ne kohe dhe vend.

    Une them se tani iu vu emri ketij dashakeqi, postier (blogger) nga natyra. Xhaxha, shprehuni se jeni bashkperbetues ne kete konspiracion te madh global qe Kadare te mos marre cmimin. Vetem athere njerezia do te bien rehat te flene gjume, se e gjetem me ne fund pse Kadare nuk merr Nobel. Shyqyr qe kemi njerin ta mallkojme, shajme e ti vervitim stola – ne stadium nga tribuna na sheh i madhi Kadare.

    1. Durim,

      T’i ndajme gjerat:

      Qe A. V. nuk ka gisht ne kete pune, une per kete jam i sigurt. Sikurse jam i sigurt se dikush eshte perpjekur per ta perdorur A. V.-n per qellimet e tij. Cilat jane keto qellime?: Te hidhet balte mbi Kadarene duke perdorur nje shpifje te ulet te perhapur asokohe nga sigurimi i shtetit. Ne kete rast perdoret A. V. per t’ia arritur ketij qellimi.

      Megjithese ne kete menyre jane perpjekur te hedhin balte edhe mbi A.V., mendoj se nuk ka qene ai objektivi i pisllekut, por Kadareja.

  9. Xha Xha,

    e abandonova dje diskutimin sepse komentues si Sard… hanë energji që të tillë “Durcheinanderbringer” nuk i meritojnë.

    S’kam dyshim që ti do ta sqarosh këtë incident, sepse ti ke të drejtën me vete, dhe e drejta jote është në “Sendet,” i vetmi dokument për të cilin ti mban përgjegjësi.

    Mua më shqetëson fati i gazetarisë shqiptare tejmase dhe e plehrave, që ajo mbledh e shpërndan.
    Kur lexon Minellën, një lexues normal mendon se ke të bësh me avatarin e së vërtetës. E paska kërkuar Minella shumë të vertetën, duke edhe sfiduar publikisht AV për këtë “shpifje”. Shumë i përgjëruar për të gjetur “çelësin e së vërtetës” që e mban AV, Minella i mundur nga jo-transparenca, dorëzohet, por jo pa lëshuar breshërinë retorike kundër AV: “kush e shtyn për një shpfifje kaq të poshtër? Kujt i shërben përhapja e kësaj shpifjeje”? Që çelësi i së vërtetës është në faqet e “Sendeve”, të cilin e citon të stërpërkthyer, për këtë Minella hesht, sepse po të përmend librin i bie poshtë gjithë piramada e sajesave.

    Dhe lëvizja më pseudo-intelektuale e hi-hedhëse është sulmi ndaj gazetës italiane: si i lejon ajo “gafa” të tilla? Lëvizje strategjike, sepse mungesa e rigorozitetit të gazetës, shërben të lartësojë standartet e Minellës.
    Gazeta italiane ka gjynahet e saja, që do dalin në dritë. Por gjynahet dhe standartet e këtij paçavurre gazetari s’duhen lënë mbuluar. Them paçavurre, sepse një gazetar i saktë, është ai që do i nxirrte në pah gabimet e përkthimit; ai që do shkruante për të thënë se “gafa” është gafë, sepse bazohet në shpifje të paqena, në përkthime tendencioze të orgjinalit dhe se për hir të së vërtetës gazetari serioz duhet t’i hulumtojë gjërat deri në fund.

    Pyetjet retorike të gazetarit të saktë do ishin: kush i manipulon tekstet origjinale të AV në këtë farë feje? Kujt i intereson replikimi i së paqenës? Aty gazetari serioz do vinte edhe paragrafin e nxjerrë nga “Sendet,” do t’i lodhte gishtat për të shkruar atë që thotë burimi primar (primary source), jo përkthim i përkthimit, të vinte dhe numrin e faqes për çdo lexues që ka standart e do ta konsultojë vetë me sytë e tij origjinalin. Asgjë të tillë s’bën Minella. Për këtë dialogun që Minella nis me gazetën italiane, anglezi ka shprehjen e duhur “the pot calling the kettle black” (kusia e quan çajnikun të zi).

    Pasojat e këtij sharlatanizmi gazetaresk nxjerrin kokë në komente si të lexuesit/komentuesit Anastas Duka tek PANORAMA, i cili del garant për të vërtetën e fjalëve të Minellës, sepse vetë Anastasi vajti tek faqja e gazetës italiane dhe lexoi se paragrafi i cituar vinte nga “Sendet,” që u vlerësua edhe me çmim letrar. “Ta gëzojmë,” thotë Anastasi, që vetë s’ka lexuar asnjë rresht të librit që përqesh (sikundër edhe Minella). Ja, lexuesi copy-paste, që beson se e vërteta është veç “one click away”.

    Për këtë lloj edukate leximi, kërkimi, e gazetarie duhet të rrijë drejtë Minella dhe PANORAMA, por ç’e drejtë zeza. Në një martesë si kjo, siç duket, ka gjetur tenxherja kapakun.

  10. Para së gjithash, dhe me forcë, duhet të themi se Xhaxhai në këtë mesele është viktimë e pastër. Nuk ka thënë asgjë kundër Kadaresë, nuk ka provokuar askënd, nuk ka gisht në lëmshin e krijuar. Me asnjë mënyrë. E përfytyroj si veten: ti çohesh në mëngjes mirë e bukur, ose me pak rrufë, i futesh punës si të gjithë, kur ja papritur e sheh veten të sulmuar me sharje e shpifje në mediat e Tiranës. Pas asnjë faj. Pa asnjë borxh. Krejt falas. Le ta themi me plot gojën që Xhaxhai nuk ka as faje, as mëkate në këtë çështje. Për fat të mirë ekzistojnë shkronjat e zeza mbi faqen e bardhë të librit të botuar.

    Shprehjet e solidaritetit e të vlerësimit ndaj Xhaxhait janë të natyrshme, por të pamjaftueshme sepse këtu nuk kemi të bëjmë me fatin e një intelektuali përballë përbaltjes publike dhe llumit të mediokritetit. Jemi të gjithë në rrezik. Në Shqipërinë e sotme diskursi publik rrihet nga erëra të forta prej ventilatori të telekomanduar: mjafton dikush që të hedhë baltë, ose diçka më të pistë, mbi ventilatorin e çmendur, për ta ndotur e për ta shkatërruar figurën tënde të krijuar me mund e sakrifica. Pres që të gjithë ne, përtej rastit flagrant dhe emblematik të Xhaxhait, të reflektojmë për mekanizmat që lëvizin mediat dhe kulturën shqiptare.

    Për rastin konkret, ia rezervoj vetes t’i kthehem çështjes me komente të tjera, porse cilido ta ketë pasur fajin: përkthyesi, redaksia e revistës, ose transmetimi me telegraf, mbetet gjithnjë problemi se unë, personalisht, po ta kisha lexuar tekstin e përkthyer nuk do ta kisha besuar, sepse nuk janë fjalë që mund të dalin nga një autor si Xhaxhai, për nga botëkuptimi dhe korrektesa. Do ta kisha marrë mundimin për një verifikim të mëtejshëm, pa e vënë në bankën e të akuzuarve, pa ia qëndisur aktakuzën dhe pa ia komunikuar dënimin nga lart si gjyqet e dikurshme.

