Të thonë: stinët nuk janë më ato që kanë qenë. Nuk ka më stinë kalimtare, është zhdukur pranvera, është zhdukur vjeshta. Ka stinë të ftohtë dhe pastaj stinë të nxehtë. Ka stinë kur shkohet në punë, dhe stinë kur shkohet me pushime. Ka muaj të plazhit dhe muaj të festave a të Eurosong-ut a të vaksinimit kundër gripit. Simfoninë e stinëve e ka zëvendësuar pop-i i parashikimit të motit në TV. Ka pastaj festa të fundvitit, që e kanë bjerrë domethënien fetare dhe janë katandisur në kremtime të kalendarit. Një cikël është zëvendësuar nga një cikël tjetërlloj. Madje edhe ata që i përjetojnë stinët, i përjetojnë në mënyrë vikare, nëpërmjet zbritjeve në dyqane, katalogëve të modës dhe ofertave turistike. Kur nuk kanë humbur krejt, stinët janë kthyer në shifra abstrakte, të organizimit të rutinave, çfarë e kanë quajtur edhe pollution, ndotje të kalendarit të natyrës nga njeriu. Në treg, më i madh është ndryshimi mes rrobave të verës dhe atyre të dimrit, parfumeve të pranverës dhe atyre të vjeshtës, se frutave dhe perimeve përkatëse – kurrsesi nuk mund ta marrësh me mend stinën, nga oferta në seksionin e produkteve “stinore” në një supermarket. I njëjti pollution ka prekur edhe raportin që kemi me qiellin: në qytete yjet praktikisht nuk duken më; edhe ata që duken, i ngatërron lehtë me avionët dhe satelitët. Askush nuk e ka idenë për fazat e Hënës, e shumta, kur e shohin atë trup qiellor, do të thonë: “Sa e bukur!”, që tani tingëllon si ndonjë lloj formule a lutjeje. Kashta e Kumtrit tingëllon si gjë e arratisur nga ndonjë përrallë popullore. Të paktë janë ata që ende kanë kuriozitet të gjejnë në qiell yllësitë – sidomos ato stinoret, që vijnë dhe ikin gjatë vitit. Edhe pse interesi për astrologjinë mbetet i fortë, po të gjykosh nga rubrikat në gazeta, radio dhe TV, dhe nga statusi i astrologëve, por edhe nga pop-psikologjia që e kemi përqafuar tashmë lirisht, sërish të paktë janë ata prej nesh që e dinë se çfarë shënjojnë pikërisht yllësitë e Zodiakut dhe që arrijnë ta gjejnë në qiell të tyren. Një shenjë, ta zëmë Luani, lidhet me një segment numerik të kalendarit vjetor dhe me një mizëri shpjegimesh në rubrikat astrologjike, por se ç’ka të bëjë kjo me qiellin dhe pse quhet Luani dhe jo Tigri, nuk i intereson kujt. Për shumë prej nesh, Arusha e Madhe është thjesht diçka që i referohet, njëfarësoj, Yllit Polar, i cili tregon Veriun. Por kujt i duhet Veriu? Të provojmë të ndalojmë dikë në rrugë, sot në Tiranë, dhe ta pyesim se në ç’drejtim është Veriu. Nuk do ta dijë, sepse nuk do t’i duhet. Më kollaj e ka të të thotë se në ç’drejtim është “21 dhjetori”, një datë kalendarike e përfunduar në emër vendi dhe orientues madhor, pa çka se është datëlindja e Stalinit. Një lloj pavdekësie edhe kjo. Për ne sot Veriu është “ftohtë” dhe Jugu “ngrohtë” ose fundja Veriu është “malor” dhe Jugu “fushor”, kur nuk ndodh që Veriu të jetë “antikomunist” dhe Jugu “komunist”, ose “Perëndimi” i mirë dhe “Lindja” e keqe: politika u ka blatuar vlera të reja – përndryshe të panevojshme – edhe anëve të horizontit. Veriu lidhet pastaj me dimrin, Jugu me verën; jo më kot, në “stinën e pushimeve” zhvendosemi të gjithë në Jug. Jetojmë në kohë kur fjala plazh, më shumë se emër i një konfiguracioni gjeologjik të caktuar, shënjon një aktivitet të marrëdhënies me detin, ndoshta edhe me diellin: më shumë “shkojmë në plazh”, na ndodh të bëjmë plazh. Por ngaqë edhe dielli nuk është më ai që ka qenë, sot prej tij na duhet të mbrohemi me kremra, syze dhe veshje me UV factor, aq sa krejt eksperienca në plazh përfundon e përkufizuar si një kompleks përpjekjesh për t’iu shmangur diellit ditën dhe mushkonjave natën, gjithë duke ia treguar trupat njëri-tjetrit (triumfet muskulore dhe katastrofat celulitore). Këtu më kujtohet një vit që shkuam me pushime në Tulum, lokalitet turistik afër Cancun-it, në gadishullin e Yucatan-it, në Meksikë – destinacion popullor për amerikanët. Kishim zgjedhur një “resort”, me të gjitha të paguara: një vend komod, me ushqim të mirë, kaçube të qethura, pastërti dhe meksikanë të pabezdisur. Resorti ynë ishte atje ku duhej të ishte, buzë oqeanit, por – POR – oqeanin duhej ta kërkoje. Ishte ndërtuar në mënyrë të tillë, që asnjë rrugë të mos shpinte atje, te rëra dhe uji i kripur. Kush donte të lahej, kish në dispozicion pishina të gjithfarë llojeve; madje edhe pishina me bar ku mund të bëheshe xurxull pa dalë nga uji. Nga kurioziteti, u kuturisëm një ditë, me hartë në dorë, drejt plazhit “të mirëfilltë”: na doli përpara një rrip rëre, i vrazhdë dhe i pistë, i spërkatur me barishte të serta; oqeani hakërrohej pak më tutje. Nëse e mbaj mend mirë, larja ndalohej. E shumta mund të lagie këmbët. Dhe me të drejtë. Sepse pak më tutje, kur gjetëm një plazh “aktiv” mu në këmbët e qytetit maja të Tulum-it, dhe unë guxova të pagëzohem duke u zhytur në oqean, pas pak oqeani më goditi me një dallgë-pëllëmbë aq fort, sa nuk di si kam mbetur ende gjallë (nuk di nëse kam mbetur ende gjallë). Një eksperiencë që nuk më shkon mendja ta përsërit: edhe në pishinë mund ta hash një shpullë vërtet, por të paktën jo nga uji. Por në përgjithësi u kënaqëm, madje pamë edhe ndonjë yllësi që nga gjerësitë gjeografike më të temperuara nuk e sheh dot. Ky “plazh” pa oqean megjithatë më kujtoi astrologjinë pa yje dhe kafenë pa kafeinë dhe gjalpin pa yndyrë dhe reçelin pa sheqer dhe biftekun vegjetarian; nuk di nëse kanë nxjerrë ndërkohë edhe cigare pa nikotinë. Gjeografi e kondicionuar, mund ta quash; njëlloj si ajri i kondicionuar, të cilin tashmë, në ca vise tejet dorëlëshuara, e përdorin edhe në dimër, kur bëhet shumë vapë brenda, për ta freskuar mjedisin pa qenë nevoja të hapësh dritaren.
© 2021, Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara.