Pala që argumenton se himariotët janë shqiptarë dhe se pretendimet e tyre të sotme janë të rreme, ose rezultat i propagandës, trushpëlarjes, premtimeve dhe joshjeve të fqinjit etj., arsyeton në mënyrë historiciste: himariotët janë shqiptarë sepse kanë origjinë shqiptare; me fjalë të tjera, janë shqiptarë sepse kanë qenë shqiptarë.
Për këtë përmenden shumë fakte, zakonisht të mirënjohura: mbiemrat e zonës, dokumentet e kadastrës, të dhëna etnografike, p.sh. që vendësit i qajnë të vdekurit shqip, karakteristikat e të folmeve shqip të Bregut, historitë familjare të prejardhjes, etj.
Edhe pse pala që pretendon të kundërtën, ose origjinën greke të himariotëve, ka edhe ajo argumente të vetat historike të cilat i përsërit sipas rastit dhe nevojës, kam përshtypjen se, nga pikëpamja historike, Himara vështirë se mund të klasifikohet si koloni greke, e ngjashme p.sh. me ato të Italisë së Jugut (Magna Grecia).
Çështja këtu nuk është të shoshiten këto argumente në vetvete, por të diskutohet vlera e tyre, ose pertinenca për të tashmen.
Në kulturën shqiptare dhe në psikologjinë kolektive që varet prej saj, identiteti kombëtar është gjithnjë historik; ne themi se jemi shqiptarë ngaqë kemi qenë të tillë – madje disa shtyhen deri tek ilirët dhe pellazgët, për ta mbështetur mirë besimin e tyre.
Këtë koncept në thelb esencialist të identitetit ne jo vetëm e kemi bërë tonin, por edhe e konsiderojmë si të vetmin të mundshëm.
Prandaj disa historianë dhe intelektualë shqiptarë, me formim të shëndoshë profesional e sjellin këtë argument të bindur se do të funksionojë me efikasitet; meqë nuk pranojnë që identiteti mund të mbështetet mbi ndonjë bazë të ndryshme nga ajo historikja.
Mirëpo ka edhe një mënyrë tjetër për ta menduar identitetin, të paktën për zonat margjinale, si Himara; meqë atje çfarë ka rëndësi nuk është e shkuara ose historia me gjithë kompleksitetin e saj – marrëdhëniet me Labërinë, me Korfuzin, me Venedikun, me Portën e Lartë, me Patrikanën, me Kishën Uniate – por e tashmja në funksion të së ardhmes.
Identiteti etnik i himariotit, të paktën pjesërisht, mund të shihet si diçka në ndryshim e sipër (shifting); duke u orientuar gjithnjë e më larg identitetit shqiptar dhe gjithnjë e më afër identitetit grek.
Këtë disa e kanë quajtur tradhti; për mua, vetëm një fëmijë pesë vjeç mund të vërë etiketa të tilla seriozisht. Nuk ka asnjë tradhti në këtë mes, sepse Shqipëria nuk është në luftë me Greqinë; ka vetëm tronditje të një identiteti delikat, të kapur peng midis dy sistemeve referenciale themelore.
Himarioti shqipen e di, por preferon të flasë greqisht; sheh televizionin grek dhe shkon të punojë në Greqi; në kishë i shërbehet greqisht; fëmijët i shpie në shkollë greke; shteti grek dhe institucionet i ofrojnë favore dhe privilegje, në një kohë që shteti shqiptar i rëndon në qafë si guri atij që është duke u mbytur.
Himarioti historikisht shqiptar po ndërron identitet para syve tanë, sepse te shqiptaria nuk gjen më asgjë që ta tërheqë, as ta joshë: materialisht, shpirtërisht dhe shoqërisht.
Për këtë, me Pifton dhe J., unë besoj se faji i mbetet, në masë të madhe, Tiranës; himarioti, përkundrazi, vetëm sa kërkon të jetojë më mirë, për vete dhe familjen – dhe sot ai beson jo vetëm se këtë jetë do ta sigurojë në Greqi, por edhe se do ta sigurojë duke u greqizuar.
Disa prej nesh nuk e pranojnë dot këtë. U thonë himariotëve: ju jeni shqiptarë denbabaden, ju keni ardhur nga Kruja, ju keni zbritur nga Labëria. Si mund të jeni grekë ju?
Ky argument, për mendimin tim, ka ngecur tashmë; nuk shkon asgjëkundi – sepse identiteti i sotëm i himariotit nuk vendoset në librat e historisë. Aq më tepër që ne shqiptarët, historikisht, jemi greqizuar edhe më parë – mjaft të kujtoj arbërorët (arvanitët), të cilët sot janë integruar në identitetin grek dhe marrin pjesë normalisht në jetën greke.
Çfarë vlere ka të shkosh t’i thuash arbërorit: ti je yni, ti je shqiptar, etj.? Si rregull, arbërori nuk ndien ndonjë lidhje me Shqipërinë, as ka arsye të mburret me origjinën e vet – sepse gjendja e sotme e Shqipërisë dhe reputacioni i shqiptarit në Europë nuk japin asnjë shpresë.
Problemi i himariotëve është problem jo i identitetit etnik, por i ndërrimit të identitetit etnik: sepse këta janë duke e ndërruar identitetin, me vetëdije, të bindur se po zgjedhin më të mirën midis alternativave.
Kjo nuk mund të ndikohet nga argumenti historik. Edhe sikur nesër dikush t’u bëjë himariotëve analiza gjenetike, për të vërtetuar identitetin e tyre me lebërit – ose krutanët, ose mirditorët – kjo nuk ndryshon asgjë në zhvendosjen e tyre shpirtërore drejt Greqisë; meqë kjo zhvendosje nuk i ka rrënjët në histori, por në të sotmen.
Ka edhe më: ndoshta fiaskoja e radhës e shtetit shqiptar në Himarë do t’u vlejë historianëve për të kuptuar se argumenti historik në tema të tilla nuk funksionon më, duhet lënë mënjanë. Nëse duam të ndikojmë në identitetin etnik të komuniteve margjinale, duhet t’u ofrojmë këtyre alternativa për të ardhmen, jo t’u japim leksione historie – përndryshe do të humbim edhe të tjera, pas Himarës.
Në Himarë, bie fjala, sot Skënderbeu as për lodër kalamajsh nuk vlen më – edhe pse të parët e himariotëve mund të kenë luftuar, krah për krah me Gjergjin dhe pasardhësit e tij, kundër turqve.
Në fakt, Greqia po e fiton këtë betejë identitetesh jo sepse i ka më të mirë profesorët e historisë, as sepse po i blen himariotët me pará – siç dëgjon të thuhet ndonjëherë në mënyrë simpliste – por sepse u ofron këtyre një alternativë më tërheqëse sesa “o sa mirë me qenë shqiptar”.
Si mendoni ju?
[Unë i kam tepër të zëna këto ditë. Ndoshta më ndihmoni duke e mbajtur diskutimin më gjallë se zakonisht…]
Për ta mbajtuir diskutimi gjallë po them edhe unë dy llafe:
Trajtesë interesante kjo e autorit. Në ca gjëra pajtohem me të, si p.sh. në konkluzionin se ajo çka ndodh në një pjesë të Bregut është shndërrim identiteti; po në të tjera jo.
Mangësia kryesore e autorit është tek përkufizimi: ç’quan autori me himarjot? Po me Himarë?
Këtu me sa duket e ka thelbin edhe keqkuptimi që haset shpesh edhe tjetërkund.
Natyrisht, pikëpamja greke është se Heimarra, kjo kala e helenizmit (e Gjon Kastriotit, thotë Berisha…) shtrihet nga Palasa e deri në Lukovë.
Në fakt, këto janë disa nga sinoret – e ngushtuara të Himarës si krahinë e Bregut që – si edhe gjet˚enë Shqipëri – merr edhe emrin e kryeqendrës së vet. Sinoret e zgjeruar, sikurse dihen përfshijnë shpatin tjetër, lindor, të Malit të Vetëtimës e deri në Lumin e Vlorës, madje ca e shtrijnë deri poshtë në Kardhiq.
Ajo çka harrohet në gjithë këtë debat është se prirjet pro-heleniste të vërejtura në Breg janë të theksuara deri në skaj sidomos tek e quajtura Himara Fshat, ndryshe lagja kodrinore e vendbanimit; më pak vërehen në lagjet Potam dhe Spile, etj.
Por kurrsesi nuk gjen prirje të skajshme pro-helene për shembull në Pilur, që është vetëm rreth 3 km në jugë të Himarës, apo edhe në Vuno, nja 10 km më në veri, pa folur për Qeparoin, Borshin, etj. Sigurisht, gërqishtja si në Himarë flitet edhe në Dhërmi e Palasë, por tek këto të fundit nuk gjen aq të theksuar ekstremizmin “vorio-epirjot” të Himarës Fshat.
Shkurt, edhe sipas statistikave më të favorshme për pretendimet greke, kemi të bëjmë gjithë gjithë me jo më shumë se 1500 banorë, çka është përmasisht një madhësi krejt e papërfillshme për zhvilimet e sotme globale.
Pra, kur flitet për Himarën dhe identitetin e himarjotit, duhet saktësuar se nuk bëhet fjalë aspak për Pilurjotin, Qeparotasin apo Vunjotasin, prej nga rrjedhin edhe rrënjët e Ed Ramës d.v., por vetëm për një pakicë njerëzish të lagjes Himarë Fshat, dhe ca më pak të lagjeve Potam e Spile’.
Pasi qartësohemi me përkufizimin, atëher mund të shtyhemi pak më tutje dhe të hedhim pyetjen nëse në këtë pakicë njerëzish mjaft inteligjentë, punëtorë dhe të rrahur me jetën, a ka ndonjë prirje vetëmburrjeje e vetëlëvdimi, “për historinë e lavdishme të kapedanëve, të luftës kundër turqve në Himarë e Misollongj, për trimëritë e Spiro Milos”, etj, deri sa të shkojë deri në racizëm ndaj të tjerëve të ndryshëm nga ta?
Ndofta po, ndofta jo, megjithëse pamjet filmike të shpallura në News 24 vërtetojnë ekzistencën e një racizmi të verbër kundër-shqiptar, që paradoksalisht është kundër vetvetes.
Tjetër çka nuk ka përmendur autori është tek momenti i tërheqjes nga të mirat e Greqisë dhe largimi nga të pabërat e Tiranës.
Pyetja vihet se çfarë ndikimi do të kenë në këtë “luftë të brendshme identiteti” dobësimi i theksuar i rolit dhe i pozitës së Greqisë në rajon si pasojë e krizës së pashembullt që po kalon populli grek atje?
Kjo mbetet për të parë, tha.
Dhe së fundi, një mangësi e tjetër e analizave të autorit për “Himarën” është injorimi i rolit të Kishës Ortodokse Autoqefale dhe më konkretisht i Janullatosit.
Të ishte Kisha Ortodokse Shqiptare në dorë të Nolit, apo të pasardhërsve të vërtetë të tij, vallë si do të kishte vajtur puna e Himarës?
Janullatosi hapi shkollën greke; Janullatosi del si ati shpirtëror në çdo festë fetare ortodokse; Janullatosi doli me deklaratën politike fill pas aksidentit të të ndjerit Guma.
Pra?
Maks, nuk e kuptoj çfarë lidhje kanë këto mangësi që ke gjetur ti më sipër, me temën e trajtesës sime: ose kotësinë e argumentit historik në debatet për çështjen. Tema ime është e kufizuar që në rrënjë, nuk ka arsye pse komenti ndaj kësaj teme të hapet nga të gjitha anët; ose të paktën, nuk ka arsye pse dëshira jote (legjitime në vetvete) për t’i nxjerrë disa gjëra nga shpirti, të përthyhet si konstatim mangësish në shkrimin tim.
””Mirëpo ka edhe një mënyrë tjetër për ta menduar identitetin, të paktën për zonat margjinale, si Himara; meqë atje çfarë ka rëndësi nuk është e shkuara ose historia me gjithë kompleksitetin e saj – marrëdhëniet me Labërinë, me Korfuzin, me Venedikun, me Portën e Lartë, me Patrikanën, me Kishën Uniate – por e tashmja në funksion të së ardhmes.”’
Ca eshte ky sofizem e tashmja ne funksion te se ardhmes ?
E tashmja nuk ekziston eshte koncept arbitrar, e tashmja te ciles i referohesh eshte pjese e asaj qe ka shkuar apo qe eshte duke ardhur.
E tashmja jote eshte histori. Une po shkruaj ne te tashmen po kjo kur do lexohet do te jete e shkuar.
Ky lloj argumenti i se tashmes si e kundervene ndaj se shkuares i takon Ciljetes apo Britni Spirsit, te tashmen jeto jeten shijo.
Himariotet duan te nderrojne identitet ? Le ta bejne po TOKA ESHTE SHQIPTARE DHE E SHQIPTAREVE.
AK:
Të lutem ma kurse këtë filozofi gjimnazi. Njëlloj mund të të përgjigjesha e të thoshja se e shkuara/historia nuk ekziston, se e ardhmja është i vetmi realitet, etj. Por nuk mund të harxhojmë kohë me budallallëqe të këtij kalibri.
Përndryshe nuk është se bëj ndonjë zbulim të madh kur them se njeriu është ai që dëshiron të bëhet – dhe se fara është më shumë filiz sesa lule, nëse vlen metafora.
Natyrisht, identiteti historik ekziston. Çështja është se sa ngre peshë, ky identitet, në vendimet e individëve dhe komuniteteve, dëshirat, planet, vizionet, ëndrrat e tyre ose – për ta thënë me termin tënd të filozofisë së fletoreve katërlekëshe – vullnetin.
”’Të ishte Kisha Ortodokse Shqiptare në dorë të Nolit, apo të pasardhërsve të vërtetë të tij, vallë si do të kishte vajtur puna e Himarës?”’
Po te ish pa peshe do dilte Janullatosi budalla qe nuk shkulet nga vendi . Po Janullatosi nuk eshte as budalla dhe as siperfaqesor, ka nje mision politik te cilin e kryen me se miri, ai eshte ambasadori i vertete i Greqise ne Shqiperi ( si e ka ai formal?). Cfare nuk guxon dot Greqia me ane diplomatike e ben me anen fetare, nuk ka ndryshuar fare skenar prej 150 vjetesh.
””Pyetja vihet se çfarë ndikimi do të kenë në këtë “luftë të brendshme identiteti” dobësimi i theksuar i rolit dhe i pozitës së Greqisë në rajon si pasojë e krizës së pashembullt që po kalon populli grek atje?””
Normalisht forcohen forcat antisistem, dmth ekstremi i majte dhe ai i djathte, meqe sistemi eshte buze gremines.
Ne ndryshim nga Shqiperia qe ska fare forca politike antisistem, ne Greqi jane te forte si komunistet ashtu edhe shovinistet.
Ky forcim i ekstremeve nuk e ul peshen greke ne Himare, vetem falimentimi i Greqise mund ta beje. Ka me shume gjasa qe meqe krenaria greke po bie pertoke per shkak te krizes, per te rifituar krenarine e humbur te kerkojne ndonje fitore diplomatike mbi Maqedonine apo Shqiperine.
Nga ana tjeter kjo fitore diplomatike i duhet vete Greqise per te thene qe sjam e dobet, ne fund te fundit eshte fuqi rajonale dhe ka nje prestigj per te ruajtur; pas shpartallimit serb(jugosllav), prestigji rajonal i kaloi Greqise dhe sikur te mos ish atje tej Turqia, Greqise do i kish marre koka ere me siguri se zbrazetine e pushtetit ne Ballkanin qendror vetem Greqia mund ta mbushe.
Mendoj se Himara eshte aksidentale, Maqedonia do ‘e vuaje’ nevojen e Greqise per nje fitore diplomatike. Himara eshte larg Ballkanit Qendror, i vetmi rol i saj eshte largimi i vemendjes shqiptare nga Kosova e Maqedonia, tip deterrenti. Nuk vershuar kot ca e ca me paralelizma e probleme te brendshme, eshte e natyrshme, gjeopolitika ka ligjet e saj te cilave nuk u shpeton dot edhe kur nuk u ndien peshen. Ja psh 2 dite me pare :
http://www.dw-world.de/dw/article/0,,5925241,00.html
””Profesori universitar Lubomir Cucullovski, thotë se politikanët maqedonas kanë bërë gabim të papërmirësueshëm që kanë pranuar të bisedojnë për ndërrimin e emrit. “Nëse dikush mendon se kompromis do të thotë ndërrimi i emrit është në gabim të madh, kjo nuk ka të bëjë asgjë me kompromisin, në fakt me këtë nënkuptohet kapitullim,” thotë Cucullovski. ””
Fitorja diplomatike qe i duhet me se s’ben Greqise ne keto momente krize i takon ceshtjes se vjeter per emrin e Maqedonise.
Himara eshte aksidentale.
””Të lutem ma kurse këtë filozofi gjimnazi. Njëlloj mund të të përgjigjesha e të thoshja se e shkuara/historia nuk ekziston, se e ardhmja është i vetmi realitet, etj. Por nuk mund të harxhojmë kohë me budallallëqe të këtij kalibri.””
Nga te tre kohet vetem e tashmja eshte arbitrare, prandaj asgje nuk ndertohet ne te tashmen, aq me pak identiteti.
Ky i joti eshte sofizem i paster prej semiologu, krejt siperfaqesor.
Ska asnje identitet letre si pretendon ti, eshte absurde, nuk mbeshtetet asgjekundi. Edhe sikur te linde ne leter i duhet aq kohe per tu zbatuar sa behet historik dhe nuk eshte aspak e thene qe te jete i suksesshem.
”’Përndryshe nuk është se bëj ndonjë zbulim të madh kur them se njeriu është ai që dëshiron të bëhet ””
Ne cilin planet ?
””Natyrisht, identiteti historik ekziston. Çështja është se sa ngre peshë, ky identitet, në vendimet e individëve dhe komuniteteve, dëshirat, planet, vizionet, ëndrrat e tyre ose – për ta thënë me termin tënd të filozofisë së fletoreve katërlekëshe – vullnetin.”’
Aq peshe ngre ai saqe as skicofrenia kulturore nuk e mposht dot.
Ne masen me te konsiderueshme te tekstit te Xha xhait jam dakort. Por mendoj se realiteti ne Himare eshte ne terren i panjohshem prej diskutuesve. Ka ardhur casti te dallojme se c’diferenca ka brenda shtate fshatrave qe eprbejne kete krahine, pra midis tri qendrave te vogla greqishtfolese dhe kater fshatrave shqipfolese. Material e sotme kulturologjike, folklorike dhe mendesia ne teresi mes tyre ka dallesa interesante. Ne Qeparo, ne Vuno, ne Pilur dhe ne Kudhes, gjen nje shqipe te paster, ndoshta me te pasur se ajo e Laberise se sotme.er te mos thene pastaj qe tekstet folklorike te ketyre fshatrave, pra poezia orale e tyre eshte model i vertete i pasurive leksikore, fjaleformimeve, embelsise kumtuese dhe sidomos pasurise figurative. Po ju percjell per ilustrim nje poezi, e cila eshte bere edhe klip prej grupit qe dikur krijoi dhe drejtoi arstistikisht poeti me i njohur i Himares se sotme Lefter Çipa.Ky eshte tekst i diteve tona, ndoshta krijim i pas viteve ’90-te. Teksti i kesaj poezia eshte realisht i mrrekullueshem
Titullohet “Bukuria e vasiliqise”
Bukuria e Vasiliqisë
Lefter Çipa
– I –
Veziri i Janinës padishah i lartë,
Përkarshi Gjinikës për një ditë e natë,
Prikë Vasiliqisë ç’i ngriti kalanë,
Muret të florinjtë, gurët të diamantë.
Zonjë e bukurisë ish Vasiliqia,
Dhuratë dashurisë nga Shën-Mëria.
Ishte Janinjote, vajzë e pamartuar,
Veziri ndër mote e kishte lakmuar,
Tërë bukurinë ia kish falur Zoti,
Vezir, lakminë, Zoti pse s’ta hoqi.
Bukuria e saja dot nuk i peshohet,
Aq sa molla e artë përdheu rrëzohet.
Nusen pse s’e shpalle, tufan ku e shpure,
Pse ja dogje fare kurorën me lule,
Engjëlli i bëhej mbi jastëk dhe endërr,
Atë gurë të rëndë si e mban mbi zemër?!…
Zonjë e bukurisë ish Vasiliqia,
Dhuratë dashurie nga e Shën-Mëria.
Yjet seç i jepnin kupat plot me verë,
Mëndafsh shpejt i bëhej vesa nëpër erë,
Ujët në burime e kish për këmishë,
Kur duaj të krihej qiellin pasqyrë kish .
Bukuria e saja dot nuk i peshohet,
Aq sa molla e artë përdheu rrëzohet.
Fjalën e kish mjaltë, shikim të mjaltosur,
Ndaj dhe çdo i gjallë ish i merakosur,
Merakosur shpirti, shpirti i të vdekurit,
Mbi buzë bilbili i këndon të qeshurit;
Zonjë e bukurisë ishte Vasiliqia,
Dhuratë dashurie nga e Shën-Mëria.
– II –
Ylberët e prillit i zbrisnin mbi supe,
Dhe përsipër gjirit hëna i mbill lule,
Aty tërë engjëjt për të çlodhur rrinë,
Me urdhër të Zotit trëndafilë i shpijnë.
Bukuria e saja dot nuk i peshohet,
Aq sa molla e artë përdheu rrëzohet.
Kur për gjumë binte pëlciste një lumë,
Deti vij dhe vinte, malet bijnë në gjunjë,
Ndaj e lodhura Botë asgjë nuk thoshte,
Dhe pa kokë Veziri ngrihej dashuronte.