  11. Pavaresisht, ngataresave qe mund te kene ndodhur me perkthimin apo redaktimin, Minella i ka patur te gjitha gjasat/evidencat per te kuptuar minimalisht se teksti qe iu ofrua ne italisht i nje reviste italiane ishte nje version i perkthyer i nje origjinali ne shqip, pasi tregohej titulli i origjinalit si dhe emri i perkthyesit. Mirpo nuk e mori mundimin te konsultohej me origjinalin, por u mundua ta shqiperonte vete perkthimin ne italisht me zellin dhe furrine e nje te marri e duke perdhosur prehen e tij me nje instikt shtazarak . Kesaj une i them vecse shpirtligesi.

  12. Bashkohem me militchin, pishakun dhe anakalesin.
    Qe gazetat (italiane) edhe gabojne e s’mund te merren per baze kur ke nje origjinal madje ne shqip eshte kristal e qarte. Por Panorama ka kohe qe operon centrifugen e baltes dhe thith njerez anti-vlere. Ky Minellushi e di mire qe s’do i eci gjate palaçolleku, por edhe pak ore lavdi ku mund te ngreje tym i mjaftonkan. Aq me teper kur arrin te shqetesoj nje intelektual me te cilin s’e ka fituar kurre lojen (as do ta fitoje). Tipa te liq e te dobet e fatkeqesish gazetare me trompete.
    Keto jane castet kur me iken malli per Shqiperine e vec kam meshire per ke kam lene pas.

  13. Nja dy sqarime të shpejta, tani që sikur u qetësuan pak gjakrat.

    Duke filluar nga vetë eseja ime e botuar në Lettera Internazionale: ajo nuk ka lidhje me Kadarenë; ky përmendet vetëm në fund fare, në kontekstin e një deklarate të cilën, në atë kohë, madje sot e kësaj dite, shumë vetë kujtuan se e kishte bërë vërtet.

    Nuk kam si ta verifikoj nëse Kadareja e ka bërë apo jo atë deklaratë; dhe, në fund të fundit, kjo gjë nuk më intereson fare – meqë nuk jam as biografi, as avokati dhe as hetuesi i tij. Thjesht kam vendosur t’i besoj përgënjeshtrimit që ka sjellë ai vetë dhe pastaj jam marrë me punë të tjera më të rëndësishme për mua.

    Në kontekstin e esesë sime, efekti publik i asaj deklarate – për mua apokrife – ka më rëndësi se autenticiteti i saj; meqë flas për simbolin e ekskrementit gjatë krizës në Shqipërinë e fundviteve 1980.

    Edhe sikur të isha mjaftuar të shkruaja, në Sende që nxirrte deti, se “u përhap fjala sikur Kadareja…” nuk do të kisha bërë ndonjë sakrilegj, as do t’i kisha bërë ndonjë atentat shkrimtarit; sepse ajo fjalë u përhap vërtet në atë kohë dhe sot e kësaj dite ka shumë njerëz që ashtu e besojnë. Nuk është detyra ime të verifikoj thashethemet, sa kohë që i citoj qartë dhe haptazi si të tilla, ose si thashetheme; dhe i përdor pastaj për të kuptuar psikologjinë kolektive.

    Disa njerëz duhet ta kuptojnë se kur përmendet Kadareja gjëkundi, nuk është se po flitet pikërisht për Kadarenë dhe aq më pak për Nobelin e tij.

    Është hera e tretë që Minella Aleksi aktivizohet kundër meje, sa herë që perceptohet sikur unë shkruaj diçka kundër Kadaresë. Kjo punë po mban erë kërmë, dhe shpresoj që edhe lexues të tjerë ta kenë vënë re. Nuk e njoh këtë njeri dhe nuk ia di kredencialet; nga mënyra si flet, më duket si një person me të cilin nuk ia vlen të merrem.

    I kam dërguar Kadaresë një mesazh, për ta sqaruar për sa ka ndodhur.

    Nuk është hera e parë që sulmohem kështu ad hominem, si të isha Trocki, nga faqet e Panoramës – në një kohë që, një gazetë normale, pa e paragjykuar botimin e diatribës së Aleksit, do të më kish kontaktuar për shpjegime (i kanë të dhënat e mia). Shtypi në Tiranë është në gjendje të mjerë, por vendimet për botim merren individualisht; dhe kam frikë se çfarë ka ndodhur nuk e interpretoj dot, përveçse si akt armiqësor.

    Sa për përsiatjet teorike që bënte në një koment të mëparshëm Risus Sardonicus, dua të shtoj se atyre u mungon alternativa e mëposhtme: që ndërhyrjen në tekstin italisht, gjatë përpunimit të tij editorial, ta ketë bërë vetë personi i cili shkruan si Risus Sardonicus – me cilësinë e një redaktori vullnetar të revistës italiane; dhe me synimin për të më vënë mua, ose Kadarenë vetë, në pozitë të vështirë.

    1. Sa për përsiatjet teorike që bënte në një koment të mëparshëm Risus Sardonicus, dua të shtoj se atyre u mungon alternativa e mëposhtme: që ndërhyrjen në tekstin italisht, gjatë përpunimit të tij editorial, ta ketë bërë vetë personi i cili shkruan si Risus Sardonicus – me cilësinë e një redaktori vullnetar të revistës italiane; dhe me synimin për të më vënë mua, ose Kadarenë vetë, në pozitë të vështirë.

      Dakord. Siç thashë, çdokush është i lirë të japi fjalën e tij. Tani më lejoni të jap një shtjellim më të imët të përsiatje sime, gjithnjë në rolin e një personi privat që po flet për një çështje publike.

      Përsiatja ka të bëjë me pikën sipas të cilës ju i dërgoni Aldo Dodës (kushdoqoftë ky, por mund ta ksihit përkthyer edhe vetë, meqë di se keni dhënë mësim për italisht, dikur) një fargment të ndryshëm nga ai i botuar në librin tuaj. Por ndryshe nga dje, sot apo edhe në ditët në vijim, publiku mund të mendojë disa gjëra, gjtihnjë në varësi të vizionit të ka rrrethu jush, Kadaresë dhe debateve në fjalë. Një pjesë mund të mendojë se dërgesa e një fragmenti të ndryshëm ka qenë e qëllimshme, me ndryshoren e shtuar se ju mund ose mund të mos e keni menduar mirë reagimin e M. Aleksit apo intelektualëve të tjerë që janë të ndjeshëm ndaj shpifjeve apo perpetuimit të tyre në kohë dhe në hapsirë. Një pjesë e kësaj kategorie, mund të mendojë se ju keni dërguar një fragment të ndryshëm nga libri, pra të modifikuar, duke e parashikuar mundësinë e një reagimi të ndokujt, por keni menduar, si lojtar i mirë shahu që jeni, të përdorin justifikimin e origjinalit të librit, siç edh epo ndodh këtu dhe në satelitët e majtë Respublica dhe Dita.

