Një lajm që më zuri syri kalimthi në një gazetë italiane, për tre njëmbëdhjetë të vdekur pas gjase për shkak të vaksinës kundër gripit, më bëri të mendoj për dilemat që i shoqërohen kësaj vaksine dhe imunizimit në përgjithësi, në mendjen time si qytetar i kujdesshëm për shëndetin.

Çdo herë që afrohet stina e dimrit, këtu në ShBA të zë frymën nga të gjitha anët trysnia për t’u vaksinuar kundër gripit. Një pjesë e madhe e nxitjes kushedi financohet edhe me fonde publike, por edhe kompanitë farmaceutike që e prodhojnë, në sasi të mëdha, kanë interes që t’ua shesin produktin e tyre konsumatorëve (bëhet fjalë për 150 milion doza çdo vit, pak a shumë).

Çështja është: ta bësh, apo jo vaksinën? Nga njëra anë, dëgjon statistika për dëmet që shkakton gripi anembanë dhe numrin e madh të amerikanëve që vdesin çdo vit prej kësaj sëmundjeje ngjitëse dhe ndërlikimeve të saj; nga ana tjetër, vetë vaksina nuk është fare pa rrezik dhe, për më tepër, nuk garanton mbrojtje nga virusi që do të shkaktojë gripin këtë vit.

Të gjitha autoritetet publike – që nga mjekët vetë, administrata shëndetësore dhe qeveria – e këshillojnë vaksinën (ja një material tipik i CDC-së këtu). Ajo shpëton jetë, dëgjon të thuhet; edhe pse kjo, të paktën për vaksinën anti-grip, nuk është provuar. Pyes veten: sa i përgatitur jam unë që të rrezikoj shëndetin, qoftë edhe minimalisht (p.sh. duke iu ekspozuar rrezikut për sindromën Guillain-Barré), me shpresën (dhe shpërblimin moral) se vaksinimi im i kombinuar me miliona të tjerë njëfarësoj do të vlejnë për ta shpëtuar atë jetë abstrakte?

Do të më thonë: ajo jetë mund të ishte jotja ose një të afërmi tënd. Argumenti qëndron, po të mos vepronte një efekt psikologjik që ka të bëjë me dallimin midis ngjarjes dhe veprimit: vaksinën ti e bën me vullnetin tënd (ose me detyrim nga autoriteti, në disa raste); ndërsa sëmundja thjesht të prek. Që këtej, mund të rebelohesh kundër vaksinimit, por s’mund të rebelohesh kundër gripit.

Pranueshmëria e vaksinave varet nga shumë faktorë; mes të cilëve dua të veçoj (1) besimin tek autoriteti që e imponon dhe tek autoriteti që e ofron vaksinën; dhe (2) informacionin në dispozicion të publikut.

Një regjim totalitar e ka relativisht të lehtë të vaksinojë në masë; sepse mund ta bëjë këtë me detyrim (shtrëngim), duke mobilizuar qytetarët si për çdo aksion tjetër masiv; duke kontrolluar, nga ana tjetër, informacionin për efektet e padëshiruara të vaksinës. Nëse vaksina është defektoze, vret njerëz ose dëmton shëndetin, qytetari nuk ka nga ta marrë vesh, përveçse po të bjerë ai vetë viktimë, ose ndonjë i afërm (çdo informacion tjetër stigmatizohet si thashethem). I vetmi informacion që disponohet është ai zyrtarisht i miratuar, për avantazhet e vaksinimit; së bashku me kërkesën që vjen nga autoriteti politik, për t’iu nënshtruar procedurës.

Nga ana tjetër, në një sistem pluralist, mediat nuk kanë ndonjë detyrim të ndjekin udhëzimet e politikës ose të korporatave farmaceutike; dhe nuk ngurrojnë t’ia përcjellin publikut çdo lajm “të keq” në lidhje me imunizimin; jo sepse kanë gjë kundër procedurës, as sepse duan me çdo kusht t’i shërbejnë këtij publiku si vigilantes të informacionit, por para së gjithash sepse lajme të tilla kanë efekt të madh psikologjik te lexuesi; ato shesin.

Aq e vërtetë është kjo, sa sot në vendet e zhvilluara rrezikon të gjesh më shumë njerëz që kanë frikë vaksinat, se njerëz që kanë frikë sëmundjet prej të cilave këto vaksina supozohet të mbrojnë.

Nëse një fushatë vaksinimi kundër gripit shpëton jetë njerëzish vetëm në ShBA, kjo nuk përbën gjë lajm; nëse vaksina e gripit vret 2-3 vetë, atëherë këtë të gjithë e marrin vesh nga televizioni, gazetat dhe Interneti, dhe frikësohen në mënyrë irracionale (një vaksinë që vret është imazhi i botës së kthyer përmbys, ose apokalips në miniaturë).

Tani për tani, të paktën në ShBA, askush nuk është i detyruar të vaksinohet kundër gripit – me përjashtim të pak kategorive të ekspozuara, si punonjësit e shërbimit shëndetësor. Ndryshon puna me vaksina të tjera, si ato që u administrohen fëmijëve, sepse në këtë rast vaksinimi përcaktohet, me ligj, si pjesë e socializimit publik të fëmijës.