Zonjë e bukurisë ish Vasiliqia,
Dhuratë dashurie nga e Shën-Mëria.
Veziri dy varre mbi dy male shkarë,
Njëri s’gjendet fare, tjetri zjarr ka marrë,
Po Vasiliqia ç’e bëri bukurinë,
Ja mori Veziri t’ia peshojë n’Janinë.
Bukuria e saja dot nuk i peshohet,
Sepse molla e Artë përdheu rrëzohet.
Maj 1999
xhai xhai, ti kujton se shteti jone duhet te fajesohet per vet-asimilimin e himarioteve ne grek ?
Dobesia shpirterore ndjell nevojen ndaj materialit , e kjo gje po ndodh me himaren e sotme.
Himariotet jane thjesht njerez te dobet (weak) , e kur njeriu arrin ne nje gjendje te tille , eshte e lehte te kesh avantazh prej tij . E pikerisht te njejten gje po ben greqia me himaren.
Nga sa kam vene re ka nje pjese te mire, aty rreth 80-90%shit, te banoreve te Himares Dhermiut e Palases qe megjithese flasin te dy gjuhet ne shtepi, e ndonjehere kur ju vjen per mbare edhe i mpleksin te dyja, megjithese i shpihen femijet ne shkollat me te mira qe jua lejojne kushtet ekonomike etj, qe mund te jene shpesh here shkolla greke, qe megjithese te vjetrit ne familje marrin pensione te majme e te shijshme e te tjeret kane lehtesira te tjera te ketyre llojrave, …. etj etj, prape e dijne shume mire qe jane shqiptare, dhe e pranojne me krenari kete gje, nga ai qe eshte 99 vjec tek ai tjetri 1 vjec, gjithnje perderisa nuk ka aty afer asnje njeri te Omonias apo KOASH qe mund ti denoncoje tek pension-vizadhensit-etjdhenesit, si Shqiptare. Pervec ketyre lehtesirave te vogla eshte edhe problemi i prones. Greqia eshte shpresa me e mire e Himarjoteve per te shpetuar pronat e tyre nga gllaberia e pushtetareve.
Perfundimisht per ta mbyll, jam mese i sigurte se nqs shteti shqiptar i ndalon keto pensionet absurde dhe zgjidhe ne menyre te ndershme ceshtjen e pronave , menjehere kane per te mbire neper Himare me shume flamuj se sa mund te kete psh. ne Vlore kur festohet 28 nentori, dhe ne menyre te perhershme.
Eshte nje fjale qe tingellon bukur , “kripto-kristiane”, dmth njerez qe ne gjate pushtimit turk ishin kristiane ne zemer dhe i praktikojne ritet kristiane fshehurazi , por ne publik paraqiteshin si myslymane, pasi sic dihet besimi myslyman kishte te mirat e veta ne kohe te bab sulltanit. Po ashtu njesoj ne pergjithesi Himarjotet jane Kripto-shqiptare, dhe kjo sjelljet ka perfitimet e veta te panumerta. Kush i mban mend fadromat e shtetit tone, qe pasi shkatruan Jalen shqiptare u ndalen vetvetiu si per cudi perpara Dhermiut kripto-shqiptar.
Vete titulli sugjeron idene e njohur te perdorimit te historise si arme. Adoptimi i nje arme te lehte dhe gati te perqeshur ne tingellim, si pisqolle, kur shume mire mund te perdorej fjala me hungerime burrerore si kobure, eshte ne vetvete ironia e ketij shfrytezimi, qe shqiptaret po i bejne argumentit historik ne vetvete. Pra sa force ka arsyetimi alla Xhufi, apo alla Godo ne gjendjen e krijuar?
Per te ilustruar peshen e nje qasjeje te tille sherben fare mire nje kronike e Top-Channel disa dite pas vdekjes se Gumes, ne plazhin e Himares me pushues te ardhur nga Shqiperia. Kronika ishte ndertuar me idene e nje vox-populi, e cila i lejonte gazetarit te improvizonte statistiken e atyperatyshme; keshtu pyetjes se “a ju bezdis perdorimi i greqishtes ne Himare”, gazetari i jepte pergjigjen se moshat mbi 35 vjec nuk e kishin bezdi, ndersa ato poshte 35 vjec te gjithe, nuk e gelltisnin dot kete gje. Mandej kronika jepte edhe prononcime te rastit.
Dhe ne fakt ketu ka nje konstatim real qe e ripermason ndikimin e pisqolles nacionaliste. Per ata qe e kane njohur Himaren dhe Bregun me pare, e dine shume mire se perdorimi i gjuhes greke nuk eshte nje gje e re ne keto ane; madje beteja politike e ndertuar mbi kete ceshtje eshte zhvilluar edhe ne kohen e Zogut. Si te thuash, nderrimi i pretenduar i identitetit etnik te himarjoteve, ne ate forme qe manifestohet sot, nuk eshte risi, por nje proces i vjeter, si i tille nomrla, qe sot ka fituar vemendje per arsye te keqkuptimit, interesit ekonomik, perdorimit nga ana e Greqise dhe mbi te gjitha nga zhvillimi virulent i brendshem i Shqiperise keto 20 vjet. Kur them zhvillim virulent i referohem levizjeve demografike dhe nje urbanizimi qe ka shtuar hapesiren e zonave urbane pa qytetarizuar individin. Duke e edukuar veten me idene e nje emigranti me status inferior perballe grekut, duke pare zbrazjen e zonave te Jugut dhe ferkimet mes dy shteteve, media shqiptare sikurse ajo greke kane ndikuar ne ndertimin e nje modeli reciprok te perfytyrimit te njeri – tjetrit, i cili me stabilizimin relativ ekonomik te qendres se Shqiperise po nxit nderkohe edhe nje lloj antigreqizmi te pajustifikuar, borizane te te cilit shihen sidomos ne ndeshjet e kombetares se futbollit. Ne forcimin e paragjykimeve ka ndikuar edhe nje lloj perceptimi me qark te mbyllur qe i behet nacionalizmit, i cili ne Shqiperi, per fatin tone te keq eshte vetem e vetem historik. Sipas kesaj ideje Shqiperia ka armiq te jashtem, grekun dhe serbin, ndersa miq, te gjithe qe jane ne Perendim. I ngulitur si i tille dhe duke qene se tanime brezi i ri calon ne arsimimin e vet edhe per shkak te interesave jo shume te gjera qe ka, te itinerarit meskin diplome-nje pune dhe raportit nihilist me vetveten, eshte i natyrshem qe ndikimi i qasjes nacionaliste qe i meshon repertorit historik per identitetin, ka vlere ne mendjen e qytetarit shqiptar. Kjo nuk eshte me pisqolle, por dicka me shume, sepse me vertetesine e faktit historik, meton te fitoje te drejten absolute te gjykimit, i cili ne kushtet kur realiteti na ofrohet sic edhe eshte priret te coje apo te themeloje konfliktin. Nga ana tjeter eshte e dyshimte te mendosh se shqiptaret shqetesohen edhe aq per Tjetersimin e Identitetit te himarjoteve, sesa per ankthin e pergjithshem te faktit se ky tjetersim lidhet me perspektiven e nje identiteti te ri edhe territorial. Prania e zerit te Greqise sa here ka ngjarje te tilla i ndihmon nxitjes se idese se ne marredheniet shqiptaro-greke ka gjithnje hile, se qellimet jane po ato dhe se perpjekja e dikurshme ende vazhdon. Dhe te dhena per kete gje ka. Por edhe sikur te mos kishte fare, nje qytetar shqiptar i rritur keto 20 vjet, nuk arrin dot te kuptoje se cfare e keqe i vjen nga Shqiperia nje himarjoti, kur ai jeton me mire se nje pjese e madhe e vete shqiptareve, se prej vitesh leviz lirisht ne BE, se eshte perfitues i turizmit qe mbahet me turiste shqiptare dhe se askush, ne asnje rast nuk ka krijuar probleme me grekofonine e tij. Ajo qe nuk kuptohet dhe nuk mirepritet eshte fakti se nese per disa himarjote Helenizimi eshte vokacion identitar, prirje dhe rrethane, per disa te tjere eshte biznes i piste. Njolla e tregtimit qe behet ne kete rast me prapavijen e perforcuar greke, denoncon pa te drejte edhe ate qe xha xhai e quan greqizimi si proces i natyrshem apo i zgjedhur. Diten qe ka ndodhur vdekja e Gumes, thashethemet e para qe u hodhen ne qarkullim ishin se “ishte nje makine me targa kosovare”, apo pas emrit te personit te arrestuar “eshte cam”. Pra pas faktit se edhe pse Himara drejtohet nga parti te minoritetit, pas faktit se edhe pse ne kundershtim me ligjin shqiptar, Athina e trajton Himaren si pjese te minoritetit, pas faktit se nuk ka nje ferkim qytetar per gjuhen greke ne nje qytet qe popullohet vetem 1 muaj, dikush nxit medoemos tensionin dhe konfliktin. Ose me sakte, pse duhet te linde ai me te njejtet protagoniste perhere? Keto dyshime ka detyre tjeterkush t’i heqe, pasi ne fund te fundit shqiptaret megjithe se konsiderohen te pagdhendur, nuk mund te jene ne perjetesi kampione te mirekuptimit te tjetrit. Identiteti himarjot, ai historik eshte pa dyshim i dyzuar mes greqizimit kulturor dhe pranise se perhershme te shqiptaresise, jo si program, por si qenesi historike dhe etnike. Eshte mesim i historise se ky identitet, qe per mua duhet zhvilluar, qofte edhe per kulturen e reagimit qe na mungon aq shume, nuk do te duhet te lejohet qe te finalizohet me helenizim qe e origjinalizon veten ne konfliktin me shqiptaret apo ne nje kufi te ri. Sepse perndryshe, neser shumekush do ndjeje se eshte perdorur keq, duke i lene vetes nje barre, te cilen po te shohim komunitetin grek te Dropullit dhe Sarandes, apo edhe Narten nuk e ka. Helenizem si alternative zhvillimi PO dhe ndjesi shpirterore pranohet dhe duhet ta njohim, por si instrument te konflitkit artificial nuk besoj. Perndryshe, ajo qe sot po ngjan si pisqolle per shkak te nje raporti force te caktuar, neser mund te kaloje tjeter kush ne dore dhe i rruate.
Aplikimi i dinamikes te tregut te lire, ku edhe identiteti qenka produkt qe kushtezohet nga kerkesa oferta nuk eshte i keshillueshem per nje shtet-nacional. Tjeter pune nqs kemi te bejme me shtet korporatash (tip ShBA, Kanada etj)
Po i leshove pe Himarjoteve ne kete aspekt, duhet ti leshosh pe edhe muslmaneve qe si Himarjotet, nuk gjene gje ti terheqe te shqiptaria. Himara duhet ‘civilizuar’ ca, duke i kujtuar rrenjet ne menyre qe te mos shkoje katundari si gomari pas barit. Robi s’mbahet vetem me buke.
