HAPËSIRA E SHKRIMIT ELEKTRONIK (I)

nga Natasha Porocani (Shuteriqi)

Alma: – mjep pk nmr e Sonit
Blerta:-06982….
Alma-flm
Blerta-wk, (emoji: dy buzë)
Në një variant të përdorimit të shqipes së saktë do të ishte:
-Zemër më jep pak numrin e Sonit.
-06982….
-Faleminderit
-Të lutem. Të puth dy herë.

Nëse të duhet të shkruash një mesazh të shpejtë, ti nis të përdorësh një shqipe intensive: shtyp me shumë nxitim tastierën, shkurton fjalë, sintetizon fjali, përdor emoji (madje as në shqip nuk e kemi një ekuivalente), ngushton ose eliminon përdorimin e shenjave të pikësimit. Të ndodh të zëvendësosh të folurën zanore me mesazhin.
Gjuhëtarët e kanë quajtur një lloj gjuhe hibride që shkrin elemente tipike të të folurit e të të shkruarit e që po e rrit përdorimin nga dita në ditë, po bëhet mënyra jonë e komunikimit.

A po lëviz gjuha shqipe nën ndikimin e këtyre ndryshimeve, a është ky një mutacion që përcjell edhe një seri aspektesh pozitive por edhe po aq negative? Nëse hedhim një vështrim se si ka ndryshuar gjuha shqipe në kohë, e tashmja e shkruar na jep një mundësi për të kuptuar nëse kjo formë e re linguistike e përdorur sidomos te të rinjtë për të komunikuar është një hibrid, një tendencë apo diçka e re së cilës ende nuk ia kemi përcaktuar rolin në gjuhën shqipe.

Komunikimi elektronik është një hapësirë shumë e gjerë. Mesazhi i parë nga një kompjuter te një tjetër u dërgua në vitin 1969. Në vitet `80, hulumtimi në Zvicër nga shkencëtari britanik i kompjuterëve Tim Berners-Li, rezultoi në World Wide Web, duke lidhur dokumentet HyperText në një sistem informacioni, të arritshëm nga çdo nyje në rrjet. Që nga mesi i viteve 90 interneti ka pasur një ndikim revolucionar në kulturën, tregtinë dhe teknologjinë, duke përfshirë rritjen e komunikimit pothuajse të menjëhershme me anë të postës elektronike, mesazheve, video thirrjeve, blogëve, rrjeteve sociale dhe faqeve të blerjeve on-line.

Por ajo që sot po kthehet në fushë hulumtimi është hapësira e shkrimit elektronik. Në të identifikohen tekste dhe mjete të cilat kanë shumë afri dhe dallime më njëra-tjetrën, takojnë në grafika dhe mesazhe, por dallojnë në specifika individuale. Jo pak raste këtyre teksteve dhe mjeteve i janë atribuuar vlera inovative në raport me mënyrat dhe format tradicionale të të shkruarit.

-Cilat janë specifikat e këtij shkrimi të ri që tashmë ka lindur?

-Cilat janë aspektet inovative të tij dhe në ç`raport rrinë ato me traditën?

-A është vërtetë ky lloj shkrimi një hibrid që duhet trajtuar si evolucion (dhe në këtë rast do stimuluar), apo regres (dhe në këtë rast përcjell nevojën e një ndërhyrjeje të shpejtë).

Këto janë pyetje të cilat, nuk është hera e parë që ndërgjegjja sociale dhe ajo linguistike e individit i përball me dyshime herë fatale e herë skeptike.

Nëse i hedhim një vështrim më të imtë këtij fenomeni, do të fokusoheshim kryesisht te shqipja që sot përdoret në shkrimet elektronike. Përdorëm termin shqipja, për të delimituar hapësirat kuptimore të fenomenit: në këtë territor përfshihen karakteristikat gjuhësore të shkrimit elektronik, por edhe faktorë socialë e psikologjikë që kanë ndërhyrë me forca determinuese jo rrallëherë. Në këtë kuptim, vlera e hulumtimit bazohet kryesisht te fenomenet gjuhësore (shkurtesat, klonimet, kalket, etj) që natyrisht nuk janë karakteristikë e shkrimeve elektronike në përgjithësi, por specifikisht e mjeteve të shkrimit elektronik që shërbejnë për të dialoguar: e-mail, chat, mesazhe. Këtu flasim kryesisht për mesazhe me tekst, por edhe për ato mesazhe ku ndërhyjnë figurinat apo emoji-t.

Ndërkohë që shkrimi në kompjuter të jep komoditetin të shkruash e të rishkruash, të prishësh, të presësh e ta ngjisësh diku tjetër materialin, etj, kjo shpesh herë e dëmton qartësinë e komunikimit sepse zhvendosjet jo pak raste cënojnë kontekstin, konektorët dhe si rrjedhojë semantikën e fjalës së folur. Gjithsesi ndikimi i këtyre fenomeneve në gjuhën shqipe është ende në proces, çka e bën të vështirë përcaktimin e rolit ndikues definitiv të tyre mbi të.

Fenomeni i komunikimit elektronik sigurisht që nuk përfundon në dimensionin dialogues. Mediet e tjera padyshim paraqesin fenomene të ngjashme, por në një masë shumë më të vogël: kështu për shembull faqet në internet shkruhen kryesisht në një shqipe standarde, ose me devijime të izoluara. Kjo nuk do të thotë që struktura tekstuale e një faqeje libri është e njëjtë me atë të një faqeje interneti. Mes tyre ka dallime që domosdoshmërisht kushtëzohen nga faktorë jashtëgjuhësorë si p.sh. letra përballë ekranit, përmasat e librit dhe përmasat e një monitori, etj. Por gjithsesi, këto janë dukuri që prekin më shumë arkitekturën e një teksti, veçanërisht strukturën hipertekstuale dhe më pak materialin gjuhësor.

Pa dyshim që elemente të rëndësishme që cënohen nga kjo lloj përdorjeje e gjuhës,
janë llojet e diskurseve që shfaqen në larmi stilistikore e cila kushtëzohet pikërisht nga ndryshimi i mjetit të shkrimit.

Jo pak herë shfaqen formate tekstesh të ndryshme nga formatet tradicionale. Procesi i shkrimit në shkollat tona daton i studiuar kryesisht në fillim të shekullit XX. Për sa i përket arsimit fillor, studiuesi B. Rama pohon se „në periudhën për të cilën po flasim, kohën më të madhe të orës së mësimit e zinin: fjala e mësuesit, leximi nga mësuesi e nxënësit dhe detyrat me shkrim”, të cilat bëheshin me pendë (mjet që sot nuk njihet fare nga gjenerata e viteve `70 e lart). Kalimi nga penda te stilolapsi duhet të ketë ndodhur në fund të viteve `60, ndërsa të përdorje makinën e shkrimit trajtohej si profesion që paguhej me rrogë nga shteti. Futja e kompjuterit në vitet 2000 u bë masive, por pavarësisht kësaj shkrimi në kompjuter quhet një proces i paplotësuar masivisht, ndonëse në universitet, në administratë dhe në botën e punës po fillon të bëhet mbizotërues. Kompjuteri, ky mjet i ri që nuk ka asgjë të përbashkët me pendën apo stilolapsin, takon me to në produktin përfundimtar shkrimin. Por edhe ky kontakt fizik, ndan dallime rrënjësore përmbajtjeje.

(vijon)

Rreth Autorit

Natasha POROCANI (SHUTERIQI) Diplomuar në gjuhë shqipe dhe letërsi. Doktoruar në fushën e gjuhësisë së aplikuar, autore e një numri të konsiderueshëm tekstesh shkollore në Shqipëri e diasporë.

Author Archive Page

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin