Në momente krizash dhe dyshimi, njeriu priret të dëgjojë fjalën e të urtëve. Prandaj ma ndriçoi mendjen kjo bisedë e tanishme e filozofit Tzvetan Todorov, të cilën po e sjell të përkthyer më poshtë:
PARIS: “duhet të dënojmë me vendosmërinë më absolute një akt barbar që nuk mund të përligjet kurrsesi, por në të njëjtën kohë le të mos biem pre e reagimit të urrejtjes.” Ky është komenti i parë, në të nxehtë, i Tzvetan Todorovit, përballë atentatit kundër Charlie Hebdo. “Më duket se në gjeste të këtij lloji, Islami është veçse preteksti për të shprehur mllef dhe një dëshirë mjaft konfuze për shpagim,” shpjegon studiuesi frëng, autor i sprovave si Frika prej barbarëve dhe Armiqtë e afërt të demokracisë. “Pulsione të cilave zakonisht nuk u japim shumë rëndësi, meqë ndalemi para së gjithash në motivet ideologjike dhe fetare që sillen prej atentatorëve.”
Shpagim kundër kujt dhe çfarë?
“Ndoshta është fjala për mllef të përgjithshëm ndaj botës perëndimore, nga ana e njerëzve që besojnë se po veprojnë në emër të Islamit dhe që kujtojnë se po marrin hak për fyerjet dhe diskriminimet që u bëhen myslimanëve anembanë botës. Natyrisht, kjo s’është veçse iluzion. Për më tepër, me veprimet e tyre të përbindshme, terroristët veç e ushqejnë edhe më tej intolerancën e përgjithshme ndaj myslimanëve dhe motivimet e partive ksenofobe në krejt Europën.”
Ka ndonjë tipar të veçantë të shoqërisë frënge që mund të shpjegojë akte të këtij lloji?
“Nuk besoj, ngaqë tensionet në lidhje me Islamin shprehen nga Gjermania në Hollandë, nga Norvegjia në Angli. Ka një klimë dyshimi, gjithnjë e në rritje në Europë, ndaj myslimanëve, arsye për çka duhet të bëjmë patjetër kujdes që të mos e ngatërrojmë Islamin në tërësi me terroristët që pretendojnë të veprojnë në emër të tij. Terroristët janë vrasës që duan të krijojnë një hendek të pakapërcyeshëm midis myslimanëve dhe botës perëndimore. Kjo ishte edhe ëndrra e Bin Ladenit, i cili, me sulmin e 11 shtatorit, dëshironte të nxiste një reagim të dhunshëm kundër krejt Islamit, në mënyrë që të gjithë myslimanët e planetit të ndiheshin të kërcënuar dhe në luftë. Ëndrra e terroristëve është të flasin në emër të mbarë Islamit, edhe pse në realitet përfaqësojnë vetëm një pakicë të papërfillshme. Shumica dërrmuese e myslimanëve janë njerëz paqësorë, që nuk kanë fare të bëjnë me terroristët dhe nuk e gjejnë veten në diskurset delirante të këtyre të fundit.”
Pse goditën pikërisht Charlie Hebdo?
“Ndoshta ngaqë kjo e përjavshme kishte botuar një varg karikaturash që paraqisnin Muhametin dhe, për këtë arsye, i bashkëlidhet një kritike të ashpër të Islamit, çka për terroristët është praktikë e patolerueshme dhe fyerje. Charlie Hebdo gjithnjë ka kritikuar lirisht si Islamin, ashtu edhe pozicionet islamofobike. Jo më kot, numri i kësaj jave ka vënë në kopertinë një karikaturë të Michel Houellebecq, romani i të cilit, Soumission, ushqen klimën e dyshimit ndaj botës myslimane.”
Është ky një sulm ndaj lirisë së shprehjes dhe lirisë së shtypit?
“Simbolikisht po, është, dhe si i tillë është akt shumë i rëndë që duhet dënuar pa kusht. Por, meqë ra fjala, dua të kujtoj se nuk është e drejtë që liria e shtypit të konsiderohet si kolona qendrore e demokracisë. Kolona e vërtetë qendrore e demokracisë është ideja se, në një sistem demokratik, çdo pushtet ka caqe. Dhe kjo duhet të vlejë edhe për shtypin, i cili fiton legjitimitet pikërisht nga fakti që është në gjendje t’i vërë vetes caqe. Por ky diskurs, më i përgjithshëm, nuk mund të përdoret për të përligjur akte terroriste.”
Si të reagosh ndaj sulmeve si ky kundër Charlie Hebdo?
“Duhet një reagim shumë i vendosur nga policia dhe organet e drejtësisë, për të ndëshkuar fajtorët, por edhe për t’i mbikëqyrur më fort mjediset e ekstremizmit islamik. Por duhet bërë kjo, megjithatë, pa ndezur vatra të reja të urrejtjes dhe pa rënë në kurthin e islamofobisë, që i konsideron të gjithë myslimanët si rrezik. Të rezistosh pa urryer ka qenë ideali i shumë njerëzve të urtë dhe, sipas meje, është mënyra më efikase për të luftuar të keqen. Nuk kam shumë iluzione, megjithatë, sepse episode të këtij lloji, për fat të keq, shoqërohen nga urrejtja dhe vullneti për hakmarrje. Por të urresh botën myslimane do të ishte, në fakt, fitore e terroristëve, të cilët janë, objektivisht, aleatët më të vyer të islamofobisë.”
[Historian, filozof, kritik letrar, sociolog dhe eseist frëng me origjinë bullgare, Tzvetan Todorov-i është autor i një numri të madh librash dhe sprovash, që kanë ndikuar në mënyrë domethënëse në antropologjinë, sociologjinë, semiotikën, teorinë letrare, historinë e mendimit dhe teorinë e kulturës.]
Tzvetan Todorov-i ka harruar pa thene vec nje gje. Qe tanime koha eshte qe Perendimi ti ofroje muslimaneve te drejten e lirise dhe ekzistences. Ashtu sikur Perendimi mbron me ligje hebrejte, lgbti-istet, e minoritetet e tjera, po ashtu duhet te mbroj me ligje edhe shenjterite e muslimaneve. Por arrogance e lidereve perendimore dhe mediave te tyre per ti fyer e perbuzur pa fund ata, shkakton edhe hakmarrje te ketilla.
Perëndimi i ka punët e veta shumë të ngatërruara – Franca as vetë redaksinë e Charlie-t nuk e mbrojti dot nga tre terroristë të qelbur që erdhën nga rruga, megjithë kërcënimet që kish marrë revista prej vitesh. Dhe, për mendimin tim, kurrgjë nuk mund ta përligjë vrasjen – aq më tepër që kritika ndaj Charlie-t, karikaturave anti-Islam dhe qëndrimeve të së djathtës ekstreme në Europë nuk ka munguar kurrë. Madje karakteristikë e botës këtej nuk është ekstremizmi, por kundërvënia ndaj ekstremizmit. Megjithatë, e kuptoj se Perëndimi ende nuk ka gjetur një mënyrë bashkëjetese me myslimanët që jetojnë atje – dhe kjo besoj vjen ngaqë këto dy kultura shumë gjëra nuk i kanë të përbashkëta, duke filluar nga qëndrimi ndaj lirisë së shprehjes dhe të drejtave të individit në përgjithësi: qëndrim që është arritje e madhe e shoqërive në Perëndim, e fituar me mundim të madh dhe që nuk duhet cenuar ngaqë nuk u pëlqen disa pakicave, përfshi këtu edhe myslimanët. Vetë i gjej themelisht të anshme (unfair) edhe ligjet dhe dispozitat speciale që mbrojnë pakicat e tjera në Perëndim – hebrenjtë, armenët, pakicat seksuale – sepse ato bien në kundërshtim me të drejtat themelore të njeriut: këto ligje, herët a vonë, rrezikojnë ta shndërrojnë Europën në diçka si Perandoria Osmane qëmoti; për të mos thënë në një kopsht zoologjik të përsosur, ku secilës kafshe i jepet habitati i vet.
Problemi me elitat perendimore eshte se ato I perulen vetem forces e muslimanet sot nuk jane te forte sikur ne kohen e kalifeve dhe sulltaneve qe rrethonin Evropen. Lobit cifut, armen, lgbtist ato I binden meqe sidomos te paret kontrollojne parate e qeverive perendimore. Ndersa muslimanet sot jane ne pozitat e evgjitit – pa pushtet, dhe te perjashtuar nga mainstreami. E sadiste sikur keta te Charlies, kenaqen duke I share, provokuar, poshteruar edhe ne gjerat qe ata kane me te shenjte, qe eshte feja e tyre. mediat perendimore nuk tallen kaq rende me shenjtoret e budizmit, apo ortodoksise apo hinduizmit – e as qe u shkon mendja te sillen keshtu me cifutet, por me Islamin e kane pisk punen – dhe kjo lidhet me historine e racizmit dhe luften gjeostrategjike qe perendimi judeo kristjan ben kunder popujve arabe. Por edhe durimi I te shtypurve ka nje kufi. Komuniteti Musliman ne France e pati hedhur ne gjyq Charlien, por gjykatat nuk e denuan. Por ndryshe ishte puna kur Charlie u tall me cifutet. Dhe ne kete histori poshterimesh dhe mosdrejtesie qe sistemi perendimor tregon kunder qytetareve muslimane, individe me probleme apo te stresuar, marrin