      Kategoria tjetër, degë e versionit ku ju dërgoni një fragment të ndryshëm nga ai i librit, është ajo, që në varësi të vizioni të vet dhe mirëbesimit të gjerë që ka një person nga publiku tek personi juaj (për arsye nga më të ndryshmet, objektive apo tërësisht subjektive) mendon se ju keni dërguar një fragment të ndryshëm aksidentalisht – fragmenti i ndryshëm, mund të arsyetohet, ka qenë një version bruto, i papërpunuar i librit tuaj… dmth një fragment-bocet përpara se të merrte formën përfundimtare siç e njeh publiku dhe ata që i dhanë një çmim letar në pranverën e këtij viti.

      Më lejoni të shtoj, se unë, në këto projeksione gjithnjë teorike dhe hipotetike (nëse probabiliteti i njërës dhe tjetërs është 50:50, apo 60:40 etj etj këtë nuk mund ta them, meqë them se po ia njoh kufijtë racionalitetit dhe nuk e teproj) vetëm njëri është i vërtetë, dhe për më tepër ka një implikim që është i njëjtë në të dyja nënkategoritë: se ju me këtë reagim keni gënjyer, në një tentativë, of last resort, për të shpëtuar nga situata jo edhe aq e mirë ku keni përfunduar.

      Tani, nja dy sqarime për sa i përket personit tim dhe ngjarjes: (1) Hera e parë që i dëgjoj emrin revistës. (2) Nuk bëjë pjesë tek ata që , dashje padashje,kanë herd mentality, e kështu, dyshoj se nuk jam i majtë e nuk do të jem kurre i majtë. (3) Nuk jam i fushës së letave. (4) Jam tepër i ri që te kem pozita të tilla në një revistë – sa i ri?, tepër i ri! (5) Etj.

      Si përfundim, nuk mund ta konsideroj këtë akuzë tuajën në drejtimin e pseudonimit tim, veçse si të pavërtetuar, e kështu, disi shpifarake. Unë, ritheksoj, e mohoj që të kem të bëjë me ndonjë revistë. sot, në muajtë në vijim e po ashtu nuk kam patr të bëjë me revista në këto vitet e fundit.

      Ajo që pres e uroj unë, dhe mendoj edhe publiku që nuk parapëlqen rreshtimin që vihet re nëpër media – e madje që është edhe një konstante prej disa kohësh në fushën e komenteve të kësaj faqeje -, është ajo përgjigja e revistës – për hir të sqarimit, natyrisht; askush nuk do të dijë se çfarë ndodh pas kuintave, qoftë kjo një revistë internacionale apo një kombëtariste si ajo që u kishte refuzuar një shkrim para disa muajsh.

        1. Është hera e dytë që Risus Sardonicus aktivizohet gjallërisht në blog – hera e parë ishte gjatë diskutimit të paradokohshëm për një artikull timin të refuzuar nga Hylli i Dritës. Edhe ai artikull lidhej me Kadarenë (ishte një analizë e romanit “Kështjella”), edhe në atë rast bëhej fjalë për një konflikt editorial me qendër në Romë. Nëse Risus Sardonicus shkruan edhe ai nga ato treva të bekueme (gjë që unë si administrator mund ta verifikoj me një klik të vetëm) atëherë, për ta thënë me gjuhën e një detektivi privat, the plot thickens; edhe pse, natyrisht dhe tek e fundit, të gjitha rrugët (e editorisë) të shpien në Romë.

          1. Risus Sardonicus po hedh hipoteza sipas së cilave ti gënjen, dhe unë për vete nuk e di se nga çfarë baze niset, pasi ka qindra shkrime këtu kur nuk kemi konstatuar ndonjëherë ndonjë gjë tillë. Apo kot sa për fyerjen e rradhës? Po nqs nuk vërtetohet një gjë e tillë, çfarë ndodh, kërkon falje ky tip, apo jo?

          2. E drejte, atje eshte avveniri i nacionit. Dhe kushdo qe eshte ambasador i kesaj ideje nuk duhet refuzuar.

        2. I ri po e po, po pse i djallëzuar?
          Nëse do të të shpjegoj pse dhe ku duket rreshtimi, që sipas meje është evident, duhet të kem leje nga i zoti i logut – apo e ke ti lejen në xhep?

  14. Xha xha hap nje rubrike quiz-i dhe mund ta fillosh fare mire me kete me poshte.

    Kush e gjen identitetin e personit qe ka te pakten keto karakteristika dhe vecori: (1) Hera e parë që dëgjon emrin revistës. (2) Nuk ben pjesë tek ata që , dashje padashje,kanë herd mentality, (3) nuk eshte dhe as nuk do te jete kurre i majtë, pra sallaks . (4) Nuk eshte i fushës së letrave. (5) Eshte tepër i ri ne moshe per te patur nje pozicion drejtues qofte edhe ne nje reviste. (6) Banon ne Rome

    Natyrisht, vendos edhe ndonje shperblim modest per fituesin/it.

    1. Shiko, unë shkruaj me emër mbiemër në rast se të gjithë ata që më lexojnë dhe komentojnë janë të gatshëm të shkruajnë dhe deklarohen me emër mbiemër. Por kjo nuk ka për të ndodhur, e nderuar anonime. Po, tek e fundit, unë nuk kam ndonjë incentiv për të treguar ty identitetin tim – jo se jam i shëmtuar, ashtu më ka falur natyra bukuri dhe hijeshi, por sepse ti, nesër, mund të ndryshosh nofkë dhe të hapësh një blog nga ku me pseudonimin/et e tua të hedhësh baltë, me ndonjë pseudoargument ngjjitur, mbi personin tim. Unë si njeri që e respektoj fjalën e lirë, si një të drejtë natyrore të njeriut, për të parandaluar një situatë të sikletshme për veten komentoj me pseudonim, duke mësuar edhe nga të tjerët, dmth tradita e këtij blogu. Tradita nuk zhgënjen asnjëherë…

      1. Mos e mer kaq seriozisht se bera shaka. Nuk besoj se ndokujt ketu i intereson identiteti juaj. Aspak. Por qasja juaj eshte interesante per te kuptuar zhvillimin mendor te rinise se sotme.

      2. Risus po ben diversion, po terheq shume force zjarri nga vetja. Meqe po akuzon per ngritje frontesh, rreshtimesh e batalionesh. Nuk eshte e hijshme. Ketu gjithsecili ka mendjen e vete, dhe xhaxhai nuk po e percjell kete diskutim neper dhjetoret (ditoret) e Tiranes duke “thirrur shoket ne ndihme”.

        Besoj se alternativat e ndodhise i ke shprehur shume qarte (dy here). Mos e shperqendro vemendjen tani tek vetja. Xhaxhai gjithashtu e shprehu versionin e tij shume qarte. Gabimi ne kete diskutim qendron, se edhe pse nuk dihet ende cfare ka ndodhur, te gjithe turren te interpretojne motivet – pse i marrin te mireqena spekulimet e veta.

        Tani dy fjale per revisten: revista nuk eshte e panjohur, mua me eshte dukur si nje LRB per evropen kontinentale. Dikur ne te rite e mi e kam lexuar me kenaqesi, dhe une nuk jam as shkrimtar e as historian per ta njohur medoemos, por revista gjendet rendome ne stacionet e trenave (pra ka nje popullaritet pertej revistave shkencore, edhe pse ne pretendim e reputacion permbush te njejtat kritere). Gjermanisht vinte edhe ne sallen e leximit te librit gjerman (goethe saal) ne biblioteken tone kombetare (deri para 4 vjeteve e kam hasur aty, dhe pse jo rregullisht). Percaktimet, e majte e djathte, te revistes jane pa lidhje, te pakten per pjesen ne gjermanisht. Une nuk e njoh reputacionin e revistes ne italisht, por nuk besoj se eshte ne ate deregje sa te gatuaj cudira te tilla per te shkaktuar furtuna ne gishtezen e botes sone letrare, e aq me teper qe ti vere mision vetes te sabotoje Kadarene.

        Keshtu qe pernjemend po me venitet ajo qe thote Relapso, se ketu duan te sulmojne Kadarene indirekt. Mendje meskine, te vogla, cic-mice qe merren me tilla intriga, as dua ta lodh koken ti imagjinoj. Sot e lexova ate pacavure artikull tek Panorama dhe mu duk nje skandal. Nje student do te kish ngelur me nje ese te atille. Asnje fakt apo deshmi se pse Ministria e Brendshme, Sigurimi i Shtetit etj. qe i qenkan vene pas Kadarese per ti prishur karrieren, a thua se nuk e dine shqiptaret se keta nese te qepeshin te shoqeronin deri ne varr apo internim. Kjo perbente premisen kryesore te artikullit: perndjekja qe vazhdon me fytyra te reja. Perralla nga me te cuditshme, me Nexhmie Hoxha e kusur – ben vaki, cfare nuk ndodh. Po ku jane faktet? Dhe per te gjithe kete ngrehine “heroike” Minella kish perdorur si stuko citimin nga AV.

        Une jam partizan i fjales se lire, edhe i asaj te tepert. Por eshte shume e poshter, ne cilindo kontekst apo varesi te jete shprehur autori, qe te perdoret figura e autorit per qellime qe nuk kane lidhje me misionin, vepren letrare apo akademike te autorit. Prandaj shume komentues perkrahin autorin. Se besoj, se cdokush do ti neveritej nje person qe instrumentalizon dinjitetin e njeriut per qellimet e tij – kaq sa per maksimat dhe kategorite imperative.

      3. Përdorimi i pseudonimit vjen edhe me disa obligime si të thuash morale; prej të cilave njëri është që të mos i turresh si qen dikujt që po shkruan me emrin e vet, haptazi, i vetëm përballë maskave.

        Ti nuk e zbaton këtë obligim, përkundrazi: duket sikur e ke krijuar personazhin thjesht për t’u argëtuar me mundësinë që të jepet. Madje shkon edhe më tutje: përdor argumente të llojit juridik, ose e ndan qimen më katërsh, në një mjedis si ky i komenteve, ku duhej të vepronte para së gjithash kriteri etik.

        Ti vjen dhe më thua mua: ma vërteto që nuk je duke kryer incest me tët ëmë. Formalisht je në rregull: një kompjuter nuk do t’i ngrinte dot vetullat para kësaj thagme. Por moralisht, ti i ke bërë vetes një paraqitje kaq të neveritshme, sa njerëzit shkojnë dhe dezinfektohen, sa herë që bien në kontakt me personazhin tënd.

        Ti qëllimisht harron dy gjëra: se unë shkruaj me emrin tim (Xha Xhai është një pen name) dhe çdo gjë që ndodh me mua, mbetet tatuazh në lëkurën time. Unë s’e likuidoj dot personazhin tim siç mund të bësh ti me tëndin nesër. Dhe e dyta: që ti je mysafir këtu – dhe gjëja e parë që i kërkohet mysafirit, është të mos abuzojë me mikpritjen.

        Dhe meqë jemi në temë, ja një citim nga shkrimi i Aleksit sot në Dita:
        (http://www.gazetadita.al/mbi-shpifjen-dhe-shpifesin-me-n%D1%91nshkrim/)

        E vërteta ndihmohet më shumë duke sqaruar diçka për portalin e tij [Peizazhet]. Në një gjoja polemikë për Kadarenë, njeri nga dy pseudonimet (Pishak) nuk lë gjë pa thënë kundër Kadaresë, në kohën që pseudonimi tjetër bën një korrigjim: “Më duket , Pishak se këtu, tek ajo puna e jashtëqitjes së kombit, që ka thënë Kadareja, e ke tepruar ngaqë një gjë e tillë nuk është vërtetuar”.

        Nga shqyrtimi me vëmendje i “polemikës” të sajuar po prej vetë A.Vehbiut, del se të dy këto pseudonime janë të vet A.Vehbiut. Njerit prej tyre, “xha-xha-i, atij që gjoja e mbron Kadarenë, në tetor të këtij viti i ka rënë maska. Ai ka dalë hapur kundër shkrimtarit. Atëherë kë të besojmë: Ardian Vehbiun e revistës italiane, apo pseudonimin “xha-xha»-i?

        Ja këto shkruan ky zotëri dhe kërkon pastaj që ta marr seriozisht: që Pishaku dhe Xha Xhai janë dy pseudonime të së njëjtit autor: A.V.-së – fantazi borges-iane ose makth prej fëmije që e sheh veten të rrethuar nga një botë hijesh. Nuk citon – edhe pse materialet e blogut janë lehtësisht të citueshme; nuk ofron një link ose ndonjë indikacion tjetër, por veç i futet me zell punës për të zbuluar se kush qëndron prapa këtij ose atij pen name-i.

        Kanë thënë që çekiçit çdo problem i duket si gozhdë; prandaj s’është për t’u habitur që ky, në fund të çdo argumenti që tjerr, zë pastaj dhe përmend Sigurimin. Mbase në kohë të tjera do ta kishin angazhuar në ndonjë zyrë për zbërthime pseudonimesh – dhe gjithsesi, si ta marrësh seriozisht këtë njeri? Po Pishaku ka qenë në blog që në momentin e themelimit; ka shkruar me qindra artikuj dhe ka profilin e vet; mjaft t’u hedhësh një sy materialeve të tij dhe e kupton se ai jeton në Itali; pa folur pastaj që emri i tij s’ka qenë ndonjëherë sekret. Është e tepërt t’ia kërkosh këtë llafazanit në fjalë, që e ka mendjen vetëm të regjistrojë atentatet që i bëhen Kadaresë, poshtë e lart në Internet?

        Gabimi i fundit që bën ti Risus, është se më kërkon mua të vërtetoj diçka negative: ose që nuk e kam bërë këtë ose atë (fjala ime natyrisht nuk të mjafton, sepse personazhi yt, që të ekzistojë, presupozon që unë të gënjej sa herë që hap gojën). Por si njeri i logjikshëm që dukesh, e di besoj sa e vështirë është të vërtetohet një pohim negativ – me logjikë. Vjen një moment që vepron bon-sensi dhe intuita njerëzore – sepse përndryshe kemi hequr dorë nga të qenit njerëz, për t’u kthyer në bisha. Ose më mirë: për të harruar se jemi me maskë dhe për t’u identifikuar me personazhin tonë.

  15. Thote Aleksi:

    “Ky ishte teksti i Kadaresë për refugjatët i botuar disa herë rresht. Gjithçka ka qenë e qartë në këtë tekst. Megjithatë shpifja monstruoze kundër shkrimtarit ka vazhduar.”

    Mund te kishte thene:

    “Ky ishte teksti i Vehbiut për Kadarene i botuar disa herë rresht. Gjithçka ka qenë e qartë në këtë tekst. Megjithatë shpifja monstruoze kundër shkrimtarit ka vazhduar.”

    Por nuk eshte e thene. Cfare eshte e thene, dhe njekohesisht e habitshme, eshte masa qe nje medioker si Aleksi projekton nga te menduarit e vet, tek tejtri, mendimin e te cilit eshte i paafte ta kuptoje. Dhe nuk eshte e rralle kjo lloj vetvrasjeje prej spurdhjakesh, ku cfare nuk te pelqen tek vetja, e projekton tek tjetri, nga ku ne vend te bejne cfare eshte me me nder, te vrasin veten pra, keta spurdhjake i qepen tjetrit per ta asgjesuar.

  16. Ja, për këtë shpërdorim të pamatë e të pavlerë kohe, energjish, vëmendjeje, tensioni e gjëra të tjera që s’më vijnë ndërmend tani t’i rreshtoj këtu, e kisha fjalën në reagimin tim në shkrimin e mëhershëm kur flisja për përgjigjet ndaj “gurit në lumë”, qoftë ky lumi i fshatit apo hauzi i shtëpisë, paçka se argumentet që mund të paraqisni pasi i hyni asaj pune mund të jenë shumë të vlefshme. Nganjëherë gjërat duhen lënë të rrjedhin, se e gjejnë vetë vendin – e në këtë pikë i pëlqej pa masë kinezët kur thonë “lëre shiun të bjerë” – por meqë i keni hyrë kësaj valleje, shpresoj ta sqaroni keqkuptimin. Edhe pse unë dyshoj, nisur nga rreshtimi i qëmtuar i ngjarjeve siç janë paraqitur deri tani, se do ta gjeni pikën se ku është pleksur lëmsh ai fill. Duket sikur është gatitur pikërisht për të mos u ftilluar. Duhej t’ju mjaftonte të kuptuarit e qëllimit të autorëve, kushdo qofshin, si një biçim mesazhi për të kuptuar edhe më thellë mjedisin ku kontribuoni.

    1. Nuk mund të injoroj akuzat që më bëhen në publik, në faqet e një gazete si “Panorama”, që mbahet më e madhja e Tiranës; përndryshe autori i tyre nuk do të meritonte përgjigje. Është gazeta që kafshon, jo personi në zotërim të dhëmbëve. Opinioni publik në Tiranë sundohet nga informacione gjysmake, të përpunuara nga mediat, por që ekzistojnë në një hapësirë përtej së vërtetës dhe gënjeshtrës, dhe që mund të përmblidheshin me këtë frazë: “ai ka thënë…”. Artikulohet kështu si një proces gjyqësor non stop, ku një figurë publike pafundësisht i nënshtrohet akuzave dhe verifikimeve, kryesisht në bazë të çfarë mendohet se ka thënë ose ka shkruar dikur. Meseleja e deklaratës – së supozuar – të I.K.-së për refugjatët e korrikut 1990 vjen dhe i ngjan, sado paradoksalisht, kësaj times tani: e ke thënë, s’e ke thënë; dhe në të dy rastet, si I.K-së atëherë ashtu edhe mua tani, na kërkohet të provojmë të pamundurën, ose që nuk e kemi thënë ose bërë diçka. Ndyrësia në këtë mes nuk do të ishte kaq e neveritshme, sikur të mos kombinohej me lëkurën e trashë të akuzuesve. Sikur të mos kisha thënë asgjë dhe ta kisha lënë artikullin e Aleksit pa përgjigje, ai do të ishte harruar brenda pak ditësh, por jo pa depërtuar, më parë, në enciklopedinë kolektive, ose atje ku ekzistojnë – të paprekura – dosjet e të gjithë atyre që ende guxojnë të luajnë një rol publik dhe, aq më tepër, ta bëjnë këtë në mënyrë të pavarur prej uniformave dhe ushtrive të mëdha. Për fat të mirë ose të keq, unë e kam lidhur fatin tim me publikun e atjeshëm dhe më duhet ta mbroj imazhin; sidomos sa kohë që askujt tjetër nuk i bëhet vonë të ma mbrojë, madje edhe ndokujt që prej imazhit tim përfiton edhe vetë. Nesër do të dalë një libër imi i ri në libraritë; dhe nuk dua që njerëzit të thonë “ja, paska shkruar një libër ky që pat shkruar atëherë se I.K.-ja i ka cilësuar refugjatët si jashtëqitje…”, sepse nuk është e vërtetë, por sidomos sepse unë nuk dua të identifikohem, në sytë e njerëzve, me një gjë kaq të parëndësishme sa kjo, ose me ç’ka thënë ose ç’ka thënë një person i tretë, sado i famshëm, por i cili nuk ka lidhje as me profilin tim publik, as me fatet e mia si autor. Duke më sulmuar, në mënyrë të përsëritur, si kinse detraktor të I.K.-së, siç e kanë bërë me radhë Aleksi, Ypi dhe Gjekmarkaj, pa llogaritur disa zagarë të vegjël, këta njerëz jo vetëm që më kanë akuzuar për gjëra të paqena, por edhe e kanë manipuluar imazhin tim publik, duke më ngushtuar dhe reduktuar në një rol i cili do t’u përgjigjej rolit të tyre, njëlloj modest, prej “mbështetësish” të I.K.-së. Por unë nuk dua të jem pjesë e kësaj komedie, ku aktorët ndjekin një etikë skllavi; dhe nëse angazhohem publikisht në sqarime, e bëj pikërisht për t’u distancuar prej saj.

      1. Është e drejta dhe zgjedhja juaj të reagoni apo jo, të mbroheni e gjithçka tjetër, por dukeni i paqartë se kë keni ndërmend të sqaroni. Kujt po i drejtoheni? Për shembull, siç e di unë historinë (ndoshta edhe unë e di gabim, por kjo pak rëndësi ka për atë ç’dua të them më tutje), shprehja që qëndron në qendër të gjithë kësaj “furtune” është lëshuar prej K. Blushit, e megjithatë kjo s’i pengon pothuaj tërë njerëzit që njoh të besojnë se është thënë prej I. Kadaresë. A mos do rri t’i sqaroj njerëzit një e nga një e t’i bëjnë të ndryshojnë “fe”? E përse duhet ta bëj këtë? Mua më pëlqen, siç thoshte humoristi im i preferuar Xh. Karlin, të rri e ta shikoj botën tek shkon vetë prapa diellit. Ka ai një rutinë, si i thonë amerikanët e skenës, ku në pak minuta i përmbledh më së miri shtytjet dhe ngutjet e motivet e njeriut modern, një skeç mbi mjedisin dhe ambientalistët, që njihet edhe me titullin “The planet is fine”. Kadaresë i ka ngjitur ajo puna e jashtëqitjes, se i ka cilësuar të atillë shumë dekada më parë ata që e linin me ankth këtë vend në fund të Luftës II Botërore. E kur erdhi koha të ikte dhe vetë prej sistemit që e mbante dhe ku mbahej, sistem që po i vinte fundi njësoj si fundi i të mëparshmit që ai përshkruante në veprën e tij, iu kthye shprehja fytyrës. Ironi e historisë, apo jo? Kur thosha diku tjetër se duhet nderuar me titullin “komisar i letrave”, nuk po bëja thjesht ironi, kisha parasysh edhe sa bukur ia ka shpjeguar në kohë paqeje divizionit libër-lexues brenda kufijve direktivat e Partisë ndër vite, ato kryesoret, në veprat e tij, njësoj si një komisar në kohë lufte i shpjegonte çetës në pyll udhëzimet e qendrës lëshuar nga shtëpia ilegale. Dhe tani unë duhet t’ua prish gëzimin atyre njerëzve që kanë lexuar dikur librat e tij njësoj siç lexonin ato të E. Hoxhës? Mos e thëntë perëndia, përse ta bëj këtë? Shumë-shumë mund t’i ndaj idetë e mia me dikënd që ka dilema për këtë çështje, por jo me atë që e ka mendjen top.
        Ju mund të pyesni ç’lidhje ka tërë kjo me ju? Asnjë lidhje, përveç faktit se thoni se po e bëni për të mbrojtur veten nga përbaltja e për të sqaruar njerëzit. Dhe kjo është ajo çka unë po shprehja, nisur nga tjetër këndvështrim. Sepse, ndoshta e dini, kush dëshiron të sqarohet, sqarohet (e në shumë raste i sqaruar është), dhe kush s’ka ndërmend të sqarohet, s’ka për ta bërë ndonjëherë këtë jo të reagoni ju, por edhe t’u shkoni në shtëpi një e nga një e t’u flisni personalisht. Ndaj edhe mendimi im se, në vend të vrapojë, ndoshta mos është më mirë që njeriu të rrijë dhe ta vështrojë procesin? Ndoshta ç’humb në të sqaruarit, e fiton në të kuptuarit.

          1. Në rast se ju dëshironi ta mendoni qëndrimin tim mbi këtë çështje të përkufizuar në këtë mënyrë, mua s’më prish kurrfarë pune dhe s’shoh ndonjë arsye pse të ofroj kundërshtime për gjëra pa kuptim. Sepse ai mbetet opinioni juaj, ndërsa gjumi im në linjën e supozuar prej jush mbetet imi. Në doni të imagjinoni më tym të paqena, bëjeni – unë prapë mbetem njeri si çdokush tjetër që ka edhe gjëra që ia prishin gjumin, se kam edhe unë pjesën time të halleve, por nuk vij në këtë faqe të ndaj hallet private këtu, por të them ndonjë fjalë timen për tema me interes publik, të përbashkët. Aty ku unë kam interes ta them atë fjalë. Jo aty ku keni ju. Jo në formën siç i keni ju. Jo me përmbajtjen e mendimeve tuaja.

        1. E publikuat komentin tim dhe me pas e hoqet (?!)
          Nuk eshte hic serioze dhe shume arrogante, se te pakten nje shpjegim e kisha hak, ne mos ketu ne adresen e-mail.
          C’ju ka gjetur,o te uruar, i trembeni debatit?

          1. Ai nuk ishte koment, por batutë, që shprehte irritim, jo argument. E lashë aq kohë sa ta lexonte i interesuari, pastaj e hoqa – sepse nuk desha të ulej niveli i debatit dhe as të ndërhyja publikisht sikurse po bëj tani, meqë ky rol nuk më pëlqen. Por tani po e risjell në faqe, në shenjë mirëkuptimi.

          2. Ok, por mund ta lije ca edhe verejtjen tende sa ta shihja edhe une e te merrja vesh pse-ne, se keshtu i bie ca te nenes ,ca te njerkes.
            Megjithate nuk eshte kjo me shqetesuesja,ajo qe me irriton,sic thua. eshte kur shkruhet:

            ” Kadaresë i ka ngjitur ajo puna e jashtëqitjes, se i ka cilësuar të atillë shumë dekada më parë ata që e linin me ankth këtë vend në fund të Luftës II Botërore. E kur erdhi koha të ikte dhe vetë prej sistemit që e mbante dhe ku mbahej, sistem që po i vinte fundi njësoj si fundi i të mëparshmit që ai përshkruante në veprën e tij, iu kthye shprehja fytyrës. Ironi e historisë, apo jo? Kur thosha diku tjetër se duhet nderuar me titullin “komisar i letrave”, nuk po bëja thjesht ironi, kisha parasysh edhe sa bukur ia ka shpjeguar në kohë paqeje divizionit libër-lexues brenda kufijve direktivat e Partisë ndër vite, ato kryesoret, në veprat e tij, njësoj si një komisar në kohë lufte i shpjegonte çetës në pyll udhëzimet e qendrës lëshuar nga shtëpia ilegale. ”

            Te perkthyera ne nje gjuhe te drejperdrejte, keto fraza te sofistikuara gjuhesisht, te sterzgjatura e me pak terr neper to,do te thone : Formalisht mbase I.K. nuk e ka thene ate frazen e famshme te jashteqitjes ne mitingun e 1990-es, por ama e ka thene materialisht ne gjithe vepren e vet dhe e ka thene kunder te njejteve. Bile jo vetem kaq, po edhe planet i paska bere naten ne pyll…

            Ketu po perbetohen qe I.K. nuk ka thene gje, qe deklarata eshte apokrife ndersa ky “personi” me pseudo ngre krifen e turfullon : e ç’rendesi ka se nuk e tha njehere, e ka thene tere jeten.
            Medemek mund ta thoshte edhe njehere tjeter,…dmth se mund ta kete thene, …bile me shume gjasa e ka thene,…
            Pa le pastaj te dish se nga ç’shtepi ilegale vjen direktiva.
            Kurse perbetaret rrijne e veshtrojne. E s’u shkon ne mendje se ketu flitet per bemat e njefare Minella e jo per Kadarene. C’ne ketij pseudos nuk iu durua dot pa hedhur cik balte mbi IK?

            E gjithe kjo i ngjan hilese shekspiriane te Mark Antonit qe thoshte se “vinj te qanj ,jo te levdonj Cezarin” kur nuk fakt vetem levdonte.

            Kjo ishte batuta. Dhe i interesuari e kupton fare mire edhe pa keto shpjegime.

          3. Ajo qe me ka bere gjithmone pershtypje eshte mania e shqiptareve per ta diskutuar Kadarene si person publik dhe si personazh politik jashte vepres se tij letrare. Kadare eshte bere person publik vetem ne saje te vepres se tij letrare dhe normale do te ishte te diskutohej per te si shkrimtar dhe vetem si shkrimtar. Pra te diskutohej vepra e tij me terma ngushtesisht letrare dhe jo politike. Pa vepren e tij letrare Kadare nuk ka pse te paraqese asnje interes publik. Çdo diskutim i natyres jashteletrare me duket vertet meskin.

            Aq me teper qe ketu, siç e thua ti, tema nuk eshte Kadareja, por tjeter gje.

          4. Relapso: “Çdo diskutim i natyres jashteletrare me duket vertet meskin.”

            Eshte pjese e nje trendi te perbotshem qe nese do te perdorja nje term anglisht quhet “celebrity culture”, e cila eshte pjese e qenesishme e diskutimeve te karakterit poiitik.

            Kjo lloj kulture e celebriteteve ka zevendesuar kulturen letrare, duke e zhvetenuar ate; shumica as qe merr mundimin t’i lexoje veprat e shkrimtareve, sic edhe mund te jete rasti, fenomeni kompleks Kadare.

            Meskinitetit eshte veshtire t’i shpetosh sot; eshte pjese e kultures moderne, gjithshka per letyrje.

          5. E dashur fatma, nuk e kuptoj ç’të shtyn a ç’të nevojitet që i ke hyrë për ta transformuar atë që kam thënë më sipër, sepse kam folur fare shkoqur. E thashë dhe e përsëris prapë: edhe pse shprehja i njihet Blushit, të gjithë e besojnë se është thënë nga Kadareja, ngaqë ky, ca dekada para thënies së Blushit, ka shkruar diçka të ngjashme në veprën e vet për ata që linin vendin në dëshpërim në prag përmbysjeje pushteti. Fakti që kontekstet dhe përmbajtja e këtyre dy thënieve (njëra në një miting e tjetra në një vepër letrare) janë të ndryshme, mesa duket, s’i hyjnë hiç në punë psikologjisë popullore, e cila ka mekanizmat e veta se si i përzien e i kullon gjërat. Dhe po ashtu po ta përsëris prapë se, njësoj si komisarët në luftë u sqaronin partizanëve direktivat e partisë në qendër, njësoj gjenden të mbrojtura e të sqaruara për masat lexuese në veprat e Kadaresë tërë aksionet madhore politike dhe ideologjike të partisë. Por ti ke dëshirë t’i japësh flatra imagjinatës e ta bësh mishmash këtë që po them unë – e në këtë pikë nuk shoh më ndonjë arsye as të të nxis, as të të frenoj.
            Sa për komentet e fshira, meqë i paskan lexuar të tërë përveç meje, më bëni një favor: kthejini t’i lexoj edhe unë. Nuk e bëj qejfin qeder aq kollaj.

            1. Nuk ka asnjë koment të fshirë: pata hequr momentalisht batutën e parë të Fatmës (Pse s’thua qe te lenka pa gjume Kadareja…), por pastaj ajo protestoi dhe unë e risolla.

            2. Në fakt vera e 1990-ës ishte periudhë shumë e turbullt (revolucionare) – logjikës po ia zinte vendin të menduarit paralogjik, magjik dhe mitologjik; sikurse individit po ia zinte vendin turma. Dhe turma ka mënyrën e vet të perceptimit të realitetit. Unë kam qenë në mitingun e organizuar në sheshin “Skënderbej” menjëherë pas ikjes së refugjatëve; por nuk e mbaj mend se ç’ka thënë Blushi. Mbaj mend, përkundrazi, se të gjithë ata që folën ishin përzgjedhur si përfaqësues të kategorive: i riu, gruaja, punëtori etj. – dhe Blushi foli aty me cilësinë e shkrimtarit(*); edhe kjo një kategori jo aq profesionale sa mitologjike, në sytë e turmës që e dëgjonte. Nëse Blushi ka folur për “jashtëqitje të kombit”, atëherë thënia menjëherë do të jetë perceptuar si e Shkrimtarit, figurë mitologjike, skalitës të fjalës dhe të emocionit; dhe që, përndryshe, mendjet e ndezura të turmës ishin mësuar ta identifikonin me Kadarenë. Që atribuimi tjetër-për-tjetër pati aq sukses, kjo mund dhe duhet shpjeguar edhe me atmosferën e momentit, kur të gjithë e ndienin se diçka e madhe do të ndodhte, diçka historike dhe epokale, ku heronjtë vinin dhe identifikoheshin me rolet që u kërkonte masa: i miri, i ligu, i moderuari, fanatiku, intelektuali me lakra në kokë, i riu si veriu, mësuesja e fshatit, kandidati i Partisë, etj. Kjo skemë të menduari përkonte pastaj edhe me enverizmin, i cili gjithnjë i referohej turmës si marrësja ideale e monologut të pushtetit, dhe brenda kësaj turme nuk njihte individë, por kategori: një shkrimtar, një armik, një i lëkundur, një i deklasuar, një minator, një hero i heshtur, një kufitar syshqiponjë. Ka një ngjashmëri të kësaj me çfarë njihet, në historinë e letërsisë, si dramë morale (morality play), formë që ndeshet në kulturën europiane të shekujve XV dhe XVI dhe ku karakteret në skenë përfaqësonin, sipas rastit Vdekjen, Diturinë, Bukurinë, Ëngjëllin, Veprën e mirë, Mëshirën, Imagjinatën, Soditjen, Drejtësinë, Barazinë, Virtytin dhe kategori të tjera abstrakte. Kjo ishte, si atëherë në Mesjetë, si më pas në totalitarizëm, një mënyrë jo dhe aq komplekse për ta vënë diskursin dominant në skenë.

              (*) duhet shtuar këtu se Kadareja – sikurse u tha – kish refuzuar të merrte pjesë në miting.

          6. Unë nuk e përjashtoj veten te jem në gabim në atë që pohoj sa i takon asaj që thoni ju në krye, pasi vërtetësia e autorësisë pak më intereson në këtë pikë. Është një histori e dëgjuar nga njerëz të tjerë në biseda, jo histori e hulumtuar “për të nxjerrë të vërtetën”. Kjo e fundit s’ka nevojë për mua, del vetë mbi ujë kur t’i vijë koha. Aq më tepër që s’më shkon për natyrë t’u vesh shprehjeve të shkëputura nga konteksti qëndrime të ngurta, për t’i përdorur pastaj për fajësime. Interesi im është të kuptuarit e mekanizmit që shtihet në punë për mbjelljen dhe kultivimin e historive të tilla, që me kohë marrin natyrën e shfaqjeve psikotike kolektive. Dhe shpjegimi që ju parashtroni këtu qëndron.
            Sidoqoftë, unë shoh një tjetër mekanizëm, pak më të thjeshtë, në sqarimin e situatës në fjalë. Një popull i tërë lexuesish, të shkolluar e indoktrinuar për vite e breza të tërë me idenë e “jashtëqitjes që ikte rrugës së Kavajës”, nuk mund t’ia fshish aq kollaj këtë imazh që i është stampuar në mendje me anë të letërsisë së propaganduar, kinematografisë skematike dhe vetë propagandës. Dhe pjesën e vet në krijimin e kësaj shtampe Kadareja le ta mbajë me shëndet. Kur vjen koha pastaj për një tjetër përmbysje sistemi, ku vetë Kadareja ia mbath ndër të parët (ç’ironi do të kish qenë sikur makina që i kishin vënë për ta përcjellë në aeroport të kishte kaluar asaj udhe), në psikozën kolektive është lehtë të vihet në funksionim shtampa e vjetër, aq më tepër e përforcuar fillimisht nga propaganda e më pas nga thashethemnaja. (Ndër të ikurit e viteve të para kishte në vija të trasha dy kategori: ata që ikin të trembur nga e shkuara, të pasigurt për të ardhmen, dhe ata që iknin të trembur nga e ardhmja prej frikës nga e shkuara personale.) Dhe autori i saj bëhet dy herë viktimë, njëherë kur konsiderohet “jashtëqitje”, njëherë kur konsiderohet autor i shprehjes. Shto pastaj mekanizmin e psikozës, që reflekton tek tjetri atë çka pavetëdijshëm mund të shohë tek vetja. Më thekur se kaq historia zor se mund të ta kthejë kusurin!
            Sesi funksionojnë këto psikoza kolektive edhe në rrafsh individual, mjafton të vëresh reagimin më sipër ndaj meje. Dikush më drejtohet i revoltuar si shkrues pseudo, kur unë shkruaj me emrin tim. Apo kur dikush tjetër hidhet të kundërshtojë edhe aty ku s’ka gjë për të kundërshtuar. Këtë të fundit unë e quaj në përdorim personal “sindroma e avukatit”, i cili për forcë zakoni zgjohet në mëngjes nga gjumi duke bërtitur “I object, your honour!”.

  17. Nё vijim tё akuzёs se pas Pishakut, emrit tim qё pёrdor kur shkruaj nё kёtё blog, fshihet Xhaxhai kam dy rrugё serioze pёr tё ndjekur (pa pёrjashtuar tё tjera natyrisht). Tё vёrtetoj se nuk jam Xhaxhai, ose tё vёrtetoj se jam njё person tjetёr. Tё dyja janё mision i pamundur, sepse sё pari ёshtё e njёjta gjё, nga ana tjetёr nuk mund tё vёrtetosh diçka qё mund tё mohohet pafundёsisht. Tek e fundit, edhe po tё nxjerrёsh kartёn e identitetit, ose pasaportёn, gjithnjё mund tё thonё se e ke fallco dhe se nuk je ti nё fotografi. Kjo e fundit mua mё ndodh shpesh se dikur kam pasur flokё, kurse tani…

    Rruga e tretё ёshtё tё ndjekёsh pjesёn qesharake tё kёsaj historie, tё zbavitesh e ta vijosh nё terma komikё. Nё fakt, vetёm kёshtu kjo histori mund tё marrё njё farё kuptimi.

    Minella Aleksi, pёr ata qё i shpёtoi, pёr fatin e tyre, ka shkruar kёshtu tek gazeta Dita:

    E vërteta ndihmohet më shumë duke sqaruar diçka për portalin e tij. Në një gjoja polemikë për Kadarenë, njeri nga dy pseudonimet (Pishak) nuk lë gjë pa thënë kundër Kadaresë, në kohën që pseudonimi tjetër bën një korrigjim: “Më duket , Pishak se këtu, tek ajo puna e jashtëqitjes së kombit, që ka thënë Kadareja, e ke tepruar ngaqë një gjë e tillë nuk është vërtetuar”.
    Nga shqyrtimi me vëmendje i “polemikës” të sajuar po prej vetë A.Vehbiut, del se të dy këto pseudonime janë të vet A.Vehbiut. Njerit prej tyre, “xha-xha-i, atij që gjoja e mbron Kadarenë, në tetor të këtij viti i ka rënë maska. Ai ka dalë hapur kundër shkrimtarit. Atëherë kë të besojmë: Ardian Vehbiun e revistës italiane, apo pseudonimin “xha-xha»-i?

    Sikur tё isha person tjetёr :-), do tё ndihesha pak i fyer nga trajtimi qё mё bёhet. Nga fjalёt e mёsipёrme sikur del qё jam pseudonim i dytё i A.V-sё, ndёrkohё qё sipas rendit alfabetik jam mё pёrpara. Unё do tё pretendoja tё isha pseudonimi i parё, madje edhe pseudonim i pjesёs sё parё (Xha) tё Xha Xhai-t. Mirёpo kjo qё sapo thashё mund tё hidhet poshtё kollaj, sepse alfabeti mund tё lexohet nga poshtё lart. Apo jo?

    Edhe A.V.-ja ka tё drejtё tё revoltohet qё i ngjisin pseudonime si pullё poste. Jo gjithnjё mund t’i pёlqejnё ato qё shkruan pseudonimi i dytё, pa lejen e dijeninё e tij. 🙂 Ky ёshtё kulmi i anarshisё: kur pseudonimi yt shkruan pa autorizimin tёnd.

    Fakti qё Pishaku ёshtё bashkёthemelues me Xhaxhain i blogut “Peizazhe tё Fjalёs” dhe qё shkruan qё nё fillesat e tij mund tё kundёrshtohet kollaj, pavarёsisht dokumentet e verifikueshme. Mund tё thuhet fare mirё se ёshtё i njёjti person qё merr avionin, kalon oqeanin dhe kthehet nё Europё pёr tё postuar mesazhe, pastaj kthehet nё Nju Jork pёr tё depistuar gjurmёt. Ose anasjelltas. Brenda ditёs. Evropi e amerikani kanё shpikur kёto e tё tjera marifete. 🙂

    Argumenti tjetёr, pra ai qё Pishaku ka krijuar profilin e vet mbi njёzet vjet qё shkruan e nuk mund tё ngatёrrohet me Xhaxhain, nuk pi ujё. Profili i pёrket artit figurativ, jo letrar. E kotё tё debatosh.

    Po tё kёrkosh nё ujёrat sipёrme e tё thella tё internetit pёr tё vёrtetuar fjalёt e Minella Aleksit se “Pishaku nuk lë gjë pa thënë kundër Kadaresë” nuk do tё gjesh kurrё asgjё tё tillё. Sepse Pishaku ka shkruar rrallё pёr Kadarenё dhe kur ka shkruar, ose ka folur nё publik, ka thёnё vetёm fjalё tё mira madje nё njё rast shprehimisht: “Shprehjen ‘Kadareja im’, që e përdor edhe unë me vlerësim të lartë e me dashuri, i referohet natyrisht shkrimtarit e veprës së tij, e cila jo vetëm ka ndikuar në formimin tonë, por është përbrendësuar e interpretuar nga lexuesi”. Mirёpo, kush e vёrteton qё pas Pishakut tё fshihet njё pseudonim tjetёr homonim? 🙂

    Unё dorёzohem pёrballё akuzave tё tilla, sepse nuk mund ta vёrtetoj se jam pen name, pseudonim, pseudonim i parё, pseudonim i dytё, apo pseudonim i pseudonimit. Dorёzohem pa kushte, por edhe Minella Aleksi duhet tё vёrtetojё se nuk ёshtё robot dhe se shkruan nёpёrmjet njё programi eksperimental qё rёndom i rendit fjalёt random, çka shpjegon edhe mungesёn e herёpashershme tё kthjelltёsisё nё logjikё. Por dyshimi mё i madh qё lind ёshtё shkёmbimi i qёllimshёm i emrit me mbiemrin. Çfarё fshihet pas kёtij kёmbimi tё pazakontё? Kёtu e kapa mat prokurorin e pen name-it tim :-).