LEA YPI KA SHKRUAR TË VËRTETËN E SAJ

nga Ylljet Aliçka

Nxitur nga debatet e larmishme, interpretimet parimore apo ndjesitë emocionale, shkruar këto në një revistë ndër më elitaret e polemizuese në mozaikun kulturor shqipfolës (vetë jam ndër shkruesit e atjeshëm), me këto shënime desha t’u bashkohem vlerësuesve të librit “Të lirë” të Lea Ypit.

Personalisht nuk i takoj ndonjë shtrese të persekutuar (por as të priviligjeuar) të regjimit, dhe jam i mendimit që sadoqë të jetë ngopur publiku shqiptar me kujtesën e totalitarizmit, ende nuk është arritur të jepet e vërteta e thellë e vuajtjeve dhe persekutimit shqiptar, sepse në pjesën më të madhe, viktimat i kanë marrë me vete të vërtetat, apo dhe nga fakti se njohjes së kësaj të vërtete i ka munguar hapësira e mjaftueshme apo mjetet efikase të komunikimit. Thënë këtë, ka mjaft këndvështrime të autores, (sidomos ato të tri faqeve të fundit) që nuk i korespondojnë bindjeve të mia politike a ideologjike, por që nuk më kanë penguar që ta shijoj leximin e këtij libri, e vlerësuar atë pozitivisht.

Sado të mirëargumentuar në shkrimet e tyre, sidomos Ardian Vehbiu apo Lindita Komani, unë nuk jam i mendimit që kriteri kryesor ku mund të gjykohet vlera në tërësi e një vepre është gjinia e tij, apo disa pasaktësi në kohë e hapësirë. Për mua një libër ka vlerë kur është argëtues, i dobishëm dhe original.

Kam mëdyshje, nëse kritikat e shumta ndaj librit e kanë burimin vetëm nga kritere parimore, shkencore apo mllefe personale, pra nëse kritikat shpesh të përqendruara në aspekte dytësore, nisen thjesht nga mbrojtja e nderit të letrave shqipe, apo cënimit të ndjeshmërisë së klasave të persekutuara. Apo dhe thjesht të dhimbjes që i shkakton lexuesit shqiptar mëkati i i përzierjes së gjinisë së një libri: memuaristikë apo roman e ndonjë pasaktësi tjetër që haset aty këtu në libër.

Gjithsesi, është mëse e qartë se Lea Ypi nuk pretendon, a të marrë përsipër të bëjë një libër shterues të historisë së komunizmit apo postkomunizmit shqiptar. Ajo nuk i ka njohur burgjet, persekutimet, apo internimet, për pasojë nuk mund t’i kërkohet asaj të japë një libër gjithpërfshirës të fytyrës së vërtetë të komunizmit alla shqiptar. Ajo ka shkruar të vërtetën e saj, ndjeshmëritë e saj, qoftë edhe të vërtetën që do donte ajo, si fëmijë apo si e rritur. Dhe sipas meje, këto i ka shkruar me mençuri, dhe me një stil tepër të argëtues për t’u lexuar.

Personalisht jam kundër relativizimit të komunizmit ashtu dhe të paskomunizmit, por kujtoj moshën e autores në komunizëm dhe faktin se në mendjen e saj e ashtuquajtura demokraci liberale mori fytyrën e vitit të mbrapshtë 1997. Shto këtu, rrethanat e jetës së saj në Perëndim, frymëzuar nga intelektualizmi i njohur i majtë europian, studiuese e teorive marksiste, apo e joshur nga romantizmi revolucionar i krahut marksist të anni di piombo, elemente këto që mund të kenë orientuar botëkuptimin e saj ideologjik.

Dhe së fundi, mendoj se autorja fajësohet padrejtësisht se pse u promovua nga një format zyrtar, që rëndom ngjall antipati në perceptimin publik. Dyshoj nëse autorja të ketë qenë e ndërgjegjshme dhe e mirorientuar në aradhën e promovimeve apo intervistave të shumta që iu rezervuan asaj. Apo të ketë qenë e bindur se mund të instrumentalizohej për të shërbyer si një alibi elitare (kam parasysh suksesin e saj ndërkombëtar, aspak për t’u nëvlerësuar), për të legjitimuar letrarisht, apo teorikisht evolucionin politik të së majtës së sotme shqiptare. Më kujtohet pak a shumë si e njëjta alibi e konvertimit të Partisë së Punës, në fillimet e viteve 90, pra se si pasardhësit e nomenklaturës komuniste u “konvertuan natyrshëm” e përqafuan atë ideologji elitare të intelektualëve të shquar europianë, Sartër, Pikaso, Kierkegard me shokë. Pra për t’u ndier befas eurosocialistë.

Them se për nga lloji i promovimit, do të ishte gjëja e fundit që mund të fajësohet një krijues.

© 2022 Ylljet Aliçka. Të gjitha të drejtat të rezervuara.

Lini një përgjigje

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin