Nuk i bëra dot ballë tundimit për t’i përkthyer këto dy sonete – jo aq si amator a praktikant i përkthimit poetik, as si i dhënë pas Borges-it, por më shumë si i apasionuar pas shahut. Nuk e kam ruajtur as rimën, as ritmin e origjinalit (nuk u mundova t’i ruaj), por veç jam munduar të përcjell imazhin (dhe frikën metafizike). “Omari”, në sonetin e dytë, është Omar Khajami[1].
SHAHU
1.
Ulur në një cep solemnë, lojtarët
Rreshtojnë gurët ngadalë. Fusha i mban
Gjer në agim, në vathën e vet të rreptë
Ku mes tyre urrehen të dy ngjyrat.
Si me magji, loja u jep formave
Disiplinë: Torra homerike, I shkathëti
Kalë, dama amazonë, mbreti në skaj,
Fili i pjerrët, ushtarët mësymës.
Kur të kenë ikur më në fund lojtarët,
Kur t’i ketë përpirë koha,
Rituali prapë nuk do të reshtë.
Në Lindje zuri fill kjo flakë lufte
Që ka sot për teatër botën mbarë,
Si ajo loja tjetër, as kjo s’ka fund.
2.
Mbreti i brishtë, fili i kithtë, gjakatarja
Damë, torra drejtvizore, ushtari finok
Kërkojnë luftën me armë dhe e gjejnë
Mes shtegut të shtruar bardhezi.
Nuk e dinë se dora e atij që luan
Ua komandon fatin nga lart,
S’e dinë se një rreptësi e paepur
Ua gjunjëzon vullnetin, ua sundon ditën.
Por lojtari është edhe ai rob
(Siç thoshte Omari) i një fushe tjetër
Netësh të zeza dhe ditësh të bardha.
Zoti lëviz lojtarin, dhe ky gurin,
Po cili zot pas Zotit e tjerr historinë
E rërës, kohës, ëndrrave dhe makthit?
Kopertina: Chess Players, nga Igor Savchenko
[1] Si autor i rubaisë më poshtë (po e jap në përkthimin anglisht):
‘Tis all a Chequer-board of Nights and Days
Where Destiny with Men for Pieces plays:
Hither and thither moves, and mates, and slays,
And one by one back in the Closet lays.
Të cilën Noli ynë e ka shqipëruar kështu (teksti gjetur në Internet: nuk e garantoj dot saktësinë):
Jemi një lodër shah me net’ e dit’
Ku Fati njerëzit si gur’ i qit:
Andejkëtej i lot, i vret’ i ther
Dhe një nga një t’i hodhi në kutit.
Mbi temat e Khajamit i ndërton vargjet edhe Borges-i, por duke i endur në një spirale pafundësie.
Origjinali spanjisht:
AJEDREZ
I
En su grave rincón, los jugadores
rigen las lentas piezas. El tablero
los demora hasta el alba en su severo
ámbito en que se odian dos colores.
Adentro irradian mágicos rigores
las formas: torre homérica, ligero
caballo, armada reina, rey postrero,
oblicuo alfil y peones agresores.
Cuando los jugadores se hayan ido,
cuando el tiempo los haya consumido,
ciertamente no habrá cesado el rito.
En el Oriente se encendió esta guerra
cuyo anfiteatro es hoy toda la Tierra.
Como el otro, este juego es infinito.
II
Tenue rey, sesgo alfil, encarnizada
reina, torre directa y peón ladino
sobre lo negro y blanco del camino
buscan y libran su batalla armada.
No saben que la mano señalada
del jugador gobierna su destino,
no saben que un rigor adamantino
sujeta su albedrío y su jornada.
También el jugador es prisionero
(la sentencia es de Omar) de otro tablero
de negras noches y de blancos días.
Dios mueve al jugador, y éste, la pieza.
¿Qué Dios detrás de Dios la trama empieza
de polvo y tiempo y sueño y agonía?
Botuar për herë të parë në vëllimin El Hacedor (të njohur edhe si Dreamtigers), në 1960.