Ku e gjete ti kete se muslimanet nuk i terheq shqiptaria. Perkundrazi, muslimanet kane qene dhe jane patriote te medhenje, e kunderta mund te thuash se bart probleme. Jane ortodokset qe tentojne te greqizohen me shume, nderkohe qe katoliket gjithnje e me shume anojne nga largimi prej kultures tradicionale, ne emer te kultures perendimore. Muslimanet jane ndoshta rezistenca me serioze e shqiptarit tradicional perballe deshqiptarizimit kulturor qe ushtron globalizimi.
Ajo qe ti thua se muslimanet nuk duan te jene shqiptar, me shume se realitet, duket te jete deshire e jotja, dhe kjo perben antishqiptarizmin me te madh. Te synosh te perjashtosh muslimanet nga shqiptaria eshte nje krim kombetar, i identifikuar si i tille qe ne themelet e krijimit te kombit shqiptar. Kjo do te thote te perjashtosh shumicen e shqiptareve nga shqiptaria.
XhaXhai:
Për këtë, me Pifton dhe J., unë besoj se faji i mbetet, në masë të madhe, Tiranës; himarioti, përkundrazi, vetëm sa kërkon të jetojë më mirë, për vete dhe familjen – dhe sot ai beson jo vetëm se këtë jetë do ta sigurojë në Greqi, por edhe se do ta sigurojë duke u greqizuar.
Konflikti që ka sot himarjoti me Tiranën nuk është pasojë e politikës së Tiranës. Himarjoti ka pasur konflikt me shtetin shqiptar që nga krijimi i këtij të fundit. Duke lënë mënjanë perjudhën 1912-1920 ku administratë shqiptare nuk ka ekzistuar pothuajse fare në Himarë (si pasojë e aneksimit grek, autonomisë, pushtimit italian), historia e integrimit në shtetin shqiptar të Himarës fillon në dekatën e dytë të shek. të XX. Dhe pikërisht fillon me “paktin e Himarës” në vitin 1921 ku shteti shqiptar për të garantuar bindjen e himarjotëve (që kërkonin venomet dhe privilegjet e vjetra) bën një sërë lëshimesh në kuadrin administrativ, kulturor, ekonomik, etj. Një lëshim që u quajt skandaloz nga pjesa tjetër e Shqipërisë. Nuk duhet të pyesim se ç’do bënin sot “pasardhësit e vërtetë” të Nolit. Mund të pyesim çfarë bëri Noli vetë në epokën që ka qenë “melkisedek” (edhe shtetar edhe prift) për “plagën që kthehej në gangrenë” të Himarës. Më 1924 kërkoi t’u hiqen privilegjet himarjotëve dhe njësimin e krahinës së Himarës me të gjitha krahinat e tjera të republikës. Rezultati; ndërhyrje të forcave të rendit dhe shumë viktima.
E njejta gjë përsëritet edhe në epokën e Zogut, në vitet e republikës edhe të monarkisë. Me diferencën se kësaj rradhe Zogu fillon masivisht internimet, burgosjet dhe poshtërimet ndaj himarjotëve. Me dekret të vitit 1932 Himara fillon të paguajë taksa (deri atëhere si krahinë paguante një shumë simbolike) gjë që e mjeron ekonomikisht dhe fillon emigrimi masiv sidomos drejt Greqisë. Më 1934 mbyllen shkollat greke (po, ka patur dhe në Himarë të tilla) gjë që çon Shqipërinë në Gjyq Ndërkombëtar ku humbet (peticioni firmoset edhe nga fshatrat e Dhërmiut e të Palasës). Në Luftën II Botërore krahina e Himarës është e vetmia zonë e minoritetit grek që nxjerr çeta nacionaliste të lidhura me EDES-in e Napoleon Zervës. Viti 1946 shënon një tjetër pike konflikti me shtetin shqiptar. Himara kundërshton Asamblenë Kushtetuese, abstenon nga zgjedhet në masë të madhe (afro 90%) dhe kështu vulos marrëdheniet me shtetin komunist i cili do ta kthejë në një kamp gjigand përqëndimi në mënyrë të ngadaltë. Në po këtë vit mbyllet shkolla greke (në Dhërmi e Palasë u mbyllën më 1947) dhe natyrisht filloi një epokë e re ndjekjesh e dhune.
Në Luftën II Botërore krahina e Himarës është e vetmia zonë e minoritetit grek që nxjerr çeta nacionaliste të lidhura me EDES-in e Napoleon Zervës.
___
Krahina e Himares nuk eshte zone e minoritetitgrek, por zone ku ka minoritet grek ne nivel te larte 10-15% ndoshta. Dhe per cdo nacionalist, ne Himare ka pas dhjetra partizane qe kane qene te lidh forte me shqiptaret e tjere dhe ja ku jemi prape tek ai 90%, qe ndihen shqiptare dhe 10 % qe ndihen greke.
Vërtet, si doli kështu Himara “zonë e minoritetit grek”? Kush ia njohu këtë status vallë? Mos po procedohet gjë sipas parimit të respektuar “në mos qoftë u sajoftë”?
Me sa di politika per minoritetet ne Republiken Socialiste ndiqte modelin jugosllav (apo sovjetik nuk jam shume i sigurt) ku cilesimi ‘zone minoritare’ ishte ne fakt statutor. Gjate kesaj periudhe Himara nuk e ka ‘gezuar’ kete status(ndryshe nga Dropulli)
Sh.flmd Tannhauserit per ekzpozene ndricuese te gjendjes konfliktuale me qe ka pasur Himara me pushtetin qendror te Shqiperise.
Shumë falemnderit Tannhauserit për ekspozenë ndriçuese të versionit shovinist grek të marrëdhënieve midis Himarës Fshat dhe disa fiseve grekomane në Himarën Fshat, Dhërmi e Palasë, të cilat numërohen në gishtat e dorës – me shtetin shqiptar. Ja një listë e këtyre fiseve: Kokaveshajt (më kot etimologët e lidhin prejardhjen e tij me fjalët shqipe Kokë e Vesh, tingëllon mjaft bukur në greqisht si Kokavessis, tha); Bejlerajt (prapë e kanë kot etimologët që e lidhin me fjalën Bej; tingëllon aq bukur në greqisht si Beleris); Bollanot, (më kot e kanë historianët që e lidhin prejardhjen e këtij fisit me Progonatin e Labërisë; në fund të fundit edhe Progonati ka qenë dikur grek, sikurse edhe mbarë Epiri); Gumajt; etj.
Marrëdhëniet e krahinës së Himarës (jo Himarës Fshat) me shtetin shqiptar fillojnë me shpalljen Deklaratën e Pavarësisë në Vlorë në 28 nëntor 1912, ku ndodhej edhe një përfaqësues i saj; këto marrëdhënie të natyrshme të pjesës integrale brenda së tërës u përpoqën të sabotohen dhe shkatërrohen nga shovinizmi grek i cili dërgoi në Himarë-Fshat bandën famëkeqe të Spiro Milos. Kjo e fundit kreu krime dhe vrasje të tilla në mbarë krahinën, sa e vuri atë në një klimë të vërtetë terrori. Madje Spiro Milo kundërshtoi edhe Protokollin famëkeq të Korfuzit, pasi sipas tij ai ishte shumë i butë dhe e linte “vorioepirin” nën Shqipëri; Spiro Milo dhe banda e tij terroriste vendosi mbi krahinën e Himarës regjim të spastrimit fetar/etnik duke vënë ultimatume për largimin nga vendi i të gjithë atyre që nuk ndërronin fenë apo që nuk pranonin kushtet e tij.
Pushtimi grek i Himarës paradoksalisht e çliroi atë nga pushteti terrorist i Spiro Milos, edhe pse pushtimi mbetet i tillë. Çlirimi i krahinës së Himarës nga ushtria italiane dhe largimi pa çak e pa bamp i ushtrisë greke u prit jashtëzakonisht mirë në krahinën e Himarës, përveç lagjeve të Himarës-Fshat, Spilesë dhe Potamit.
Administrata italiane disavjeçare rivendosi lidhjet e hershme kulturore ekonomike të Bregut shqiptar me brigjet italiane, sikurse kishin qenë me Venedikun, Napolin, Puljan, Siqelinë, etj. dhe ndërmori vepra të ndryshme botore në krahinë, si p.sh ndërtimin e rrugës, etj.
Himarjotët dërguan përfaqësues të tyre në Kongresin e Lushnjes dhe ndihmuan në konsolidimin e shtetit shqiptar.
Të ndërgjegjshëm që venomet e periudhës osmane nuk mund të gjenin vend në shtetin e ri modern shqiptar, komuniteti himarjot pranoi të heqë dorë prej tyre, megjithë kundërshtimet e një grushti grekomanësh nga Himara-Fshat.
Komuniteti himarjot e mbështeti pushtetin e Ahmet Zogut dhe reformat e tij centralizuese, megjithë kundërshtimet e një grushti grekomanësh nga Himara-Fshat.
Komuniteti himarjot e kundërshtoi me armë në dorë pushtimin italo-gjerman të Shqipërisë. Vasil Laçi, një djalë nga Bregu, më konkretisht nga Piqerasi, i bëri atentat Viktor Emanuelit në Tiranë. Çetat nacional-çlirimtare u ngritën shpejt në Himarë, ku spikati ajo e heroit Zaho Koka, nga Vunoi, monumenti i të cilit po mohohet sot nga ekstremistët “vorioepirjotê” të lagjes Himarë-Fshat.
Përfaqësues të krahinës së Himarës bënë pjesë në organizmat më të larta të shtetit komunist. Me gjithë abstenimin në zgjedhjet e vitit 1945 të shumicës së banorëve të lagjeve Himarë-Fshat e Potam,(bëhet fjalë gjithë gjithë për jo më shumë se 1000 votues), krahina e Himarës në të gjitha zgjedhjet e mëvonëshme votoi masivisht për kandidatët e Frontit Demokratik të Shqipërisë.
Ekstremizmi dhe idetë e shovinizmit grek të një pjese të banorëve të lagjes Himarë-Fshat filluan të dalin në pah sidomos me zgjedhjet vendore të vitit 2000, kur përpjekjet diplomatike të Athinës gjetën jehonë tek disa vëzhgues të painformuar evropianë, që e futën “problemin Himara” në raportet e tyre zgjedhore.
Populli himarjot dënoi me veprime konkrete përpjekjet e diplomacisë greke, etj, si dhe të politikanëve të dështuar si Berisha, Topalli, Rusmajli, etj, të cilët donin t’i impononin atij në vitin 2000 zgjedhjen e një kryebashkiaku të zgjuar por injorant dhe me pikëpamje shoviniste “vorioepirjote”. Si rezultat, ata krijuan Aleancën lokale PS-PD, pavarêsisht se Berisha, Topalli e Rusmajli mbështetnin Bollanon.
Humbja e kandidatit të Athinës dhe Berishës në vitin 2000 ishte dëshmia më e qartë e shpirtit patriotik shqiptar të popullit himarjot, pavarësisht kundërshtimeve të një grushti grekomanësh të Himarës-Fshat.
Pazaret e Berishës me Athinën dhe etja e pakufishme e Berishës për pushtet krijuan sërish rrethanat për kandidimin dhe zgjedhjen e Bollanos kryebashkiak, çka solli daljen në skenën politike shqiptar të një personazhi të çuditshëm, i cili arriti madje të kërkojë status për krahinën e Himarës të njëjtë me atë që do të kishte Kosova…
Ndoshta duhet bërë dallimi midis “zonave minoritare” ne kuptimin juridiko-administrativ të fjalës dhe atyre në kuptimin faktik. Nëse aplikohen kritere thjeshtë burokratike atëherë Himara sigurisht që është një njësi administrative e zakonshme e Republikës së Shqipërisë pa asnjë veçanti. Bukur dhe mirë, por nuk kemi marrë ende një përgjigje që i përkon një realiteti etnik apo edhe vetëm social të veçantë.
Në këtë moment duhen sqaruar edhe prioritetet që i vëmë vetes. Duam të gjejmë një shpjegim për gjendjen e krijuar në Himarë (popullsi lokale me probleme me pushtetin qendror dhe në kuptimin etnik të fjalës kompakte, por pa përkatësi të kristalizuar përfundimisht), apo duam të justifikojmë një dogmë (Himara, shqiptaria, Skënderbeu, Nëna Parti apo Nënë Tereza).
Tirana zyrtare dhe shtypi shqiptar pozicionohen në mënyrë dogmatike dhe kjo nuk bie asnjë lloj zgjidhje të problemit, madje nuk ndihmon as edhe për ta perceptuar atë në mënyrë realiste.
Në të vërtetë problemi qëndron i hapur pavarësisht si do t’i vihet emri dhe mua më duket se këtu duhet fokusuar vëmendja. Himara nuk është provincë autonome por vetëm një hap e ndan nga kjo gjendje faktike. Mjafton një referendum i vockël, mjafton një përleshje e vockël fillimisht me ca plazhistë dhe dikur më vonë me disa policë shqiptarë dhe të erdhën menjëherë forcat e UMNIH-ut nën drejtimin e një gjenerali austriak dhe të zbythen faktikisht edhe administrativisht edhe politikisht nga Bregu. Ç’të mbeti? Të emërosh Pëllumb Xhufin Ministër të shteti për çështjet e Himarës, që nga Tiranan të japë dot vetëm konferenca shtypi kundër emërtimit të portit të Himarës sipas ndonjë gjenerali grek që pat luftuar Italinë Fashiste apo Turqinë.
Shkëputjet në Ballkan sapo kanë filluar dhe po krijojnë një traditë në favor të palëve me tendenca centrifugiste. Kush do të shkëputet, ndoshta këtë nuk e arrin dot menjëherë, por mund të arrijë lehtë një status kushtetues të privilegjuar. Aq më tepër duke pasur edhe një fuqi politike dhe ekonomike fqinje si patrone, e cila e sfidon dot pushtetin e mëhershëm qendror.
Mire, nje pyetje kam. Himarjotet jane te vetmit qe kane te drejta mbi territorin ku banojne? Pyes meqe po parashikon shkeputje apo legjitimitet te prirjeve centrifugale.
Interesante kjo shakaja e Piftos për “status kushtetues të privilegjuar të Himarës”.
Unë do ta shtyja një hap më tutje: Republika e Himarës.
Tani, sikurse dihet, një entitet të tillë mbështetet mbi një territor dhe popullsi kompakte.
Pasi kemi sqaruar se ndenjat kompakte “vorioepirjote” ekzistojnë vetëm në Himarë-Fshat, Spile’ dhe Potam, le të përcaktojmë territorine kompakt përkatës.
Në jugë, Republika e Himarës do ta kishte kufirin diku në veri të Plazhit të Allamanit, më saktë tek Kepi i Potamit (emrin e saktë nuk e kujtoj).
Gjiri i Palermos ka qenë denbabaden i Qeparoit, kurse vetë Plazhi i Allamanit shërben si dalje në det për Pilurin.
Në veri, kufiri i Republikës së Himarës do të ishte diku në mesoren midis Vunoit dhe Himarës.
Fatkeqësisht, Republika e Himarës nuk mund të shtrihet deri në Dhërmi, pasi banorët e tij i kanë kuptuar të mirat e turizmit dhe, pastaj, mjafton që Berisha të bëjë not njëherë në vit për ta mbajtur Dhërmiun këtej kufirit.
As Vunoi, për fat të keq, nuk përfshihet dot në Republikën e Himarës, në mos Himarjot-Fshatasit pranojnë që President ose Kryeministër i saj të vihet Ed Rama d.v..
Në Perëndim kufiri do të jetë subjekt traktativash mjaft komplekse, pasi ngatërrohet puna me delimitimin e kufirit detar midis Shqipërisë dhe Italisë, dhe Shqipërisë dhe Greqisë.
Kurse në Lindje, kufiri do të jetë kreshta e Mailit të Vetërimës, mirëpo HImarjot-Fshatasit duhet të venë një postë të fortë kufitare aty për të parandaluar sulmet, zbritjet dhe dhunimet e bandave turko-shqiptare të Tërbaçit dhe Gumenicës.
Shkurt, kemi të bëjmë me një territor që nuk shkon më shumë se 10 km gjatësi bregdetare Jug-Veri dhe 5 km gjerësi bregdet-kreshtë, gjithë gjithë, Republika e Himarës do të kishte një territor prej rretj 50 km katror dhe popullsi në rastin më të mirë prej 10,000 banorësh.
Tani, më thuaj të lutem se sa seriozisht do ta merrte Gjenerali austriak detyrën e administrimit të saj?
Në fakt, edhe vetë Nana Greqi do ta kishte mjaft vështirë të puerballonte koston financiare – dhe politike – të mbështetjes së Republikës së Himarës. Imagjinoni Papandreun që shkon tek Merkeli me një listë ishujsh grekë për t’i shitur në një dorë, dhe me flamurin e Repubikës së Himarës në dorën tjetër.
Shaize(siç shqiptohet), do të thoshin me siguri tatim-paguesit gjermanë, dhe pse jo, edhe vetë Merkeli.
Në gjithë këtë muhabet, mbetet mjaft i saktë titulli i autorit: Çështja e Republikës së Himarës nuk është veç një Pisqollë e Shkrehur.
Deklarimi më i saktë në këtë punë ishte ai i Konfidustrisë Shqiptare sot: Turizmi, e ardhmja e vetme ekonomike e Himarës Fshat rrezikohet të kalojë i tëri në Vuno, Qeparo, Kudhës e fshatrat gjitonë, nëse kokënxehtit “vorioperijotë” të Himarës-Fshat, Spillesë dhe Potamit nuk thellohen e gjykojnë për të qenë.
Se desh harrova: Republika e Himarës-Fshat, sigurisht, do të angazhohej që të linte krejt të hapur, të lirë dhe të papenguar transportin rrugor nëpër Potam, Spille dhe Himarë-Fshat.
Përndryshem sipas disa burimesh shumë konfidenciale pranë Berishës, kombëtaristat shqiptarë po planifikojnë një rrugë të re Pilur – Vuno, që do të lidhte Qeparoin, Kudhësin e Pilurin sipas rrugës së vjetër, por do të shmangte Potamin, Spillenë dhe Himarën-Fshat.
Ironia është se lekët e kësaj rruge do të sigurohen nga Fondi Helenik për Ballkanin Perëndimor…
Po sikur të bëhemi proaktivë dhe të mbështetim ndërtimin me fonde të biznesit të suksesshëm shqiptar të diasporës – në hapësirën midis plazhit të Maraçit dhe Potamit – e një mega-kompleksi spitalor konvaleshent rezidencial për trajtimin, rehabilitimin dhe rehatimin e veteranëve të luftrave patriotike të shqiptarisë? Mijëra vendet e punës që do të hapeshin e që mund të mbusheshin me shqiptarë safi të ardhur nga Veriu do ta hollonin detyrimisht elementin grekofon të zonës… pa folur për kontributin dialektologjik.
Natyrisht ide interesante kjo. Qytezat e moshës së tretë janë mjaft të modës në Perëndim. Mirëpo, për këtë, sigurisht do të duhej leja e Presidentit të Republikës së Himarës – zt. Ed Rama (varianti me Vunoin), ose e Presidentit të Republikës së Himarës-Fshat, qr. Bollanos.
Problemi është se të parit i kanë ardhur lejet e ndërtimit në majë të hundës, kurse i dyti nuk jep që nuk jep të tilla edhe sikur vetë Samarasi t’i japë urdhër.
Gjithsesi, ndërtimi i rrugës Pilur – Vuno që do të jetë si unazë dhe kalojë lart Himarës-Fshat, do ta bëjë aspak tërheqës idenë e mega-kompleksit spitalor midis Potamit dhe Maraçit përveç rastit nëse ndërtuesit e saj kontraktojnë Dr. Berishën që të praktikojë atje pasi të mos jetë më Kryeministër.
Po flisni si njerez pa pervoje fare. Fillimisht duhet te zgjidhet problemi i varrezave, duhen qemtuar eshtrat, duhen ndare ato ne eshtra patriotike dhe filo helene. Ky mendoj do te ishte kufiri natyral mes te dy komuniteteve. Fundja nuk ka asgje te keqe, eshtrat ne ndryshim nga te gjallet nuk e ndryshojne identitetin, ato jane fiksuar me ate qe kane patur deri ne fund. Ngjan pak si ceshtje indianesh, por nuk ka gje se ketu mund te shihet edhe nje mundesi e re e turizmit kulturor. Ja, le te fillohet me varrin e zhvendosur te Neco Mukes.
Natyrisht, ky sugjerim nuk e sheh si provokative apo komplotuese idene e nje spitali per gegs-dead man’s walking edhe pse holle – holle ndonje rrufjan neser nuk i dihet se c’i punon medja.
Une per vete e mora kete pergjigje nga reagimet ketu prej Maksit e Tannhauser-it. Po flasim vetem per 3-4 fise te bezdishme, pinjolli njerit prej te cileve sapo u aksidentua per vdekje dhe qe ishte po i njejti person qe para disa vitesh del ne TV duke pellitur “Shqiperia-Al Kaida”(po flas per xhenazen Guma)
Flitet për perjudhën parakomuniste ku u është njohur 3 fshatrave fakti se përmbajnë popullsi etnike greke dhe e drejta e shkollave greke. Mbase termi “zonë minoritare” është anakronizëm, se është një term që është futur nga administrata komuniste. Sot, nga sa di unë, Himara nuk njihet si zonë minoritare nga shteti shqiptar as si krahinë që përmban minoritet etnik grek. Kjo besoj është pasojë e politikave ndaj minoriteteve që ka trashëguar shteti i sotëm nga shteti komunist.
Po citoj një fragment nga libri i Eqrem bej Vlorës, i cili mund të ishte shkruar këto ditë:
“Përse duhet të çuditet apo të fyhet shqiptari nacionalist nga përfundimi i natyrshëm i këtyre përpjekjeve greke? Që banorët e zonës së Himarës (midis tyre ka vetëm 3000 njerëz që kanë folur gjithmonë greqisht dhe që të gjithë rrjedhin nga një rrënjë e vetme, sado e largët në kohë, me prejardhje greke), kanë shkuar kaq larg në prirjet e tyre helenistike provon më së miri, që ata kishin më shumë karakter se bashkëbesimtarët e tyre, ndaj dhe unë edhe pse kundërshtarë, i kam nderuar dhe vlerësuar.”
Eqrem bej Vlora, Kujtime 1885-1925, Shtëpia e Librit & Komunikimit, Tiranë 2003, ff. 194-195.
Pa përsëritur gjëra që i kam thënë gjetiu, unë mendoj se kur vjen puna për përcaktimin e statusit të komunitetit grekofon të Bregut në këto debate duhet t’i përmbahemi kuadrit kushtetues të Tiranës, sa kohë që Shqipëria ka sovranitet mbi zonën në fjalë.
Mua më bezdis pa masë qëndrimi prej kunadheje i Tiranës në këtë krizë; i cili u lë shteg kombëtaristëve të fantaksur të besojnë përnjimend se qëndrimi i tyre koincidon me atë zyrtarin; madje edhe kur Berisha e nget bicikletën pa duar dhe lëshon deklarata pa u sqaruar ende rrethanat e krimit ose të aksidentit.
E kam të qartë se nuk ka rërë në Sahara që t’u dalë strucëve tanë për të fshehur kokat; por të paktën një nga ekspertët konstitucionalistë, të së drejtës ndërkombëtare ose të pakicave mund të kishte folur dhe sqaruar gjërat, pa i trazuar ilirët, epirotët detyrimisht të lashtë dhe kishën uniate. Gati-gati do të propozoja një konferencë juridike ndërkombëtare për përcaktimin e statusit të Himarës – sikur të mos isha i bindur se biletat për aty do t’i blenin të gjitha historianët.
Kombetaristet e fandaksur, nese te tille quajme Xhufin apo Godon, ne kete rast deklaruan se Shteti Ra ne Himare, krejt ndryshe nga qendrimi zyrtar i cili ka qene shume i permbajtur. Konference nderkombetare per te caktuar statusin e Himares? Po mbi cilat premisa do gjykonte kjo konference nderkombetare, sepse te drejtat e minoriteteve jane adoptuar nga legjislacioni shqiptar. Tjeter pune si e sa zbatohen. Nga ana tjeter, problemi eshte thjesht dhe vetem politik, nese mund te shprehemi me fjalet e Vuk Jeremic per Kosoven. Dhe meqe u permend, nuk besoj se ka nje deklarate te nxituar te Sali Berishes per keto pune; ai ketut idiotizma te perllogaritura per te gjitha gjerat, por jo per keto. Fundja ne Ballkan jetojme te gjithe dhe politika ka ritem te ndryshem nga analizat e intelektualeve, te cilat jane te drejta ne parim, por jo ne praktike. Sot p.sh zv.ministrja e Arsimit, Nora Malaj deklaronte se do te kete 700 kopshte femijesh dy gjuhesh, ku do te mesohet edhe gjuha rome. Ka nje parti te maqedonasve mbi baza etnike, ka nje kerkese zyrtare te Jeremicit per minoritetin serb, ka nje kerkese zyrtare te Presidentit rumun Trajan Basescu ne Tirane per pakicen vllahe, ka zhurme te madhe nga Bullgaria per bullgaret e Shqiperise. Konferenca nderkombetare e Himares me duket se nga pikepamja politike eshte he per he e pajustifikueshme, vetem nese dikush ka vendosur qe ta dale nga politika, apo nese nje grupim intelektualesh qe e kerkon ta zeme, ka harruar se te drejtat e qytetareve shqiptare, per te cilet kane detyrime morale te flasin, shkelen shume here me teper dhe pse jo ne funksion te politikave te mirefillta shteterore. Ne fund te fundit cdo rregullim ligjor apo status i fituar edhe nderkombetarisht, te cilat ne vetvete do te shiheshin si privilegje te pamerituara nga pjesa tjeter e popullsise, thjesht dhe vetem sa do riciklonte nacionalizmin, madje ate ekstremin qe ka kohe qe nuk ngre koke ne Shqiperi.
Konferenca eshte bere po te besohen kujtimet e Petro Markos. Le ta leme me keq. Malkontentet do te aksidentohen.
Citim tejet interesant ky, padyshim, i Eqrem Beut në best-sellerin e tij postum.
Të bën përshtypje toni erudit dhe konkludues i vlonjatit të shquar.
Po sa i saktë është ky përfundim i Eqrem Beut?
Po ta shikojmë me vëmendje veprën e tij kur flitet për Himarën, në një vend ai përmend Koço Mukën nga Vunoi, dhe në një tjetër Dr. Simonidhin po nga Vunoi.
Tani unë nuk mund të di se sa i njihte Eqrem Beu këta të dy, por i rëndësishme, dhe i padiskutueshëm mbetet fakti që që të dy ishin tërësisht të integruar në administratën e shtetit shqiptar, Koçua si komandant i Gjendarmërisë në Gjirokastër në fillim të viteve 20, kur ndodhi vrasja e gjeneral Telinit, dhe Doktori si deputet i Parlamentit shqiptar, përfaqësues i Himarës si krahinë. Koço Muka, madje, përmendet nga Eqrem Beu si personi që zbuloi autorët e vërtetë të krimit ndaj Gjeneral Telinit, ndërsa Dr. Simonidhi ishte ai që i dha ndihmën e parë Ahmet Zogut pas atentatit të Beqir Valterit në Parlament.
Kaq sa për pseudoargumentin e gjoja refuzimit te himariotëve për të qenë pjesë e administratës së shtetit shqiptar.
E dyta, mua më duket se Eqrem Beu ka një koncept të gabuar gjeografik/historik të Himarës.
Ai përmend, për shembull, një moment në shkurt 1920 kur një ushtarak i lartë italian viziton kalanë e Sopotit në rripin e Bregut. Eqrem Beu e saktëson atë si “Sopot (Himarë)”. Mirëpo dihet se Sopoti është në Borsh, dhe jo në Himarë. Po ta zbatojmë e krahasojmë citimin e mësipërm të Tannahauserit me këtë citim tjetër të Eqrem Beut del qartë se kemi të bëjmë me një lajthitje jo të vockël të vlonjatit të madh. Le të provonte Eqrem Beu dhe t’u thoshte borshiotëve se “kanë folur gjithnjë greqisht..dhe se rrjedhin nga një rrënjë me prejardhje helenike”…
Që vlonjati i shquar ka një njohje të pjesshme dhe jo të drejtpërdrejtë të rripit të Bregut (shumë e bukur ky përdorim i Xha Xhait) kjo nuk ka asnjë dyshim.
Mirëpo ç’thonë vetë bregasit dhe minoritarët (jo vlonjatët) për Himarën (në kuptimin e gjerë të fjalës)?
Një i tillë nga Palasa deklaroi botërisht në vitin 2000 se “harta e pakicave etnike të Shqipërisë ishte e njohur botërisht dhe nuk kishte nevojë të ribëhej” (Paskal Milo).
Kurse një minoritar i shquar, safi nga Dropulli, deklaroi edhe ai botërisht se Himara dhe himarjotët as kanë qenë dhe as janë pjesë e minoritetit grek të Shqipërisë [Vail Melo].
Midis opinionit të një vlonjati erudit dhe të shquar, dhe atyre të një vendasi dhe minoritari të vërtetë, unë do të besoja më shumë këta të dytët.
Mbaj mend një intervistë të Paskal Milos për gazetën “Rilindja” që botohej në Perëndim, mbas mbylljes së saj në Prishtinë. Intervistën e bëri korrespondenti i kësaj gazete në ShBA, Sylejman Gashi, diku mbas trazirave të 97-tës. Meqenëse kishte një propagandë se trazirat ishin organizuar nga komunistët dhe Greqia, në disa gazeta, sidomos në “Bota Sot”, ku kryeradaktor ishte Skënder Buçpapaj, shumë politikanë të Shqipërisë u shpallën grekë, vllehë, etj. Edhe për Paskal Milon u tha se ishte grek etnik nga Himara. Pyetja e parë e gazetarit për Paskal Milon ishte se cilës përkatësi etnike i takon, a ishte grek etnik, siç po shkruhej nëpër gazeta. Pasi që Paskal Milo i kërkon direkt intervistuesit që të mos ia shtrembëroj fjalët, përgjigjet se ishte shqiptar etnik nga Himara, dhe se ata që e shpallin grek Paskal Milon, gjithashtu e shpallin edhe Himarën – “këtë krahinë historike shqiptare” – si krahinë greke.
***
Motra ime, që jeton në Prishtinë, çdo vit i kalon pushimet verore në Dhërmi, së bashku me familjen e saj. Pikërisht në hotelin e nipit të Paskal Milos. Para disa vitesh, vetë Paskal Milo e luan rolin e ciceronit dhe i dërgon me barkë deri në Butrint, burrin e motrës dhe motrën time. I kam parë edhe fotografitë e bëra së bashku. Nipi i Paskal Milos ishte edhe në një dasmë në Prishtinë.
Sivjet, sapo u kthye nga pushimet në Dhërmi, motra erdhi të më vizitoj në Pejë, ku isha për “pushime”. Më tregoi se ishte zhgënjyer. Në hotelin ku gjithnjë i kalojnë pushimet, sivjet ishin befasuar nga “mikpritja”: tavolinat e hotelit ishin mbuluar me çarçafë ku ishin vizatuar hartat e reja të Shqipërisë – Jugu ishte i ndarë nga pjesa tjetër e vendit. Pronari i hotelit, nipi i Paskal Milos, i kishte sqaruar se kjo ishte një hakmarrje ndaj qeverisë së Sali Berishës, sepse si një nga organizatorët e trazirave të 97-tës, ate po duan ta rrënojnë me tatime të larta.
Shkrimet e Xhaxhait per ‘ceshtjen Himara’ i konsideroj shume te mira, sidmos ai i pari qe u botua edhe tek Shekulli , qe ishte pa dyshim me i miri edhe atje .Komplimenta Xhaxha.
Me pas ne komentet jane dhene disa argumenta qe rreken te shpjegojne arsyet e situates se sotme.
Njeri prej tyre ishte qe gjithe fajin e ka patur komunizmi.
Sigurisht komunizmi ka patur fajet e veta, por per Himaren nuk jane as me te vogla as me te medha se per pjesen tjeter te republikes shqiptare.
Mbi te gjitha arsyetimi se gjithe fajin e ka komunizmi eshte i pambeshtetur sepse po ta marrim per te mireqene atehere rezulton se komunizmi kishte anihiluar gjithshka para tij,gjithe historine e meparshme e te pakten kesaj krahine per vite , dekada e shekuj.Si rrjedhim logjik neqoftese komunizmi do te mund te realizonte nje efekt te tille atehere ai do te ishte i pashkaterrueshem. Por sic dihet nuk eshte ky rasti.