pushken e bejne namin. E me pas lideret perendimore (me gjithe frankofonet e Tiranes padyshim!) leshohen te gjithe me nje lume sharjesh e akuzash histerike kunder muslimaneve. Kjo I ngjan nje loje ping pongu. Pushtetaret perendimore vrasin, burgosin, ofendojne muslimanet qe nga Jemeni e deri ne Stokholm, e muslimanet u pervishen me metodat e tyre. Kuptohet qe shumica derrmuese jane “te moderuar”, por ja qe mes tyre ka edhe nga ata qe I thone jetes ik pirdhu. Udheheqesit perendimore, jo vetem qe jane imperialiste dhe shkaterrojne regjimet arabe si tua kete qejfi, por nuk tregojne pak sensitivitet as per muslimanet e arabet qe kane ne mehallat e tyre. Kjo eshte arrogance e cila krijon te muslimanet e perendimit ndjenjen e shtypjes dhe poshterimit. Sikur francezet te beheshin pak me britanike, besoj se gjera te ketilla nuk do te ndodhnin. Mbetet te shihet sesi do te sillet Franca arrogante pas sulmit te djeshem. A do te nisi ti respektoj muslimanet per fene e tyre, sikur armenet e cifutet, apo do te vazhdoje ti poshteroj ne shkollim, punesim dhe me ne fund edhe ne besimin e tyre ne Zot. Nese vazhdon ne kete rruge, Charlie te tjere do te vine e ekstremistet perendimore do te kerkojne edhe deportimin e tyre nga Evropa nje dite. Zarin ne dore e kane lideret e Perendimit. Ata mund t’u japin muslimaneve Verdiktin e Milanit, sikur Kostandini ia dha te krishtereve, ose do te vazhdojne t’i ofendojne me kokefortesi – dhe ne emer te lirise se fjales – ne nje kohe qe ne e dime mire sesa e lire eshte fjala per mediat perendimore.
“Problemi me elitat perendimore eshte se ato I perulen vetem forces…”.
Jeton Veizi, ben mire qe kur komenton, te citosh burimin, edhe kur je dakord me te. Kjo perla jote e mesiperme eshte pjese e deklarates zyrtare te ISIS-it mbi ngjarjet e ketyre dy diteve ne France:
“The jihadi operation carried by jihadists in France, where 12 journalists have been killed and tens wounded, in support of our prophet Mohammed, proved that the west understand only this language…”
Keshtu per korrektese, them, jo per gje tjeter tjeter.
Mos e ngaterro politiken me fene. Konfliket qe ka Perendimi me shtetet arabe jane politike, jo fetare.
Ti flet per liri dhe te drejta! Po ku kane me shume liri dhe te drejta myslimanet sesa ne Perendim? Pastaj, çfare lirie dhe te drejtash u njohin “qafireve” vendet arabe dhe myslimane?
Thua:
“Mbetet te shihet sesi do te sillet Franca arrogante pas sulmit te djeshem.”
Te jesh i sigurt se Franca, qe lirine dhe te drejtat i ka ngritur ne nivelin e fese zyrtare, nuk ka per t’u trembur nga keta qelbanike. Ki pak durim dhe do ta shohesh se si do te sillet Franca.
Relapso, mos u be kaq intolerant sa ti heqesh te drejten e intelektit edhe ISIS-it. Pse ata, sikur qeverite perendimore jane terroriste e vrasin njerez, kjo nuk do te thote qe nuk duhet ti lexojme ndonjehere. Ndersa per kete qe me thua qe konfliktet e Perendimit me arabet jane politike, I bie qe ne te injorojme inteligjencen tone dhe historine, dhe ato 1000 e kusur vite kryqezata e lufte, apo faktin qe lideret perendimore nje e dy sulmojne Islamin si fe radikale, apo kur Bushi thote qe po bejme kryqezate – te jene thjesht shprehje sportive. Konflikti eshte fetar, por edhe politik. Feja nuk ndahet dot kollaj nga politika, edhe pse lideret perendimor per shkak te balancave te tyre te brendshme dhe te jashtme hiqen sikur jane shekullare – por keta gazetaret e ushtaret e vrare neper Kisha I cojne kur u vdesin e jo ne parlament.
Edhe per lirite ndaj qafireve qe me pyet per vendet arabe e myslimane, ti serisht kerkon te fyesh memorien historike te njerezimit. Kjo histeria e Evropes me Islamin, apo refuzimi I BE-se ndaj Turqise I ka rrenjet ne rikonkuistat e katolikeve – ne nje kohe qe cifutet e ortodokset jetuan e jetojne deri sot e kesaj dite mire e te lire ne boten arabe. Nese do me permendesh marrezite e ISIS-it sot, une do te te them – per kete pune pyet Sarkozine e Hollanden qe I armatosen xhahilet terroriste dhe I hodhen ne tokat arabe.
Ndersa per mbylljen tende me qelbanike e Francen e lire dhe me te drejta, te sugjeroj te lexosh pak edhe analiste perendimore (meqe e shoh qe ke problem me arabet) e ca libra historie. Apo tek e fundit fare shiko sesa e lire dhe e drejte eshte Franca sot me kolonite e saj neper Afrike.
Pavaresisht se marredhenia e Perendimit me muslimanet ka qene perhere e komplikuar, nuk mendoj se thelbi qendron tek ndryshimet mes dy kulturave. Se per ate pune kulturat e Azise se larget jane shume here me te ndryshme. Madje, e pare nga ky prizem, e kunderta mund te argumentohet. Sepse konkurrenca eshte gjithnje me e forte midis te ngjashmeve.
“Vetë i gjej themelisht të anshme (unfair) edhe ligjet dhe dispozitat speciale që mbrojnë pakicat e tjera në Perëndim – hebrenjtë, armenët, pakicat seksuale –”
Dallojnë shumë pakicat fetare nga ato etnike dhe seksuale! Tjetër gjë është të tallësh dikë pse është arab apo të shprehesh me fjalët “si evgjit”: të dyja, mesa di, dënohen në Francë nga ligjet kundër racizmit. Dhe tjetër të tallesh me atë që beson se bota u krijua përpara 7000 vitesh, apo në terracentrizmin. Më duket e drejtë që të mos ketë në të njëjtën kohë, as liri fjale kur kalohet në racizëm dhe as mbrojtje për injorancën!
Këtë e mbulojnë të drejtat e njeriut – nuk ka nevojë për ligje të posaçme.
Perëndimi ka mbërritur aty ku është, pra t’u japë strehë e përkrahë të gjithë ata që ngrihen kundër të keqes e obskurantizmit sepse ka përpunuar elementë që ngrihen e sulmojnë ashpër edhe vetë themelet e tij. Sikur z. Veizi të kishte rast të shihte si e ka masakruar Franca ideologjikisht, ekonomikisht e në themelet e pronës së saj (asnjë katedrale nuk është më pronë e kishës) fenë katolike, pra paradigmën shpirtërore që ushqeu mbretërit që themeluan këtë vend, do të ishit më racional kur flisni për mbrojtjen e “shenjtërisë” së një feje tjetër.
Sikur t’i hidhnit vetëm një sy të vogël se çfarë karikaturash kanë bërë Cabu e Wolinski me tematikë papën, Krishtin, shenjtorët katolikë etj, etj, do t’ju ikte krejt mendja e kokës.
Franca para ca kohësh mori një kërcënim të ashpër (vrisni kudo francezët e këqij, thuhej aty) nga shteti islamik, sepse ndërmjet të tjerave ky vend kërkon të ndaloje mbajtjen e mbulesës integrale të kokës në vendet publike. Ndërkohë unë sot po mendoj të gjej nje fundjave te lire e iki së shpejti në Londër ku në British museum do të hapet një ekspozite e titulluar Defining body. Body in ancient greek art. Eshtë gjësendi përrallore që himnizon me një art magjik bukurinë e trupit lakuriq të njeriut.
Nuk e di nëse kjo lidhje flet për të kuptuar totalen e kësaj marrëzie islamiste kur i kërkon sot kësaj Evrope të pranojë mbulimin e fytyrës së gruas, ndërkohë që dymijë vjet më parë në këto territore celebrohej bukuria e saj fizike?
Kjo, veç të tjerash do të thotë se arti i atyre artisteve të mëdhenj dhe gazetarëve qe u vranë barbarisht, nuk është rezultat i një teke apo tematike të rastit, por është vazhdimësia e një kërkimi filozofik më shumë se dymijë e pesëqind vjeçar, të cilin nuk mund ta ndërpresin nja dy trafikantë droge a kriminelë në kërkim të një identiteti absurd.
Eshtë e dhimbshme kur të duan idiotët, thoshte dikur një karikaturë e Cabu-t, që paraqiste Profetin duke qarë.
2xha bëri zgjedhje të mirë që solli Todorovin per kete rast. Kam njohur analizat e tij në fushën e letërsisë, e veçanërisht për regjimet totalitare (është arratisur nga Bullgaria), por jo këtë ese të bukur dhe ekuilibruar, që përfaqëson mendimin e pjesës më të madhe të popullit dhe elitës franceze.
Lyss, une e kuptoj filozofine tende mbi menyren e veshjes se gruas. Megjithate, ate qe ben Franca duke zhveshur me dhune grate muslimane, I ngjan pak a shume asaj qe ben ISIS qe I vesh me dhune. Franca dhe presidentet e saj jane femija binjak I fondamentalizmit. Nese fondamentalistet islamik te veshin me dhune, keta ajatollahet francize me ligjet e tyre skizofrenike te zhveshin me dhune. Ne Londer, britaniket kane arritur qe ti anashkalojne me kohe marrezite e Frances. Kur te shkosh aty per fundjave do te shohesh sesi grate me shami por edhe ato cullak jetojne te lumtura e larg cmendurive franceze e isisike.
Jeton, me ke prekur aty ku nuk mbaj shume kur me shan presidentet, por po e vuaj ne heshtje e nuk po te them gje. Veçse nuk mund te rri pa te treguar se çfare thoshte mbreme rektori i nje xhamije te rendesishme, qe e degjova ndersa po kthehesha nga puna. Ai cilesonte me faj eliten muslimene, qe nuk e vleresoi si duhet 11 shtatorin. Thoshte se pas asaj qe ndodhi ne nuk beme me shume se sa vume lekoplaste mbi nje kembe druri. Pasojat po i shohim tani, tha, se viktimat e para te kesaj qe ndodhi kete jave jane vete myslimanet. Ne, vazhdoi ai, per te dale nda kjo gjendje, duhet te bejme ate qe bene evropianet ne shek. XVI-te; duhet te nxjerrim islamin nga Mesjeta.
Gjesendi qe te ve ne mendime, apo jo? Si mendon ti?
“Kjo histeria e Evropes me Islamin, apo refuzimi I BE-se ndaj Turqise I ka rrenjet ne rikonkuistat e katolikeve…” -Jeton Veizi
Jeton, une mendoj se ky eshte nje pergjithesim i ekzagjeruar dhe qe nuk i sherben fare kuptimit te problemit. Aq me teper qe sic e permendi edhe Lyss me siper, kur vjen puna tek Katolicizmi, Franca ka qene ku e ku me e serte sesa me Islamin. Natyrisht qe modeli francez i laicizmit eshte me problematiku sot ne Perendim, por te vendosesh shenjen e barazimit mes shtetit francez dhe Isis eshte fantazi pa piano e pa orkester (se ato nuk i lejon me Isisi).
Ne nje rast te ngjashem, sic mund ta kujtojme te gjithe, satira karikaturiste qe tallej me Profetin, Muhametin, u shoqerua po ashtu me dhune. Ne ate kohe, Christopher Hitchens shkruajti nje artikull te paimitueshem ne Slate, ku ne qender te vemendjes vendos rastin e venies ne tallje te religjonit islam, figures e Profetit, etj.
Per europianet, perendimore, tabute jane shembur, kapercyer, duke perfshire ketu edhe ato fetaret; cdo gje mund te kthehet ne objekt satire, talljesh dhe karikaturash grafike. Nuk ka kufizime. Kurse keto tabu nuk jane thyer akoma ne boten islame, ku mediat mbeten te sponsorizuara nga shteti dhe ndjekin nje politike te caktuar te elitave ne fuqi.
Shkrimi artikullon ne menyre brilante, mendoj une, aspektet e shumeaneshme te venies ne loje te religjionit islam, tabuve qe shpesh ne thelb, jane ndertesa fallso qendrimesh hipokrite. Nderkohe behet edhe krahasimi midis SHBA dhe Europes, ku te qenurit “politikisht korrekt” merr kuptim jo te njejte, ne dy anet e Atlantikut.
Megjithate prudenca e treguar nga media ne SHBA, ka evituar mundesine e perseritjeve te akteve te dhuneshme si kjo e fundit ne France.
Sot ka dhe pyetje te llojit, ku hidhen dyshime rreth sponsorizuesve te hapur dhe te fshehte, qe ne emrin e shprehjes dhe fjales se lire, kane axhenda te caktuara, te cilat insistojne “te provokojne” boten islamike, sidomos ate radikale, per te mbajtuar te ndezura tensionet(clash of civilizations) midis ketyre dy civilizimeve te ndryshme.
Keto insinuata, megjithate duhet te provohen. Zerat thone, vecanerisht ne SHBA, se nuk mund te kerkosh te emanciposh shoqerite islamike duke provokuar ne keto forma, “when you taunt them using their religious beliefs and taboos”, dhe duke iu tundur karikaturat fetare para fytyres.
Artikulli mund te lexohet ne linkun:
http://www.slate.com/articles/news_and_politics/fighting_words/2006/02/cartoon_debate.html
“Por, meqë ra fjala, dua të kujtoj se nuk është e drejtë që liria e shtypit të konsiderohet si kolona qendrore e demokracisë. Kolona e vërtetë qendrore e demokracisë është ideja se, në një sistem demokratik, çdo pushtet ka caqe.”- Todorov
Gjithkush ben leximin e tij por per mua ky eshte thelbi i intervistes se Todorovit. Ne fakt, me shume se perlpasje civilizimesh, kulturash etj, une mendoj, se kemi te bejme me perplasje grupesh absolutizuese te te dyja kraheve.
Ato minoritete qe permendin komentueset me lart kane nje histori te gjate persekutimi, prandaj dhe jane te mbrojtur ne Perendim.
Komuniteti mysliman nuk ka te njejten te shkuar.
do kisha deshire te degjoja nga ndonje i urte ndonje ide per zgjidhje, por gjithesesi ja vlen per momentin???
Satiristët myslimanë s’kanë humbur kohë ta skicojnë solidaritetin e tyre në luftën e Lapsit kundër Pushkës. Mund t’i shihni disa reagime këtu:
http://www.srf.ch/news/international/karikaturisten-aus-muslimischer-welt-sie-waren-unsere-freunde
shume e gjetur perzgjedhja e ketij shkrimi nga nje intelektual i ketyre permasave. Mua me duken te mjera perpjekjet e disa intelektualuceve tane ne tiranen provinciale qe marrin nje shpate me te madhe se statura e tyre intelektuale per te goditur hidren “islame”. Si ne nje karikature ata bien nga pesha e kesaj shpate me fytyre ne dysheme e lendojne vetem ata qe kane perreth per brohoritje.
Sic shprehet edhe Todorovi, cdo sistem politik, edhe organik – do te shtoja une, i vendos vetes caqe. Njeriu duhet te njohe kufijte e tij, sidomos te inteligjences dhe te aftesise se tij per te kuptuar dukuri te medha e komplekse. Sa te merren me persiatje mbi konflikte kulturore globale e kozmike nga qasje holistike, le te hulumtojne njeher se c’behet verdalle ne mehalle.
Po dua t’I përgjigjem Jeton Veizit në përgjithësi, në frymën e dikutimit.
Shqiptarët kanë fatin, për mendimin tim, as të mirë e as të keq të jenë midis lindjes dhe perëndimit. Por pikërisht për këtë nuk e kanë mundësinë, ose luksin do thosha unë, që t’i afrohen kësaj çështje “bardh e zi”. Unë jam shumë dakort me ty që kjo luftë i ka rrënjët tek kryqëzatat. Si të thuash është një lloj hakmarrje. Por askush nuk arrin të artikuloj saktë ‘Përse’-në! Kërkimi dhe gjetja e ‘Pse’-së do mundë të konsiderhej edhe si fillimi i zhjidhjes së problemit.
Nuk jam historian, nuk dua dhe nuk mund t’i vë shënjën e barazimit kryqëzatave , me le të themi pushtimet arabe dhe osmane në perëndim. Megjithatë vlen për të thënë që dhuna fizike (sepse cdo pushtim kryhet me dhunë fizike) nuk mund të ketë qënë karakteristikë vetëm e kryqëtarëve. Bota e krishterë në atë kohë nuk ishte fare superiore ndaj botës myslymane, si nga pikëpamja ushtarake ashtu edhe kulturore. Më shumë ishin rivalë që iu imponuan njëri tjetrit në mënyrë vullnetare.
Nga ana tjetër jam dakort që kolonializmi është si të thuash një zgjatim i kryqëzatave. Porse kolonializmin e përjetuan edhe kultura të tjera, bile edhe shqiptarët. Duket qartë se kultura të ndryshme i përqasen kolonializmit në mënyra të ndryshme. Ndonëse lufrat çlirimtare kanë qënë karaekteristik uniforme në vëndet e kolonizuara, ato kanë qënë lufra me qëllime shumë të përcaktuara. Unë nuk mendoj se kemi të bëjmë me diçka të tillë në këtë rast.
Për të mos u zgjatur, mendoj se problemi është kulturor. Këtë unë e kam përmendur përciptazi edhe në këtë koment këtu në shrimin ‘Në Mos Qoftë u Sajoftë’ nga Xha Xhai, ku unë mendoj se botës myslymane në kohën që përputhet edhe me kryqëzatat I ndodhi edhe një lloj ndërprerje. Kam frikë se bota myslymane ka nevojë për një “soul search” që shkon përtej kolonializmit dhe kryqëzatave, në thelbin e interpretimit të Koranit, fesë por edhe qëndrimit ndaj filozofive të tjera (tjetrit).
Duhet bere nje dallim i rendesishem tek kjo ngjarje. Megjithese keta njerez i referohen kuranit dhe fese islame si justifikim per sulmin, mundesite jane te medha qe asnje prej tyre te mos ta kete lexuar ndonjehere kuranin. Detajet e hollesishme do te vijne me kohe por duket se radikalizimi i tyre erdhi vone dhe u be brenda nje kohe te shkurter nderkohe qe te gjithe ishin qytetare franceze te lindur e rritur ne France. Ky akt duhet pare me pak si dicka me motivim puro fetar e me shume si shprehje e dhunshme e nje krize te forte identiteti tek shume te rinj europiane, gjenerate e dyte emigrantesh qe e gjejne veten te perballur me qendrimin e heshtur “ne” dhe “ata” nga pjesa me e madhe e shoqerise megjithese lindur e rritur ne ate vend. Eshte kjo krize identiteti qe i con rrugeve te Sirise ne mijera kjo ndjenje e te mos qenit i pranuar/sukseshem ne ate qe eshte fundja edhe vendi i tyre.
Islami, flas per fene, nuk eshte vec nje tangjente, nje mjet, fatkeqesisht teper i lehte per tu shperdorur nga lloj lloj ekstremistesh saudite e mesjetaresh. Strategjia e ekstremisteve nuk eshte e re dhe pershkruar me se miri ne esene me vlere te Todorovit. Thellimi i mosbesimit midis myslimaneve dhe pjeses tjeter, shtrengimi i radheve nga te gjitha krahet etj. etj.
Ky sulm ndaj Charlie Hebdo ka ndodhur poashtu ne nje moment kyc per Francen dhe vete Europen. Ne nje kohe kur migrantofobia dhe ngritja e Frontit Nacional eshte ne kulm dhe Gjermania diskuton prej gati muajsh nder te tjerash mbi kthesen shume te rrezikshme te partise AfD nga nje parti anti-euro e nostalgjikeve te D-Markes ne nje parti anti-emigracion. Europa gjendet ne kulmin e krizes financiare, ne mungese te theksuar vizioni dhe leadershipi sidomos nga establishmenti politik i Gjermanise, bashkefajtore kjo ne mizerien ekonomike e politike qe ka kapluar pjesen me te madhe te kontinentit. Ceshtja e emigracionit per Europen eshte ekzistenciale dhe natyrisht emigrantet e ketij kontinenti demografikisht ne renie nuk do te vijne prej vendeve te pasura, por prej Afrikes e Lindjes se Mesme, do te jene myslimane pra. Se si e zgjidh ajo integrimin e sukseshem te emigranteve ne pergjithesi e atyre myslimane ne vecanti do te percaktoje fatin e saj si entitet i sukseshem ekonomik e politik.
Sulmi do ta perkeqesoje edhe me teper problemin e identitetit dhe perceptimin e myslimaneve ne shoqeri. Viktimat kryesore do te jene pra vete myslimanet e moderuar, pjesa derrmuese kjo, ata qe duan te jene dinjitoze e te sukseshem ne shoqerite ku jetojne. Prandaj deklaratat kunder aktit sa per te shplare gojen si shpesh here me pare nga komuniteti mysliman nuk mjaftojne me. Komuniteti dhe institucionet myslimane ne Europe (dhe ketu fus edhe ate shqiptar) jane mbase te vetmet qe mund ta zgjidhin gangrenen e ekstremizmit, jo me duke dhene justifikime por duke u hapur e moderuar ne te gjithat instancat, duke e katapultuar veten ne shekullin e 21, duke u emancipuar nga simbolizmat pa vlere si ajo e gjygjeve per shamite e te ngjashme. Pyetja eshte a ka kellqe ky komunitet ta beje kete reflektim/reformim apo do ti kthehen serish shamise.
Eni tha:
“Komuniteti dhe institucionet myslimane ne Europe (dhe ketu fus edhe ate shqiptar) jane mbase te vetmet qe mund ta zgjidhin gangrenen e ekstremizmit, jo me duke dhene justifikime por duke u hapur e moderuar ne te gjithat instancat, duke e katapultuar veten ne shekullin e 21, duke u emancipuar nga simbolizmat pa vlere si ajo e gjygjeve per shamite e te ngjashme. Pyetja eshte a ka kellqe ky komunitet ta beje kete reflektim/reformim apo do ti kthehen serish shamise.”
Me pak fjale Eni thote qe muslimanet duhet te heqin dore nga Islami, te behen kaure, pse vetem keshtu do te zgjidhet kjo pune me Evropen he? Pa merak Eni! Te gjithe muslimanet e moderuar keshtu do te bejne. Do heqin callmat e shamite e do shkojne te gjithe neper kisha dhe pube.
p/s: Xhaxha na I hap pak komentet te Karnavalet e Parisit pse kemi shume per te thashethemeshuar.
Ah, nese mendoni se hapja e mosinsistimi tek simbole si ai shamise, (zakon ky paraislamik meqe ra fjala qe e kane edhe ortodokset ruse bile edhe katoliket por vetem kur futen ne kisha) ju ben kaur e jomusliman paskam gabuar adrese.
Por pertej thenieve se ekstremizmi i ketyre akteve nuk ka te beje aspak me islamin mendoj se tani para shamive duhet te filluar te reflektohet pak, pse kaq shume nga keta ekstremiste te dhunshem dalin nga infrastruktura e komunitetit mysliman, sepse keta neper xhami ekstremizohen. Poashtu duhet pyetur perse feja e infrastruktura (xhamite) islame ne Europe mund te shperdorohet kaq lehte nga ekstremistet. Problemi mund te jete psh. qe imamet ne Europe shprehimisht transplantohen nga vende me marrdhenie shume problematike me lirine, dhe fillojne e predikojne fill pasi zbarkojne nga Riadi ose Teherani, taze fare, ne vende qe kane krejt tjeter tradite e histori. Problemi mund te jete poashtu qe vete komuniteti mysliman, le te themi establishmenti i tij ne Europe nuk po reagon me seriozitetin e vendosmerine e duhur kunder ekstremizmit brenda tij. Problemi mund te jene financimet nga Sauditet apo dicka krejt tjeter per te cilin komuniteti duhet te diskutoje hapur e aktivisht ne te gjitha hallkat.
Nuk mund ti lajme duart kaq shpejt pra me kete qe islami nuk ka lidhje me ekstremistet dhe me dy deklarata solidarizimi. Ne te njejten menyre mund te themi se gulaget staliniste nuk kane lidhje me komunizmin (ideologjine), por ne fakt nje lidhje e kane. Pikerisht ky reflektim duhet bere me pare nga establishmenti mysliman ne Europe. Nese fillohet prape me avazin e shamive e te ngjashme njerezit nuk do te kene faj t’ju tregojne me gisht sepse ashtu i sherbeni te njejtes strategji qe kane dhe ekstremistet, asaj te ndarjes, shtrengimit te radheve e thellimit te mosbesimit. “Good luck with that”, sic i thone pertej oqeanit.
Eni, Islami nuk eshte fe radikale sic nuk jane as muslimanet. Muslimanet jane problem gjeostrategjik I Perendimit, I cili me Sarkozat, Hollandat, Bushat e Obamat I bombardojne cdo 6 muaj. Muslimanet nga Senegali, Shqiperia, Indonezia, Vietnami, Turkmenistani, Azerbajxhani etj ku nuk kane probleme me Perendimin apo ku nuk kane nafte, dhe per me teper kur jane larg brigjeve te Mare Nostrum-it Perendimor, si per cudi nuk quhen radikale. Vetem arabet e mesdheut, ata qe jane prane Izraelit dhe naftes, “radikalizohen”, sic radikalizoi CIA edhe afganet kunder sovjeteve. Duhet te lexosh me shume Zhbigniev Berzhinskin qe ti kuptosh keto punet me radikale. As jarmulka cifute, as kipa katolike e as shamia islamike nuk I radikalizojne njerezit. Jane politikat imperialiste te perendimit, interesat e naftes, masakrat me drone dhe arme te shkaterrimit ne mase etj, qe radikalizojne njerezit. Good luck dhe lexo pak me shume.
Ju lutem, ta mbajme diskutimin serioz e te mos fluturojme me gjeostrategjira. Nuk shkrova qe islami eshte fe ekstreme, por qe ne Europe ka me e pakta nje problem ne infrastrukture sepse keta ekstremiste jane europiane te dale nga xhamite pra infrastruktura e islamit ne Europe. Sepse ne xhamite e Hamburgut e Berlinit vijne me shpesh sec duhet imame taze nga Riadi. Ka edhe probleme te tjera si psh qe lidhjet myslimane ne Gjermani e gjetke (muslimische verbaende) jane me konservative edhe se vete ato te Egjiptit e Marokut por ta leme kete njehere.
Them qe deklaratat nuk mjaftojne me. Nese nuk ka nje reflektim se cfare po ben establishmenti i fese islame ne Europe gabim, cfare pergjegjesie ka pra, soul searching sic e tha dikush tjeter, deklaratat jane per te fshire hundet. Dhe besoj nuk ka shume diskutim qe dicka po e bejne gabim sepse nder te tjerash numri i atyre qe shkojne ne Siri e i bashkohen monstruoziteteve si ISIS nuk eshte i vogel.
Reflektimi, kerkimi dhe marrja e pergjegjesive si proces eshte modern dhe shenje emancipimi, sa me i hapur ky proces aq me mire. Justifikimet nga ana tjeter nuk jane. Perendimi ka filluar tashme me kete proces, lexoni New York Times, FAZ, Spiegel etj, lista eshte e gjate. Nese kjo nuk iniciohet edhe nga komuniteti mysliman ne Europe e vijohet me justifikime atehere nuk duhet te habitemi qe viktimat kryesore te ketij sulmi do te jene vete myslimanet ne Europe, ne forme diskriminimi dhe krize identiteti. Nese keni dicka per te shtuar per keto tema mund te vazhdojme, nese doni gjeopolitike mund te vazhdoni me vete Berzhinskin. Faleminderit.