Kjo do të thotë se prindët janë praktikisht të detyruar t’i vaksinojnë fëmijët e tyre; edhe pse, nga njëra anë, lexojnë shpesh, në mediat, lajme për dëmet dhe efektet e padëshiruara të vaksinave (përfshi edhe autizmin); dhe sidomos, edhe pse nuk janë të bindur për dobinë e këtyre vaksinave.

Çfarë shpie drejtpërdrejt te një paradoks: demotivimi për t’i vaksinuar fëmijët kundër një sëmundjeje të caktuar, të themi difterisë ose kollës së mirë ose shytave, i ka rrënjët te suksesi i fushatave imunizuese përkatëse në të kaluarën, të cilat praktikisht e kanë çrrënjosur sëmundjen.

Nëse vaksinimi kundër difterisë në një komunitet të dhënë ka pasur sukses të madh, në kuptimin që të gjithë fëmijët janë imunizuar dhe askush nuk është prekur nga kjo sëmundje për një kohë të gjatë, atëherë prindët nuk e dinë më se për çfarë po e vaksinojnë fëmijën. Një akt deri dje jetik për shëndetin, shndërrohet në ritual shënjues të marrëdhënieve të qytetarit me autoritetin.

Natyrshëm do të ketë prindër që, të lemerisur edhe nga psikoza anti-vaksinë që qarkullon lirisht në mediat, do të kërkojnë që të mos e imunizojnë fëmijën e tyre, sepse do t’u duket sikur rreziqet që sjell me vete vaksinimi janë më të mëdha se rreziku që fëmija të preket nga sëmundja në fjalë.

Një pjesë e familjeve, në këto rrethana, mund të tundohen të adoptojnë një qëndrim prej free loaders; ose të mos i imunizojnë fëmijët kundër sëmundjes A, me shpresën se shumica e fëmijëve të tjerë në komunitet do ta kenë bërë vaksinën në fjalë gjithsesi; dhe sëmundja A nuk do të ketë, gjithsesi, terren për t’u përhapur.

Mirëpo, nëse një shumicë kritike vendos të veprojë kështu, atëherë fëmijët në komunitet do t’i ekspozohen sërish sëmundjes A, e cila do të kthehet për të shkaktuar viktima dhe gjymtime gjithfarësh.

Me fjalë të tjera, që familjet brenda një komuniteti të marrin përfitim maksimal nga vendimi për të mos i vaksinuar fëmijët e tyre, duhet që këto të jenë gjithnjë një pakicë; dhe shumica e familjeve në komunitet të kenë vendosur ndryshe: situatë që vetvetiu do të çonte në çfarë e kanë quajtur tragedy of the commons.

Informacioni i bollshëm dhe kontradiktor ua bën edhe më të vështirë familjeve për të vendosur, të paktën për rastet kur ekziston një liri e tillë; dhe një sërë faktorësh të tjerë kanë përhapur në komunitetet bindjen se autoritetet imunizuese nuk janë të sinqerta në përpjekjet e tyre.

Kjo vlen veçanërisht për vendet e Botës së Tretë p.sh. në Afrikë, ku reaksioni negativ ndaj imunizimit duhet parë si një kombinim pervers i supersticionit lokal, ksenofobisë dhe i neglizhencës kriminale nga ana e autoriteteve vaksinuese (vaksina defektoze, eksperimentale, etj.).

Edhe në vendet e zhvilluara, të paktë janë ata që arrijnë të përshkruajnë, bie fjala, dëmet që shkakton poliomieliti: cili prej nesh ka parë, kohët e fundit, një të sëmurë me poliomielit? Cilit prej nesh i është sëmurur fëmija nga kjo sëmundje? Natyrisht, kjo i detyrohet në masë të madhe suksesit të vaksinës; por suksesi nuk përbën lajm, sepse prej vaksinës pritet të ketë sukses. Prandaj sapo lajmërohet, bie fjala, se një batch i kësaj vaksine ka pasur papastërti ose toksicitet, miliona vetë do të alarmohen për fëmijët e tyre.

Mes reagimeve ndaj aksidentit të fundit me vaksinën e gripit në Itali, zërat e arsyeshëm ishin si gjithmonë të paktë; dhe sidomos dyshimi se, para se të akuzojmë vaksinën, duhet të sigurohemi që vdekjet i ka shkaktuar pikërisht imunizimi. Nga ana tjetër, një mjek komentoi kështu: “Vaksina mbron kundër gripit, jo kundër vdekjes.” E kuptoj çfarë ka dashur të thotë; pa çka se këto fjalë mishërojnë pikërisht atë çfarë nuk shkon, me mjekësinë e sotme në Perëndim; mes të tjerash, edhe atë që të vdekurit nuk i zë gripi.

Shënim: dy fjalë për ndonjë paranojak të trishtuar, që mund ta marrë shkrimin më lart si propagandë anti-vaksinë: f*ck off.