HARTA DHE LEGJENDA

Hartat gjithnjë e ngashënjejnë fëmijën: i aviten me një pyetje, me një sfidë, me një kërkesë të pashmangshme për t’u vënë emra dhe për t’u dhënë kuptime formave të çrregullta dhe kaotike, të paidentifikueshme, si petulla fraktale të tiganeve të së dielës; por sidomos për shkak të ngjyrave psikadelike, veçanërisht hartat politike, ku secili shtet ka ngjyrën e vet, të zgjedhur arbitrarisht nga autori i hartës, me të vetmin kusht që të shquhet nga ngjyrat e shteteve përreth, por që për fëmijën ka një kuptim që shkon përtej arbitraritetit, drejt thelbit mistik të atij shteti, si domethënie po aq e mistershme sa edhe format e shteteve vetë – pse Austria është e verdhë dhe Shqipëria ngjyrë rozë dhe Spanja ngjyrë tulle? Si për ta cytur edhe më imagjinatën, çdo hartë vjen edhe me legjendën e vet; dhe fjala legjenda, e dhënë me shkronja të mëdha, tërheq vëmendjen po aq sa emrat e shteteve dhe të qyteteve dhe të deteve; sidomos ngaqë shumë fëmijë mësojnë dhe mësohen të lexojnë në fillim shkronjat e mëdha të shtypit, kushedi pse; dhe këtë fjalë, legjenda, titull të një seksioni të rrethuar me kornizë, edhe pjesë e hartës edhe jo pjesë, thark ose kafaz ku mbaheshin mbyllur shenja dhe simbole të pakuptueshme, pothuajse algjebrike, këtë fjalë, pra, fëmija nuk mund veçse ta lidhë mendërisht me legjendat që ia kanë kallzuar tashmë në kopsht ose ia kanë lexuar ose ai vetë i ka dëgjuar gjëkundi, diçka si përrallat por më të rëndësishme, më serioze, kushedi më të frikshme; prandaj edhe do të mendojë, pse jo, që çdo hartë vjen me legjendën e vet specifike, rrëfimin epik kushedi edhe në vargje, që u bashkëlidhet vendeve të treguara, por që ndryshe nga format dhe ngjyrat duhet deshifruar njëfarësoj me mënyra të tjera, nëpërmjet simboleve, vizave, njollave, yllthave; një alfabet tjetër, i padepërtueshëm; por që nuk e pengon legjendën t’i nënvendoset hartës, po aq lehtë sa ç’i nënvendoset edhe historisë. Pa çka se fëmija do të zhgënjehet më pas, kur t’i shpjegojnë racionalisht se kjo fjalë sekrete e hartës, legjenda, nuk ka lidhje me legjendat e Rozafës, dhe të Kostandinit dhe të Mujit e të Halilit, ose fundja as me ato të Kolombit dhe të Magelanit dhe të James Cook-ut dhe të bijve të kapitenit Grant, dhe sidomos as me legjendat për një thesar të varrosur te rrënjët e një rrapi nga piratët; veç emërton një listë me shpjegime për simbolet e përdorura në hartë; do të zhgënjehet dhe do të trishtohej, sepse ashtu do t’i humbë hartës magjia, ose fryma që e lidh vizatimin në letër me ngazëllimin e udhëtarit të ngeshëm dhe të eksploratorit sypatrembur; do të pezmatohet, derisa të vijë dita kur t’u kthehet me një sy dhe mendje tjetër legjendave të tjera, atyre xixëlluese të fëmijërisë, me Rozafën dhe Kostandinin, Mujin dhe Halilin, Kolombin dhe Magelanin ose thesarin e groposur, për të kuptuar, zakonisht befas, si falë një epifanie, se këto paskëshin qenë pikërisht legjenda të hartës së realitetit, që mbahen e disiplinohen në tharkë e kafaze të fjalës (vetëdijes) kolektive, për t’u përdorur si çelës deshifrimi të hartave me të cilat njeriu e rrethon veten; njëlloj ndoshta si përrallat, por më të rëndësishme dhe më serioze, madje të domosdoshme për t’u orientuar në botë.

© 2015-2024 Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara. Imazhi në kopertinë është krijuar me MidJourney.