Një gjysmë-manekin që na zuri syri, të mbështetur ngathët mbi një pirg dheu mes plehrave, inerteve dhe bimësisë radioaktive në zemër të rrënojave te rruga Kont Urani kish marrë pamjen e një viktime anonime, të prerë në mes nga ri-orientimi dhe ndër-depërtimi i dhunshëm i rrafsheve të historisë.

E pamë rastësisht, tek po flisnim për tregun informal të plaçkës, te Kont Urani, të njohur ndryshe edhe si GABI; dhe që sot nuk e ka më gjallërinë e dikurshme, edhe pse segmente të caktuara kanë mbijetuar, gjithnjë në simbiozë me hapësirat e shtëpive të braktisura dhe oborreve të lëna djerrë. Dhe meqë manekini zakonisht përdoret për të ekspozuar rrobat në një dyqan veshjesh, ose më mirë për t’u treguar blerësve si do të dukeshin ato rroba në trup, e lidhëm menjëherë pamjen e tij me gjallërinë dhe lavdinë e dikurshme të GABI-t, ndonëse nuk mbaj mend të kem parë ndonjëherë manekinë të përdorur në atë kontekst.

Fotoja nga Henrieta Isufllari.

Manekini gjithnjë njëfarësoj tremb – siç trembin kukullat, shembëlltyrat, simulakrët, dordolecët dhe riprodhime të tjera të trupit të njeriut, veçanërisht kur janë arratisur prej galerive të artit. Edhe pse logjika e do që një manekin të vijë në dyqan lakuriq, në mënyrë që pastaj të vishet sipas nevojës, sërish syri nuk e pranon lehtë pamjen e manekinit pa rroba; ka diçka të ligë, diçka uncanny te kjo pamje, madje edhe po të jetë fjala për një “manekin në miniaturë” si kukulla lojë fëmijësh. Veçanërisht trupi në foto, edhe nga pozicioni ku ka përfunduar, lajmëron jo aq lakuriqësi primordiale, sa zhveshje, madje me përdhunë; disa fije dhe tela që kanë mbetur rreth vitheve të sjellin në mendje bondage dhe lloje të tjera dëfrimesh seksuale, jo doemos konsensuale. Në çdo rast, manekini – edhe ai i qendrës tregtare – ka potencial më të fortë për porn se skulptura; sepse skulptura, edhe kur është e veshur, i integron rrobat në morfologjinë e vet, në kuptimin që nuk e zhvesh dot, pa e shkatërruar.

Nëse sex-appeal-i i një kukulle ka të bëjë me zhveshjen, atëherë trupi i gjymtuar i fotos zhveshjen e dëshmon, gjithë duke aluduar për dhunë a krim seksual, si ikonë a manifest për një produksion të tipit sex & the city, të ambientuar në Tiranën e mëhallave të çara, të periferive të cilave plagët nuk u mbyllen dot, për shkak të metabolizmit të dalë nga kontrolli. Edhe sikur GABI të mos ketë pasur gisht në sjelljen e këtij sendi turbullues te Kont Urani dhe, më pas, në flakjen e tij pa ceremoni në hapësirën a në “zonën” e çernobilizuar të rrënojave, sërish nuk mundet njeriu t’i rezistojë tundimit për të përfytyruar, si një një film të përshpejtuar, artikujt e ndryshëm të tezgave që i vishen dhe i zhvishen trupit – gjithfarë pantallonash, getash, fundesh, zharretierash, mbathjesh minimale dhe të gjera, e kushedi ç’tjetër. Dhe pyet, më në fund, njeriu nëse kjo gjysmë e një trupi, me forma dhe lëkurë kaq perfekte dhe, njëherazi, kaq perfektshëm pa jetë, e ka pasur ndonjëherë gjysmën tjetër, ka mundur të komunikojë me të dhe të bashkëpunojë për të veshur dhe ekspozuar veshje më normale, pallto dhe fustane, duke u imponuar jo vetëm me potencialin e vet porn, por edhe me potencialin tjetër, që e ka çdo manekin “normal”, për t’u imponuar fshehurazi si idhull.

Jam mësuar t’i shoh hedhurinat dhe mbetjet mes ndërtesave si një lloj varreze, për gjithçka që i ka vdekur mëhallës në dorë por që nuk është përcjellë dot në dhé natyrshëm; vetëm se këtë gjysmë-trup sa sublim në brishtësinë e vet aq edhe të llahtarshëm në cungim nuk e identifikoj dot me të vdekurin standard; sepse të vdekurin do ta kishin veshur, para se ta varrosnin, siç e veshin, tek e fundit, edhe manekinin në vitrinën e dyqanit, për të na qetësuar ne, kalimtarëve, se nuk po e rrezikon gjë rendin e sendeve. Një i vdekur lakuriq evokon skena epidemish, kampesh përqendrimi, varrezash kolektive; është shenjë diçka ka shkuar tmerrësisht gabim me botën. Që këtej edhe përshtypja se ai trup sa fragjil, aq edhe i shtangët, nuk ka qenë gati dhe as është, për t’iu ekspozuar të tjerëve në atë mënyrë.