Ne kete pike Tannhauser , qe perpiqet te gjeje arsye konsistente ne kohe , ka me teper te drejte. Ai gabon sigurisht kur perfundon shpejt e shpejt per Himaren si minoritet grek, por ketij gabimi ai nuk i shpeton dot persa kohe perpiqet te aplikoje ne favor te grekerve , formulen e njohur serbomadhe se ” atje ku ka nje varr serb , ajo eshte toke serbe”.
Pa hyre ne historira te vjetra sepse debati do te degjeneronte ne sjellje provash e kunderprovash per perkatesine etnike (dhe ketu Xhaxhai ka perseri te drejte) ajo qe thote Tannhauser per nje status autonom te Himares per nje kohe shume te gjate eshte nje arsye qe shpjegon tendencat centrifuge te asaj krahine ne te gjitha rregjimet pas 1912. Por duke qene nje krahine e vogel ka patur nevoje per nje mbeshtetje te jashme, (sic ka bere historikisht me Italine, Rusine dhe edhe me Greqine) dhe pas pavaresise per shkak gjuhes, afersise territoriale,fese si dhe propagandes vorioepirote mbeshtetja te Greqia zuri kryet e vendit.
Paralele me Himaren mund te hiqen edhe per Mirditen. Zogu e mposhti Himaren, kurse Mirditen si mjaft me e fuqishme dhe me e veshtire e bleu. Enveri i mposhti te dyja dhe i vuri ne rradhe me pjeset e tjera te vendit. Ne demokraci perballe shtetit anemik shqiptar , Himara gjeti rastin te rigjalleroje aspiratat e vjetra.Ne kete rast partneri i huaj s’mund te ishte vecse Greqia, e cila , thene hapur i bleu himariotet.Dhe sic dihet jo vetem ata. Nje miku im me te atin nga Palasa dhe nenen nga Elbasani merr pension si vorioepirot.Pyetjes sime iu pergjegj :-
-Moralin e kesaj vepre ( marrjes se pensionit) nuk e mbroj dot, por ato dhrami me duhen; si mund t’i shkolloj femijet me rrogen e mjere te nje mesuesi?
Eshte dhene nje argument per birren ,sjellja e se ciles nje here apo dy ne vit e paska prishur Himaren me komunistet e Tiranes. Kjo me kujton nje anekdote per cekosllvaket qe sillej per te kujtuar pasionin e tyre te papermbajtshem per birren .Sipas anekdotes ceket kembengulnin te mos e fillonin nje beteje kunder gjermaneve neqoftese birra nuk arrinte ne kohe ne front.
Atyre qe e kane jetuar periudhen komuniste duhet t’iu kujtohet qe kishte nje ndermarrje tregtare qe mbulonte fshatin, e cila kishte planet e veta te furnizimit pavaresisht nga nderrmarja qe mbulonte qytetin.Kjo pra kishte edhe nje plan te vetin per birren te cilen e shperndante po sipas nje plani neper lokalitetet e rrethit. Himara ishte lokalitet dhe kishte planin e vet ashtu si Selenica, Kota, Kuci, Novosela etj . Pra nese Himara u prish me shtetin per birren pse te mos prishej edhe Kuci ?? Te pakten Novosela.. Ose nese pretendimi eshte qe Himares t’i cohej birre me teper , perse valle, ndofta nga qe ishin poliglote?
Po keshtu per rruget. Rruga e Himares ishte me e mirembajtura; te shkoje ne Palase , qe ishte fshati me lart ne mal s’kishte asnje problem.Por ne anen tjeter te malit te Cikes te ngjiteshe ne Terbac duhej te mendoheshe mire se mund ta gdhije naten atyre henave prane makines se shkaterruar.
Morali eshte perse duhej trajtuar me mire Himara nga pjesa tjeter? sepse beheshin te pakenaqur dhe arratiseshin? Po mire le te arratiseshin, rruga sapun . Me kete logjike edhe tani duhen trajtuar me mire por shteti shqiptar nuk ka pse te mbetet peng i Himares.
T’i bije shkurt , nuk ka pse fajesohet ne menyre te vecante shteti komunist per qendrimet e sotme te atyre himarioteve qe ndjehen greker. Tani eshte mode qe per cdo gje qe te shkrepet ne koke te gjesh fajtor komunizmin,ashtu sic eshte mode qe per t’u ndjere demokrat safi t’ia futesh komunizmit me vend e pa vend. Megjithate kjo mode nuk i ben himariotet
grekofone (Himare, Dhermi,Palase) me pak grekofile e grekomane gjate kohes se komunizmit, as ne periudhen para tij.
Ne te kundert bile mund te thuhet se komunizmi i integroi himariotet ne pjesen tjeter te vendit duke u bere nje faktor per forcimin e shqiptarizmit ne ate zone.
Ne Vlore, dhe disi ne Fier,himariotet (Himare, Dhermi) dominonin transportin.Te ishe shofer ne ate kohe do te thote te kishe nje te ardhur ekonomike extra, nganjehere me teper se rroga.Po nuk ishin vetem shofera, po edhe zyrtare, edhe drejtora parku , punonjes dhe drejtues ne nje mase disi me te vogel edhe ne nderrmarjet e tregtise. Edhe ne nderrmarjet e sektorit te Naftes ( ne Fier e Vlore) kishte shume himariote grekofone, edhe drejtues, bile per nja nje dekade edhe nendrejtori pergjithshem i Naftes Fier ishte himariot.
Edhe treva e tyre ishte e bekuar me ullinj e agrume kurse ketej malit ne Laberi ‘pula hante strall’..
Shkurt rronin me mire se krahinat e tjera rrotull.
Midis tyre , himarioteve grekofone, kishte individe te shkelqyer , ashtu sic kish edhe surogato plot. Ne kete pike nuk benin ndonje dallim nga te tjeret .Po kishin disa karakteristika te perbashketa qe i dallonin si grup. E para, ndjeheshin shume te lidhur midis tyre dhe kjo eshte e kuptueshme por ne nje mase fort me te madhe se grupet e tjera.Se dyti, kishin nje si te thuash karakter tregtari, nje ndihme qe te jepnin nuk e harronin kurre , nje dite do te kerkonin shperblim. Miqesia me ta kishte nje kufi qe nuk kaperxehej dot, nuk behej pothuajse kurre e thelle dhe e plote.Pervecse mes syresh,brenda grupit.
Dhe ketu kishin nje dallim te dukshem me minoritaret e Dropullit. Keta , ne pergjithesi , ishin natyra te hapura , te ngrohta dhe sakrifikonin ne miqesi.Mund te beje mik shume here me lehte nje grek te vertete nga Dropulli se sa nje surogat greku nga Himara. Ne nje dasem ne Leshnice te Siperme, kur nuk ishte bere edhe rruga akoma, kishte me shume shqiptare, shoqeri e dhendrrit ardhur nga larg se sa vendas minoritare.
( Sa per banoret e Vunoit, Pilurit,Iljazit,Kudhesit marredheniet me ta ishin fare normale si me gjithe shqipfolesit e tjere)
Ne dallim nga minoritaret greke te Dropullit , etnia e te cileve ishte e qarte edhe marredheniet me ta ndertoheshin pa ndonje kompleks, grekofilet e Himares ndjeheshin te dyzuar ne gjuhe por dhe ne sjellje e reagime.
Tani , grekofonet himariote normale gjejne per te jetuar me te pershtashme pragmatizmin. Problem dhe shqetesim eshte ajo pjese ekstremiste grekomane qe mund t’i ngaterroje ujrat deri ne ate pike saqe pasojat e mundshme mund te jene tejet te rrezikshme. Ne rradhe te pare per ata vete.
Kjo duhet parandaluar.
Nuk tha njeri qe fajet e komunizmit jane me te medha per Himaren. Thjesht u konstatua qe politika minoritare e Republikes Socialiste vazhdon, dhe po kerkohen arsye prej 3-4 fiseve tribale qe te mos vazhdoje.
””Flitet për perjudhën parakomuniste ku u është njohur 3 fshatrave fakti se përmbajnë popullsi etnike greke dhe e drejta e shkollave greke.””
Tannhauzer, ku mi gjen etniket greke ketu poshte?
A e di ti çdo te thote ‘etnik’ apo futja t’ja fusim. Ku merrte vesh Eqremi nga historia pasha Zotin.
Sa per shkollat, ka qene nje leshim prej hallit, kur u forcua shteti shqiptar se pa me te arsyeshme te bente leshime.
Po pse 26. Gjon Palloshi, etnik grek te duket ty ?
Ne vete Himaren:
1.Lirbo? Mujo – 2. Todor Kudhes? – 3. Gjoka Boga – 4. Andrea Musica – 5. Balsh Dhima – 6. Komin Voja, Doja? – 7. Gjoka Dhamo – 8. Petri Gjoni – 9. Todor Brati, Perlin? – 10. Mitri… – 11. Mark Gjoni – 12. Gjika Gjoni – 13. Todor Lumadhi – 14. Dhimo Papa – 15. Kondi Petri – 16. – Andon Ajas – 17. Todor Kondavik? – 18. Meksi Palloshi – 19. Gjon Palloshi – 20 – Dede Kola – 21. Dhuman Gjipali, Gjikalli? – 22. Nikola Gjin Miri? 23. Gjek Leka – 24. – Gjoka Nika – 25. Mark Suvari? – 26. Gjon Palloshi – 27. Kondi Camije? – 28. – Petri Gjini – 29. Petri Petri – 30. Todor Gjinok? – 31. Pteri Gjoni – 32. Gjik Llanka – 33. – Gjin Gjon Aleksi – 34. – Mihran? Levendari? – 35. Kond Martini – 36. Dembllar? Dimitrie – 37. Nike Martini – 38. Gjok Alemdari – 39. Gjok Dhim Gjini – 40. Dole Mandashi – 41. Martin Zylkader? – 42. Kondaramo Muka – 43. Si i pari – 44. Aleks Peci – 45. Gjini Gjorzaj – 46. Gjika Llazari – 47 Dhimo Tanushi – 48. Pali Dhjako – 49. Martin Tanushi, Janushi? – 50 Gjika Mehilli – 51. Emeklu? Dhjako – 52. Gjon Pavllari Mehilli – 53. Dhimo Gjon Vllasi – 54. Petri Dhima – 55. Dhima Emelkuri? – 56. Thanas Jorgonllu? – 57. Nika Kallandori – 58. Aleks Menko, Nenko? – 59. Dhimo Dermali – 60. Leka Dermali – 61. Kuka Leondari – 62. Selka Ulmi, Almi? – 63 Todor Gjini – 64. Gjok Gjini – 65. Simon Nika – 66. Dhimo Mamija? – 67. Meks Mamija – 68. gjon Leondari – 69. Kond Andredo? – 70 Gjin Todori – 71. Pal Melani – 72. Meks Mitrije – 73. Andrea Gjomija? – 74. Pali Panajoti – 75. Kont Lela, Della? – 76. Gjurka Kondi – 77. Gjika Dhima – 78. Dhima Gjon Meshi – 79. Nika Dhima – 80. Kont Gjoni – 81. Dhima Mihallo? Limarho? – 82. Andrea Zota, Voja? – 83. Dhima Nika – 84. Papa Thanasi – 85. Todor Nika – 86. Kond Todori – 87. Gjoka Jorgo – 88. Papa Aleksi – 89. Andrea Petri – 90. Leondar Meksi – 91. Todor Meksi – 92. Nika Plaku – 93. Gjon Menika, Mnika? – 94. Gjin Meksi – 95. Meks Mnika, Menika? – 96. Gjok Pali – 97. Kond Papa – 98. Dhimo Papa – 99. Muji… – 100. Gjin Pali – 101. Todor Gjin Gjoni – 102. Dhimo Gjin Dhima – 103. Nika Leka – 104. Dhimo Andrea – 105. Andrea Menkuli – 106. Gjok Menkuli – 107. Bardho? Ali Kopalli? – 108. Gjin Jorga – 109. Gjok Gjin Pjetri – 110. Nikolla Gjoni – 111. Kont Premti – 112. Papa Nikolla – 113. Kont Gjoni – 114. Nika Gjin 115. … Zoto – 116. Gjok Jorgo – 117. Dhimo Pelikani – 118. Menkul Gjoni – 119. Kont Panomllu – 120. Andrea Jorgo – 121. Kond Andrea – 122. Petri … – 123. Todor Mirdemko – 124. Dhimo Andrea – 125. Todor … – 126. Aleksi Papa – 127. Zot Gjoni – 128. Niko Mirini? – 129. Dhimo Kondi – 130. … Bardhi – 131. Dhimo Leka – 132. Gjoka Dhimo – 133. Lika Kondi – 134. Petri Todori – 135. Jorgo Andrea – 136……. – 137. Martin Gjini
Gjithsej 137 shtepi: hane (me kryefamiljare) 130, me myxhered (me jetime) 7. Tatimet nga fshati Himare: Ispenxhe – 3425 akce, Hinta (drithe) – 2250 akce, Musht (Shaire) – 6000 akce, E dhejta e ullinjve – 1600 akce, e dhjeta benakut – 600 akce, resm-i bostan – 260 akce, badihava – 13 akce.
Fshati Dhermi:
1.Leka Gjini – 2. Petri Dhima – 3. Andrea Caco Caco? – 4. Zot Dhimo – 5. Kristo Dhimo – 6. Manush Adeti – 7. Gjin Gjoni – 8. Gjin Kondi – 9. Kondi Zoto – 10. Leka Gjini – 11. Gjin Mavllari? – 12. Kondi Streli – 13. Papa Jorgi – 14. Vojo Jak – 15. Vojo Kondi – 16. Todor Stimaqi? – 17. Todor Mehilli – 18. Dhimo Kondi – 19. Vaso Damo – 20 Llazar Petro – 21… Kondi – 22. Gjin Piro? Poro? – 23. Kondi Dhima – 24. Gjika Todor – 25. Leka todor – 26. Gjin Dhima – 27. Zot Todori – 28. Gjin Ruqi? Zhuqi? – 29. Pal Nika – 30. Gjoka Qezari – 31. Gjin Dhima – 32. Nikoll Kosta – 33. Todor Kosta – 34. Gjika Pano – 35. Leondar Pali – 36. Gjon Panoja – 37. Kristok Pano – 38. Andorce Pano – 39. … Deda – 40. Gjin Demi? Remi? – 41. Leka Nika – 42. Todor Andrea – 43. Papa Patro – 44. Kondi Merkuri – 45. Brumo Madhima? – 46. Kondi Bukali? Bucali? Mucali – 47. Gjin Bucali? Bukali, Mucali? – 48. Dhimo Dhamo – 49. Todor Pali – 50. Nikolla Livrani? Lehrani?
Gjithsej 53 shtepi: hane (me kryefamiljare) 50, me myxhered (me jetime) 3. Tatimet nga fshati Dhermi: ispenxha 1325 akce, hinta (drithe) 900 akce, shair (theker) 290 akce, e dhjeta e mushtit 840 akce, e dhjeta e alef 28 akce, e dhjeta e ullinjve 23 akce, resm-i bennak 250 akce, resm-i bostan 100 akce, badihava 1138 akce, shuma 4999 akce.
Fshati Palase
1.Papa Nikolla – 2. Dhimo Jorgo, Bojko? – 3. Gjin Gjoni – 4. Dhimo Nasto – 5. Pali Lihori? – 6. Meks Sinani – 7. Nika Thanasi – 8. Papa Meksi – 9. Miro Petro Kasto? Marito? 10. andrea Stavro – 11. Gjon Lehamo? – 12. Aleks Paskali – 13. Lehamo? Dhimo – 14. Dhrako? Kola – 15. Dhimo Jari? Pari, Nari? 16. Pal Lehkani? – 17. Qezar Nikolla – 18. Kostri… 19. Qirjako Paskali – 20. Nika … 21. Kond Panuci – 22. Dhimo Pobrat – 23. Leka Kosta – 24. Zot Demka – 25. Dhimo Jorgji – 26. Dhimo Kondi – 27. Jorgo Pali – 28. Nika Pali – 29. Jorgo Medrosi? Drosi? – 30. Paskal Dhimaqi – 31. Dhimo Petro – 32. Lika … 33. Nika Marko – 34. Dhamo Marko – 35. Andrea Qezari – 36. Todor Lohomo? – 37. Gjon Lohomo? 38. Gjon Gjirace – 39. Gjika Gjirace – 40. dhimo Musuni? – 41. Gjon Mihali – 42. Dhimo Mastro? – 43. Dhimo Nikolla – 44. Kosta Kondi – 45. Dhimo Mihali – 46. Niko Dhimo – 47. Thanas Lehamo? 48. Todor Zagori – 49. Gjon shiko 42 – 50. Gjik Todori – 51. Andrea Komnini – 52. Jorgji Komnini – 53. Dhimo shiko 42 – 54. Todor Bojko – 55. Kondi Kosta Nasto – 56. Nika Lindo – 57. Nika Marini – 58… Kodheli – 59. Dhimo Sinani – 60. Gjin Sallaja – 61. Deliro …62. Dhimo Muja – 63. Andrea Andoni – 64. Pali Papa – 65. Dhimo Paskali – 66. Dhimo Bojko – 67. Andrea Dumani – 68. Dhimo Pali? Jani? – 69. Jorgo Kristuli – 70. Pali Paskali – 71. Pali Dhimo – 72. … Bero? – 73. Mano si 72 – 74. Miho Thanasi – 75. Andrea Lihamoqi? – 76. Lika Gjuhamoli? – 77. Jorgji Memlima? – 78. Gjoka … – 79. Menko Paskali – 80. Gjoka Pali? Jani? – 81. Todor Dhimo – 82. Konti Dhimo – 83. andrea Vasili – 84. Vaso Dhimja – 85. Kosta Nenko? Petko? – 86. Qiro Nikolla – 87. Apostol Petro – 88. Petko Mihali – 89. Deliro Mihali – 90. Qezar Damiani – 91. Jorgji … – 92. Dhimo Vasili – 93. Petko Sima – 94. Petko …95. Vaso Petko
Tatimet nga fshati Palase: ispenxhe 1250 akce, hinta (drithe) 1350 akce, e dhjeta e shairit 580 akce, e dhjeta e mushtit 360 akce, resm-i bennak 400 akce, resm-i bostan 1600 akce, resma i kovan (blet) 200 akce, e dhjeta e ullinjve 400 akce, e dhjeta e Pallamudhit 65 akce, badihava 861 akce, shuma 6629 akce.
Gjithe argumentet me rikthejne ne literaturen e viteve 1920. Pse duhen gjithe keto, kur terreni duhet prekur nga afer. Ne literaturen e sotme historike te Himares e cila ne shumice duhet kerkuar edhe ne greqisht edhe ne shqip, gjen autore qe mbrojne dhe sulmojne tezat per perkatesine dhe ndiesine etnike te himarioteve.Aty po trashegohet ndarja ne pro dhe ne kunder, ose shqiptare dhe greke…
Vetedeklarimet e sotme propagandistike jane pjese e nje strategjie rekrutante. Por literatura deshmon krejt te kunderten. Autoret himariote qe kane shkruar ne greqisht dhe qe ndihen greke, materialet e tyre perfshihen ne cilesine e nenmediokritetit. Ndersa autoret ne shqip, ne shumicen e tyre, jane padyshim nder autoret me te spikatur dhe me te fuqishem te letersise dhe te prurjes se literatures historike.
Duke lexuar shumicen e komenteve ose te vetepretenduarave argumente historike te shumices prej jush ,nuk e di cila nga ndjenjat e mia eshte me e fuqishme : neveri apo keqardhje.Nuk e di se c’fare perpiqeni te perfitoni nga kjo lloj propogande genjeshtrash dhe shtremberim i se drejtes duke ushqyer ne kulm antigreqizmin, por per nje gje te jeni te sigurt; ja keni arritur me se miri ti beni te keqen me te madhe atij vendi per te cilin do betoheshit se do jepnit edhe jeten per te; Shqiperise.
Nje pyetje te vetme kam te shohim se kush do sajoje argumentet dhe provat me te forta per t’ju pergjigjur asaj dhe per ta mbrojtur ate pergjigje; pse banoret e Himares kishin (pervec gjuhes,zakoneve e traditave) nenshtetesi greke (meqenese po mundoheni te na i mbushni mendjen se nuk jane greke), deri sa rregjimi komunist jua hoqi ate si dhe shume te drejta te tjera ???!!!
Pa shaka, na sqaron dot kush për këtë që thotë Xhako Muji? Kanë pasur nënshtetësi greke himariotët para 1945-ës? Nëse po, kur e kanë marrë dhe si?
Duke lexuar komentin ose të vetëpretenduarin mos-argument historik të mësipërm, nuk e di se cila nga njenjat e mija është më e fuqishme: neveriJA apo keqardhjeJA. Nuk e di se çfarë përpiqeni të përfitoni nga kjo lloj propAgande gënjeshtrash dhe shtrembërim TE së drejtës duke ushqyer në kulm pro-greqizmin, por për një gjë të jeni të sigurt: ja keni arritur më së miri t’ia bëni të keqen më të madhe atji vendi, për të cilin do TE betoheshit se do TE jepnit edhe jetën për të: Katundit të Himarës.
Një pyetje të vetme kam; të shohim nëse do të sajoni argumentet dhe provat më të forta për t’ju përgjigjur; pse banorët e Katundit të Himarës kishin (përveç gjuhës, zakoneve e traditave labe) nënshtetësi greke qysh nga koha e Perikliut, deri sa rregjimi kripto-komunist i Sali Berishës ua hoqi atë, si dhe shumë të drejta të tjera???!!!