Për mua që jetoja përtej Perdes së Hekurt, në periferi të Tiranës, kënga “Via Margutta” e kantautorit Luca Barbarossa, prezantuar në Sanremon e largët të 1986-s, ishte poezi e kulluar, kushtuar qytetit të Romës, por edhe dashurisë në përgjithësi.
Megjithëse qëndronte në titull të këngës, rruga Margutta, sikur humbiste nën peshën emocionale dhe poetike të shesheve, rrugëve dhe rrugicave të Romës që, nuk e di pse, shkonin e bëheshin njësh, duke i shkrirë konturet dhe identitetin për t’u njëjtësuar me qytetin.
Ky ishte ndoshta haraçi, jo aq i rëndë, i shikimit nga larg, përtej detit, i një vendi të paarritshëm në atë kohë, përveçse në ëndrrat e pacensuruara dhe në fantazitë rinore.
Via Margutta, që përçohej nga vargjet e Luca Barbarossa-s, ishte për mua një rrugë çfarëdo, si shumë të tjera, sinonim i çdo rruge romane, nga ku mund t’i këndosh lirisht një këngë dashurie qytetit tënd. Por edhe të dashurës. Via Margutta ishte, gjithnjë në këndvështrimin tim, pa identitet, një rrugë anonime, një hapësirë urbane, që humbiste në rrjetin e gjerë rrugor të kryeqytetit italian.
Fundja, vargjet e këngës të çonin detyrimisht në një mjedis poetik e romantik, që mund të gjendej në shumë cepa të qytetit. Nata që binte ngadalë dhe heshtazi mbi çatitë e Romës, macet që kërkonin e ëndërronin dashuri, ylli që kalonte në qiell mbi kopshtet e qytetit, zilja e telefonit që binte, radioja që fliste…
Ja edhe teksti i këngës “Via Margutta” i Luca Barbarossa-s, ndërsa këngën, në versionin origjinal të paraqitur në Sanremo, mund ta dëgjoni këtu:
| Via Margutta
Sta cadendo la notte sopra i tetti di Roma tra un gatto che ride e un altro che sogna di fare l’amore. Sta cadendo la notte senza fare rumore sta passando una stella sui cortili di Roma e un telefono squilla nessuno risponde a una radio che parla e’ vicina la notte sembra di accarezzarla. Amore vedessi com’e’ bello il cielo a via Margutta questa sera a guardarlo adesso non sembra vero che sia lo stesso cielo dei bombardamenti, dei pittori, dei giovani poeti e dei loro amori consumati di nascosto in un caffe’. Amore vedessi com’e’ bello il cielo a via Margutta insieme a te a guardarlo adesso non sembra vero che sia lo stesso cielo che ci ha visto soffrire che ci ha visto partire che ci ha visto. |
Via Margutta
Po bie nata mbi çatitë e Romës midis maces që qesh e tjetrës që ëndërron të bëjë dashuri. Po bie nata pa bërë zhurmë po kalon një yll mbi kopshtet e Romës e një telefon tringëllon askush nuk i përgjigjet radios që flet po afrohet nata duket sikur po e përkëdhel. Zemër sikur ta shihje sa i bukur është qielli sonte në rrugën Margutta ta shikosh tani nuk duket e vërtetë që është i njëjti qiell i bombardimeve, i piktorëve, i poetëve të rinj e i dashurive të tyre të konsumuara fshehtas në një kafene. Zemër sikur ta shihje sa i bukur është qielli në rrugën Margutta së bashku me ty ta shikosh tani nuk duket e vërtetë që është i njëjti qiell që na ka parë të vuajmë që na ka parë të nisemi që na ka parë. |
Ndoshta ishte faji i qiellit, që i mbledh të gjitha vendet e të gjithë njerëzit nën vete, por detaje të rëndësishme të këngës, si piktorët, poetët, kafenetë, sikur i shkëputeshin rrugës Margutta, e braktisnin atë, për t’u shpërndarë në qytetin e Romës, diku andej nga qendra, por edhe më larg, përtej mureve antike. Që kantautori i referohej qytetit gjatë luftës ishte e qartë, por qielli, tashmë në paqe, mbetej po ai, me të njëjtët artistë, që e shëtisnin dhe e banonin.
| Scende piano la notte
sui ricordi di Roma c’e’ una donna che parte e un uomo che corre forse vuole fermarla si suicida la notte non so come salvarla. Amore vedessi com’e’ bello il cielo a via Margutta questa sera a guardarlo adesso non sembra vero che sia lo stesso cielo dell’oscuramento e dei timori dei giovani semiti e dei loro amori consumati di nascosto in un caffè. Amore sapessi com’era il cielo a Roma qualche tempo fa a guardarlo adesso non sembra vero che sia lo stesso cielo la stessa citta’ che ci guarda partire volerci bene che ci guarda lontani e poi di nuovo insieme prigionieri di questo cielo di questa citta’ che ci ha visto soffrire che ci ha visto partire che ci ha visto. Si suicida la notte non so come salvarla |
Bie ngadalë nata
mbi kujtimet e Romës një grua që niset e një burrë që vrapon ndoshta dëshiron ta ndalojë vetëvritet nata nuk di si ta shpëtoj. Zemër sikur ta shihje sa i bukur është qielli sonte në rrugën Margutta ta shikosh tani nuk duket e vërtetë që është i njëjti qiell i errësimit e i frikës së të rinjve semitë dhe i dashurive të tyre të konsumuara fshehtas në një kafene. Zemër sikur ta dije si ishte qielli në Romë ca kohë më parë ta shikosh tani nuk duket e vërtetë që është i njëjti qiell i njëjti qytet që na shikon të nisemi të duhemi që na shikon larg e pastaj sërish bashkë robër të këtij qielli të këtij qyteti që na ka parë të vuajmë që na ka parë të nisemi që na ka parë. Vetëvritet nata nuk di si ta shpëtoj |
Ndoshta ishte faji i skenës së përshkruar, aq klasike saqë mund të ndodhte në çdo rrugë qyteti, por “via Margutta” nuk ma karakterizonte përfytyrimin. Ndërsa drita i lëshonte vendin natës, një çift përpëlitej nga dhimbjet e dashurisë; gruaja ikte me siguri e fyer dhe e nxehur, burri e ndiqte i dëshpëruar për ta bindur të kthehej. Më pas nata tërhiqej nën dritën e agimit. E përsëri kujtimet e dikurshme, kur fikeshin dritat për shkak të bombardimeve dhe kur semitët kishin frikë të dilnin hapur me dashuritë e tyre… Të gjitha ndodhnin në të njëjtin qytet, nën të njëjtin qiell, që i kishte zënë rob të rinjtë e dashuruar.
Për mua, që e shijoja këngën pa pasur mundësi ta vizitoja realisht Via Margutta-n, nuk kishte rëndësi vendi i saktë, ku shihej qielli, as shtëpia ku binte zilja, por poezia me të cilën i këndohej qytetit dhe dashurisë. Via Margutta, ishte shndërruar papritur në sinonim të Romës, atje ku një çift ecën me duar kapur, kujton kohën e dikurshme, admiron qiellin plot yje.
Me siguri, ka qenë një nga arsyet që, kur shkova në Romë për herë të parë, nuk nxitova ta vizitoja rrugën e njohur. Ajo ka pritur gjatë, ndoshta për shkak të magnetizmit që ushtrojnë simbolet kryesore të qytetit, ndoshta për faj të famës së rrugëve të njohura, ndoshta për arsye të peshës simbolike të kartolinave. Por ndoshta edhe – për meritë do të thosha – të karakterit të saj intim. Via Margutta është e tërhequr, e ngrohtë, e fshehur, konfidenciale, e brendshme, njerëzore. Sikur kërkon t’u fshihet njerëzve e jo të duket. E të mendosh që nga vendasit quhet rruga e artistëve. Në të vërtetë me ekzibicionizmin ka një raport ambig.
Ndrojtja e saj dallohet edhe nga harta. Në Via Margutta, sikurse thuhet nga shumë vetë, nuk të bie rruga rastësisht. Duhet të shkosh qëllimisht. Përulësia e saj i ka rrënjët në historinë e hershme, por unë i vërej veçanërisht tek sakrifica për ta tërhequr vëmendjen në favor të Romës, për të treguar një faqe tjetër të saj, atë që nuk i tërheq turmat e turistëve me shkopinj selfie në duar.
[vijon]
Interesant sa ndryshe i jemi qasur! Une e pashe dhe e preka qe heren e pare qe shkova. Sic thua ti, jo rastesisht. Dhe ia bej adetin sot e kesaj dite sa here shkoj ne Rome. Vajzat e mia e duan po aq, se jane mesuar me te. Ndoshta edhe u duket te prekin pak Fellinin atje.