Rruga Kont Urani ka tërhequr, në rrjedhë të viteve, kapitullin e vet të legjendave urbane, përfshi edhe mundësinë që një nga godinat sot të rrënuara të ketë qenë, para 1944-ës, shtëpi publike; ndoshta ca vende i tërheqin vetvetiu këto histori, të paktën për të pasuruar të shkuarën e tyre imagjinare. Sërish, vështirë t’i rezistosh tundimit tjetër, për ta shoqëruar gjysmë-manekinin e tanishëm me atë shtëpi publike dhe dekorin brenda, megjithë absurditetin e viteve që kanë ndërmjet. Por edhe vetëm mundësia, që rrënimi i godinës të ketë nxjerrë në dritë, falë një arkeologjie shpaguese, këtë emblemë e fetish të një seksualiteti që rruga e kish ndrydhur prej kohësh, sjell me vete një poezie të llojit “në mos qoftë u sajoftë”; dhe ashtu një hap të ndan nga përfytyrimi i seks-kukullës, të ndëshkuar me “zhveshje”, si të ishte një lloj gjysmë-perëndie urbane e adhuruar dhe e kultivuar në thellësitë e pathëna të mëhallës.

Edhe pse riprodhon trupin e njeriut, manekini e bën këtë me aq besnikëri, sa përjashtojë çdo lloj ambicieje artistike: efekti i ngjan atij të “i calchi di Pompei”, skulptura të krijuara nga vdekja, hapësira të ngrira. Prandaj edhe ky gjysmë-trupi ndoshta ka ardhur vetë, duke u zvarritur, në zemër të natës, për t’u bërë pjesë e këtij mjedisi ku edhe shtëpitë përreth janë njëlloj të zbrazëta dhe hapësira të ngrira; si të ishte element i një instalacioni ku forma përfaqëson jo substancën, por mungesën e saj. Duhet të jetë njeriu fëmijë, për të pyetur se “çfarë ka brenda kukullës”; për të rriturin, ajo hapësirë i përket një realiteti tjetër, inferior, të fshehtë, gati tabu. Edhe disa nga sendet që e shoqërojnë gjysmë-manekinin në këtë limb, si shishet plastike të ujit, janë po aq kontenitorë hapësirash të degraduara; italishtja e konsumerizmit i quan këto vuoti a perdere, pa iu trembur oksimoronit – meqë nuk ka gjë më të pashkatërrueshme se hapësira e zhveshur (sërish kjo fjalë).

Çfarë tjetër turbullon, te këto shalë kaq të hijshme dhe njëherazi tashmë kaq të kota, ka lidhje me shoqërimin mendor, që ia bëjmë zakonisht manekinit në dyqan, me modën dhe fashion model-en, duke ia pranuar madje kësaj të fundit edhe një status mbinjerëzor, ose të paktën më të përkryer se yni; i tillë që i jep vetvetiu lejë-hyrje në sallonet e luksit dhe të glamor-it. Edhe pse e dimë që manekini ynë, tani i këputur përgjysmë dhe i flakur në plehra, nuk është veçse një klon i largët, tejet i largët, i manekinëve të Harrods, Sax Fifth Avenue dhe El Corte Inglés; një knock-off, një kopje aq e keqe sa të fyejë inteligjencën e shopper-it, madje edhe të shopper-it të GABI-t; të cilit mbase tani i vjen më natyrshëm të mendojë për një prostitutë periferish të masakruar nga një maniak, se për atmosferat e rralluara të high fashion; e megjithatë, shkrimtari brenda meje, nuk e hedh menjëherë tutje imazhin, aq sugjestiv, të një krimi seksual trash të konsumuar në një labirint butikash. Kont Urani, siç mund të kish qenë, në fantazitë obsesive të një kino-regjisori të djathtë japonez.

© 2024 Ardian Vehbiu. Të gjitha të drejtat janë të autorit.

Ky shkrim është pjesë e një cikli shkrimesh nga Ardian Vehbiu synon të ilustrojë si identiteti personal dhe kolektiv, kujtesa dhe trashëgimia e së shkuarës totalitare të Shqipërisë ndërthuren dhe ndikojnë mbi të tashmen dhe të ardhmen e shoqërisë shqiptare. Seria e shkrimeve do të botohet si kolanë speciale e revistës Peizazhe të Fjalës.

Mbështetur nga Fondi Kulturor Zviceran, një projekt i Agjencisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC), zbatuar nga Qendra për Biznes, Teknologji dhe Lidership (CBTL). Pikëpamjet e shprehura në këtë artikull janë vetëm të autorit dhe në asnjë rast, nuk pasqyrojnë opinionin zyrtar të asnjë prej palëve mbështetëse.