ETIMOLOGJI TË ÇABEJT: LAJ

laj I. palaví f. “fjalë të ndyra; qelb” palavój “ndyj gojën, flas palavi”; palavós “fëlliq, ndyj”, palavós “fëlliqash, i ndyrë”. Spiegimin e Miklosichit AF II 443 e të G. Meyerit f. 237, AS IV 79 nga lat. lavare e pël­qen Meyer‑Lübke Gr Gr I2 1050, Pu­şca­riu EW 952, Weigandi 45, Ta­gli­a­vi­ni 175. Përkundrazi Pederseni (Rom. Jber. IX I 211, 215) e afron, si refleks të një ba­ze *lau‑, *lou‑, me gr. λούω “laj; i bëj ba­një”, arm. loganam “lahem, bëj banjë”. Prej një lat. *exper­la­va­re spiegon Meyeri shplaj rum. spăla (sh. shplaj), sh. dhe latyrë.

Del që te Buzuku (XVII, Psalm 50, 4) E mā fort muo më laj ṇ së këqiashit së mīsh “Amplius lava me ab iniquitate mea”. – Nuk mund të rrjedhë nga lat. la­va­re. Foljet latine më ‑are kanë dhënë rre­gu­llisht reflekse më ‑oj; kështu lavare do të kish përfunduar në *loj, nëpër *lëvonj *lëonj. Fjala shqipe bashkon poato dy kuptime, “laj” e “lahem, bëj banjë” (lahem) si fjalët përgjegjëse të armeni­shtes, greqishtes e latinishtes. Peshku lahet është “peshku rrahet (për bashkimin seksual të peshqve)”. – Sh. dhe laj II.

laj II. “paguaj”, laj borxhin; laj punëtorin. Jokli Studien 44v. e ndan nga laj “pastroj” dhe si një *lau‑ni̯o, e afron me lat. luo “paguaj, laj dënimin”, gr. λύω “zgjidh, liroj, paguaj” λύτρον “shpër­blesë”, gjerm. e lartë e vj. lôsan “me shpërblye, me lirue me të holla, me pague për diçka” etj., brenda shqipes me përlaj “rrëmbej krejt; e fshij, s’lë gjë për be” e me blej. Etimologji e miratuar te Walde-Pokorny II 407, Walde‑Hofmann I 834, Pokorny I 681, Hofmann GEW 185, po jo te Weigandi 45.

Është një me laj I, me përdorim të figurshëm në mbarë gjuhën. Pagimi i borxhit në shqipen si në shumë gjuhë shprehet me “laj”, “pastroj”; khs. qërojmë hesapet; u lamë bashkë “lamë hesapet e s’i kemi më borxh shoqishoqit”, me ballë të lara “pa borxhe”; rum. M’am spălat de datorie, arom. mi la˘ı di borgie.

Edhe përlaj nuk është tjetër veçse një kompozit i laj “pastroj”. Kuptimet “rrëmbej krejt; e fshij, s’lë gjë për be” (të tjera përdorime te Lambertzi 150) janë të gjitha të figurshme, dalë nga “laj”. Khs. e fshiu gjellën “e hangri krejt”, it. far piazza pulita, gjerm. reinen Tisch machen.

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin