30

nga Arben Dedja

Tridhjetë shtatori është Dita Botërore e Përkthimit; kalendari i krishterë përkujton Shën Jeronimin (Zrenj, 347 – Betlem, 30 shtator 420), përkthyesi i parë i Biblës (“Vulgata”) dhe pajtori i të gjithë përkthyesve. Por tridhjeta e titullit i referohet diçkaje tjetër.

Në vitin 2000, Wim Kayzer, gazetar i televizionit holandez, realizoi programin me titull “Van de schoonheid en de troost” (“Mbi bukurinë dhe ngushëllimin”). “On Beauty and Consolation”, se programi korri sukses dhe u transmetua pastaj në krejt botën anglosaksone. “Ku e gjejmë bukurinë?” “Ç’e bën jetën të denjë për t’u jetuar?” “Cilat janë gjërat që na ngushëllojnë?” Këtyre pyetjeve e pak të tjerave si këto iu përgjigjën në intervista të gjata chez eux njëzet e gjashtë shkrimtarë, filozofë, shkencëtarë, artistë, muzikantë… Njëri sosh është edhe George Steiner, shkrimtar dhe eseist, që me librin e tij themeltar “After Babel: Aspects of Language and Translation (1975; botimi i dytë 1992; i treti 1998) përsiat rëndësinë e përkthimit në marrëdhëniet midis kulturave dhe faktin që, në thelb, çdo komunikim është një formë përkthimi. Duke filluar diku te minuta e 34-t e intervistës, Steiner-i i tregon bashkëbiseduesit një anekdotë që ka në qendër Boris Pasternakun. Do të përpiqem ta rrëfej edhe unë në shqip, me fjalët e Steiner-it:

“1937. Kongresi i Shkrimtarëve Sovjetikë. Viti më i keq. Njerëzit i zhduknin si miza, përditë. I thonë miqtë Pasternakut: ‘Po fole në kongres, të arrestuan. Edhe po nuk fole, xhanëm, – për rebelim ironik’. Podiumin e ka uzurpuar Zhdanovi, dora vrasëse e Stalinit. Tri ditë kongres – Pasternaku nuk hapi gojë. Ditën e tretë dhe të fundit miqtë e marrin mënjanë: ‘Dëgjo,’ i thonë, ‘meqë, siç duken bathët, do të të arrestojnë gjithsesi, bëj diçka të rëndësishme që të mbahesh mend’.”

Vazhdon Steiner-i:

“Pasternaku ishte një burrë tejet i pashëm, i gjatë mbi 1.80. Pastenaku u çua dhe, siç ma kanë rrëfyer, heshtja që ra në kongres u dëgjua deri në Vladivostok. Pasternaku hipi në podium dhe tha vetëm një fjalë, një numër: 30. Dymijë delegatët e kongresit u çuan menjëherë në këmbë dhe recituan përmendsh tingëllimën numër 30 të Shekspirit të përkthyer nga Pasternaku. Është një tingëllimë që flet për kujtesën. Dhe përkthimi që i ka bërë Pasternaku është një mrekulli e letërsisë ruse. Pasternakun nuk e arrestuan.”

Sonnet 30

When to the sessions of sweet silent thought

I summon up remembrance of things past,

I sigh the lack of many a thing I sought,

And with old woes new wail my dear time’s waste:

Then can I drown an eye, unus’d to flow,

For precious friends hid in death’s dateless night,

And weep afresh love’s long since cancell’d woe,

And moan th’expense of many a vanish’d sight:

Then can I grieve at grievances foregone,

And heavily from woe to woe tell o’er

The sad account of fore-bemoaned moan,

Which I new pay as if not paid before.

But if the while I think on thee, dear friend,

All losses are restor’d, and sorrows end.

Kur kindash mendimi t’ëmbël të pazë

kujtimin e gjërave të shkuara grish,

mungesën fshaj gjërash që malli më zë

e brengash të vjetra qaj rishtaz kohën q’u shprish:

pa syrin mbyskam, q’loti s’e kish fshikur,

për miqtë kallur në të vdekjes natë pa fund,

dh’endé i qaj dashurisë brengën e fikur

dhe vajtoj barrën e shumë vegimesh q’humb:

pa shpirti më plaska vuajtjesh të kaluara

dhe nga brenga në brengë ankthshëm njehson

tespihen e trishtë të vajeve të vajtuara,

që paguaj prapë si ai që nuk pagon.

Por sa më bie ndër mend ti, mik i shtrenjtë,

çdo dhembje shter, lavomat zënë dregë.

© 2024 Arben Dedja. Të gjitha të drejtat janë të autorit. Imazhi në kopertinë është realizuar me DALL.E 3.