“Çudi, se ju shqiptarët jeni të gjithë nga Tirana!”, më tha i njohuri im italian me një buzëqeshje disi ironike, por krejt dashamirëse. Më tej sqaroi seriozisht: “Të gjithë shqiptarët që kam njohur këtu në Itali, me qindra pa dyshim, më kanë thënë se janë nga Tirana. Si shpjegohet kjo?”.

Tani, pikë së pari, duhet pranuar se zanati i të njohurit italian është i tillë që i lejon kontakte të shumta me imigrantë, përfshirë shqiptarët. Përveç rolit si sindikalist, ka udhëtuar shumë e ka jetuar në disa krahina të Italisë, prandaj njohja e shqiptarëve duhet marrë si e mirëqenë. Madje duket pak e reduktuar. Po përse vallë i kanë dalë të gjithë nga Tirana?

Pa hyrë në mekanizmat djallëzore të statistikës, që do të na çonin drejt e tek polemikat e censusit të fundit, mund të pohojmë se statistikisht është pak e habitshme që të gjithë shqiptarët të jenë tiranas, por jo e pamundur. Nga pikëpamja e probabilitetit, ka vërtet mundësi që shqiptarët e takuar prej tij të kenë pasur të gjithë të njëjtën prejardhje. Mirëpo, sindikalisti italian punon në sektorin e ndërtimeve, e në këtë sektor nuk rezulton që të punojnë kryesisht tiranas. Ka diçka që nuk shkon.

Njohjet e tij kryeqytetase mund të shpjegohen edhe me migracionin e madh të brendshëm që ka ndodhur këto vite në Shqipëri. Me mijëra familje janë zhvendosur nga rrethet drejt Tiranës. Anëtarët e këtyre familjeve mund të kenë ikur në emigracion jashtë shtetit pas hapit të parë drejt kryeqytetit. Për rrjedhojë deklaratat e prejardhjes nga Tirana. Tek e fundit, askujt nuk mund t’i mohohet ndjenja e përkatësisë.

Mirëpo, çudia e mësipërme statistikore mund të kuptohet edhe me psikologjinë e takimit me të huajt. Shpeshherë shqiptarët, por edhe të tjerë, për t’i thjeshtuar gjërat kur i pyesin për origjinën, thonë që janë nga Tirana, meqë Tirana njihet më shumë në botë. Më ka rënë rasti të takoj në Europë, në vende të treta, italianë që më kanë deklaruar se janë nga Roma, për të zbuluar më pas se ishin nga një fshat humbur i Lacios (me gjithë respektin për fshatrat laciale) në kufi me një krahinë tjetër. Për një roman safi, deklarata e bashkëkombësit do të tingëllonte pothuajse fyerje, sidomos po të ishte tifoz i skuadrës së Lacios. Gjithsesi, në kuadrin e thjeshtimit, deklarata të tilla duhen mirëkuptuar si funksionale. Tek e fundit, “jam nga Tirana” bëhet për të shmangur kërkime të tjera gjeografike, që sipas gjasës do të harrohen nga bashkëfolësi fill pas dy minutash.

Hipoteza tjetër do të na çonte tek ideja e prestigjit. Por kjo duhet përdorur me kujdes, se kemi të bëjmë me identitete e, siç dihet nga të gjithë, çështja identitare është gjithnjë fushë e ndërlikuar dhe ndonjëherë fushë e minuar. Sidomos në Ballkan. Ndoshta shumë shqiptarë, duke menduar se Tirana është më prestigjioze, ose ngaqë këtë perceptim kanë marrë me vete, shprehen se janë nga kryeqyteti. Kjo nuk është gjithnjë e vërtetë, sepse njoh shumë vetë që, megjithëse janë lindur në Tiranë, kur i pyet, thonë se janë nga vendlindja e prindërve. Kurse të tjerë, siç tregojnë edhe batutat, janë nga fshati i gruas.

Natyrisht, nuk mund të lihet jashtë kategoria e çifteve të përziera, ose të familjeve që kanë lëvizur nëpër territor. Kur dikush e ka të atin nga Tirana e mamanë nga një qytet tjetër, ose e kundërta, është i legjitimuar ta deklarojë veten tiranas, edhe në qoftë se të atin e ka pasur oficer, pra ka bredhur nga një repart në tjetrin. Nuk mund të përfshihen këtu ata që luajnë e bëjnë shaka me identitetin e tyre, për arsye nga më të ndryshmet; sikurse ata që i shtojnë prejardhjes vulën leksikore “dembabadem”. Çdo fjalë tjetër është e tepërt.

Pyetja për prejardhjen, pra “Nga të kemi?”, mund të marrë shumë përgjigje, por kjo duhet pranuar siç jepet, pa asnjë hetim të mëtejshëm, pa asnjë lloj dyshimi. Në fund të fundit, kemi të bëjmë me vetëperceptimin e me vetëpërkufizimin e identitetit. Besim total. Deklarata konsiderohet e vërtetë, meqë pyetja nuk ka natyrë burokratike, përndryshe do të kërkonin vendlindjen të shkruar në pasaportë. Problemi është se kur dikush të thotë: “Jam prej Tirane”, me theks të identifikueshëm, atëherë lind ndonjë pikëpyetje. Por të huajt nuk mund t’i njohin këto hollësira.

Këto mendime ia thashë disi kuturu të njohurit italian, çka me siguri ia shtoi më shumë pështjellimin në kokë. Por edhe kureshtjen, përderisa më pyeti: “Kurse ti, siç thua, qenke nga Kombinati. Ku bie ky qytet?”.