nga Rea Nepravishta
Do të ketë qenë vera e vitit ´93 e fiksuar në kujtesën time të fëmijërisë si skenat e një filmi të vjetër me ngjyra të zbehura në linjën e urbanit Kombinat – Bankë (qendër). Barqet e autobusëve të pluhurosur zvarriten avash-avash nëpër rrugë e autobusi im gjysmë i zbrazur me njerëz të ulur rastësishëm tek-tuk nëpër karrige dukej gati i mendueshëm… Lëkurët e pasagjerëve ndrijnë nga djersa, fatorinoja tërheq ngeshëm këmbët duke zgjatur dorën me përtesë tek çdo pasagjer për t’i marrë lekët, tek-tuk dikush nxjerr një abone. Shoferi lëviz shtruar timonin, barku i tij duket si ai i autobusit, poshtë kanatieres së bardhë me këmishën përsipër me kopsa zbërthyer e mëngët nga ku zgjatojnë duart e trasha me qime të zbardhura nga dielli. Jeta nën këtë vapë mbështjellëse rrjedh kaq ngeshëm ndërkohë që lëmë mbrapa Parkun e Autobusëve duke u drejtuar tek 21-shi. Papritur autobusi frenon ngultas dhe shkund pasagjerët si nga gjumi i pasdrekës, me një dridhje që ata e përçojnë njëherazi ndër trupa. Fatorinoja ngre kokën si struc, ndërsa nga xhami shquhet një burrë trupmadh, ezmer, me një pamje krejt të shpenguar që anon herë si arush babaxhan e herë si fëmijë me trup burri, e i afrohet dritares së shoferit i cili sikur zgjohet nga gjumi tek ia beh:
“ O Vero, po ku je o ‘lla” – ndërsa disa pasagjerë ngrenë kokën për të parë kush është.
Veri qesh, me buzët e lagura dhe një buzëqeshje që ia shndrin krejt fytyrën e regjur. Papritur nxjerr gjuhën e tij gjigante dhe shoferi e fatorinoja zgërdheshen me zë të lartë, fillimisht me shpërthimin e talljes të përzier me poshtërim që ua zhvat tiparet, duke e përmbyllur me një tis dashamirësie gati lakmitare për botën e paprekur të cilën banon Veri. Pastaj dora e fatorinos futet në xhep e dalin monedhat që ky i fundit ja zgjat Verit nga dritarja e autobusit. Veri kënaqet e qesh teksa merr i lumtur monedhat. Pastaj shoferi i tregon me dorë diçka mbi xhamin e përparmë të autobusit, Veri e sheh me kureshtje dhe qesh përsëri i vetëkënaqur ndërkohë që diçka të pakuptueshme bluan ndër dhëmbë. Është pikërisht fotoja e Verit të cilën shoferi e mban me vete tek streha e vogël e diellit mbi xham, kushedi si fatsjellës apo shenjt mbrojtës i shoferit në udhëtim.
Nuk e kam qarë asnjëherë Tiranën time të fëmijërisë si tani kur dëgjova se Veri nuk është më tek kryqëzimi i 21-shit. Nëse ka një imazh më të butë për ikjen e dikujt mes engjëjve, ky i shkon Verit më shumë se gjithkujt, e ndaj ikja e këtij personazhi të Tiranës tonë të dikurshme shkakton melankoli, por të butë dhe të lehtë si krahë engjëjsh.
Prek ikja e tij sepse me të ikën një pjesë Tirane e ´90-ës, e vjetër, e dashur, një kujtim i trishtë i dikujt që rrinte në një kryqëzim rrugësh të një qyteti duke kërkuar para për të nxjerrë gjuhën e tij të stërmadhe. Gjuha e Verit ishte në fëmijërinë time simbol i diçkaje tmerrësisht të turpshme e cila papritur, me zhvatjen e saj, derdhej mbi surretërit e atyre që zgërdhiheshin me të. Dhe në këtë derdhje linte mbrapa një ndjenjë pafajësie që të trondiste. Të trondiste aq shumë sa doje t´i jepje gaz makinës sa më shpejt që mos ta shihje për më shumë se dy sekonda, ta zhdukje, ta harroje. E nuk e di nëse doje t’i zhdukeshe talljes, apo t’i zhdukeshe pafajësisë. Ndoshta të dyjave.
Ja përse Veri të trondiste, të trondiste aq sa doje t’i ikje. T’i ikje edhe skenës kur sheh se si zbaviteshin të tjerët me atë gjuhë të stërmadhe jashtë, sepse nuk e di kush po tallej më shumë, ata që paguanin për të, apo përkundrazi Veri me ta, nga maja e pafajësisë së tij.
Jetojmë në një qytet të ndërtuar tashmë për supremacinë e inteligjencës, sepse janë të gjithë inteligjentë, pa përjashtim, fodullë të inteligjencës shterpë, cinike, tallëse, arrogante, lineare, llogaritëse, stratege, dinake, shfrytëzuese, përfituese, meskine, e kështu me radhë. Veri këtu ishte si thyerje. Thyerje pa hyrë në garë. Thyerje duke ta hequr terrenin poshtë këmbëve. Veri ishte një boshllëk, një hapësirë ku nuk hyje dot, përveçse i çarmatosur. Ndaj në jetë mund të njohësh pafund inteligjentë sepse inteligjentët teprojnë, e janë të vetëmbushur, e nuk të japin asgjë që ti nuk e kishe. A ju ka ndodhur ndonjëherë të ndaloni dikë në rrugë e ta pyesni “A je inteligjent ti?” e ai të të përgjigjet “Jo”? Nuk ndodh kurrë.
Ka edhe një shprehje që qarkullon nëpër rrjete, “problemi i botës është se inteligjentët janë plot me dyshime, ndërsa budallenjtë janë të sigurt”. Të vetmit të sigurt që shoh vërdallë janë ata që u duket vetja inteligjentë e përbuzin “të tjerët” se janë budallenj. Gjuha e shqyer e Verit të shkund sepse nuk i njeh ligjet e pushtetit që do të gllabërojë e të dominojë gjithë çfarë ka vërdallë. Një pushtet që të përthith, të transformon, dhe të ri-vjell pa e kuptuar ç’po ndodh me ty. Gjuha e Verit shpërfill deri në përqeshje çdo logjikë mirëbërëse e false të këtij qyteti, çdo logjikë dominuese e pushteti. Gjuha e Verit është një territor simbolik ku zhbëhet dyfytyrësia.
Inteligjentët kanë edhe një zakon: ata janë të trishtë dhe të mërzitur ngaqë kuptojnë më tepër se ç’duhet sepse janë shumë inteligjentë. Inteligjenca shkon si brand i trishtimit dekadent dhe dëshpërues. A thua se moçali që kemi rrotull është për shkak të inteligjencës së tepërt… Gjuha e Verit nuk i njeh deliret boshe. Gjuha e Verit të përplaset në fytyrë me lakuriqësinë e saj, me vërtetësinë e saj.
E dimë, çdo qytet ka të brishtët e tij, dhe në mënyrën si ata trajtohen, manifestohet edhe shpirti i një qyteti. E ndërkohë që shumë herë më të brishtët në një qytet dhunohen, përjashtohen, harrohen apo neglizhohen, Tirana e atyre viteve të tallte nëse ishe i brishtë, por nuk të harronte, nuk të tëhuajsonte. Edhe “i marri” e kishte vendin e vet të pranuar nga të gjithë. E pikërisht vendi i Verit tek kryqëzimi i 21-shit do më mungojë tani që ai nuk është më.
(c) 2020, Rea Nepravishta & Peizazhe të fjalës, për versionin e tekstit të botuar. Ndalohet rreptë riprodhimi pa lejen e autores dhe të redaksisë së revistës.