Titulli: Mish dhe qiell
Autori: Pier Paolo Pasolini
Shqipëroi: Aida Baro & Edon Qesari
Botime Pegi (2019)
Përgatiti për Peizazhe të Fjalës: Gresa Hasa
Projekti i përkthimit të poezive të Pasolinit, lindi krejt rastësisht, prej pasionit të përbashkët të një grupi miqsh në Tiranë, të cilët të dashuruar me mendimin dhe punën e këtij intelektuali të pashoq, morën guximin t’ia sillnin atë lexuesit shqiptar, kryesisht të rinjve, atyre që Pasolini u drejtohet veçanërisht te “Mish dhe qiell”.
Qëllimi i kësaj përmbledhjeje sipas shqipëruesve të saj, është t’u japi të rinjve shqiptarë shembullin e intelektualit të angazhuar, të një personazhi të parehatshëm për pushtetet, që ngriti zërin pareshtur kundër kapitalizmit dhe parashikoi rrënimin e shoqërisë së konsumit; që ka shkruar me guxim të çartur, siç shprehet Baro, për dashurinë, për problemet shoqërore, për proletariatin, për atë klasë që thuajse nuk ekziston nëpër libra por që në jetën e përditshme është kurdoherë e pranishme.
Përzgjedhja e bërë me kujdes, nxjerr në pah fuqinë shprehëse dhe përfytyruese të Pasolinit. Boshti rreth të cilit enden të gjitha poezitë është dashuria, si një fjalë kyçe drejt zemrës së rinisë dhe angazhimi qytetar, si shenjë e një vetëdijeje të pjekur shoqërore.
Pier Paolo Pasolini ishte poet, shkrimtar, regjisor, skenarist, dramaturg dhe gazetar, një nga intelektualët dhe artistët italianë më të mëdhenj të shek. XX. Ai ishte vëzhgues i hollë i ndryshimeve që pësoi shoqëria italiane pas Luftës së Dytë Botërore deri në mesin e viteve ‘70, si dhe një figurë kontroverse, që nxiti polemika dhe debate të pareshtura për shkak të radikalizmit që shfaqi në gjykimet e veta; një kritik i paepur kundër zakoneve borgjeze dhe shoqërisë së konsumit që sapo kishte nisur të lulëzonte në Italinë e viteve ‘60-’70.
1.
Por n’fundërrinat e botës, lind
një botë e re: ligje t’reja lindin
atje ku s’ka më ligj: një nder i ri
lind atje ku nder është çnderimi…
Lindin fuqi e fisnikëri,
t’egra, ndënë turra kolibesh,
në vende pa anëfund, atje ku pandeh
se sos qyteti, por ku ama
rishtas ringrihet, armik, rishtar ringrihet
me mijëra herë, me ura
e labirinte, kantiere e hone dherash
pas dallgëzime rrokaqiejsh,
që gjithë horizontet mbulojnë.
2.
Ti je e vetmja në botë që di, prej zemrës sime,
ç’ka pasur para dashurive, përherë, që në fillime.
Ndaj lermë të të them se ç’tmerr është të dish:
përbrenda hijeshisë sate, aty lind ankthi im.
Dot s’të ndërroj. Ndaj është e mallkuar
të mbetet vetmitare jeta nga ti dhuruar.
E s’dua të mbes vetëm. Etja po më djeg
për dashuri, dashuri trupash pa shpirt krejt.
Se shpirti është në ty, por ty të kam nënë
dhe dashuria jote me zinxhirë më ka zënë.
3.
Prej botës së lashtë dhe botës së ardhme
pati mbetur veç bukuria, dhe ti,
e shkreta motërz m’e mitur,
ajo që rend pas vëllezërve të mëdhenj,
e qesh e qan tok me ta, që t’u ngjajë,
dhe që përvesh shallet e tyre,
pa u vënë re prek librat e tyre, biçakët e tyre,
ti motërz m’e mitur,
atë bukuri e mbaje veshur me përunjësi,
dhe shpirtin tënd prej bije të vegjëlisë,
kurrë s’e dite që e kishe,
ndryshe s’do kish qenë bukuri.
U zhduk, si pluhurizë ari.
Bota ta mësoi.
Bukuria u bë e saj, kësisoj.
4.
Ëndërr a shpërfillje
a kujtesë, s’e di,
pasqyra e argjendtë shkëlqen
vetëm në lëndinën e zezë.
Më robëron rrezja
e mugëtirës që rrëmon
e shtangur në hijen
e trishtë të peizazhit.
Eja, i dashur Djall,
të sodisim së bashku
mungesën e Narcizit
Në t’argjendtën e ëndrrës.
5.
Të përfytyroj, djalosh, aty pranë zjarrit
dhe në gjirin tënd të ngrohtë
mbaj vesh sërish mendimet e mia.
6.
Ishim çiliminj
nën këtë çati
nën po të njëjtin diell,
dhe zemra sëmbuar barabar nga mërzia.
Mërzi se rronim
gjithë dritë të butë
dhe ngjyra vezulluese.
Mërzi’ fëminie
me plot kohë përpara
i lumë e i sigurt, jetë e njëmendtë.
7.
Një djalosh që digjet prej epshit njomëzak
s’është gjë tjetër veç pjelloria e k’saj bote.
Dhe bota ashtu qaset me të, shfaqet dhe humbet
si një trajtë që s’resht së ndryshuari. Gjithçka mbetet e paprekur,
sado të përshkosh gjith’ qytetin, më s’ke për ta gjetur;
vepra u krye, përsëritja e saj është rit. Me një fjalë,
vetmia është edhe më e madhe në rast se një mizëri e tërë
pret që t’i vijë radha; rritet, në fakt, tërësia e të zhdukurve –
të ikësh do të thotë t’ia mbathësh – çka rrjedh, peshon mbi të sotmen
si një shtrëngesë, një blatim në nder të dëshirës për të vdekur.
8.
E di që s’do jesh kurrë imi…
Një fllad pa sy, mëdyshjeve të tij
delfinët qarkohen me brerore…
do të jem një fllad i përgjumur brigjesh
e mes rrathëve diellorë të bardhët peshq
vetmitarë e kureshtarë do t’vallëzojnë…
Ti buzëqesh! Të pëlqen tek flas…
Çmendem gazit… Po, o delfin,
unë do të jem veç flladi që ti s’ndien,
mëndafshi që vuan mbi gjirin tënd të pagojë.
9.
As zemrës që po hahej
s’i mjaftonte vuajtja për shpagim.
Çka vlen dhe çka nuk vlen
tani e di: por epshi
shtyn përherë drejt thellësisë.
Ekziston përherë një tundim.
10.
Nga Krotone apo Palmi do të ngjiten
në Napoli, dhe nga aty në Barcelonë,
në Selanik e Marsejë,
në Qytetin e Kusarisë.
Shpirtra dhe engjëj, minj dhe morra,
me farën e Historisë së Moçme
do fluturojnë përpara vilajeteve.
Ata përherë të përulur
ata përherë të dobët
ata përherë të ndrojtur
ata përherë të ulët
ata përherë të fajshëm
ata përherë të nënshtruar
ata përherë të vegjël,
ata që s’deshën kurrë të dinin,
ata që patën sy veç për t’u përgjëruar,
ata që rrojtën si vrasës nën dhè,
ata që rrojtën si keqbërës thellë detit,
ata që jetuan si të marrë në mes të qiellit,
ata që ngritën ligje
jashtë ligjit
ata që iu përshtatën
një bote poshtë botës
ata që besuan te
një Zot shërbëtor i Zotit,
ata që i kënduan
kërdisë së mbretërve,
ata që vallëzuan
për luftërat borgjeze,
ata që u lutën
për betejat punëtore…