Historinë e Dinanukht-it e ndesha te një ese e Eliot Weinberger-it për mandeanët, pakicë etnike dhe fetare që ende jeton në kufirin mes Irakut dhe Iranit të sotëm. Librat e shenjtë të mandeanëve, gnostikëve të fundit në Lindjen e Mesme (shih edhe mandeanizmi), rrëfejnë për këtë demon bizar, Dinanukht-in, gjysmë njeri gjysmë libër, që rri ulur buzë ujit, midis botëve, dhe lexon veten. Një demon tjetër, Disai, edhe ai gjysmë njeri gjysmë libër, por më i vogël, i del përpara dhe i thotë një diçka si një profeci – Dinanukht-i nuk e duron dot arrogancën e Disait dhe përpiqet më parë ta djegë, pastaj ta mbytë në ujë, por nuk arrin dot. Fill më pas, njeriun libër e zë gjumi dhe përjeton një udhëtim në botët e epërme, ku e përjeton profecinë e Disait, këtë herë drejtpërdrejt.
Dinanukht-i, ilustrim origjinal te Ginza.
Historinë e njeriut-libër e rrëfen libri i shenjtë i mandeanëve, Ginza (fjala ka kuptimin “thesar”). Libri ka dy pjesë, një pjesë të djathtë dhe një pjesë të majtë – të njohura në literaturë si GR dhe GL; dhe këto dy pjesë janë organizuar në mënyrë të tillë që, kur arrin në fund të GR, lexuesi duhet ta kthejë librin kokëposhtë, për të lexuar GL. Njëfarësoj, struktura binare e Ginza-s pasqyrohet edhe te Dinanukht-i vetë – që është edhe njeri, edhe libër.
Si personazh, Dinanukht-i shfaqet në GR6 – kush kërkon ta lexojë të plotë historinë e tij, do ta gjejë këtu, në përkthimin referencë nga Mark Lidzbarski. Vetë emri Dinanukht vjen nga persishtja: “ai që flet në pajtim me fenë”; Lidzbarski e përshkruan kështu: “das Tintenbuch der Götter”, ose libri i shkruar me bojë – çfarë i referohet njërës nga teknikat e shkrimit të përdorura prej mandeanëve. Për disa, Dinanukht-i mishëron shkrimin hyjnor (“die göttliche Schrift,” Richard Reitzenstein). Konfliktin e këtij me Disain, që ishte edhe ai libër për “më i vogël”, komentatorët e shohin si inskenim të një rivaliteti doktrinar. Megjithatë, personazhi vetë është po aq njeri, sa edhe libër: te Ginza përmendet madje gruaja e tij, Nuraita – e cila ka të njëjtin emër me gruan e Noes.
Por imazhi i këtij hyu që e kalon kohën duke lexuar veten i tejkalon caqet e një filologjie të teksteve të shenjta – duke ardhur në modernitet si mishërim i introspeksionit, ose vetë-analizës. Në Ginza nuk thuhet se çfarë kish të shkruar te Dinanukht-i libër – por nuk do të habitesha sikur të ishte fjala për legjendën e tij, me një mise en abyme absolute – ku lexuesi, leximi dhe teksti i lexuar kalojnë te njëri-tjetri si sipërfaqja në një fjongo të Möbius-it.
© 2020, Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara.
Bibliografi:
- Jorunn Jacobsen Buckley, The Mandaeans: Ancient Texts and Modern People, Oxford University Press, 2002
- Andrew Philip Smith, John the Baptist and the Last Gnostics: The Secret History of the Mandaeans, Watkins Publishing; STIFF WRAPS edition (August 16, 2016)
- Eliot Weinberger, An Elemental Thing, 2007, New Directions.
- Richard Reitzenstein, Das mandäische Buch des Herrn der Größe die Evangelienüberlieferung, Heidelberg, 1919
- Richard Thomas, The Israelite Origins of the Mandaean People, Studia Antiqua, Volume 5, Number 2.
Me duket si nje personifikim i universit, sipas konceptit budist, ku njeriu eshte edhe eskperienca e te qenit universi (libri), edhe perjetuesi (experiencer-i; lexuesi) i universit njekohesisht. Nga ky lexim, introspeksioni dhe vete-analiza mund te jene praktika e meditimit, qe ve ne dukje per medituesin, ndryshimin dhe distancen midis mendimit (librit) dhe heshtjes nga e cila perjetuesi eshte deshmitar (lexues) i mendimit.
Me rregull treshi universi i bie te jete thjesht nje mendim!