Siç duhet ta bëjë kushdo që kalon pushimet në Qeparo, edhe ne u kuturisëm një natë të hanim darkë te Taverna Dhrami, një oborr shtëpie me disa tavolina, lart në kodër diku midis plazhit rrezëllitës poshtë dhe Qeparoit të vjetër e të heshtur; por gjithsesi jo aq lart sa të mos shkosh dot këmbë. Vendi njihet për qengjin e pjekur në prush që të shkrihet në gojë, salcën e kosit (divina, do të thoshte një italian), pamjen skenike nga buza e verandës dhe atmosferën rustike të sinqertë. Kaq i thjeshtë është lokali, sa edhe verën ta sjellin në shishe të vogla plastike, nga ato të ujit mineral!
Afër nesh kishin zënë vend një çift të rinjsh që nuk dinin shqip; u ofruam të ndihmojmë dhe ashtu mësuam që vinin nga Holanda. Djali kish edhe pamje prej dikujt të mësuar t’i fuste duart në dhé, mbase kultivues tulipanësh; e përfytyrova me këpucë druri (sabots) dhe ashtu i dhashë paqe kureshtisë. Vajza m’u duk më e rrumbullakosur, diçka si mësuese te një shkollë fëmijësh problematikë – kjo mbase për shkak të qetësisë që rrezatonte.
Megjithë fantazitë e mia me tuberë tulipanësh dhe fëmijë të gërvishtur, anglishtja e këtyre të dyve tingëllonte më e mirë se imja.
Me gjasë, e kishin gjetur tavernën në Google Maps dhe ishin joshur atje nga lavdet e papërmbajtura të vizitorëve; të merituara, sepse edhe qengji, edhe salca hyjnore e kosit, madje edhe patatet e skuqura të këndonin në gojë.
Na pyetën se nga vinim, ua shpjeguam që ishim edhe kështu edhe ashtu, ra muhabeti për New York-un dhe lajmëruam se nuk jetojmë në Manhattan por në Brooklyn. Këtu, thjesht për t’i dhënë pak ngjyrë muhabetit, u thashë se Manhattan-i ne nuk na pëlqente për të jetuar aty, madje mua më ngjante me ishullin Laputa, tek Udhëtimet e Guliverit, të Swift-it, por holandezët në përgjigje ndaj këtij krahasimi nuk reaguan. I pyeta nëse e njihnin librin, por ngritën supet – Guliveri nuk i paskësh vizituar mendjet e tyre, në vendin e mullinjve.
Incident mbase i papërfillshëm, por që më bëri pastaj të dyshoj për pritjet e mia ndaj dy europianëve nga Holanda – dhe, pikërisht, për supozimin tim se mund të gjeja gjuhë të përbashkët me ta, duke përmendur Guliverin; supozim këtë herë i dështuar. Dhe prapë e pata të pamundur ta pranoj, se këta të dy nuk e kishin dëgjuar, nuk po pretendoj Laputën, po as Guliverin vetë – paçka se Udhëtimet e Guliverit është përshtatur më se një herë për ekranin e kinemasë dhe me siguri qarkullon në versione për fëmijë e lexohet në shkolla.
Por ja që dy vizitorët e Tavernës Dhrami qenkëshin Gulliver-free, megjithë anglishten që e flisnin pastër dhe reputacionin që i ndiqte nga pas në Ballkan.
E gjykova këtë moskomunikim edhe si katastrofë personale – meqë Guliverin e mbaj për ato shenja të kulturës perëndimore ku kam investuar aq shumë, në përpjekjet për t’u zhvendosur nga errësira në dritë. M’u kujtua që romanin e pata lexuar shqip që herët, ndoshta në të njëjtën kohë me Lizën në botën e çudirave, në një përkthim – që tani më vjen i bukur – të Halit Selfos. Fati i këtij libri, nuk di i mirë a i keq, që sot e trajtojnë si të përshtatshëm për fëmijë, edhe pse aq i pasur me nënshtresa e nënkuptime sa filozofike aq politike e sociologjike, por edhe bartës i dijes iluministe të kohës.
Mendova se me dy holandezë që nuk e njihnin Guliverin e Swift-it nuk kisha çfarë të bisedoja më tutje. Çfarë t’u thoja? Të provoja me Don Kishotin, me shpresë se ashtu do të gjenim diçka të përbashkët te mullinjtë e erës? Ta ktheja muhabetin te marijuana dhe Red Light District dhe Johan Cruyff-i, apo të guxoja egërsisht me shpikësin e mikroskopit, Antonie van Leeuwenhoek?
Komedia nuk u mbyll me kaq. Pas pak minutash, ja ku u ndez një diskutim i shkurtër, por plot gjeste dhe pasion, tek e njëjta tryezë, mes zonjës së shtëpisë – që bënte me atë rast kamerieren – dhe atyre të dyve; na u kërkua sakaq asistencë gjuhësore, dhe ashtu morëm vesh se miqtë nga Vendet e Ulëta dëshironin të porositnin mundësisht diçka tjetër nga qengji i pjekur në prush, meqë ishin… vegjetarianë.
Për habinë time, të zonjës së shtëpisë nuk iu drodh qerpiku: kushedi nuk ishte hera e parë që përballej me këtë lloj specieje shtegtarësh. Unë, nga ana ime, u lëkunda një copë herë mes hilaritetit dhe keqardhjes – sepse këta të dy kishin ngjitur malin, për të ardhur për darkë te një “tavernë” ku shërbehej vetëm qengj; dhe tani do t’u duhej të mjaftoheshin me sallatë.
Zgjodha të më vinte keq. Vetë kam gjithnjë rezerva, për të mos thënë një ndjenjë faji, sa herë që ha mish; sikur ta hiqnin fare mishin nga qarkullimi, nuk do të protestoja shumë. Por edhe e ngushëlloj veten duke arsyetuar se mishi që ha zakonisht vjen nga gjallesa që, po të mos përdoreshin për ushqim, as do të kishin ekzistuar. Është një arsyetim që niset nga premisa – aq e diskutueshme – se ekzistenca është për t’u preferuar ndaj mosekzistencës.
(Ndryshe nga peshku që, në Qeparo, e gjenim edhe të egër, të freskët, të sapo-kapur në det, ku notonte dhe konsumonte lirinë e vet negative.)
I pyeta ata të dy nëse e hanin bulmetin – sepse ka vegjetarianë që nuk e vënë në gojë. Më thanë se e hanin. U lehtësuam – sepse ishte gjë e mirë, jo vetëm për ne atje, por edhe për Shqipërinë dhe imazhin e saj në botë, që salca e kosit te Taverna Dhrami të shijohej lirisht. Asnjë dele nuk ishte keqtrajtuar, në përgatitjen e saj.
(Mbase qumështi vinte nga e njëjta dele, që kish pjellë qengjin e menysë; por le të mos spekulojmë.)
Holanda shëtitëse, “taverna” në një oborr fshati, mishi ekskluziv për vegjetarianët, mushkonjat që festonin me gjakun edhe të atyre që mish nuk hanin, Guliveri i mbetur në tentativë dhe një poemë sublime me salcë kosi: ja ingredientët e menysë së një nate për t’u mbajtur mend.
© 2022 Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara.