Po i kthehem çështjes së bashkimit kombëtar, të Shqipërisë “natyrale” ose të Shqipërisë së shqiptarëve (ose çfarëdo tjetër që do të duam ta quajmë), me mendimin se kjo çështje kurrsesi nuk duhet debatuar në mënyrë sentimentale, ose nga njerëz që dalin në podium të mbështjellë me flamurin kuqezi.
Doemos, kjo çështje sot për sot shtrohet, në rrafshin praktik, si bashkim apo jo i Shqipërisë me Kosovën – që janë edhe dy shtetet shqiptare në Ballkan.
Në një shkrim të mëparshëm përmenda faktin që shqipëritarët (po i quaj kështu shqiptarët e Shqipërisë) dhe kosovarët (shqiptarët e Kosovës) kanë të përbashkët mes tyre gjuhën dhe deri diku zakonet, por ndahen në disa karakteristika të tjera, mes të cilave spikat trashëgimia historike.
Pyes: sa histori kanë të përbashkët këto dy grupe (nuk po i quaj popuj – më luajti mendsh vetëcensura)? Pyetjes do t’i ndryshojë përgjigjja, në vartësi të nëse marrim parasysh kohën që shqiptëritarët dhe kosovarët kanë kaluar së bashku nën Perandorinë Osmane.
Nëse nuk e përfillim atë periudhë, atëherë do të përfundojmë se histori të përbashkët praktikisht nuk ka pasur, meqë ato pak vjet gjatë Luftës II Botërore, kur u realizua bashkimi, nuk mjaftojnë për të themeluar ndonjë unitet ose traditë të përbashkët.
Tani, nëse do të vendosim të marrim parasysh entitetin shqiptar nën Perandorinë Osmane, atëherë do të duhet të shohim edhe nëse mjafton vetëm trashëgimia e luftës së përbashkët antiosmane ose për ruajtje të trojeve shqiptare nga lakmitë e fqinjëve sllavë (Lidhja e Prizrenit, etj.), apo mos duhet të rivështrojmë këtu edhe krejt narrativën e shqiptarëve nën osmanët. Vështirësia këtu ka të bëjë, mendoj unë, me atë që Rilindja kombëtare shqiptare, për shqipëritarët, është vepër fort e ngjyrosur me kontributin e ortodoksëve shqiptarë të Jugut, që nga Naum Veqilharxhi deri te standardi gjuhësor i vitit 1972, pa harruar këtu De Radën dhe arbëreshët, që kulturorisht i përkasin ortodoksisë; kontribut që te kosovarët as është ndier, as ka vepruar shumë.
Ky dallim, kritik në vetvete, lidhet edhe me strukturën sociale-fetare, e cila te shqipëritarët paraqitet si një ekuilibër delikat mes tre grupeve fetare (myslimanë, ortodoksë, katolikë, pa përfshirë këtu ndonjë nënsekt, si ai i bektashinjve, ose edhe agnostikët dhe ateistët, të cilët ndër shqipëritarë i gjen me shumicë të madhe); ndërsa në Kosovë të dhënat janë ndryshe. Sipas të dhënave të botuara nga gazeta Express e Prishtinës, të cilat po i citoj siç i pashë te Respublica:
harta etnike e Kosovës është si më poshtë: janë deklaruar shqiptarë 1 milion e 614 mijë e 127 vetë, dhe serbë 25 mijë e 718 persona, por pa llogaritur veriun. Turqit janë 18 mijë e 711. Boshnjakë ka më shumë se turq: 27 mijë e 488. Ashkalinjtë, romët, egjiptianët e goranët së bashku shkojnë në pothuaj 40 mijë vetë.
Po harta fetare? Nga të dhënat del se 1 milion e 660 mijë e 598 qytetarë të Kosovës janë të përkatësisë fetare myslimane, 38 mijë e 223 qytetarë janë të besimit katolik, dhe 25 mijë e 685 të besimit ortodoks. Vetëm 1209 qytetarë të Kosovës kanë deklaruar se nuk i përkasin asnjë feje, ndërsa 7077 nuk janë përgjigjur fare se cilës fe i takojnë.
Një bashkim i mundshëm i Shqipërisë me Kosovën, nga pikëpamja e strukturës sociale-fetare, do të forconte në mënyrë dramatike komponenten myslimane ndër shqiptarët e shtetit të ri, jo vetëm numerikisht, por edhe për nga cilësia, meqë kosovarët myslimanë e lidhin besimin islam me identitetin më fort se shqipëritarët myslimanë. Logjikisht feja myslimane do të bëhej feja mbizotëruese në shtetin e ri; dhe brenda kësaj feje, elementi sunit do të mbizotëronte ndaj atij bektashi. Kjo do të thotë, me fjalë të tjera, që shteti rezultat i këtij bashkimi të mundshëm do t’i ngjajë Kosovës, nga pikëpamja që po analizojmë, shumë më tepër se ç’do t’i ngjajë Shqipërisë.
Historikisht, kjo do të thotë që shtetit të ri, ose super-Shqipërisë (më pëlqen ta quaj kështu) t’i fuqizohet edhe fillesa osmane, ose raportet e tij me të shkuarën osmane. Nëse Rilindja kombëtare, në aspektet e saj kulturore, synonte t’i shkëpuste shqiptarët nga Perandoria Osmane jo vetëm politikisht, por edhe historikisht, duke bërë të pamundurën për të sendërgjuar një by-pass me periudhën paraosmane (Skënderbeu, etj.), në shtetin e ri, super-shqiptar, kjo do të rivështrohet detyrimisht. Përveç gjuhës dhe traditave folkloristike, Shqipërinë dhe Kosovën i afron, para së gjithash, e kaluara e përbashkët shumëshekullore nën sundimin osman.
Tani, kur flitet për bashkimin Shqipëri-Kosovë, zakonisht sillet për krahasim Gjermania; meqë ne si rregull matemi me hijen e mëngjesit – edhe pse asgjë të përbashkët nuk ka mes çështjes sonë në Ballkan, dhe çështjes gjermane në Europën e Pasluftës II Botërore. Përkundrazi, meqë shqipëritarë dhe kosovarë kanë jetuar së bashku, si një popull, nën hijen e Portës së Lartë, atëherë ndoshta krahasimet duhet t’i bëjmë me raste kombesh që kanë pasur fat të ngjashëm me tonin: kanë jetuar së bashku nën osmanët, por më pas janë ndarë në entitete politike të ndryshme dhe të pavarura, sidomos pas ndërhyrjeve të fuqive koloniale; dhe këtu vijnë në vështrim para së gjithash arabët.
Sikurse shqiptarët, edhe arabët kanë një gjuhë të përbashkët (arabishten); madje më shumë se shqiptarët, ata kanë edhe një traditë kulturore shumëshekullore. Sikurse shqiptarët, edhe arabët janë të ndarë në shtete të ndryshme, me kufij të përbashkët mes tyre; dhe lëvizjet për bashkimet e arabëve në shtete më të mëdha (pan-arabizmi) janë më të vjetra se tonat. Natyrisht krahasimi çalon – çdo krahasim çalon; por mua më intereson këtu, sepse di që, në të kaluarën, nuk kanë munguar përpjekjet për bashkime shtetesh arabe – si Republika Arabe e Bashkuar (Al-Gumhuriyah al-Arabiyah al-Muttahidah/Al-Jumhuriyah al-Arabiyah al-Muttahidah), e lindur nga martesa e Egjiptit dhe e Sirisë në 1958, së cilës do t’i bashkohej, më pas, edhe Iraku. Ky bashkim jetoi vetëm tre vjet dhe ndoshta do të kish interes, për temën tonë, të shiheshin arsyet e dështimit ose të kolapsit të tij.
Një tjetër përpjekje, edhe më e dështuar se e para, ka qenë ajo e frymëzuar nga Ghedafi, për të krijuar një Federatë të Republikave Arabe, midis Libisë, Egjiptit dhe Sirisë. Përkundrazi, Emiratet Arabe të Bashkuara kanë mbijetuar; por shembulli i tyre largohet shumë nga konteksti ynë, në të cilin njësia e gjuhës dhe e kulturës ndërthuret me të kaluarën e përbashkët otomane.
Duhet te jete krejtesisht e qarte kur flitet per shqiptaret e Kosoves: Jane shqiptare nga Kosova, jo kosovare. Nuk ka komb kosovar. Kombi shqiptar eshte nje dhe i pandare!
z. Fisnik Hoxha, para se të jepni direktiva, lexojeni më mirë shkrimin. Të jesh kosovar nuk e përjashton të qenit shqiptar. Qëllimisht unë i quajta shqiptarët e Shqipërisë “shqipëritarë”, për t’i vënë në një rrafsh konceptual me kosovarët. Po e përsëris, për mendjet e ngadalshme: Shqipëritar = shqiptar nga Shqipëria (e sotme); Kosovar = shqiptar nga Kosova (e sotme).
Duket, nga ky artikull, sikur shqipëtarët e Shqipërisë dhe të Kosovës janë aq të ngjashëm, ose më mirë të ndryshëm, sa ç’mund të jenë amerikanët me anglezët, kolumbianët me portugezët apo meksikanët me spanjollët, që si emrues të përbashkët kanë vetëm gjuhën.
Përsa i përket shqetësimeve të Xhaxhait rreth asaj ç’ka mund të ndodhë (nëse do ndodhë bashkimi), po mjaftohem të citoj një thënie të Cavour: “Abbiamo fatto l’Italia ora dobbiamo fare gli italiani”: e bëmë Italinë, tani duhet të bëjmë italianët…
Kurrfarë rëndësie nuk ka se si të duket ty, Edrus. Në artikull sillen disa fakte dhe disa argumente – të cilat duhen gjykuar përtej mbresave vetjake. Nëse kërkon bombone kombëtariste, shko t’i blesh te bomboneria e AKZ-së.
Xhaxha, vërejtjet tuaja, në artikull, drejtoheshin drejt asaj se ç’do ndodhte me shqiptarët, kur ndërkohë unë s’kam dëgjuar se flitet për bashkim të të gjithë shqiptarëve (se meqenë do kishim dëgjuar për bashkim dhe me arbëreshët e Italisë), por për bashkimin e trojeve shqiptare.
Trojet shqiptare kanë qënë, janë dhe do mbeten të shqiptarëve, pamvarsisht se janë myslymanë, katolikë, ortodoksë, budistë apo të ndonjë feje marsiane në të ardhmen.
Jo Edrus mos u ngaterro me ate shprehje.
Kosova po riprodhon gjendjen qe do te kishte marre Shqiperia sikur te mos plaste L1B. Atehere ne kishim nje KNK, si puna e ANMIK-ut dhe EULEX-it ne Kosove. Asokohe KNK kishte mandat 10 vjeçar qe po te ishte nevoja do riperterihej. Ne ishim neutrale me detyrim, Kosoves i ndalohet bashkimi.
Kosova po e riprodhon nga brenda ate qe Shqiperia do kish riprodhuar pa L1B dhe sidomos verehen ngjashmeri me periudhen 1919- 1924. Thjesht sepse Kosova eshte pasqyra e Shqiperise.
Bashkimi nuk eshte hapi i fundit i permbushjes se Pavaresise se 1912, por hapi kryesor.
Qellimi final i shteformimit ne trojet etnike eshte permbushja e Pavaresise se 1912. Ajo Pavaresi u shpall per te gjithe shqiptaret dhe te gjithe e festojne si feste kombetare, prandaj persa kohe qe ajo Pavaresi nuk eshte permbushur, çdo shtet ne ato troje eshte i perkohshem dhe duhet pare si i tille.
Shqiptaret jane, duhet krijuar shteti.
Pasi mbarova shkrimin u gjenda perballe asaj pyetjes se famshme, çfare ka dashur te thote autori (?).
Nga Europa u vithis çeshtja ne Lindjen e Mesme.
Shqiperia Etnike eshte si deshire, koncept, mundesi lidhet me levizjen nacionaliste, e pare si pjese integrale e levizjeve nacionaliste europiane qe krijuan shtetet europiane, qe Greqia e Serbia me 1830, tek Italia 1861 e Gjermania me 1871, per te perfunduar tek Mali i Zi me 2006.
Pikerisht ne Ballkan me Greqine e Serbine, nisen ndryshimet e hartave boterore mbi baze kombetare dhe po ne Ballkan do te perfundojne me ndryshimin e fundit qe do te vije me zgjidhjen perfundimtare te çeshtjes shqiptare dhe çeshtjes serbe ( edhe serbet jane katandisur te ndare ne disa shtete, ne Bosnje e Mal te zi, jane komb/etni shtetformues si shqiptaret ne Maqedoni).
Ne jemi ne rajonin ”epiqender boterore” te shtetformimit si pasoje e levizjeve nacionaliste.
Ti injoron kete dhe na degdis ne Lindjen e Mesme per te kerkuar zgjidhjen e problemit.
Problemi eshte thellesisht europian e tipikisht ballkanik.
Ato popujt e permendur jane arabe ne kulture e gjuhe, por pa vijueshmeri territoriale, psh Siria e Egjipti apo aq me pak Libia.
Arabizmi i tyre nuk eshte ‘Etnik’ por kulturoro-fetar, shqiptarizmi eshte thellesisht etnik. Dallimi eshte humneror po aq sa dallimi mes nje le te themi kombi etnik dhe nje (pseudo)kombi multietnik.
Prandaj bashkimi i Gjermanise eshte nje shembull, sepse gjermanet u ndane ne dy pjese pasi ashtu deshen te tjeret, po keshtu shqiptaret jane ndare ne shume pjese sepse deshen te tjeret.
Perndryshe nuk vlen dallimi Gjermani- Austri, meqe e kane dashur vete palet, pavaresisht se jane gjermane etnike te dyja palet. Specifikave historike te Perandorise Austriake, kur u shemb kjo, iu shtua ndalimi freng per bashkim e pas L2B ndalimi mbarenderkombetar per bashkim.
Po si mund të diskutojë njeriu me ty, o Hyllin, kur ti futesh në diskutim duke ia anihiluar premisat tjetrit? Sinqerisht, kur shoh gjithë këtë negativizëm në komentet, pyes veten: ç’dreqin duan këtu këta energumenë? Kush ua ka për borxh këtyre – të njëjtët fytyra – që të më rrinë pronto e të më “korrigjojnë” ç’do mendim që shpreh e të ma zaptojnë hapësirën e komenteve, që përndryshe duhej përdorur në mënyrë më produktive patjetër? Po si ore ia hedh ti poshtë shkrimin tjetrit pesë minuta pasi e ka nxjerrë, në një kohë që mua më ka marrë kaq kohë për ta përgatitur? Ku e përtype ti kaq shpejt xhanëm? Këtë e them edhe ngaqë, duke u hedhur një sy komenteve kohët e fundit, shoh që shumica e tyre kanë qenë negative për shkrimet (dhe jo vetëm të miat). Kjo nuk shkon. Nëse nuk ju pëlqen blogu, nëse vetëm negativizmi ju nxit për të shkruar, shkoni bëjeni muhabetin tuaj gjetiu – se përndryshe do t’ju dëboj unë.
Epo ç’ti bejme xha xha, mjaftojne ndonjehere edhe 5 minuta, kur premisat jane haptazi spekullative. Nuk eshte faji im pse ti merr si shembull krahasues nje eksperiment te deshtuar ne filifistun.
Cne keto tone kercenuese, une duke pare Metalin thashe se mos ndryshove linjen majstiste te blogut, apo thuaj linja politike ndryshohet po nacionalizmit do i biem pa meshire, me berishistet edhe behemi, por kurre me nacionalistet.
Xhaxha, nëse për produktivitet të frytshëm nënkupton vetëm duartrokitje, ose ‘më pëlqen’ (si në FB), atëhere reduktoi komentet si të duash, por nëse të duken si energumenë ata që të thonë që jo gjithçka që keni thënë është e drejtë ose e mjaftueshme për t’i mbushur mëndjen gjithkujt, atëhere të duhet të shikosh edhe se ç’thonë energumenët. Sepse, nëse s’më bind dot as mua që as nuk e di se ku e ka shtëpinë AKZ-ja, atëhere do të më duket shumë e vështirë që të bëdh të kthejë kokën, tek fjala juaj, ndonjë “të mbështjellë me flamur”.
Unë i rashë shkurt, për të thënë që, “edhe nëse do bëhet bashkimi” (pa u shprehur se si e mendoj unë problemin e bashkimit në ktë moment, sepse nuk kërkohej nga diskutimi), i rëndësishëm është bashkimi i trojeve dhe më pas shikimi i zgjidhjes së problemeve socio-fetare , që në një shtet laik siç do të ishte unifikimi i dy shteteve, tashmë të deklaruar laikë as do të kishte ndonjë peshë… ose do ketë po aq peshë sa shteti ka mbajtur ortodoksët e Bollanos këto vite.
Unë nuk erdha për të kundërshtuar artikullin ose për të të kundërshtuar apriori vetëm sepse keni shkruajtur diçka që mund të prekë shqiptarizmën time, sepse, po të vija me atë qëllim, në vend që t’i bija larg e larg do të të ktheja përgjigje ndaj pyetjes që bëje:
Pyes: sa histori kanë të përbashkët këto dy grupe? Pyetjes do t’i ndryshojë përgjigjja, në vartësi të nëse marrim parasysh kohën që shqiptëritarët dhe kosovarët kanë kaluar së bashku nën Perandorinë Osmane.
Do t’i isha përgjigjur me një pyetje tjetër: Ç’kishin të përbashkët arvanitasit me grekët që arritën të bënin Greqinë dhe ne na u dashka të paskemi kaq frikë se sa të ndryshëm do ishim shqipëritarët me kosovarët?
E lexova me shume vemendje artikullin dhe mendoj se argumentet statistikore qendrojne sic qendron e gjithe idea e shkrimit. Ceshtja nuk qendron nese po flasim ne menyre patriotike ose jo! perkundrazi une jam dakort me Xhaxhain se nuk mjafton vetem gjuha the afersia territoriale per te krijuar nje shtet. Ashtu qe dhe shteti nuk eshte nje shume arithmetike e banoreve brenda trojeve te tij. Dhe se fundi shteti nuk eshte krijuar nga massat populiste but njerez te vecante largpames qe ndryshuan realitetin dhe krijuan nje shtet, qe nga greqia e roma e lashte e deri tek amerika relativisht e re. Pa e zgjatur personalisht mendoj qe hapi i pare drejt bashkimit eshte nje rilindje e re mbar-kombetare, gjithe-popullore, pertej partive politike, ideologjive dhe feve. Shembuj ka sa te duash, por cmund te bejme ne si individe qe te ndryshojme rolin e bio-statistikave ne krijimin e nje shteti shqiptar. Mendoj se statistikat nuk kane dryshuar shume nga viti 1890 kur u krijua Lidhja e Prizerenit deri ne pamvaresi e kur Shqiperia sipas kronikave Europiane ishte vetem nje shprehje gjeographike. Ju lutem lexuasve te sjellin medime per te ndihmuar e ndryshuar situaten e sotme dhe jo te shkruajme per te rrahur gjoksin se jemi patriote.
Ceshtja mund te shtrohet ne dy aspekte, a mundet (te ndodhe ndonjefare bashkimi) dhe a duhet. A duhet zakonisht udheheq, dhe deri diku parashikon fatin e a mundet, duke folur ne pergjithesi, jo vetem per kete rast.
Gjithashtu, zanafilla e shqiptareve nuk eshte pushtimi turk, perkundrazi, ai pushtim 5 shekullor deshmoi qe s’mund ti c’bente shqiptaret, qe shqiptaret prap mbeten shqiptare, jo vetem me gjuhen.
Pa dyshim kryesorja eshte nje fare njehesimi kulturor dhe ekonomik. Jam plotesisht dakort me Dr Elsie kur thote:
Tek e fundit, edhe sikur te flisnim per nje komb krejt te huaj per ne, por me te njejten histori, diku ne vizet e largeta te Azise a Afrikes, ceshtja nuk mund te shtrohet a duhet a s’duhet te behet nje fare bashkimi, bile as edhe a mundet a jo, po cfare konkretisht duhet te behet qe te kete njefaresoj bashkimi, sado dhe sido qe te mundet. Kjo eshte jo vetem e drejte (fair) po dhe natyrale, ne cilindo prizem ta shikosh.
Naum Veqilharxhi dhe De Rada ne projektet e tyre “rilindase”, a e kane pasur ne konsiderate faktin qe populli shqiptar eshte me shumice musliman apo jo? Mua me rezulton se i pari i ka meshuar idese per nje federate heleno-shqiptare nisur nga prejardhja e perbashket “pellazgjike”. Se sa mire jane sjelle greket me “vellezerit” e tyre pellazge, e njohim mire nga e shkuara dhe e tashmja. Nese kultura shqiptare ne çeshtjet e shtetformimit i referohet Naumit dhe jo bie fjala Abdylit, atehere qellimi kryesor eshte distancimi i disa shqiptareve nga disa te tjere per disa cilesi specifike sic eshte feja, por kjo nuk eshte kulture kombetare. Kulture kombetare do te ishte ajo qe i permbahet tradites se Sami Frashrit tek “Shqiperia….” e cila i shihte shqiptaret si nje entitet shtetformues pamvarsisht nga dallimet e tyre fetare e krahinore. Dhe nuk duhet harruar se Samiu dhe bashkepuntoret e tij, shikonin fqinjet si kercenuesit e projektit kombetar shqiptar dhe jo piksepari osmanet, historia ndrkaq tregon, duke i dhene te drejte Samiut, se fqinjet i çshqiptarizuan viset periferike shqipetare dhe roberuan me shume se gjysmen e tyre. Shqiptaret muslimane ose jo ne perqindje jane aq sa jane ne te dy anet e kufirit. Perderisa kemi rene dakort se feja nuk do te luaj rol ne politikat e shtetit (ku ne fakt Nene Tereza po ben kerrdine), kujt i hyn ne pune se çfare beson Ministri i Buqesise apo Drejtori i Sanatoriumit. Frika e numrit te madh te muslimaneve ne nje Shtet Shqiptare ne Ballkan, eshte frike e cila lind nga qasjet islamofobe ndaj identiteteve e cila ne thelb edhte frike e lindur nga mosnjohja ose nga urrejtja. Nese premisat nisen nga kjo e dyta, Zot na ruaj, shqetesuese eshte nese drejtohet ndaj te cilsuarit dhe jo ndaj sasise (dy anet e kufirit).
Nuk eshte ndonje pune e madhe nese u mbetet qejfi disave nese duke ju referuar historise do te shohim se shumica e elites se Rilindjes i deshironte shqiptaret bashke ne nje shtet, pavarsisht besimeve te tyre fetare. Tradita e kultures kombetare ne shtetin e cunguar te 1913, nga fillimet e saje e deri me sot, eshte nje tradite e kondicionur nga rrethana politike(Fuqite e Medha, ndertimi i shtetit ne kushte nderhyrjesh nga jasht, pragmatizmi, Saliberishizmi)) te cilat here pas here merrnin dhe dimensione represioni ndaj atyre qe dilnin nga rreshti ideologjik ( Zogu, xhaxh Enver).
Argumenti i i te parit analog te punes se shqipetareve me arabet me pretekstin se kane eksperience te perbashket nen osmanet, me duket i sforcuar, perderisa me duket me e lehte t’u referohemi fqinjeve tane ne modelet e shtetkombit, perderisa kemi tipologji dhe histori gjithashtu te perbashkta osmane. Arabet perveçse kane nje shtrirje gjeografike te pamate ne krahasim me shqiptaret, kane dhe nje tradite shteterore paraosmane e cila here i permblidhte nen nje hyqem, e shume here me teper i ndante ne llogore te ndryshme arsyet e skizmave te tilla nuk eshte vendi ketu per ti renditur.
Unë ende nuk e kam të qartë nëse, kur flasim për bashkim, kemi parasysh që Kosova t’i bashkohet Shqipërisë, apo Shqipëria Kosovës? E para duket si më e arsyeshme, prandaj – në bazë të irracionalitetit që tregojnë partizanët e bashkimit – kam frikë se do të realizohet e dyta.
Stakanovist:
Ndaj te njejtat mendime, po sa i perket ngjizjes albano-helene, kjo me duket se ka qene ne projektet e Thimi Mitkos, jo te Naum Veqilharxhit. Nuk besoj se kjo i ul ndonje gram idese tende, gjithsesi
Xhaxha:
E ndjek kete blog prej 5 vjetesh, gati perdite, dhe ka ca arsye te forta per kete, nder te tjera per te shijuar shqipe te kulluar; hera e pare sot qe verej se te ka shpetuar nje gabim (i dukshem edhe per mua) : ke shkruar ‘cdo’ me apostrof
(“që të më rrinë pronto e të më “korrigjojnë” ç’do mendim që shpreh e të ma zaptojnë hapësirën e komenteve”). une nuk jam fare nga keta korrigjues, po dua te verej thjesht se edhe ti (i drejtohem akademikut) ndonjehere mund te gabosh:)
Ma prishën gjakun që në mëngjes – m’u përgjigjën, duke e hedhur poshtë shkrimin, as pesë minuta pasi e kisha nxjerrë. Nuk di si kanë bërë edhe që ta lexonin aq shpejt (nuk besoj ta kenë lexuar). Më vjen keq që hapësirën e komenteve ma kanë kapur peng fanatikët dhe e shfrytëzojnë (ma ndyjnë) për të bërë propagandë të trashë. Ecë e mos përdor apostrofin pastaj!
Sa per apostrofin, kam kaq sy sa te di ta lexoj drejt: dmth ” c’do me mua, gjec belane: cdo shkrim ma sulmon e prap ketu te gjej me mengjes, perdita”. Zoti e di sesi e mban kembezen pa shkrehur edhe gjera me te medha se nje apostrofth; ndonjehere sterkalat qe me shpetojne ketej ekranit mua nga ca lloj tonesh ne blog, perfytyroj se do dilnin me bolde kapitale te cirilikes – po te isha andej ekranit
Nga ana tjeter, pranoj se apostrofin e perdora si gjethe fiku per treguar disi se kesaj here nuk po bie dakord…
Shqiperia qe kemi sot, kjo zyrtarja ose e Londres sic thirret shpesh nga nacionalistet, eshte produkt i rrethanave dhe vendimeve te te tjereve, jo vullnet i shqiptareve. Ne 1912 delegatet-perfaqesues, eterit e pavaresise, ishin nga te gjitha trevat shqiptare (e theksoj kete) dhe keta burra te mencur e te nderuar i dinin shume mire raportet fetare ne Shqiperi. Shqiperia nuk ka “raporte delikate” ndermjet feve, ka komponenten fetare myslimane kryesoren dhe ate kristiane, ortodokse dhe katolike me poshte. Ne fillimet e veta shteterore, qe nga pavaresia, perfshirja e te gjitha grupeve fetare ne vendim-marrje dhe qeverisje ka qene shume e forte (pra kemi marreveshje), pastaj ka ardhur duke rene me kohen pasi edhe feja po humbte ate terren qe kishte me perpara. Qe nga Rilindja dhe me tej Shqiperia ka qene e strukturuar me idete nacionaliste dhe jo me ato fetare, por duke qene e kujdeshme ndaj feve. Edhe ndarja nga turqit ose PO nuk paraqitej si nje ndarje nga tradita fetare islame ose feja islame ne pergjithesi, por thjesht ndarje nga nje shtet tjeter. Keshtu puna edhe me ortodokset shqiptare qe benin dallimin ndermjet fese dhe perdorimit te fese nga Greqia per qellime politike e nacionaliste. Arabet kane hyre kot si shembull pasi nuk kane ate ngjashmeri me shqiptaret. Arabet jane ne mes te nacionalizmit (ose edhe tribalizmit qe eshte shume i forte ne disa zona dhe qe as Islami dhe as nacionalizmi nuk e kane shkulur dot me rrenje) dhe islamit si elemente ose emerues te perbashket per bashkim keshtu qe grupet shoqerore qe mund te duan bashkim, e ndertojne vizionin e tyre mbi burime e elemente te ndryshem nga njeri tjeteri prandaj edhe kane pasur e kane probleme. Nderkaq arabet kane kaluar edhe pervoja te tjera ne shtete te ndryshme e po ashtu edhe ndarje te ndryshme territoriale pa folur per pasojat e kolonializmit. Nuk duhet te ju fryjme gjerave te stisura ose edhe atyre argumenteve qe te tjeret perdornin dikur kunder shqiptareve si puna e kesaj “Turqise ne Europe”, duke aluduar per fene e shumices se shqiptareve prandaj shqiptaret duheshin ndare ne copa qe te mos ishin entitet politik pasi mund t’i rrezikonin.
Artikulli permbledh disa realitete te argumentuara dhe te qendrueshme, si dhe te pakten dy mesazhe interesante. Tek realitetet mund te rendis dallueshmerine ndermjet shqiptareve te Kosoves dhe atyre te Shqiperise, si rezultat i gjysmes se dyte te shek. XIX dhe shekullit vijues, ku rruget tona ndahen, megjithe eksperiencen e perbashket komuniste, qe ne fakt jane dy shfaqje te ndryshme te ideologjise. Gjithashtu, tek keto realitete shikoj edhe ndjesine e shqiptareve te Kosoves ndaj identifikimit fetar, qe, te kuptohemi, nuk duhet konsideruar si mohim rratheve te tjere te perkatesise, siç u frigesua ne sferat e pavetedijes dikush nga replikuesit.
Persa i takon mesazheve, i pari shprehet ne menyre ironike dhe, pak per natyre (por dhe bindje) e pak per traditen lokale, nuk mund te mos njesohem. Eshte fragmenti:
«Historikisht, kjo do të thotë që shtetit të ri, ose super-Shqipërisë (më pëlqen ta quaj kështu) t’i fuqizohet edhe fillesa osmane, ose raportet e tij me të shkuarën osmane. Nëse Rilindja kombëtare, në aspektet e saj kulturore, synonte t’i shkëpuste shqiptarët nga Perandoria Osmane jo vetëm politikisht, por edhe historikisht, duke bërë të pamundurën për të sendërgjuar një by-pass me periudhën paraosmane (Skënderbeu, etj.), në shtetin e ri, super-shqiptar, kjo do të rivështrohet detyrimisht».
Shtysat e bashkimit vijne, te pakten publikisht dhe fuqishem, nga nje force politike kosovare dhe nje tjeter, shqiptare, ne fazen embrionale (AKZ), pra nga ato qe kane shpallur si objektiva paresore disa paradigma te shqiptarizmit rilindes. Eshte pastaj nje mase anonime. Por eshte edhe nje rreth pseudonacionalistesht – kujdes, perdor termin ‘nacionalist’, per ta dalluar nga shqiptarizmi, fjale bie, i Hasan Prishtines – i cili ne emer te Kombit dhe te rrenjeve kerkon te mohoje gjithçka nga e kaluara osmane, gje te cilen rilindesit nuk e kerkuan, per arsye te ndryshme. Ironikisht, kjo e kaluar bashkon shqiparet e dy aneve te Drinit, natyrisht me dallimet perkatese rajonale, te ndertuara nga faktor te ndryshem historiko-kulturor. Pra, te kerkosh bashkimin e dy pjeseve te Kombit nenkupton edhe rehabilitimin e nje te kaluare nga e cila kemi trasheguar disa karakteristika te perbashketa, e per rrjedhoje te nje gjysem mijevjecari ndaj te cilit kemi ndertuar edhe mitologjine nacionaliste. Xhaxhai nenvizon pikerisht perballjen me nje paradoks: deshiren pasionale te disa forcave ose rratheve te ndryshem per t’u bashkuar, njekohesisht duke rrefuzuar njerin nga rezervuaret historike te traditave tona te perbashketa, per te mos thene te vetmen periudhe bashkimi. Shqiptaret e Kosoves, nga te dhenat e mesiperme, deshmojne sa jane te lidhur me njerin nga elementet kryesore te kultures osmane, fakt i cili nuk mohohet edhe per shqiptaret e pjeses perendimore te Drinit, sigurisht, ne perqindje me te reduktuar.
Mesazhi i dyte, qe nuk do ta sintetizoj, vjen nga shembulli i deshtuar arab mbi bashkimin kombetar. Nuk me duket racional acarimi ndaj nje krahasimi te tille, aq me teper me pretekstin se «arabizmi i tyre nuk eshte ‘Etnik’ por kulturoro-fetar, [ndersa] shqiptarizmi eshte thellesisht etnik», e per rrjedhoje ne ngjasojme me rastin gjerman, i cili, si i krahasueshem me ne, qenka thellesisht etnik. Po mire, a nuk jane dy ideologet Fichte dhe Herder qe si baze te idese se kombit gjerman, me vone te zhvilluar ne gjermanizem, vendosen pikerisht kulturen, ne menyre specifike gjuhen? E meqenese ato, gjermanet, qenkan pjese e nje ideologjie etnike – percaktim, nder tjera piktoreskt – duke u nisur nga kultura, perse arabet nuk mund te renditen teorikisht ne kete grupim kur kane nje kulture te perbashket? Megjthese arabizmi eshte ideologji nacionaliste e modelit teresisht gjerman, e nuk ka si te jete ndryshe, nacionalizmi i shteteve arabe eshte i modelit francez, pra politik: po e banalizoj, jo nje komb nje shtet, por nje shet nje komb – me te cilin nuk dua te sintetizoj modelin francez, te kuptohemi.
Shembulli gjerman na pershtatet sepse ne ate rast u konsumua nje bashkim dhe, do te shtoja, modeli kulturor i idese se kombit ngjason, çka ne fakt ngjason edhe per arabet, por ngjashmerite e tjera jane thjesht njesime me me te fortit. Gjermania Lindore dhe ajo Perendimore ishin te bashkuara ne kuadrin e Riech-ut, jo te sundimit te huaj, per rreth 75 vite, ndersa Kosova dhe Shqiperia ishin te bashkuara brenda nje sundimi pas te cilit, por edhe gjate gjysmes se dyte te shek. XIX, u shtresezuan diferenca graduale dhe te dukshme sot. Ai territor qe me vone do te formonte RDGJ, me perjashtim te ndonje ishulli, Mecklenburgut dhe Saksonise, ka qene pjese e Prusise, e nje territori qe shtrihej sa ne RFGJ e ardhshme edhe ne RDGJ. Periudha moderne i shoqeroi keto territore te bashkuar drejt nje realiteti akoma me te gjere politik, gjithmone te kanalizuar nga vullneti dhe dominimi prusian. Tani, shqiptaret e Kosoves dhe Shqiperise, gjate periudhes ne fjale, pjese te njesive te ndara adminisrative te nje perandorie shumekombeshe, kishin ndonje rrugetim kombetar te dominuar politikisht nga shqiptaret? Pergjigja e kesaj pyetje vlen edhe per rastin arab. Ja nje (tjeter) motiv me i vlefshem krahasimi. Natyrisht qe rastet nuk jane identike, por vlejne si krahasim. Bashkimi i 1989 eshte akoma me i larget si model per ne, sepse ndryshon mbeshtetja e faktorit nderkombetar, gjeopolitika planetare, shtysa ekonomike, ndjesia e mases, vullneti i politikes, kultura historike e bashkimit, etj. Kjo ka ndihmuar ne integrimin e RDGJ ne trungun historik, jo pa veshtiresi, me gjithe potencialin gjerman (ekonomik dhe kulturor) dhe faktorin nderkombetar. Por keto jane diskutime qe tejkalojne artikullin.
Nderhyra ne kete teme i nxituar nga rremuja e informacionit qe karakterizon replikat, si edhe nga agresiviteti ndaj tjetrit, thuajse normal, mbase detyrim patriotik. Nje shkrim per t’u analizuar lexohet me kujdes; per te tentuar analizen duhen disa informacione, qe, p.sh, do te perjashtonin autoresine e Kontit Cavour mbi nje aforizem te Massimo D’Azelios, etj; per te komentuar kerkohet perpunimi i informacionit, qe detyrimisht do te kursente, p.sh, kategori te tipit ‘nacionalizem etnik’ dhe ‘nacionalizem kulturor’. Mbi te gjitha diskutimi kerkon respekt, çka nenkupton njohjen dhe pranimin e tjetrit, pak rendesi ka mendimi. Nese nuk jemi ne gjendje per nje hap te tille, atehere e kote qe pretendohet bashkimi. Prandaj me duket aktuale ajo shprehja e D’Azelios. Madje, duke marr shkas nga menyra e diskutimit, as ne kushtet e titullit te Xhaxhait nuk jemi, sepse deshira e afrimit kerkon nje klime harmonie, jo domosdoshmerisht uniformitet mendimesh.
Diçka te tille thoshte, ne mos gaboj, E. Hasimja tek Opinion: kur nuk respektojme njeri-tjetrin dhe pasurine publike eshte hipokrizi te kerkojme zgjerime demografike dhe territoriale.
Mbasi ju dhe dërmën historianëve shqiptarë, më në fund ju vure vizë edhe atyre italianë.
P.s: Përse insiston që të bësh figura di merda me çdo kusht? Në Itali, ndryshe nga fiksimi i ndonjë turkoshaku në Shqipëri për numrat, nuk i bije ndërmend njeriu se kush e ka thënë këtë shprehje… nëse shumica janë të ndarë nëse e ka thënë Cavour apo D’Azeglio, ka shumë pre tyre që ja njohin për baba Garibaldin kësaj shprehje.
Une them te mos lozim gjeresisht me termat, se Herderi e ne pergjithesi Sturm und Drag-u, vertet e vune theksin tek gjuha e kultura, por pikerisht keto e mundesojne ose me mire e justifikojne etnicitetin, qe perndryshe do ngelej spekullativ, meqe askush s’i ben dot analizat e gjakut.
Perndryshe modeli freng, bazohej tek vullneti i perbashket per te jetuar ne nje shtet, me gjuhen e kulturen frenge si model, por te huazuar nga filozofia gjermane, se iluminizmi freng nuk merakosej per gjuhe e kulture kombetare.
Por kjo lidhet me dy pervoja te ndryshme, frengjit kishin nje shtet multi-etnik (provencalet jane etni latine me vete, korset po ashtu, bretonet ishin kelte, alsacianet gjermane) keshtu qe ajo qe u nevojitej ishte vullneti i perbashket politik e jo gjuha e kultura e perbashket, pasi kjo nuk ekzistonte, andaj do ishte demprurese.
Gjermanet nuk kishin nje shtet por mbi 300, ama kishin gjuhe e kulture te perbashket, normal qe per keta imperativi ishte i ndryshem nga frengu, duhej themeluar nje shtet mbi bazen e gjuhes, kultures dhe etnise.
Jo me kot romanticizmi i gjen rrenjet tek Sturm und Drag-u gjerman dhe modeli i shtetit me baze etnike.
Prandaj gjermanet, duke nisur nga Herderi, jane eterit ideologjike te shtetit me baze etnine/kombin.
Ne , si shqiptare, jemi ndjekesit me besnike te ketij konceptimi, ketu nuk hynte feja edhe sepse gjermanet kishin dy fe, gjuha e kultura konceptoheshin ne terma jashte-fetare, andaj gjermanet shkuan gradualisht tek mitologjia nordike.
Greke e serbe nuk jane aq besnike sa jemi ne, sepse tek keta feja luan rol esencial ne konceptimin e kultures dhe kombesise.
Nuk ka asnje komb tjeter ne Europe qe eshte ndjekes kaq i mirefillte i filozofise gjermane te shtetformimit kombetar.
Kosoven duan ta kthejne ne Austrine e Shqiperise, por Kosova nuk permbush nje thes me kritere per te qene e ketille.
Nga ana tjeter nuk duhet harruar, se vertet gjermanet jetuan 75 vjet te bashkuar para ndarjes se 1945, por ama kishin nje jete qe ishin te ndare ne principata e mbreteri e keto principata gjithnje e bazonin ekzistencen e tyre mbi gjakun e gjermaneve te tjere te vrare ne beteje.
Ne sado te perçare qe kemi qene edhe nen sundimin turk nuk kemi epope vellavrasjesh si kane pasur gjermanet e lire.
Prusiane e austriake vriteshin prej 2 shekujsh, Prusise iu desh te thyente Austrine per te bere Gjermanine, kesi lloj problemesh ne s’i kemi çuar ndonjehere neper mendje, ne na ze paniku vetem me idene e nje vellavrasjeje te permasave krahinore, jo te konceptojme dot nje Shqiperi e Kosove ne lufte me njera-tjetren.
Ideja etnike eshte teper e thelle, thjesht pragmatizmi shqiptar, etja per pushtet etj jane teper te forta per ta lejuar te dale ne siperfaqe.
Nuk e di se ç’familiaritet mund të keni krijuar ju të tjerët, por unë vij që të merrem me llafet… dhe ishte Doani që thoshte në komentin e tij që: “Nderhyra ne kete teme i nxituar nga rremuja e informacionit qe karakterizon replikat, si edhe nga agresiviteti ndaj tjetrit, thuajse normal, mbase detyrim patriotik. Nje shkrim per t’u analizuar lexohet me kujdes; per te tentuar analizen duhen disa informacione, qe, p.sh, do te perjashtonin autoresine e Kontit Cavour mbi nje aforizem te Massimo D’Azelios, etj
Tani, sipas teje, si mund t’i përgjigjesha unë këtij korrektori të të vërtetave historike, kur edhe vetë italianët, për atë thënie, nuk mund t’i japin autorin e saktë?
Këtu kemi kolegë që s’e kanë për gjë të maten sy më sy me një historian të formuar, por nga ana tjetër, nuk dinë as të interpretojnë drejt një krahasim elementar (një kushërira ime, plakë jete, kishte një shprehje për këto raste: qimë moj breshkë, qimë, se të erdhi dita).
Kur e solla shembullin me bashkimet në botën arabe, nuk thashë gjë: “shikoni, se me shqiptarët do të ndodhë ekzaktësisht e njëjta gjë;” as që “bashkimi ynë kombëtar do të zgjasë ekzaktësisht tre vjet, sa ai i Egjiptit me Sirinë.”
Ju lutem – sinqerisht – mjaft me budallallëqe. Nëse nuk jeni të sigurt për çfarë doni të thoni, mund edhe të heshtni (sa kohë që gjendeni te Peizazhe të Fjalës, autorizimin për të heshtur jua jap unë me pashë).
Ftova të bëjmë një krahasim edhe andej, nga popuj të tjerë që kanë jetuar si ne nën Perandorinë, dhe të shohim pse kanë dështuar ato bashkime.
Mua s’më intereson fare politika e bashkimit dhe propaganda kombëtariste e AKZ-së ose e Vetëvendosjes. Mua veç do të më dhimbte, sikur pasojat e një aventure nesër t’i paguanin qyqarët (Ziverët) e radhës.
U soll si shembull Serbia. Shembull i keq – po të jetë që të bashkohemi siç ka dashur Serbia, më mirë të ndahemi edhe në copa edhe më të vogla se ç’jemi.
Serbët i ka bashkuar (1) flamuri i ortodoksisë; (2) psikoza e viktimës totale dhe (3) flamuri i turkofagisë. Asnjë nga këto nuk vlen për shqiptarët, fare.
Sa për Gjermaninë, harrojeni më mirë atë fantazi, që as për t’u masturbuar nuk vlen. Më vjen keq të shprehem kështu, por duhet të jesh vërtet koçan misri nga trutë, që të kujtosh se me shqiptarët në Ballkan mund të krijohen ato rrethana që çuan në bashkimin e Gjermanisë, e cila ka qenë realitet gjeopolitik në Europë që në kohën e Romës.
Xha xha mos i bej kot thirrje vend e pavend parimit te autoritetit. Per me teper qe historiani i afirmuar eshte i tille ne nje periudhe historike dhe nje kontekst i caktuar e me shume veshtiresi, e ndoshta vetem ne shqiptare mund te marre haptazi atributet qe i takojne nje diturie tjeter, meqe tek ne çdokush qe di te zhgarravise dy gjera i thote vetes politolog.
Ne Kosove pati nje perpjekje europiane kombkrijuese me Nexhmedin Spahiun e Halil Matoshin ne krye, per krijimin e nje Austrie, perpjekje tashme e deshtuar, sado qe keta shpresojne se do bejne per vete brezat e rinj. Vetevendosja ne fakt tregon qe edhe kjo shprese eshte e kote.
Bashkimi i Gjermanise ishte nje reagim ne aspektin e modeleve, jo se ndokush shpreson tek thirrja e modelit gjerman. Ne perndryshe s’kemi nevoje fare per modelin gjerman, sepse bashkimi i Shqiperise me Kosoven eshte ne qender te çeshtjes kombetare prej 100 vjetesh, e nuk na duhen fare modele as pro as kundra tij.
Ti kete nuk arrin ta kuptosh kur merresh me modele suksese a deshtimi dhe do te nxisesh nje debat shterp duke krahasuar modele.
Kjo ndenja fallso e pergjegjesise, e pjekurise, e hapave te matur, nuk mahnit askend.
Kjo nuk mahnit as nderkombetaret, meqe Zaloshnja tek Respublika na informon rreth aktivit te AK per Tiranen:
””Dhe ra në sy se në këtë aktivitet merrnin pjesë përfaqsues nga amabasadat më të rëndësishme në Tiranë, si ajo e SHBA-së, e Bashkimit Europian, e Britanisë së Madhe, e Gjermanisë, e Italisë, e Danimarkës, etj.””
Pse nuk i mahnit dhe pse e shohin me interes keto bombonet e AK-se ?
Sepse sikunder e kam shprehur me pare ne kete blog, bashkimi i Shqiperise e Kosoves, eshte e vetmja zgjidhje strategjike per stabilitetin e Ballkanit. Nderkombetaret do t’i luajne te gjitha mundesite e tjera, gjithe hipotezat e mundshme, por do te perplasin koken tek Bashkimi.
Ata do te bejne ç’eshte e mundur qe shqiptaret te mos bashkohen, por e kuptojne edhe qe ekuilibrat ballkanike jane prishur ne menyre te pandreqshme prej nderhyrjes amerikane ne Bosnje e Kosove, keshtu qe ne vend qe te rrine me ushtrite e tyre perjetesisht ne keto rajone, per te mbushur zbrazetine e fuqise, pas shpartallimit serb, u duhet riekuilibrimi ballkanik, i cili eshte i mundur vetem me bashkimin e Shqiperise dhe Kosoves dhe ngritjen e shqiptareve ne Fuqi Ballkanike.
Bombonet e AK-se, ty s’te pelqejne, por u pelqekan nderkombetareve.
Per ta mbyllur,
ne aspektin akademik, ose zyrtarisht, italianet e kane te qarte autoresine e shprehjes, pra kane mundesi informacioni dhe ne rastin konkret nuk kane probleme “numerike”. Ka mjaft prej tyre qe nuk njohin kush eshte aktualisht presidenti i Italise, ashtu siç ka edhe deputet qe nuk e njohin rolin dhe profesionin e kryeministrit ne universitetin Bocconi, por kjo nuk nenkupton se faktikisht diçka e tille eshte publikisht enigmatike dhe se ato kane te drejte, madje shakton situata komike. Thjesht ka panjohuri, e cila nganjehere vjen prej emocioneve, pra prej atij reagimit “a caldo”. Kjo pak lidhet me temen, ndersa eshte universalisht funksionale ne çdo regim, aq me teper gjykim: e thene shkurt, nuk di dhe jep mend, madje me kokefortesi dhe kompetence.
Meqenese tema e artikullit ka nje drejtim te caktuar preferoj te mos zgjatem shume ne debatin – pasi keto, fatkeqeisht, nuk quhen diskutime – rreth modeleve franko-gjermane te idese se kombit, ndaj te cilave, me duket, ka nje konfuzion parimesh themelore, ashtu siç ka rreth perjashtimit te tradites fetare ne vetvete nga tradita me e gjere kulturore. Ekzaltimi emocioal erdhi kryesisht nga krahasimi me nje model, qe dikush e quajti nga Azia e larget, pa çka se Franca ose te pakten USA jane edhe me larg. Pa dashur ta komentoj si pjese e komplekseve te shqiptareve, kjo eshte metode e verber leximi.
Per te tjerat: artikulli nuk m’u duk se teorikisht vuri ne diskutim rendesine e bashkimit. Mbase jam gabuar.
Në Wiki, http://it.wikiquote.org/wiki/Massimo_d%27Azeglio, lexohet që: “Abbiamo fatto l’Italia, ora dobbiamo fare gli italiani”, “Fatta l’Italia bisogna fare gli italiani” e simili, genericamente attribuiti a Massimo d’Azeglio. Tuttavia, secondo gli storici Simonetta Soldani e Gabriele Turi, nell’introduzione a Fare gli italiani. Scuola e cultura nell’Italia contemporanea, il Mulino, il motto “Fatta l’Italia bisogna fare gli Italiani” non apparterrebbe a d’Azeglio, ma sarebbe stato coniato nel 1886 da Ferdinando Martini «nel tentativo di “tradurre” il senso politico»”
Përkthimi im: “Kemi bërë Italinë, tani na duhet të bëjmë italianët”, “Mbasi u bë Italia nevoitet të bëhen dhe italjanët” e thënie të tjera si këto, zakonisht i atribuohen Massimo D’Azeglio-s.
Gjithsesi, sipas historianëve Simoneta Soldani e Gabriele Turi, në parathënien e “Fare gli Italiani. Scuola e cultura nella Italia contemporanea”, të botuar nga il Molino, thënia “Fatta l’Italia bisogna fare gli Italiani” nuk i përket d’Azeglio-s, por është publikuar për herë të parë nga Ferdinando Martini «në tentativën për të “përkthyer” kuptimin politik» (të lëvizjes për Unifikimin e Italisë)
Paralelja me arabët e ndihmon sigurisht debatin për të kuptuar më mirë dinamikat për të cilat flasim.
Në pamje të parë, arabët dhe shqiptarët shfaqin ngjashmëri të pamohueshme midis tyre: trashëgimia e përbashkët osmane dhe shpërndarja fetare e popullatës, në të cilën dominon qartësisht përkatësia në Islam, janë sigurisht elementë që spikatin fare qartë.
Sidoqoftë, në një vështrim më të thellë e më të gjerë, paralelja me arabët shfaqet si e kërkuar për t’u krahasuar lehtësisht me shqiptarët.
Ndryshe nga shqiptarët, arabët nuk mund të cilësohen lehtësisht si komb; nocioni në këtë rast i rri aq ngushtë një bashkësie kaq diverse etnikisht e kulturalisht sa edhe shpërndarja e madhe gjeografike në të cilën jetojnë prej shekujsh.
Arabët, gjithë sikurse edhe romakët e grekët para tyre, nuk përbëjnë një komb etnikisht kompakt, por një bashkësi kompakte njerëzish që i përket një qytetërim me ambicje universale.
Fillesa e qytetërimit arab, po aq sa edhe ajo e pararendëseve të tyre, nis sigurisht brenda një bërthame të caktuar etnike, e cila u shpërnda me shpejtësi të jashtëzakonshme për të përfshirë një mori popujsh, gjuhësh, etnish, kulturash, kombesh, gjeografish nga më të shumëllojshmet për të formuar atë që historia e njeh si qytetërimi arab.
Kështu, fiset beduine të arabëve e Saudisë, ndoshta bashkësia më e afërt etnike me atë të bërthamës së dikurshme themeluese e qytetërimit arab, nuk kanë asgjë të përbashkët etnikisht me jemenasit; e aq më pak me prejardhjen etnike të arabëve të Egjiptit, themelues të një tjetër qytetërimi universal disa mijëvjeçarë para tyre; e ende më pak me etninë e arabëve të Sirisë e të Irakut, pjesë përbërëse e vetë thelbit të qyterimit të kahershëm bizantin; e kurrfarë lidhjeje etnike me berberët e Algjerisë e Marokut; apo me me etninë kartagjenase të Tunizisë.
Paralelet midis arabëve dhe shqiptarëve e humbin kështu kuptimin pikërisht sepse hiqen midis situatash dhe gjendjesh të pakrahasueshme. Arabët, në këtë aspekt, janë bartës të një qytetërimi të caktuar, ndërsa shqiptarët vetëm konsumatorë qytetërimesh.
Ndërkaq, dinamika e nacionalizmit arab gjatë shekullit që lamë pas i detyrohet një konteksti të caktuar historik, i cili filesat e tij i gjen te krenaria e vrarë e një qytetërimi, që gjatë rënies njohu një periudhë të veshtirë kolonializmi nga një tjetër qytetërim me ambicje universale.
Nuk janë të panjohura dinamikat politike dhe gjeopolitike që u vunë në levizje për ta ndarë e shpërndarë botën arabe në vigjilje të mbylljes së epokës së kolonializmit të drejtpërdrejtë. Kufinjtë e sotëm midis shteteve bashkëkohore arabe janë pasojë tratativash, negociatash e konferencash ndërkombëtare midis fuqive kolonialiste, të cilat jo gjithmonë ndoqën linjat e ndarjeve historike dhe kulturore të arabëve.
Ndër rastet më fatlume të kësaj ndarjeje është ai i Egjiptit, një entitet ky kompakt mijravjeçar, i cili përgjithësisht u ruajt i paprekur. Megjithatë, Egjipti i sotëm i korrespondon vetëm atij të epërmit të dikurshëm. Pjesë përbërëse historike dhe kulturore dhe Egjiptit të dikurshëm ishte edhe ai i poshtmi, i cili sot njihet si shteti i Sudanit.
Një tjetër rast thuajse fatlum qe edhe ai i Sirisë, një tjetër entitet politik dhe kulturor kompakt mijravjeçar, i cili edhe pse u ruajt formalisht në pjesën e tij më të madhe, u zgjua i ndarë nga një pjesë asfare e papërfillshme e territorit të tij historik e kulturor, terriror ky i cili më së shumti gjendet sot brenda kufinjve të Turqisë, por jo vetëm.
Ndër rastet më flagrante të ndarjeve krejtësisht arbitrare – për nga pikëpamja historike dhe kulturore, sigurisht – rradhitet ai krijimit të pakuptimtë të Kuvajtit, i cili u shkul prej entitetit historik, kulturor dhe politik të Irakut.
Krijimi krejtësisht absurd i Jordanisë, qoftë ekonomikisht, politikisht apo historikisht, i paqëllimtë përtej objektivit të vetëm për t’u mbushur me arabët e Palestinës, rradhitet po ashtu ndër ndarjet arbitrare.
Një tjetër shembull flagrant stistjesh arbitrare është edhe krijimi i shtetit të Libanit, një krijim ky i cili është provuar dhe do të vijojë të provohet, për sa kohë ekzistenca e tij nuk do të ndryshojë rrënjësisht, një burim dhe vatër konfliktesh madhore në rajon, pikërisht sepse jo-natyral për nga pikpamja historike dhe kulturore.
Duke i lënë kësisoj pas shembujt e pakrahasueshëm të qytetërimit arab me dinamikat e tij të njohura e më pak të njohura historike më një anë dhe, në tjetërn, atë kombit shqiptar me dinamikat e tij specifike, të mundohemi t’i hedhim një sy shembujve të kombeve që kanë karakteristika më të ngjashme me tonin.
Rasti i kombit të ndarë shqiptar në shtete të ndryshme është krahasuar dhe përmendur shpesh krahas atij të kombit gjerman. Kështu, e drejta e kombit shqiptar për të qenë po aq i bashkuar sa edhe ai gjerman, i cili mbeti i ndarë si plaçkë lufte midis dy perandorish pas LBII dhe jetoi dy realitete të ndryshme historike, politike dhe kulturore, përbën pêrnjimend një rast mjaft të ngjashëm me atë të fatit të kombit të cilit i përkasim.
Në këtë kontekst, vyen të theksohet gjithashtu edhe dëshira e munguar e Europës, në mos fobia e saj ndaj këtij bashkimi, i cili u mbrojt dhe kërkua me këmbëngulje sajë vullnetit të dy republikave gjermane.
Ekziston, sidoqoftë, një tjetër ngjashmëri krejtësisht e përfillshme midis kombit gjerman dhe atij shqiptar, e cila nuk përmendet aq shpesh sa ajo e larpërmendura. Ngjashmëria në fjalë konstiton në faktin se, kombi gjerman u bashkua në një shtet vetëm më 1871, e kështu fare pak kohë para krijimit të shtetit të parë të cunguar shqiptar.
Bashkimi i kombit gjerman në një shtet u bë kështu midis entitetesh diverse politike, kulturore dhe fetare, pjesë përbërëse perandorish të dikurshme, për të cilët formula federale u negociua si ajo më e përshtatshme për të ruajtuar ekulibrat e dëshiruar prej secilit.
Në këtë këndvështrim, që shtet-kombet etnike bashkëkohore janë lindur nga rrënojat e gjigandëve të djeshëm politikë, ky është një realitet historik i patjërtërsueshëm. Gjithë çështja në këtë mesele krijesash të reja entitetesh politike, sajë ideologjisë nacionaliste, është e drejta për t’u klasifikuar si komb.
Kështu, për sa kohë ka prova të mjafueshme historike se shqiptarët e Ballkanit përbëjnë një komb, pavarësisht pastërtisë etnike, themeluar në një kontekst të caktuar dhe sajë dinamikave të caktuara historike, prova të cilat ekzistojnë si në Lindje ashtu edhe në Përëndim, por edhe ndër shqiptarë, të cilët e njohin mjerueshëm historinë e tyre, e drejta e kombit shqiptar për t’u bashkuar në një shtet të vetëm shfaqet kësisoj e panecoiueshme për aq kohë sa shqiptarët janë dakord për të jetuar në një shtet.
Këtë leksion themeltar shqiptarët e kanë marrë që kaherë nga Europa mëmë si pjesë përbërëse e misionit të saj qytetërues dhe emancipues në Ballkan. Manuali qytetërues i Europës, thelbi i të cilit përshkohej tejpërtej nga ideologjia nacionalste, vështirë t’u shkulej nga duart parisë politike të djeshme çame, dibrane, labe, shkodrane, gjirokastrite, shkupiane, beratase, prishtinase, elbasanase apo manastiriote, pra gegëve e toskëve të djeshëm, të cilët e kërkuan me këmbëngulje këtë bashkim.
Veshtirë po ashtu t’u shkulet nga duart gegëve e toskëve të sotëm, të cilët gjatë shekullit që lamë pas dhe këtij të sotmit përjetojnë dhe vërejnë përreth vetëm lulëzimin e ideologjisë në fjalë si kurrë ndonjëherë. E dreja për bashkimin e shqiptarëve në një shtet, e parë në këtë kontekst, i cili është në fakt i vetmi kontektst, është, pra, historike.
Personalisht, jam i gatshëm ta këmbej shëmtinë e Mukjes bashkë me dështimin kulturor, politik e shoqëror të Republikës Popullore Socialiste me një shtet të madh shqiptarësh, i cili premton ajër më të pastër dhe dinamika të reja politike, ndryshe nga fëlliqësia e llumit të sotëm.
Gjasat janë se një entitet më të madh politik, shqiptarët të kanë më tepër arsye fitojnë dinjitetin e qytetarit të një shteti më të qenësishëm, po aq sa edhe klasa e re politike e tij, e cila do të mund të kthehet më lehtësisht kah ineresi i qytetarit të një shteti aspak të papërfillshëm në krahasim me fqinjin.
Për sa i takon kusurit të diferencave, për sa kohë lebërit kanë gjetur gjuhën e përbashkët për të jetuar në një shtet me pukianët, nuk ka vend për ndonjë mëdyshje se buzëhollët gjirokastritë e beratas do ta gjejnë lehtësisht gjuhën institucionale me buzëhollët prishtinas e prizrenas.
Prape me AKZ-ne? Po te jete per AKZ-ne eshte i kote cdo debat per bashkimin kombetar ose Shqiperi-Kosove. Keta nuk bejne as per bombone shites. AKZ – per ata qe nuk e dine – nuk ka asnje plan nacionalist ose program per bashkimin e Shqiperi-Kosove, eshte vetem nje manover elektorale per te zene ndonje vend pune te papunet dhe disa ish-komuniste. Mund te merren seriozisht ata qe dalin me nje platforme, me data e te dhena se kur e si do bejne bashkimin e dy shteteve shqiptare, por jo tifozet qe si mundesi bashkimi na japin merzitjen e te huajve me dy shtete keshtu qe do ta bejne nje. Aspirata e bashkimit kur perzihet me AKZ te shkakton te vjella.
Duam apo nuk duam ne, AKZ-ja e ka privatizuar temën e bashkimit kombëtar.
Po mire, fundja temen e bashkimit kombetar e ka privatizuar dhe Berisha para AKZ-se, se ka bere dhe rrugen e kombit. A ta njehesojme tani bashkimin kombetar si teme me Berishen?
Dua te them, nuk eshte argument ky fare njehesimi. Bile as nje rilindas te vetem, sado i ndritur (e jo me Nik Spahiun), s’mund ta njehesojme me kombin e bashkimin kombetar, thjesht per ta zvogeluar kete te fundit si argument, se kombi nuk i perket asnje njeriu te vetem, aq me pak Nikut.
Le te mos t’i ulim kaq shume argumentat artificialisht, dhe mbase dhe replikat e disave, te cilat te ngrene nervat per keto tema, do jene disi me lart si nivel.
Nuk e kam fjalen per kurrfare tabuje, asgje s’duhet te jete tabu, as kombi. Thjesht ne nivel argumenti.
O metalaro e kuptoj qe si i thote populli ‘te dhemb bytha’ , ngaqe per ty rrofte At Berisha, po mos u merzit se je ne shoqeri te mire, dale se nuk e ka nxjerre ende koken klasa e kalemxhinjve te Sorosit.
Po ka gallata qe thua ti, se do shohim Mustafe Nano dhe Fahri Balliun dore per dore e krah per krah, eshte çeshtje kohe, duhet pare vetem nese AK-ja ka arritur ta ndeze fitilin e lagur.
Sa per ate punen e merzitjes se te huajve, ka ca gjera qe ti s’i kupton vertet edhe te jesh para 10 faqeve shpjegim, nuk ke aq nivel sa te te vleresoj se po ben propagande.
Albania a Narrative in the 19th Century by an englishman
[…]
[Lutem përkthejeni tekstin. PTF pranon materiale vetëm në shqipe. 2Xh]
> Po dua edhe une te them ndonje gje per arabet, gjithe duke rikujtuar (edhe me nenvizimin e autorit) se krahasimi mes tyre e shqiptareve ka patjeter natyre eksperimentale, te na ndihmoje me nje bosht ne diskutim. Keshtu, sido qe te jete, flitet per nje komb arab dhe shqiptar te ndare ne disa shtete, kombe te cilat ndajne disa karakteristika te perbashketa ne rrafshin historik e kulturor, po ashtu si ndajne perqindje aspiratash bashkimi ne nje shtet te vetem. Pyetja qe na shtrohet eshte se kur dikur, ne nje krah te boshtit te simetrise krahasimore, bashkimi u arrit, pse shpejt u zhbe? Sa mund te na ndihmoje shembulli i bashkimit jeteshkurter arab ne nje shtet per te gjetur shkaqe edhe ne ndonje deshtim te mundshem te projektit shqiptar te bashkimit kombetar? Sinqerisht, paralelja nuk mund te jete aspak e tepert: procedimi drejt kuptimit, parashikimit te ardhmerise me bashkimin ne nje shtet te shqiptareve mund te ndihmohej edhe nese shembuj merrej Kina me Taivanin e Hong-kongun, e jo me nje rajon krejtesisht afer kompetences, pervojes tone si bota arabe, me te cilen na permbledh, sado gjere, areali romak, bizantin, osman; ideologjia e perbashket e anti-osmanizmit (po,po!); raporti gati i njejte demografik i Krishterimit me Islamin; prania e minoriteteve etnike me peshe jo te vogel demografike-politike; pesha po ashtu e shproporcionuar e pakicave etnofetare ne punet e elites; prapambetja e gjithanshme dhe hyrja e vone ne epoken e modernitetit nacionalistoindustrial; huazimi i teknikave kombformuese nga modelet europerendimore; prania e tokave te pushtuara nga shtete me te fuqishme ushtarakisht, te cilat fajesohen edhe per sikletet ne tokat e papushtuara prej tyre (Izraeli, Turqia, Serbia, Greqia etj) etj. Bonusi ne perqasje me boten arabe i shkon edhe kontaktit jo fort te hershem ne cdo nivel te shqiptareve ne punerat e asaj bote, qe nga udheheqesia e administrimi, deri tek tregtia, emigrimi, pelegrinazhi i dyfishte (ka Haxhi Qamil, po ka edhe Haxhi Nasto).
>
> Pasi them keto, duke qene se vete jam partizan i bashkimit te shqiptareve ne nje shtet, do perpiqem te gjej edhe kunderargumentin, momentet e dallimeve serioze mes arabesh e shqiptaresh; detyre e mendimit nuk eshte vetem te mase permasa, por edhe te kontribuoje qe ato te ndryshojne kur nuk na pelqejne. Po ethem qe me pare, se edhe sikur kryekeput dinamikat e bashkimit arab te ishin si ato te shqiptarit, edhe sikur pervoja jeteshkurter arabe e 60 viteve me pare te ishte perfundimtare ne deshtim, e pashprese per riparim, serish do kerkoja dallimet t’i zmadhoja si e si qe te provohej, qofte edhe ne nje diskutim blogeresh, se mundet teorikisht te funksionoje bashkimi ketu. Nuk ka asgje te keqe te kerkosh edhe gjera shume pak te mundshme.
>
> Me aq sa i di une keto pune, besoj se dallimi kryesor mes shqiptaresh dhe arabesh eshte se veteperfytyrimi arab eshte sa perbashkues, po aq ndares, dhe mitologjite kombetariste, ne dallim me tonat, tek ta, ne krye te heres u krijuan ne harmoni me relievin dhe hapesiren e pamate gjeografike dykontinentale. Bie dakord me sa thone koleget per dallimet e hershme etnike (arabet jane kryesisht ‘ mustaarab’, te arabizuar nga gjuha e pjeserisht nga martesat nderetnike) dhe per trashegimine e dasise koloniale, e cila i shtohet permasave territoriale qe veshtiresojne komunikimet; por do doja te shtoja se me teper se keto, peshojne ideologjite e vecanta kombetariste qe u krijuan pikerisht mbi dizajnin e dasive te vjetra, te verteta a te imagjinuara etnikokulturore, dhe te te rejave dasi te shkaktuara nga kolonializmi. Pesha e panarabizmit, socializmit arab, panislamizmave jokonsensuale e sektare, qe teorikisht shpien ne bashkimin e arabishtfolesve, do e perthyhet menjehere ne ate cka quhet nacionalregjionalizem (‘kutrijeh’), nje ideologji e krijuar (si e donte puna ne perendim te periudes romantike) mbi themelet e tempujve paraislamike, te nxjerre ne drite nga kazmat bujare te arkeologeve europiane. Nacionalregjionalizmat arabe, qe ne krye te heres jane detyruar te negociojne formalisht me fene e shumices, Islamin; por duke qene projekte te iniciuara nga elita te shkolluara ne institucione europiane, lokale a te metropolit, elita ku shproporcionalisht peshuan ( e ende disi peshojne) minoritetet e krishtera, negociata nuk mund te tjetersonte frymen moderniste, laicizuese, ri-etnicizuese te ideologjise. Lavdia e krenaria antike fenikase, faraonike, babilonase do te perpiqeshin te rivalizonin te shkuaren me te afert te kalifateve e emirateve (per te mos permendur “aksidentin turk”); shenja te ketyre krenimeve i gjen ende ne stemat kombetare te republikave arabe, neper shpende te ndryshem mitologjike, qe i ofron kaq bujarisht nentoka e Lindjes se Mesme. Lideret arabe, (por edhe perse pararevolucionare) e trupezuan edhe me tej nacionalregjionalizmin me rrenje antikiteti, me projekte politike, kulturore, arsimore qe balanconin perkushtimin formal, minimal, modern tek Islami universal apo panarab, me profilizimin a relievimin, ne anen tjeter, te dallimeve mitokulturore qe justifikonin kufinjte kubiste, trigonometrike koloniale ku duhej sunduar.
> Dallimi qe ka nacionalimi (pan)arab dhe projektet e tij perbashkuese me nacionalimin tone e projektet e tij per shtet kombetar, eshte pikerisht prania teper e nacionalregjionalizmi plural te arabeve ne njeren ane, qe prish, besoj, ekuacionin. Deshtimi i bashkimit nderarab keshtu, them se pervec animeve te luftes se ftohte, trashegimive etnike, kompozitave sektare antagoniste, tribalizmit, do pare edhe ne trashegimine e pashuar te ideologjive nacionalregjionaliste.. Kosovarizmi sado i sponsorizuar dhe njefare epirotizmi nen ze kesaj ane te kufirit, nuk jane ende projekte qe rivalizojne dot shqiptarite plurale, qe edhe kur ndahen ne bishta, bashkohen ne trung. Si ketej e si andej kufirit ndershqiptar narrativat mbi origjinat e destinacionet jane gati unanimisht te njejta, per mire a per keq, dhe nuk japin dot shkas per rikrijime kombesh, sic edhe po shohim.
>
> Ajo cka mban arabet brenda iluzionit te perkatesise neq nje komb te vetem modern, eshte me shume se e kaluar e perbashket, eshte gjuha dhe feja e perbashket e shumices. Tek gjuha le te ndalemi e te verejme se ne fakt, nje arab i pashkolle i Marokut, nuk flet te njejten gjuhe me nje ekuivalent te tijin nga Libani apo Omani; mundesi ka edhe te merren vesh shume dobet me sho-shoqin. Nderkohe, arabishtja (neo)klasike, letrarishtja, eshte ajo qe u ofron nje ene komunikuese, qe del pertej titujve lokale te gazetave apo
> botimeve te tjera, pavaresisht shijeve, animeve, narrativave partikulariste. E njejta gje, ne gjuhe, funksionon ende me ngushte nder shqiptare, qe nga dita kur burrat e mencur te Kosoves pranuan si te perbashket gjuhen letrare te vulosur ne Tirane. Tradita e perbashket fetare, apo pasfetare, e Kosoves me shumicen e shqiptareve te Shqiperise, eshte nje argument me shume per bashkim. Sigurisht qe mbase nuk shoh asnje problem ketu, per faktin e thjeshte se fetarisht e pasfetarisht jam vete musliman dhe praktikant bile; por nuk harroj dot te shtoj faktin qe ndonese perkatesi muslimane deklaron shumica derrmuese e Kosoves, shifrat e praktikimit, sipas studimit te fundit drejtuar nga Veton Surroi, nuk jane alarmante – perkundrazi – edhe per ata qe shohin tek Islami katastrofen. Ne fakt ajo me cka po na ndryshon Kosova ne si Shqiperi, eshte me teper e lidhur me modernitetin tone te munguar gjate dekadave te socializmave te ndryshem dy aneve te kufirit. Kosova eshte muzike pop dhe dizajn, eshte klube nate e DJ serioze, eshte aktivizem i cilter qytetar dhe debat idesh e jo corapesh te kuqe e syzesh zero si gjetke nder ne. Ekranet e Tiranes jane te kolonizuara nga zhargoni kosovar ne hip-hop, deri sa u prodhua edhe varianti lokal ketej, dhe po ashtu skena jone politike eshte galvanizuar pa kthim nga filozofia dhe aktivizmi i Albin Kurtit me shoke; para se modernizmi postjugosllav shqip te importohej me vulen e NATOs nder ne, kultura pop dhe krtika sociale rinore kane qene ne nivele qesharake. Pikerisht ajo pjese nder ne qe nuk pritej fare te prekej nga panshqiptarizmat, hipsterat, dixhejte e rinia e arte e Bllokut, radikalet e majte e anarkistet jane bere faktori me i madh per bashkimin ne nje shtet sot; se eshte kuptuar mire qe nese duhet ky bashkimi, duhet per dinjitet, per barazi me te tjeret, per t’i dhene fund nje padrejtesie te dukshme e te gjate, per t’u forcuar para diskriminimit e pabarazise aktuale, e jo bashkim per mustaqe posterash, ADN autentike e me the e te thashe ( jo se idiotesi te tilla po mungojne – sidomos ne Kosove – perkundrazi!).
>
> Sigurisht qe statistika te ndryshme te raporteve ndershqiptare do te ndryshojne me bashkimin, e le te shpresojme se do ndryshojne per te miren e te gjitheve. A do te kenaqen te gjithe atehere me bashkimin hipotetik dhe a jane te kenaqur te gjithe sot me ndarjen? Patjeter qe jo. Puna eshte qe te lokalizohen dhe adresohen te gjithe frikerat e ndonje cunami gege dhe musliman i cili do reduktoje tosket dhe te krishteret, apo edhe ateistet e liberalet. Per kete le te diskutojme me gjate, po si fillim le te themi se, pertej asaj qe deshirojme apo na tremb, procesin e bashkimit e kontrollon e majta e re e Kosoves, e cliruar nga fobite fetare, kulturore dhe etnike, e sidomos nga keto te fundit; aktivistet e te ciles mbajne emra si Dritero a Vlora, dhe jane haptas promovues te gjuhes letrare dhe kultures mbareshqiptare. Mbase ne qytetet ketejshqiptare ne jug a veri, nuk do gjesh kaq lehte shkolla a rruge me emrat e Ymer Prizrenit apo Anton Pashkut, por ne Kosove gjen edhe Koco Kotten e Dora d’Istrian me Bubulinen bashke ne tabela. Kolanat e letersise klasike, me Naimin e Samiun hardcover, i kemi trafikuar qe ne vitet ’80 prej Prishtine dhe nese nuk mjafton as kjo… del e tepron vend ne Prishtine ne katedralen me te
madhe qe kane ndertuar shqiptaret ndonjehere. Geget e muslimanet e Kosoves nuk dihet me c’prova duhet te japin me tej se e kane bere atje si kane ditur Shqiperine e te gjitheve edhe pa ne, duam s’duam ne.
Përgëzime për këtë komentin më sipër. I artikuluar i qartë dhe i çiltër.
Ajo ku dua të ndalem në komentin tënd, është kjo pjesa këtu:
“Puna eshte qe te lokalizohen dhe adresohen te gjithe frikerat e ndonje cunami gege dhe musliman i cili do reduktoje tosket dhe te krishteret, apo edhe ateistet e liberalet.”
Krejtësisht naivët, do ta neglizhonin këtë pjesë të komentit, të pushtuar nga ethet e bashkimit të madh kombëtar. Ata që nuk janë naivë dhe refuzojnë të marrin parasysh ato të dhënat më lart, unë druaj se mbajnë mendimet fshehur, për arsye jo të qarta dhe as të pastra.
Identiteti kombetar Shqiptar, nuk eshte lidhur kurre me identitetin fetar, kete e di edhe nje femije me IQ modeste. Madje secili qe ka kapur ne dore ndonjehere Kushtetuten qe ne hyrje te saj ku shkruhet se : “Ne, Populli i Shqiperise, krenare dhe te vetedijshem per historine tone….me aspirata shekullore te popullit shqiptar per identitin dhe bashkimin kombetar…..” – vendosim kete Kushtetute….
Teresisht ndryshe, eshte rasti ne ato vende te cilat identitetin e tyre e lidhin fort me fene, si psh shtetet arabe. As qe shoh ndonje lloj ngjashmerie ne horizont, madje te vjen te qeshesh me keto lloj analogjish te deshtuara qe ne gjeneze, qe edhe sikur t’i kisha degjuar qofte edhe ne nje bisede kafeneje, do ia plasja te qeshures dhe nuk do e merrja seriozisht – meqe e kam llogjiken e kthjellet akoma flas…
Le qe ne Kushtetuten e kemi sipas modelit europian dhe hyjme ne familjen e madhe te se drejtes romano-gjermanike, ndersa ne arabi ekziston burimi kryesor sheriati, pra gjoja ligjet hyjnore te zbritura nga zoti, e terci verci…
Kjo pjesa pastaj ku thuhet se; ajo qe i lidh me shume shqiptaret e RSH me ato te Kosoves eshte e kaluara shumeshekullore nen sundimin osman- eshte gjeja me idiote qe mund te shkruhet, sepse nje komb nuk i lidh pushtimi, pushtuesi, por : gjuha, traditat, historia përgjate shekujsh, kultura e tyre e perbashket qe eshte unike mes tyre dhe ndryshon me popujt e tjere, njerezit e ndritur te atij kombi, folklori, letersia, arti etj etj…
Tjeter, heqja e paralelizmave mes kombeve, paraqet nje argument te dobet dhe feminor qe s’meriton as te merret ne konsiderate, por per hir te debatit po them diçka te shkurter: secili komb ka historine e tij, kulturen e tij, gjuhen, simbolet etj etj qe ndryshojne nga nje tjeter, dhe s’mund te besh analogji mes gjerave qe jane ndryshe nga njera tjetra, sepse te besh analogji duhet se paku te kete disa te perbashketa, madje shume ngjashmeri, kur ketu nuk kemi te bejme fare me ngjashmeri popujsh, kombesh, traditash dhe kulturash. E kot me u zgjat me tej me diçka qe eshte NUL!
Gjuha jone e perbashket me arabet?! Te lutem mos e thuaj jashte ketij blogu, se do tallin menderen me ty deri ne 3012.
Arabet me tradite shumeshekullore?! Ti as qe e njihke fare “traditen arabe”… Arabet se pari jane akoma ne vitin 1400 e sa lol… Traditat arabe jane traditat me te ndyra qe ekzistojne. Para se t’iu shkonte atyre muhamedi, ata kishin si tradite te groposinin ne shkreteire femijet vajza qe iu lindnin sepse ishte si mallkim per ta duke qene se femrat atje trajtoheshin si skllave seksi, duke qene se nuk kishin as nder e as moral, degjerim total i shoqerise njerezore. Kurse tek ne me shekuj e shekuj i kemi dhene rendesi ruajtjes se nderit dhe moralit ne familje. Atje te shitet si vlere poligamia si tradite, kurse tek ne eshte diçka e urryer sepse eshte ulje per dinjitetin e femres shqiptare te cilen e konsiderojme NJE, te veçante dhe me rol te rendesishem per famlijen sepse edukon nje brez te tere. Yhyyyy sa e sa parapambetje kulturore paraqesin arabet dhe as qe ia vlen me e vazhdu me tej analizen, sepse siç thashe analogjia eshte teresisht e pavend.
Kultura jone eshte zhvilluar perkrah asaj europiane ne çdoe etape te saj, dhe pavaresisht se kemi qene edhe nen sundimin otoman per 5 shekuj, prirja jone ka qene kurdohere drejt kultures sone qe na perfaqeson: asaj europiane, eshte prirje e natyrshme….Jo vetem aq, por edhe iluminzmi u pat zhviluar ne vendin tone edhe pse ishim nen sundim…Kjo tregon sesa e ngulitur thelle ne gene tona eshte dashuria per identitein tone edhe kulturor duke perqafuar ate europian.
Madje eshte shume e rendesishme per t’u theksuar sesi gjuha jone shqipe mbijetoi, kurse gjuha e pushtuesit tone 5 shekullor osmanishtja vdiq njehere e pergjithmone bashke me perandorine e tyre famekeqe.
Gjithashtu, fakti i atyre shifrave per besimin musliman ne kosove, nuk tregon realitetin, sepse edhe ketu tek ne ke disa qe thone se jane muslimane, por nese i pyet se a praktikojne kete Fe, pergjigjja eshte JO, dhe nese i referohemi normave islame: dikush qe nuk praktikon ritet fetare- quhet i pafe, rrjedhimisht jo musliman.
Po ashtu, si Republika e Shqiperise po ashtu edhe ajo e Kosoves eshte e shpallur LAIKE me Kushtetute!
Është prapambetje qe te behen me diskutime te tilla me analogji te fese dhe kombit, sepse jane teresisht pa lidhje ne vendet e Europes, dhe feja ne kohet e sotme as qe ze vend ne shtetin ligjore.
Here te tjera nese na sill ndonje shkrim ku te jesh vertete ndonje provokator i tipit smart ass, te pakten koha qe te harxhojme me komente, t’ia vleje sado pak…dhe jo keshtu non sense…
aaaaadoleshenca, mosha me e bukur e jetes…
Luenna bere mire qe nderhyre ne kete zallamahi dhe i dhe sens. Sens humori, po sens ama. Flm qe ndave me ne pak nga koha jote.
Nuk eshte me te zene kjo puna e ideve “pellazgjike” ne idete e rilindasve. Per pamundesi fizike nuk te citoj dot vepren e ku e mbeshtes kete pohim.
Ne ate perjudhe kane qarkulluar disa ide politike se si mund te ndertohej njesja shteterore e ardhshme shqiptare, dhe nje nder to ishte dhe ideja e federates me greket. Une nuk po demonizoj greket, por per te theksuar se sa utopike ishte kjo ide, ftoj te shohim se si u sollen ata gjate shekullit XIX dhe me pas me ne shqiptaret. Kontributet e tjera ne fushen e gjuhesis, folklorit, botimeve, aktivitetin patriotik e filantropise nuk ja mohon askush askujt prej rilindasve. Fundja dhe ata, si ne sot, qe debatojme lirisht mbi keto ceshtje, ideonin ne baze te dijeve, preferencave dhe ndjeshmerive te tyre kjo gjithnje ne funksion te nje zgjimi kombetar.
Problemi qendron ne ate se sa realiste ishin keto projekte. Per mua, projekti i bashkimit te vilajeteve shqiptare si nje njesi autonome nen suzernitetin osman ishte me realisti prej tyre, pasi garantonte ne nje te ardhme njesine shteterore me administrate te ngritur dhe me tradite si dhe me kufij te qarte. Edhe ky si projekt ishte problematik pasi shqiptaret nuk ishin shumice derrmuese ne te pakten tre prej vilajeteve ne fjale, por kjo duke e pare si histori tashme, per mua mbetet projekti me ambicioz i atyre kohrave.
Per temen e identitetit gjithsesi per mua qendron pyetja qe shtrova ne fillim te komentit te pare. Sa u perputhnin me realitetin politik, kulturor dhe fetar projekte te tilla te artikuluara nga intelektualet e kohes, apo si sot dhe atehere peshon me shume mendimi i Evropes mbi se si, sa dhe ku duhet te jene shqiptaret.
Meqe na ngeci sharra tek rilindasit, dhe mua nuk me ka lene truri te them se cili projekt i tyre ishte me largpames, por si amator i historise besoj se projekti i bashkimit te shqitareve ndertuar mbi vlerat e shprehura tek “Shqiperia….” e Samiut eshte me prane idese klasike te ndertimit te shtetit komb, projekt ky i parealizuar.
E riperseris se nuk kam ndonje ndjenje racist karshi fqinjve tane historik, por dhe te mbyllim syte ndaj eskluzivizmave te tyre kombetare, projekte keto me kosto tragjike per shqiptaret me duket e pavend. Nderkohe sic e them me lart e refuzoj kete tip nacionalizmi i cili sot shfaqet fatkeqsisht edhe ndermjet nesh(megjithse i paperfillshem besoj).
Problemi qendron ngaqe shumkush perpiqe te mbeshtese idene se nga shtimi ne numer i muslimaneve ne nje shtet te vetem shqiptar, keta te fundit do fillojne te hajne Veqilharxhin, ne mengjes, Fishten ne dreke, dhe Xhuvanin ne darke duke marre keshtu peng kulturen kombtare (pa harruar ti fusin dhe nje nargjile pas cdo vakti). Si rrjedhoje per hir te ketij trilli te vazhdojme te thellojme dasite mes shqiptareve. Keto qendrime per mua jane fyese dhe kryekeput bazohen ne padije dhe fanatizem. Ne ndihme te kesaj frike, per te frenuar “rrebeshin” e supozuar, nxirren si dordolece arritjet kulturore te krijuar ne kushtet e dhunes me te papare qe kan pare shqiptaret ne histori ketej dhe andej kufirit.
Shkruan:
Nuk jam dakord me asgjë sa thuhet më lart.
Idenë se “nga shtimi në numër i muslimanëve… etj.” nuk kam dëgjuar kënd ta mbështetë – nëse ke ndonjë të dhënë, mund ta konkretizosh, meqë ashtu përfitoj edhe unë, ndoshta edhe të tjerët.
Karikaturizimi i kundërargumentit (“nargjile pas çdo vakti”) është gazetari e keqe dhe nuk vlen si argument.
Dasitë mes shqiptarëve janë edhe dasi fetare – sado në surdinë dhe sado të kompensuara nga faktorë të tjerë, të shumtë, bashkimi. Shqiptaria sot mbështetet mbi ekuilibrin e dasive fetare. Nëse një bashkim i mundshëm i Shqipërisë me Kosovën i trazon këto ekuilibra, atëherë edhe vetë dasitë rrezikojnë të thellohen – pra, është e kundërta; meqë dasitë nuk është se i thellon konstatimi se mund të thellohen.
Cilat qëndrime janë fyese? Qëndrimet që i ke sajuar ti vetë, për t’i rrëzuar pastaj me përbuzje? Pse nuk i referohesh diçkaje konkrete, që ta dimë se nuk është fjala për fantazitë e tua? Nëse e ke me shkrimin tim, të lutem ftilloje mendimin dhe referencën më mirë.
Arritjet kulturore të shekullit XX, kryesisht në Shqipëri (meqë Kosova, jo për faj të shqiptarëve atje as të kulturës shqiptare, nuk ka dhënë ndonjë gjë të madhe) janë rezultat i shtysës që mori kultura shqiptare nga Rilindja – e cila ishte një lëvizje e përzier: myslimanë dhe të krishterë, madje – sa i përket kulturës – kryesisht të krishterë. Nuk mund të mohohet se arritjet kryesore në kulturën shqiptare gjatë shekullit XX – përfshi këtu letërsinë, artet dhe dijen (gjuhësinë, historinë, folklorin) – u përkasin elitave me prejardhje nga shqiptarët e krishterë, katolikë dhe ortodoksë. Se pse është kështu, këtë mund ta diskutojmë gjërë e gjatë – edhe pse ndoshta jo në komentet.
Ti përmend dhunën; vërtet ka qenë ashtu, por kjo nuk ka qenë dhunë fetare, as dhunë kundër myslimanëve; por dhunë klasore (politike). Katolikët kanë qenë më të diskriminuarit, nën regjimin komunist, por megjithatë kanë dhënë kontribut të mrekullueshëm në kulturë, i cili nuk mund të likuidohet si i manipuluar nga komisarët e kuq. Veç kësaj, nuk ka ndonjë lidhje të drejtpërdrejtë dhe të hapur midis dhunës dhe kulturës; madje shpesh kultura lulëzon në kushtet e shtypjes dhe të dhunës intelektuale (mund të sillen plot shembuj).
Teza ime është se kultura shqiptare, gjatë shekullit XX, në Shqipëri, i pati arritjet e veta më të mira për meritë të pluralizmit kulturor; ose të përzierjes së tre fillesave kulturore-fetare: myslimane, ortodokse dhe katolike. Me këtë kam parasysh çfarë u arrit gjatë gjysmës së parë së shekullit, kur nuk mund të flasim vërtet për dhunë (veç po të quajmë të tillë çeljen e arkapijave); si dhe çfarë u arrit më pas. Për mendimin tim, arritja më e madhe kulturore, gjatë periudhës komuniste, ishte forcimi (subversiv) i frymës pro-perëndimore në Shqipëri, sidomos në pjesën më të shkolluar dhe më të talentuar të shqiptarëve, që ka qenë dyfish e sulmuar: nga regjimi, që e shihte si rrezik publik no. 1, dhe nga turmat, që nuk e durojnë dot shkëlqimin.
Edhe vetë shpërfillja e dasive fetare, që u realizua në disa “melting pots” si Tirana, ishte rezultat i kësaj përzierjeje të shqiptarëve nga krahina dhe fillesa të ndryshme kulturore të Shqipërisë. Nuk është e rastit që, ndër shqiptarët, indiferenca fetare (në mos ateizmi) nuk është aq trashëgim i komunizmit, as shprehje e zhgënjimit me kishën dhe xhaminë, sesa tregues i dëshirës për t’u ndier shqiptarë, ose për t’u identifikuar sipas kombit.
Gjithnjë për mendimin tim, e mira ndër shqiptarë është shumë e brishtë, mezi mbahet aty ku ekziston, madje mrekullisht. Ka njerëz edhe në Shqipëri edhe në Kosovë që shkëlqejnë; por janë aq pak dhe aq të rrezikuar. Unë nuk shoh se si bashkimi, në momentin e tanishëm, do t’i ndihmojë këta njerëz për të dalë në krye të punëve. Përkundrazi, shoh xhahilë, që e gjejnë njëri-tjetrin me ngazëllim të madh, dhe shkrofëtijnë si kuajt hergjele dhe gërmojnë baltën me thundra dhe kujtojnë se po bëjnë zallahi të madhe e po tundin dheun.
“Shqiptaria sot mbështetet mbi ekuilibrin e dasive fetare. Nëse një bashkim i mundshëm i Shqipërisë me Kosovën i trazon këto ekuilibra, atëherë edhe vetë dasitë rrezikojnë të thellohen – pra, është e kundërta; meqë dasitë nuk është se i thellon konstatimi se mund të thellohen.”
Cili eshte ky ekuiliber xhaxha? Ke mbi 80-te vjete qe nuk ke shifra per perkatesine fetare brenda shtetit perendimor. Biles edhe ato te famshmet dhe te shumecituara 70, 20, 10 jane percaktime arbitrare nga regjimi zogist, qe dhe sikur te ishin shifra konkrete kurre ne bote s’do kishin ndonje vlere mbas 80-te vjetesh ku shumica e ketyre kane qene te dominuara nga regjime qe gradualisht e kane cfetarizuar shoqerine dhe popullin. Mos valle ky ekuilibri per te cilin ti flet eshte mungesa e shifrave konkrete?
Edhe shifrat qe ti citon te dala nga Kosova, dyshoj se kane ndonje peshe reale. Pa shperfillur fetarizmin me te larte te Kosoves si rajon per arsye te ndryshme, perfshi dhe si mjet rezistence apo antiasimili ndaj pushtuesit sllav (edhe kjo eshte e dyshimte duke pare tendecat jugosllave per ti myslimanizuar ne skaj shqiptaret e per ti kthyer ne muslimanac, apo boshnjake apo per ti degdisur ne Turqi si turq), si rregull shqiptaret ne verior, perendimor, Presheve, Malesi, Iliride apo Cameri e shohin me shume fene si ceshtje trashegimie (kendveshtrim i gabaur per mendimin tim) se sa si ceshtje te besimit apo praktimit te filan feje. Me pak fjale, deklarohen myslimane, bektashi, ortodokse apo katolike sepse me aq sa dine familja e tyre ka pasur kete perkatesi fetare.
i Pakapshem,
termat-tabu qe ke ne perdorim, qe nga “Malesia” e “Ilirida” (i pari i pafajshem ne vetvete, i dyti qesharak, po ne vetvete) perdorur perkatesisht per Malin e Zi e per Maqedonine ish-jugosllave, e deri tek “shteti perendimor” per Shqiperine apo “verior” per “kosovar”, nga menyra si i ke rreshtuar, me duket se jane terma pune apo nomenklature ne organizime raciste, profashiste te perfaqesuara tek vargmal.org.
Kur futem ne kete adrese ketu e diskutoj, zakonisht nuk dua t’ia di shume per anetaresimet dhe animet e te tjereve, sidomos sa kohe ato mbesin minimalisht brenda nje rrethi te pranuar respektushmerie, me menyren si e kuptojme sot e ketej respektueshmerine; me teper me interesojne fjalet e idete qe qarkullojne, jo identitetet e folesve pra, po jo deri sa fjalet e idete nisin sjellin, edhe tangent, aroma funebre
Nese nuk e merr per ofendim, vella, por vetem per provokim, mos je gje anetar gjekund tek vargmali?
Nuk po bej ndonje ankete, po te pyes si viktime e racizmit, qe te di si te sillem mandej ketu
Clirohu nga komplekset se termat s’jane as fashiste as rraciste, por terma konkrete emertimesh te shteteve shqiptareve dhe te rajoneve/krahinave shqiptare nden pushtim sllav apo grek.
Anataresi im neper blogje te ndryshme interneti, nuk ka asnje rendesi ketu per ty apo ndokush tjeter.
i Pakapshem,
Ilirida do kishte qene emer i lezetshem per goca te vogla (sa pa u kontaminuar) dhe ta shkrova siper se tek e tek nuk ka asgje pervec pafajesise a qesharakes ne keto emra, por problemi eshte se rreshtimi i ketyre eufemizmave per te plotesuar mozaikun e Shqiperise se zmadhuar, prodhimi artificial i nje tensioni tabuje ne permendjen e Mailt te Zi e Maqedonise tradheton nje zhargon te njohur, nje terminologji te prodhuar tek nje pikegrumbullimi profashistesh si vargmal.com. Ti thua se keta jane emrertime konkrete, por ne cdo kuptim qe t’i japesh kesaj, konkretisht Malesi do te thote shumecka tjeter, dhe Iliride ka dale mbase pa kthim nga perdorimi, si sajese e patalentuar. Konkretisht keta terma perdoren si normative vetem ligjerimin e nebulozes profashiste shqip online.
Meqe perdorimi i plote i faqes vargmal.org ofrohet vetem per nje anetaresi qe ka pranuar 9 pikat e “besatores”, pergjegjesia per gjuhen e dhunes dhe urrejtjes ndershqiptare e nderetnike, shperndahet proporcionalisht edhe nder anetaret, te cilet jo vetem qe nuk distancohen, por ne nje mase, levrojne po ate ideologji raciste e te dhunshme neper diskutime e komente aty. Mua thjesht me beri pershtypje ne fjalen tende rreshtimi i sakte i eufemizmave, qe fshehin tensionin e sakralizimit te ca emertesave konvencionale, rreshtim qe ka nje kopirajt te caktuar dhe eshte pjese e gjuhes se brendshme te nje qarku te caktuar ideologjik; meqe diskutojme, pyeta mos je nga ai qark, dhe, ndonese nuk ke fare pse pergjigjesh, ti ma dhe nje pergjigje. Falemnderit!
Ketu ne kete diskutim mund te kete persona me axhenda disa here me radikale se ajo e organizates pas vargmal.org, por sic e thashe, identitetet private te gjithkujt prej nesh ketu jane te parendesishme, besoj, deri kur nuk tradhetohen prej termash apo idesh te papranueshme: atehere nisin e behen interesante per vezhgim dhe mbajtje qendrimi. Personalisht nuk mendoj se nje fashist meriton respekt ne diskutim; me teper se kaq: mendoj se duhet braktisur cdo tavoline ku ulet nje fashist. Nese dicka me detyron te rri ne tavoline me nje te tille, dhe ky ne nje diskutim iks ndan te njejtin qendrim me mua (psh. sot eshte e marte, Kuba eshte ishull etj.) detyra ime eshte ta pergenjeshtroj brenda mundesive, ne mos, te shpreh qarte distancim nga ai, thjesht per higjene.
Paske probleme te medha. Vazhdo shiko endrra me fashiste, rraciste, qarqe te caktuara ideolgjike e grupe armiqsore qe ti i demaskon. Shkembimi jon mbaron ketu.
Trego shoket!
Nuk mund të neglizhohet mënyra sesi funksionon shteti shqiptar sot, e kjo mënyrë funksionimi të mos merret parasysh.
Së pari, në Shqipëri, nuk ka meritokraci në vendosjen e marrëdhënieve civile mes qytetarëve. Diferencimi është disa llojesh. Është diferencim politik, krahinor, fetar akoma edhe kulturor. Përzgjedhjet në administratë bëhen përmes militantizmit, tribalizmit dhe rryshfeteve. Kjo reflektohet në gjendjen sociale që kalon vendi. Krimi po bën kërdinë gjithandej, çka është tregues se marrëdhëniet e vendosura në këtë mënyrë, nuk kanë realizuar një ekuilibër social, dhe pasojat do të duken, sado tani janë të fshehura e të nëndheshme. Fakt tjetër është që kryefjala e vendosjes së këtyre marrëdhënieve, quhet DHUNË. Gjithçka realizohet me dhunë, ose e ka komponent të rëndësishëm realizues. Zgjedhjet janë të dhunshme, protestat të dhunshme, vendosja e hegjemonisë, e dhunshme. Pa u shkëputur ky komponent në vendosjen e marrëdhënieve sociale mes njerëzve, nuk mund të flitet për bashkim kombëtar paqësor.
Tribaliteti është dukuri që gjithashtu nuk duhet neglizhuar. Fakt për këtë, është festa e madhe që përjetoi qyteti i Skraparit pas dhënies së “pafajësisë” të Metës. Shteti shqiptar, nuk arrin të përballojë me sukses as migrimet e brendshme dhe zhvendosjen e ekuilibrave për shkak të tranzicionit.
Nga ana tjetër, po vihen në pyetje dhe po rikonsiderohen simbole të unitetit të të gjithëve, siç janë gjuha standarte, rishikimi i historisë etj. Nuk do kishte vend që të synonte unitetin, pa ZGJIDHUR këto çështje përfundimisht. Dhe këtu nuk dua të them se thjesht diskutimi për këto tema nuk duhet bërë, por them se i duhej dhënë zgjidhje tashmë.
Është tepër naive që dikush të mendojë se bashkimi kombëtar do të shërbejë si një deux ex machina e me të do të zgjidhen të gjitha çështjet më sipër. Niveli i politikanëve dhe po ashtu i njerëzve do të mbetet siç është, pra tribal, mënyra e zgjedhjes së tyre në poste, do të jetë po ajo. Situata do të jetë e njëjta, në mos më keq. Unë hamendësoj se një bashkim i mundshëm imediat, do të thellonte diferencat. Kush realisht kërkon bashkim kombëtar, do e gjente rrugën në vendosjen e meritokracisë, institucioneve, dhe sidomos qytetarisë, kaq shumë të munguar.
Mua me duket se ne qendrimin tend Xhaxha ka nje kontradikte. Rilindja Kombetare ketu perfytyrohet si produkt dhe mall konsumi vetem i shqiptareve te Shtetit Shqiptar, ndersa shqiptaret e Kosoves nuk kane gatur diçka nga ky brume dhe nuk e kan ngren me shije kete buke. Tek shkrim i cili u be sebep per debat, ju i shihni shqiptaret si dy entitete qe ne kohen e Perandorise Osmane ku te perbashket paskan vetem perpjekjen per shkeputje, por kjo lloj lufte fare mire mund te na bashkoj dhe me bullgaret e sllave te tjere antiosmane. Siç ju e dini fort mire, produkti kulturor i Rilindjes keshtu sic e njehni ju dhe une eshte amplifikuar tek shqiptaret e Shqiperise pas krijimit te shtetit ne fjale, fale kjo klimes dhe kushteve te krijuara qe ja mundesonin shtetit te ri propagandimin dhe sistemimin e kontributeve te hershme dhe krijimin e atyre te rejave. Kete mundesi shqiptaret e matan kufirit ne kushtet e terrorit serb nuk e kan pasur, por me aq mundesi per perthithje kane perqafuar çdo produkt qe ju eshte servirur nga institucionet dhe personalitetet e shtetit ame. Ju ngelet ju te argumentoni shtrirjen gjeografike te impaktit te ketij produkti kulturore nder shqiptaret e para 1913, ku ngjiti ai me shume e ku jo. Gjithashtu te argumentoni se pse muslimanet e ketej kufiri i pakan perthithur me lehte kontributet kulturore te te krishtereve, dhe ata te Kosoves me ngadale, a ka ndonje dallim antropologjik midis ketyre bashkndaresve te te njejtit besim ( nese deshironi)? A rishikohet ose jo ideologjia e Rilindjes nen optiken e metodologjive te reja, kjo per mua nuk eshte e varur nga bashkimi i shqiptareve, kushdo eshte i lire te elaboroje kritike serioze dhe rivlersime sipas takatit mbi çdo teze.
Ketu cuditerisht ngaterrohet produkti kulturor i Rilindasve me besimin e tyre personal. Nese shumica e tyre farketuan ate qe quhet idologjia kombetare, pavarsisht besimeve te tyre, kjo para se gjithash per t’u dalluar ndare politikisht nga Perandoria Osmane, askush prej tyre nuk ka ber thirrje per turkofagi dhe zhdukje te trashigimise kulturore osmane nder ne.
Ketu meret e mirqene se dizenjimi i Shtetit Shqiptar te 1913 duhet medoemos te kishte keto shifra ne perhapjen fetare ne popullate, dhe kjo per te ruajtur nje harmoni ndermjet tyre. Lind pyetja po ata qe mbeten jashte per c’fare projekti u lan matane, per çshqiptarizim, çislamizim, apo genocid. Mua me rezulton nje kokteil i te trejave.
Neqofte se dasite e shqiptareve jane dhe dasi fetare, (nuk di se ku e mbeshtet) atehere ato tre pasojat te cilat i kam rreshtuar me lart i kane kerkuar dhe ata te cilat nuk ndajne te njejten fe me shqiptaret e Kosoves. E nese eshte keshtu, atehere mua si shqiptar me shtohet kembengulja per tu bashkuar me bashkfetaret e mij te Kosoves(pasoj e dasise), te cilet ironikisht megjithese shkojne me shpesh ne xhami jane dhe shqiptare, dhe me patriote se ate qe kane brektisur tempujt per t’u ndjere thjesht “shqiptar”.
Tema është shumë e gjerë për t’u shteruar me një koment, madje edhe me një koment të gjatë.
Dua vetëm të shtoj se bashkëjetesa mes shqiptarësh të feve të ndryshme ka qenë realitet në Shqipëri, por jo dhe aq në Kosovë; meqë në Kosovë nuk ka shqiptarë ortodoksë, madje sot e kësaj dite shumë kosovarë e kanë të vështirë, në mos të pamundur, që ta pranojnë shqiptarin ortodoks si “shqiptar safi.”
Do të më thuash, si e provon këtë. Të përgjigjem: është një realitet që e sheh dhe e ndien në çdo forum ku trajtohen çështje të raporteve mes kombit dhe fesë.
Sërish, për folklorin patriotik të Kosovës, ortodoksia u përket serbëve dhe grekëve (serbo-grekëve, siç i quajnë ndonjëherë) dhe luftohet si e tillë; në një kohë që në Shqipëri shumë njerëz e dinë se pa ortodoksët shqiptarë dhe vllehë Rilindja kombëtare nuk do të kish ekzistuar.
Çështja është se ortodoksët shqiptarë (po i quaj kështu për nga prejardhja dhe rrënjët, nuk marr parasysh sa fetarë dhe praktikues të fesë janë vërtet) janë rrënjosur mirë në elitat e sotme, sidomos kulturore të Tiranës, pa folur për Jugun; dhe kanë edhe një traditë të tyren disa shekullore, ku përfshihet edhe bashkëpunimi i ngushtë me bektashinjtë. Fakti është një gjirokastrit ose korçar mysliman bektashi merret vesh më mirë me një ortodoks shqiptar ose vlleh, sesa me një shqiptar mysliman sunit të Kosovës (sërish, me etiketat fetare kam parasysh fillesat kulturore dhe sociale, jo praktikën fetare si të tillë).
Arsyet për këtë duket sikur janë gjeografike – Jugu përballë Veriut; por në të vërtetë kanë të bëjnë më shumë me vitet (dekadat) e kaluara së bashku, si qytetarë të të njëjtit shtet shqiptar, që kanë shkuar në shkolla shqipe, me një traditë njëshekullore, dhe që kanë jetuar së bashku, sidomos në kryeqytet. Ka miqësi të forta që luajnë rol, ka martesa të përziera, ka kujtime dhe eksperienca që nuk shlyhen dot.
Nga të gjitha këto, jo vetëm Kosova, por edhe krejt Shqipëria e veriut, me përjashtim të Shkodrës (qytet) dhe deri diku të Lezhës, ka qenë de facto e përjashtuar – por unë nuk e përcaktoj dot sa ka qenë ky përjashtim produkt i rrethanave të zhvillimit social (veriu shumë i prapambetur, sot e kësaj dite), dhe sa pasojë e politikave diskriminuese të regjimit komunist.
Sot Veriu po kthehet me fanfarë të madhe si protagonist në skenën shqiptare, për shkak të forcës politike që ka, por ky kthim nuk mbështetet me ndonjë prapavijë kulturore për të qenë, as me ndonjë prapavijë ekonomike – dhe kjo përbën arsye të fortë për t’u shqetësuar; meqë krijon fërkime dhe tensione të mëdha me atë pjesë tjetër të shqiptarëve, që po e shohin qendrën e rëndesës të shqiptarisë t’u lëvizë mu para syve të tyre, edhe pse e ndiejnë veten si trashëgimtarë me të drejta të plota të shqiptarisë së Rilindjes dhe të asaj tjetrës, të shekullit XX.
Në mendjen time, unë vazhdoj ta interpretoj këtë zhvillim si një stad të ri në përplasjen tektonike, mijëravjeçare tashmë, të Kishës së Lindjes me Kishën e Perëndimit; me myslimanët të kapur në mes të një lufte që, në fakt, nuk është tyrja. Por mos më kërkoni ta argumentoj një paranojë të tillë, se nuk e bëj dot.
[QUOTE] madje sot e kësaj dite shumë kosovarë e kanë të vështirë, në mos të pamundur, që ta pranojnë shqiptarin ortodoks si “shqiptar safi.”[/QUOTE]
Po, e vertete sic eshte e vertete qe shume shqiptare ortodokse e kane te veshtire te pranojne shqiptarin e Kosoves si shqiptar safi, apo me keq shqiptarin pertej shqiperise se mesme si shqiptar safi.
Postuesi theollogos hedh tezen qe jo vetem shqiptaret ortodokse por te gjithe shqiptaret toske kane nje antagonizem me shqiptaret gege (qofshin keta prej Kosove apo prej Mirdite i bie fjala). Theollogos thote qe shqiptaret toske ndihen me shume afer grekeve se sa ndonje shqiptar geg. Ca do thote kjo? Sa jane ne numer keto grupime? A perbejne keto grupe realisht pengese ndaj bashkimit kombetar?
[QUOTE]në një kohë që në Shqipëri shumë njerëz e dinë se pa ortodoksët shqiptarë dhe vllehë Rilindja kombëtare nuk do të kish ekzistuar.[/QUOTE]
Cdo kush me sado pak dije mbi rilindjen kurre s’do ta mohonte kontributin e madh te shqiptareve ortodokse ne rilindjen kombetare, ne formimin e ideolgjise kombetare shqiptare shtet formuese, ne perpjekjen per pavaresim politik, gjuhesor, ekonomik, e kulturor nga Osmanllinjte. Nga ana tjeter, rilindja, perpjekja per pavaresi, nacionalizmi shtet formues i shqiptareve s’do kishte kuptim pa Lidhjen e Prizerenit, Lidhjen e Pejes, Haxhi Zeken, Iljas Dibren, Idriz Seferin, Isa Boletinin, Hasan Prishtinen, Bajram Currin, kryengritjet e 1910 e 1912 etj etj.
[QUOTE]Fakti është një gjirokastrit ose korçar mysliman bektashi merret vesh më mirë me një ortodoks shqiptar ose vlleh, sesa me një shqiptar mysliman sunit të Kosovës (sërish, me etiketat fetare kam parasysh fillesat kulturore dhe sociale, jo praktikën fetare si të tillë).[/QUOTE]
Po e marrim te mireqene kete pohim. Si e pengon kjo gje bashkimin kombetar? Mos valle bashkimi do e detyronte gjirokastrin mysliman te mos merrej vesh me me shqiptarin ortodoks apo vllehun?
[QUOTE]Arsyet për këtë duket sikur janë gjeografike – Jugu përballë Veriut; por në të vërtetë kanë të bëjnë më shumë me vitet (dekadat) e kaluara së bashku, si qytetarë të të njëjtit shtet shqiptar, që kanë shkuar në shkolla shqipe, me një traditë njëshekullore, dhe që kanë jetuar së bashku, sidomos në kryeqytet. Ka miqësi të forta që luajnë rol, ka martesa të përziera, ka kujtime dhe eksperienca që nuk shlyhen dot.[/QUOTE]
Dakort. Keto gjera ama e kane pasur fillesen e tyre midis shqiptareve te shqiperise dhe atyre te kosoves qysh heret mbas renies se sistemeve komuniste, me ardhjen e kosovareve si turiste verore ne plazhet e Durrsit. Me kalimin e kohes, sidomos mbas luftes ne Kosove, pavaresimit te saj dhe ndertimit te rruges se kombit keto lidhjen jo vetem qe jane bere te shpeshta, por jane zgjeruar ne shume fusha. Kosovaret tashme nuk e shohin Durrsin si destinacionin e fundit te tyre, por ata kane arritur deri ne piken e zoterimit te bizneseve ne vende si dhermiu. Nga ana tjeter ka plot shqiptare te perendimorit qe studiojne, punojne e jetojne ne Kosove. Ka arritur deri aty sa nje shqiptar tosk i vendosur ne Tiranen melting pot, te behet pjese e kryesise se VV-se ne Prishtine. Nje nga televizionit kombetare te perendimorit ka filian te tijin ne Kosove. Martesat, miqesite, mardheniet e punes e biznesit lulezojne ne menyre te qendrueshme dhe te vazhdueshme. Brezi 30 e poshte sidomos, nuk i ka te theksuara keto ndasite krahinore, dialektore e fetare. Ata e shohin veten fillimisht si shqiptare, dhe e shohin si drejte natyrale aspiraten per bashkim politik kombetar. Bashkimin ne arsim, kulture, art, muzike, ekonomi etj. ata tashme e zhvillojne dhe pa ndihmen e iniciativave institucionale.
[QUOTE]por ky kthim nuk mbështetet me ndonjë prapavijë kulturore për të qenë, as me ndonjë prapavijë ekonomike[/QUOTE]
A mund ta shtjellosh me teper kete?
Ke bërë shumë pyetje më lart, të cilave nuk kam mundësi t’u përgjigjem (pa shkruar një libër të tërë).
Gjithsesi, kur thua:
e ke gabim. Shqiptarët ortodoksë kurrë nuk e vënë në dyshim ‘shqiptarinë’ e kosovarit – sepse shqiptari i Kosovës nuk ka ç’të jetë tjetër.
Përkundrazi, në folklorin jugor të kafeneve ka një prirje për ta konsideruar kosovarin si të trashë, malok, të pagdhendur, bombastik, rrenacak, dinak dhe të pabesë – çka është e gabuar në vetvete, por gjithsesi nuk ka lidhje me përkatësinë etnike, sa kohë që malokët, dinakët, bombastikët, rrenacakët, të pagdhendurit, të trashët dhe të pabesët folklori jugor i gjen me bollëk edhe brenda kufijve të Shqipërisë, sidomos në Shqipërinë verilindore.
Dukuri të tilla janë relativisht të padëmshme; i ndesh në çdo kulturë, sidomos të shprehura në stadiumet e futbollit (mu atje ku kërkon të investojë politikisht AKZ-ja). Them janë të padëmshme, sepse ato i kultivon ajo pjesë e popullatës e cila nuk luan asnjë rol në zhvillimet kombëtare dhe që mund të manipulohet politikisht me një karamele të vetme.
Përkundrazi, dallimet (diferencat) në kulturën e bashkëjetesës me diversitetin janë të rëndësishme; dhe kam frikë se kosovarët, për arsye historike (dhe ndonjëherë histerike), e kanë parë këtë diversitet, dhe vazhdojnë ta shohin, si kërcënim për integritetin kombëtar. E përkthyer në terma të thjeshtë, kjo do të thotë se një shqiptar me emrin Vangjel do të përfundojë i vështruar shtrembër, dhe kjo nuk mund të tolerohet në asnjë instancë, madje as në kafene.
Meqe po flasim nga pikepamja dhe eksperienca personale, po te tregoj nje ndodhi jo shume te larget time. Para krishtlindjeve u gjenda ne nje tavoline shqiptaresh ne nje restorant me rastin e ditelindjes te dy vajzave. Tavolina ishte e perbere ne pjesen derrmuese te saj nga shqiptare ortodokse nga Korca, Pogradeci dhe rrethinat e Korces. Nuk e di se si, por u hap muhabeti mbi perkatesine shqiptare apo jo te kosovareve. Pervec meje, dhe nje vajze ortodokse nga Korca, qendrimi i te gjithe bashkebisedueseve te tjere ishte qe kosovaret s’ishin shqiptare (arsyet pse ishin te ndryshme). Cudi gjithashtu, qe nga ca bashkebisedues qendrimi i joshqiptarise te kosovareve shoqerohej edhe me ato konsideratat qe ti permende me siper.
Xhaxha shqiptaret ne teresine e tyre e shohin njeri tjetrin shtrember per 1001 arsye, por s’besoj se ky eshte argument kunder bashkimit.
Meqe ra fjala, njoh nje djale te quajtur Petraq, ortodoks nga bregu ketej nga une qe te pakten ne menyre siperfaqesore e deshmon perkatesine e tij fetare rendshem me kryqe ne qafe e te tatuazhuar (e sakte si folje ne shqip kjo?) qe grupin shoqeror te ngushte e ka te perbere nga kosovare, strugane, tetovare e krajane qe gjithashtu siperfaqesisht jane goxha krenare per perkatesine e tyre myslimane.
Me siguri keta nuk jane perfshire ne sondazhin e Gallup-it.
artikulli, me duket mua, me shume kujton disa prej problematikave qe mund te hasen ne kete “projekt” per bashkimin e dy shteteve dhe dy “popujve”, qofshin keto probleme te natyres politike, etnike etj… Por me shume se probleme qe lindin gjate “zbatimit” te projektit, keto probleme do te ndeshen pas “realizimit” te projektit. E per keto lipset te mendojme….
Mund te diskutojme gjere e gjate pambarimisht per motivet qe bashkojne apo ndajne dy popuj, e nuk biem dakord, por duhet te biem dakord se cfare i mban bashke dy popuj… e per kete shtrohet pyetja mbi trashegimine historike… sa e forte eshte tradita kulturore dhe pervoja politike-shteterore te na mbaje bashke (nese bashkohemi)?
Une kundershtoj xhaxhain ne nje pike: historia krijohet… nuk eshte nje tufe faktesh e nje narrative (rrefim) e ngrire a futur e ngurtesuar ne kasaforte xhami per t’iu referuar sa here i kthejme koken. Historia eshte nje rrefim qe ndryshon sa here i referohemi. Faktet dhe interpretimi ndryshon sa here i veshtrojme. Historia manipulohet dita-dites, ndryshohet, “permiresohet” politikisht pikerisht per te justifikuar te tashmen, e pergatitur per te ardhmen.
Ashtu sic krijuan kete histori, te ciles ne i referohemi, e pak pika te perbashketa gjejme me ate te Kosoves. Do ta ndryshojne prap, per te krijuar nje tradite tjeter politike, nje tjeter pervoje te shtetit. Duke ndryshuar te tashmen, ne ndryshojme njekohesisht te kaluaren. Do te dalin e te thone se kemi qene bashke, edhe pse ndare ne dy shtete. E do rremojne ne arshiva e do gjejne citate, dokumente jashte e brenda kontekstit, do te shkruajne libra e do te filmojne dokumentare, intervista e te tjera, e te nesermen e bashkimit do te gdhihemi me nje tjeter histori.
Rrihni uje ne havan dhe tregohuni te mencur kur nuk keni asnje gje ne dore. Rilindasit kenduan per historine por ishte lidhja e Prizerenit me arme ne dore qe na dha lirine e pamvaresine. Me pas histori eshte e hidhur dhe si afrohetasnje vendi ne bote perpara turqve( Ilire dhe te Krishtere) dhe mbas turqve(muslimane) Mbas Ismail Qemalit perfunduam tek princ Vidi, Zogu, Enveri dhe Sala qe nuk eshte as mish as peshk, as demokrat e as tiran. Tani Shqiperia ka humbur patriotismin midis shqipetareve brenda vendit, ata qe jane jashte s’kane asnje gje ne dore por vec te qajne per patriotism duke rrahur gjoksin.
Sa grupe kombetare per bashkim ka ne Shqiperi dhe jashte saj, per te ngritur ndergjegjen kombetare;si duket vetem nje, dhe ai nuk eshte i sakte??
Vazhdoni te grini sallate e te shpjegoni arsye mbas arsyesh dhe te sillni shembuj mbas shembujsh ne fund te fundit seicili tregon vetveten dhe vanitetin e tij. U ngopem me diskutime, mendime dhe proposime per 70 vjet, 50 me Enverin dhe 20 me Salen!! Sa grupe per bashkim kombetar ka ne Kosove!! SIc duket jo shume ose fare pak. Kjo duhet te jete karakteristika kryesore dhe jo sa muslimane ka ne Shqiperi???
””Brezi 30 e poshte sidomos, nuk i ka te theksuara keto ndasite krahinore, dialektore e fetare. Ata e shohin veten fillimisht si shqiptare, dhe e shohin si drejte natyrale aspiraten per bashkim politik kombetar. ””
Une ndarjen ne Shqiperi do e beja keshtu, mesa kam verejtur
55-75 vjeç jane ne shumice kunder bashkimit.
35-55 vjeç hahen po me nje avantazh kunder
15- 35 vjeç jane ne shumice pro bashkimit
Meqe jemi popull me moshe mesatare mjaft te re, kjo shumica e brezit te ri, ben edhe diferencen.
Ajo qe verehet nga kjo ndarje eshte se ata qe jane me afer ne kohe vitit 1912, jane paradoksalisht kunder, dmth meqe ndarja nuk ishte aq e thelle ne pune vitesh, teorikisht duhet te ishin ata me se shumti pro.
Brezi i ri nuk i jep peshe te madhe ndasive fetare, krahinore e dialektore, ata qe u japin i ke kunder. Po keshtu dialektika politike komuniste-antikomuniste u tingellon si e huaj ose si metafizike.
Brezi i ri me pak fjale, po kryen nje revolucion pa e ditur fare qe eshte revolucion, thjesht duke mos riprodhuar perçarjen, po kultivon bashkimin.
Duke mos riprodhuar perçarjen, perveçse ne forma te zbehta , me shume makiaveliste e ad hoc, per ndonje vend pune gjekundi, duke i shkelur syrin une jam qe andej, kam kete fe, kam pase gjyshin ashtu, keta vevetiu shkojne drejt bashkimit.
Ne fakt e gjen te veshtire te konceptoje pse shqiptaret nuk duhet te kene nje shtet, dmth per cilat arsye ? Feja ? Ai te thote, ore je ne metro apo jo ?
Perndryshe ata nga 55-75 vjeç, nuk se kane ndonje argument, thjesht klishe te vjetra qe burojne nga perçarja, dmth edhe sikur ta argumentosh e ‘ta mundesh’ do te thote si Mato Gruda ‘ate pune e di une’.
Prandaj me shume se urtesise se pleqve, qe eshte thjesht urtesia e perçarjes, i duhet besuar urtesise se kohes, e cila na vjen nepermjet rinise ne forme aguridhe e kryeneçe te moskonceptimit te perçarjes.
Shkaterrimi i strukturave qe riprodhojne perçarjen dmth fete, krahinat, fiset e medha, dialektika komuniste-antikomuniste dhe dobesimi i dallimeve dialektore, do te sjellje ne menyre te natyrshme mbizoterimin e parimit te bashkimit.
Une parashikoj revolucion te pashembullt dhe unik ne historine e shqiptareve.
””e per kete shtrohet pyetja mbi trashegimine historike… sa e forte eshte tradita kulturore dhe pervoja politike-shteterore te na mbaje bashke (nese bashkohemi)?””
Kjo eshte shume artificiale sepse paradoksale. Do te thote qe te therrasesh historine e njekohesisht te mos e njohesh.
Shtet-kombet nuk kane asnje eksperience ndarjeje, prej gerryerjes se brendshme kur kombi = etnine. Gerryerja vjen kur kemi disa etni dhe nacionalizma perkates. Ne keto raste duhet shume trashegimia historike, psh Zvicren e mban gjalle trashegimia historike, perndryshe nese etnite zvicerane prodhojne nacionalizmat perkates, Zvicres i vjen fundi. Ajo e ruan me modele absurde e krejt jashtekohore unitetin, si psh zbori. Zviceranet qe s’kane asnje armik, bejne zbor te pashembullt, me keq se ne ne kohe te xhaxhit.
Rasti i Bosnjes, shpesh i eshte mveshur thjesht fese, kur ne fakt boshnjaket nuk kane qene asnjehere serbe apo kroate, dmth jane me shume te ngjashem me malazezet, me nje fillese etnike te dallueshme nga serbet e kroatet.
Sot po pesojne gerryerje Spanja, Belgjika, Britania dhe me pak Franca (rasti i Korsikes), jo se s’kane trashegimi historike, thjesht kane ‘kombe’ disaetnike, ku etnite nuk jane perzier si ne SHBA, po kane territoret e tyre, gjuhet e tyre.
Kanadaja po ashtu ka gerryeje te vazhdueshme, aq sa me duket e pashjegueshme qe Kebeku nuk eshte ende shtet me vete, ne kuptimin sovran, se si e atille funksionon provinca.
Perndryshe shtetet etnike nuk paraqesin asgje problematike me rendesi, tek tuk ngrene koke krahinizmat meqenese siç thone ‘çdo politike eshte lokale’.
Polonia ka qene e ndare per 120 vjet ne 3 shtete, Rusia, Prusia/Gjermania e Austria(-Hungaria), nuk i ka sjelle asnje problem ndarja.
Por edhe sikur 1000 vjet te rrije e ndare nje etni, nuk perben asgje problem ne rast se ekziston vullneti dhe gjate ketyre 1000 vjeteve nuk jane formesuar 2 gjuhe te ndryshme, te dallueshme qartazi.
Keto muhabete duken paradoksale ne kendveshtrimin e bashkimit europian. Ne nje kohe qe synohet bashkimi ne nje shtet i 30 shteteve me 40 etni te ndryshme, eshte qesharake t’i kundervihesh bashkimit te shqiptareve me ndonje argument.
A nese kundershtimi vjen nga ata qe nuk duan t’i ndiejne eren BE-se, hajde mo edhe hahet, por kur sheh qe kundershtimi vjen nga ata qe duan BE-ne, kjo eshte vertet per t’u shqyez gazit, ose si thote populli, te dhitesh se qeshuri.
Hyllin thote se: “15- 35 vjeça[aret] jane ne shumice pro bashkimit”.
Nuk dua te te kundershtoj Hyllin, packa se si kundershtim do te perceptohet, sidoqofte nuk eshte ky qellimi im; uroj madje ta kem gabim.
Problemi eshte se, empirikisht, verejtja jote mua me rezulton e gabuar ne terma absolute. Praktikisht, deshiren per bashkim me Kosoven une e kam testuar me me shume se 800 individe te kesaj grup-moshe, madje pas nje parapergatitje me fryme idealiste-patriotike. Produkti ka qene nje “jo” masive (e spikatur vecanerisht tek femrat, pa dallim). Te vetmit zera kunder, ne menyre interesante, kane qene te djemve me origjine tropojane. Nje pjese e mire kane heshtur, pa kundershtuar (me gjase nuk kishin nje mendim te formesuar).
Trupa e mesiperme nuk eshte e perqendruar, por e shperndare ne disa universitete, ne periudha kohore te ndryshme (keto 4-5 vitet e fundit).
E perseris Hyllin, “jo”-ja ka qene masive, mbytese. Motivimi i ketij qendrimi eshte denigrues. Qasja eshte superiore, por e pajustifikuar (pasi jane nxitur prej meje te shpjegojne se perse keta “tanet” ndiheshin me te mire se ata “te tjeret”, nuk kane ditur te thone gje).
Nga ana tjeter, po aq interesante eshte se “jo”-ne e kam verifikuar edhe tek studente kosovare, me thene te drejten ne perqindje shume me te reduktuara, por jo te paperfillshme.
Perkundrazi, ne nje tjeter brez – timin (30-40 vjecare), djem dhe vajza te edukuar te Kosoves, jane shume me te ekulibruar dhe (ndoshta pasi kane nuhatur nga eksperiencat e tyre te meparshme aromen e mospranimit) jane bere me te permbajtur ne lidhje me pergjigjen e pyetjes “a mendoni se Shqiperia e Kosova duhet te bashkohen?”.
Ndersa vetem nje prej tyre me ka refuzuar prere (nje bukuroshe bionde qe ishte fejuar me nje kanadez), te tjeret jane pergjithesisht tek ideja “le te forcohet edhe disi me shume Kosova ne te gjitha aspektet, pastaj duke pare duke bere”. Nuk e di pse me kjo pergjigje me ka ngjasuar me nje “jo” te kamufluar.
Per ta bere historine e gjate te shkurter: kam pershtypjen se, ashtu sic thote Ulysses, thjesht po rrahim uje ne hava.
Por me mire keshtu, sesa te mos flasim fare per kete.
Eshte kategori e madhe 15-35 vjeç, sidoqofte kjo perqasja ne terma superioriteti eshte ‘e vjeter’ dhe nuk them jo.
Ne vija te trasha perveç perceptimit nisesha nga sondazhi ku dalim 63% pro, nga sondazhet e ndryshme on-line ku shkon ne 70% e siper dhe ngaqe mbi 55 vjeç pro, nuk para kam pare.
Nuk di ta specifikoj kete grup 15-35, ne kuptimin qe aty ka me shkolle te larte e me te mesme ose edhe me 8 vjeçare, nga shtresa te ndryshme shoqerore, fshat-qytet etj, normalisht ka me shkolle te larte qe kane pesuar nje denacionalizim te ndjeshem, sikunder ka me 8 vjeçare qe mbahen fort pas fisit, krahines etj.
po ta merret i mireqene ky sondazh si perfaqesues te grupit 15-35 vjeç do duhet te hedhim poshte gjithe sondazhet.
Sondazh i Gallupit nga 2010-ta.
Gallup: Shqiptarët për idenë e Shqipërisë Etnike
(…)
Surpriza e këtij sondazhi është Maqedonia, ku janë pyetur nëpërmjet sondazhit rreth 1.000 persona, prej të cilëve 66 për qind ishin maqedonas dhe 25.7 për qind ishin shqiptarë. Por idenë e bashkimit të trojeve shqiptare me Shqipërinë e kanë përkrahur 51.9 për qind e të intervistuarve, çka do të thotë se një pjesë e mirë e maqedonasve janë shprehur pro kësaj ideje. Ndërkaq 35.1 për qind e kanë kundërshtuar, 9.1 për qind janë përgjigjur se nuk e dinë dhe 3.7 për qind kanë refuzuar të japin mendimin e tyre.
(…)
Sondazhi ka dhënë edhe rezultate mbi rajone të veçuara, duke treguar se cilat janë zonat që janë më shumë pro dhe cilat janë ato që e kundërshtojnë Shqipërinë Etnike.
Në ndryshim nga sa mund të pritej, Shqipëria nuk ka ndonjë ndryshim Veri-Jug në këtë aspekt, por është Shqipëria e Mesme ajo që, ndonëse është pro, ka një numër të konsiderueshëm personash që e kundërshtojnë bashkimin.
Kështu, në Shqipërinë e Veriut, 68.5 për qind janë pro, përkundrejt vetëm 23.1 për qind kundër (74.8 dhe 25.2 ndër ata që kanë dhënë mendim), përafërsisht e njëjtë me Shqipërinë e Jugut, ku 65.6 për qind janë pro dhe 26.2 kundër (71.5:28.5). Ky hendek ndryshon kur vjen puna në Shqipërinë e Mesme ku vetëm 53.8 për qind janë shprehur pro Shqipërisë Etnike dhe 37.7 për qind janë shprehur kundër.
Në Maqedoninë Veriperëndimore që ka shumicë shqiptare, 66.5 për qind janë pro dhe 22.2 janë kundër, ndërsa në pjesën tjetër 34.3 për qind janë pro dhe 50.7 për qind janë kundër.
Për sa u përket kryeqyteteve, ato nuk variojnë shumë nga njëra-tjetra. Në Tiranë 62.4 për qind janë shprehur pro dhe 30.6 për qind janë shprehur kundër, jo shumë larg perceptimit në Prishtinë ku 69.7 janë pro dhe 25 për qind janë kundër. Në Shkup 41.2 për qind janë shprehur pro, 8.8 për qind kundër, ndërsa 41.2 për qind kanë zgjedhur “Nuk e di”.
Sipas sondazhit, të moshuarit nuk janë dhe aq të dhënë pas kësaj ideje, pasi në grup-moshat mbi 55 vjeç, vetëm 54.2 për qind janë pro bashkimit dhe 40.7 për qind janë kundër.
Në të kundërt, nëse nesër do të ishte një referendum, grup-mosha 15 me 24 vjeç do të votonte 72.2 për qind pro, ajo 25 me 39 vjeç, 71.3 për qind pro dhe personat ndërmjet 40 dhe 55 vjeç do të votonin 71.2 për qind pro. (INA)
http://www.ina-online.net/Default.as…4362df179&ln=3
Respektoi pak te pranishmit duke u dhene linkun e sakte, se ky qe ke vene ti nuk te shpie askund:
“Faqja qe kerkoni nuk egziston!
Faqja qe keni kerkuar nuk egziston ne server per momentin, ju lutemi te provoni te kerkoni ne Arkivin tone
Nese mendoni se faqja duhet te jete ketu ju lutemi kerkoni Arkivin
Kthehu te ballina”
(sic)
Ti ne fakt linkun mund ta keshe marre ne formen qe gjendet ketu:
http://vargmal.org/dan5555#post21004
Qe nga menyra e redaktimit dhe deri tek pikesimet ndarese, citimi eshte 100% i njejte grafikisht me ate qe shfaqet ne fund te kesaj “dane”, (hiq tabelen)
http://vargmal.org/dan5555
Sic dihet dhe shihet, Vargmal.org eshte nje faqe raciste, profashiste dhe prej terminologjise qe ti perdor, prej materialeve qe citon, ti dukesh si perdorues i kesaj faqjeje i Pakapshem. Kjo nuk te ben detyrimisht fashist, asnjehere, se edhe une sapo e perdora vargmal.org-un dhe une vjell nga fashistet
Mos u genje nga propaganda dhe dizajni i vargmalit vella: nuk kane per ta bashkuar shqiptarine fashistet, fashistet do ta ndajne me tej
Nese po te akuzoj me kot si te pafajshem, pra nese je vertet prej atyre, mos ki turp ta pohosh, nese nuk te duket e turpshme perkatesia.
Faqja nuk mund te punoje per shume arsye, por kjo pak rendesi. Lajmi mund te vertetohet ne shume menyra te tjera.
Ti vazhdo inkuzicion alla komunist per fashistet e rracistet e vargmalit.
Fra mos e merr me kaq te perpjete, nuk ka ekzistuar ndonjehere fashizem shqiptar, perveçse po te quash fashiste kulturen shqiptare, çka do te ishte paradoksale, meqe fashizmi eshte dukuri politike e percaktuar ne kohe. Ta zeme Amerika ka qene historikisht raciste, por kjo nuk e ben historikisht naziste.
Por ka nga ana tjeter qe do e shihnin pozitivisht sikur Hitleri te kish fituar luften, meqe do ekzistonte Shqiperia Etnike, shqiptaret do ishin relativisht te privilegjuar ne nje rend nazist te gjerave, po keshtu modeli ekonomik i Gjermanise ishte shume i leverdisshem edhe per masat punetore, aq sa edhe historiane kundershtare te rrepte te nazizmit kane thene qe sikur Hitleri te kish vdekur ne 1938 ose 1939, para lufte, do kish hyre ne histori si statisti me i madh gjerman i te gjitha koherave (me vetem 5-6 vjet pushtet, do ishte unike ne historine e Gjermanise por edhe njerezimit).
Problemi ne kendveshtrim eshte tek kompromisi, dmth a ja vlen Shqiperia Etnike pa demokraci, nen nje diktature ? Fakti qe ne perjetuam njesoj nje diktature pa Shqiperi Etnike duket se i shtyn nje pjese te thone se me mire nen diktature, por me Shqiperi Etnike, sesa nen diktature dhe me Shqiperi te copetuar.
Kjo gjithsesi ngelet tek kategoria e historise me ‘sikure’, prandaj edhe ndonje forme qe mund te duket nazi-fashiste hyn tek format me ‘sikur’, jo se paraqesin ndonje realitet te mirefillte.
Nazi-fashizmi eshte dukuri perendimore, nuk do te mund te lindte ne asnje qyteterim tjeter, aq me pak ne Shqiperi. Natyrisht perpjekjet tona per te qene perendimore do te mund te sjellin nder te tjera edhe vizionin nazi-fashist, po aq sa perpjekjet tona per te qene perendimore kane sjelle edhe format europiane te neo-marksizmit.
Gjithsesi si neo-nazizmi ashtu edhe neo-marksizmi, nuk perbejne ndonje dukuri per te prishur gjakun, aq me teper qe i pari gjendet ne emigracion , Diaspore dhe zero ne Shqiperi, ndryshe nga neomarksizmi i cili fale atij 45 vjeçari mund te genjeje ndonje nostalgjik.
Nuk ka terren Shqiperia per ndonje konflikt anesor te tipit italian, dmth neomarksiste vs neofashiste, prandaj te mos riprodhojme konflikte te enderruara, teorike, kot sa per te qene edhe ne brenda qyteterimit perendimor.
Ohu ka gjera shume me te rendesishme, dialektika shume me te rendesishme perendimore qe na nevojiten dhe qe mund te na bejne te ndihemi brenda qyteterimit perendimor.
Po s’kemi faj as ne te shkretet, jemi mesuar te bejme gjasme.
Edhe une fola per profashizem ne fakt, ne shume se per fashizem; per nje gjasme si thua ti, e cila gjasme ka qejf te hakerrehet, te kercenoje, te vere ne rresht, te mrekullohet me perralla dhe parrulla, te racializoje shqiptaret sipas krahinave ku banojne, ideve a feve ku besojne, te prodhoje keshtu nga hici urrejtje e reagime mbase te dhunshme e ne fund ta beje qesharake aspiraten normale te bashkimit te shqiptareve, ne mos ta pengoje duke e kriminalizuar kot.
Sa per ate bashkimin kombetar nen Hitlerin, me sikur, apo kollajllekun e te rijetuarit te diktatures per hir te kombit, lejome te cshqiptarizohem per pak e te te them se eshte dem qe e thua: edhe s’fitojme gje, edhe na prish gjakun, edhe prish argumentin qe ngre me pas. Pse duhet marre shembulli vetem me siklete? E keqja e fashizmit nuk eshte se e shan i madh e vogel: zaten ne Shqiperi sot eshte ne mode rehabilitimi me stil i pushtimit fashist ( na sollen Danten dhe na bashkuan me Kosoven): e keqja e tij eshte se kafsheron, eshte e provuar kjo, s’ka nevoje per teorizime besoj. Fashizmi eshte histori, nuk eshte me teori.
Nuk po dua te luaj luftash duke sajuar fashiste ( kur kam qene kalama, ka qene problem te gjeje fashiste per loje), vetem se kur robi ngre doren si une ketu ne diskutim, pro bashkimit te shqiptareve ne nje shtet, karnavali kontekstual qe te ngjitet automatikisht nga pas, te ben te dukesh pak qesharak, dhe nga kjo, pa e kuptuar, behesh pak agresiv.
Fashizmi jo vetëm kafshëron, por edhe ka aftësinë që t’i gjejë kafshët ku janë e ku s’janë, t’i vërë në lidhje mes tyre, t’i bëjë të ndihen mirë në kafshërinë e tyre dhe t’u shpjegojë se kjo kafshëri është, në fakt, virtyti suprem.
Unë mendoj se fashizmi është një gjendje e natyrshme ekuilibri ku synon çdo politikë populiste; lind vetvetiu dhe rigjenerohet pa qenë nevoja për ndonjë përpjekje ose injeksion nga jashtë. Një nga detyrat e politikës së organizuar është që ta mbajë larg këtë murtajë, duke ia shpuar tullumbacet, pavarësisht nëse i fryn të kuqe apo të zeza.
Nejse rendesi ka te mos luftosh me fantazma si ca e ca, dmth ta kesh mendjen ne rregull, pastaj te tjerat rregullohen.
Do të jetë koincidencë, po kur dëgjova të thuash “rregullohen”, nuk di pse më shkoi mendja që fashizmi vetëm te “rregulli” e ka mendjen.
Mbajeni ne mend, keto dy fjale: Pa marre parasysh dijen e padiskutueshme te disa oratoreve ketu, me brengose naiviteti i tejskajshem i disave nga ta. U mungon talenti. Thene me sakte, ate qe ditkan, nuk ditkan dhe ta jetesojne nese u jepet shansi. Pra, behet fjale per mugese talenti.
Une, nje shqiptar i Kosoves, me profesion kimist, nuk jam profet, por per nje gje jam shume i sigurt: Bashkimi Kosove-Shqiperi, jo vetem se do te ndodhe, por ai ka per te ndodhur shume shpejt, jo me larg se dy-tre vjet. E di se shumica, do me quani naiv mua pikerisht nga ky perceptim, por do te bindeni se pkerisht ju jeni te tille: fillimi i vitit te ardhshem sjell nje refleksion te qarte pikerisht ne ceshtjen e bashkimit. Ne, nuk kemi emer tjeter vecse keta qe jemi, dhe te tjeret s’kane mundesi te mos na akceptojne keta qe jemi.
Shendet e lezet te gjitheve!…