Fatos Lubonja shkruan, në blogun e vet Përpjekja, për përhapjen alarmante të shkeljes së ligjit në Shqipëri.
I nisur nga një episod që i ka ndodhur atij vetë në një bar në Tiranë, ku gjithkush e pi duhanin shpenguar, megjithë një ligj tashmë të miratuar për ndalimin e duhanit në mjedise publike, autori arsyeton për shkaqet e kësaj dukurie shqetësuese, duke dalluar së paku dy të tilla: (1) shtetin e dobët dhe të pazotin për të imponuar ligjet që ka vendosur vetë dhe (2) vetëdijen qytetare të pamjaftueshme.
Ligjshmëria në Shqipëri është flijuar në themele të shumë të këqijave sociale dhe politike të atjeshme, të cilat Lubonja në artikull i analizon mirë.
Megjithatë, unë do të shtoja se faktori kryesor i kësaj katastrofe të ligjshmërisë sot nuk është as shteti i dobët, as vetëdija qytetare në shkallën zero, por fakti që ligjet në Shqipëri janë importuar nga kultura dhe sisteme të tjera.
Le të marrim vetë shembullin që sjell Lubonja – të legjislacionit kundër pirjes së duhanit në vende të mbyllura publike. Dihet se ky legjislacion u adoptua nga vende të ndryshme në Perëndim dhe në Lindje pas fushatash intensive të sensibilizimit të opinionit për dëmet shëndetësore dhe sociale të vesit të duhanit.
Kjo fushatë zgjati me dekada të tëra; në të morën pjesë mjekë, opinion-makers, politikanë dhe shoqata të shumta joqeveritare; dhe çka është më e rëndësishme, vendimi për ta ndaluar me ligj pirjen e duhanit në disa mjedise u mor vetëm pasi publiku i gjerë ishte informuar dhe bindur për rreziqet e këtij zakoni për shëndetin e pirësve dhe të së tjerëve.
Përkundrazi, në Shqipëri ligji në fjalë erdhi i paketuar, me air mail, në kuadrin e homologimit të ligjshmërisë me atë të vendeve të tjera; nuk lindi si pasojë e një domosdoshmërie të përjetuar dhe të pranuar, por përkundrazi, ai vetë u përjetua si shprehje e arbitraritetit të organit ligjvënës dhe sidomos të autoritetit ndërkombëtar.
Me fjalë të tjera, ligjshmëria sot në Shqipëri është mekanike, jo organike; prandaj edhe qytetarët e shpërfillin, sepse e perceptojnë si të huaj ndaj interesave të tyre; ndërsa shteti ngurron ta imponojë me forcë, sepse nuk është i motivuar.
Unë jam pothuajse i bindur se shkak kryesor i paligjshmërisë në Shqipëri, sot, është faktori ndërkombëtar.
Kjo bëhet aq më tepër shqetësuese në rrethanat kur shkelja e ligjit bëhet aq masive, sa nuk ka më kuptim as ta quash të tillë. Një njeri që pi duhan në një lokal ku duhani është i ndaluar mund të ndëshkohet duke u nxjerrë nga lokali; sikurse një rrugaç që thyen një vitrinë dyqani me gur mund të ndalohet nga forcat e rendit. Përkundrazi, kur të gjithë klientët pinë duhan, ose kur xhamat i thyen jo një rrugaç, por një turmë rrugaçësh; dhe jo një dyqani, por një bulevardi të tërë me dyqane, atëherë nuk kemi të bëjmë më me shkelje ligji, por me rebelim.
Në mënyrën e vet sado primitive, publiku në Shqipëri rebelohet ndaj mënyrës si po i imponohet autoriteti artificial i një ligjshmërie arbitrare, të pranuar nga elitat sa për sy e faqe, ose për hir të legjitimimit të tyre në sy të padronëve ndërkombëtarë.
Ky duhej të ishte edhe preokupimi kryesor i ligjvënësve në Tiranë – si t’u jepnin zgjedhësve të tyre dhe qytetarëve shqiptarë në përgjithësi ligje të cilat të buronin nga vetë nevojat e jetës publike në Shqipëri, jo nga domosdoshmëria për t’u konfirmuar me kuadro ligjore abstrakte, të frymëzuara nga realitete në thelb të pabashkëmatshme me atë shqiptarin.
Që nuk është, kjo lidhet, besoj unë, me faktin që politika në Tiranë është identifikuar kaq shumë me spektaklin, sa aktorët në skenë e kanë harruar që janë duke luajtur pjesën.
Xha xha me behet qejfi qe prej disa kohesh ne tema delikate (qe lidhen me faktorin nderkombetar), po shkeputesh nga dosidoshmeria qe ngerthen Tiranen analitike. Qellova i 10 qe dhashe 5 yje, po kam pershtypjen qe ata 9 para meje e kane dhene se u eshte mesuar dora.
””’si t’u jepnin zgjedhësve të tyre dhe qytetarëve shqiptarë në përgjithësi ligje të cilat të buronin nga vetë nevojat e jetës publike në Shqipëri, jo nga domosdoshmëria për t’u konfirmuar me kuadro ligjore abstrakte, të frymëzuara nga realitete në thelb të pabashkëmatshme me atë shqiptarin.””’
Ky eshte thelbi i problemeve shqiptare, realiteti me legjislacionin jane shpesh larg si nata me diten.
Realiteti shpreh nje rend te gjerave, ndersa legjislacioni shqiptar nje rend tjeter te gjerave.
Sikur realiteti i Shqiperise te shikohej vetem nga legjislacioni, do thuhej pa droje se Shqiperia eshte vend europian shembullor.
Tani e drejta, qofte morale e qofte ligjore, hyn me te drejta te plota tek pasuria shpirterore e nje populli, pra tek vecorite e tij, dhe varet pervec nga konceptimi abstrakt i cfare eshte e drejte ne vetvete edhe nga pervoja jetesore e popullit.
Ligji, si shprehje e se drejtes, permban edhe fuqine ndeshkuese, dmth ate dukuri qe mundeson zgjidhjen e perplasjeve me arbitrazh. Per ligjin, karakteri ndeshkues eshte thelbesor, po aq sa e drejta qe mbart ne vetvete.
Mirepo, pikerisht per shkak te karakterit ndeshkues, ligji eshte thirrja e fundit ne marredheniet mes njerezve. Sa me teper ligje ka aq me shume marredhenie kane nevoje per nderhyrjen e dhunes. Inflacioni i ligjeve eshte vetvetiu edhe inflacion i dhunes dhe kufizim i vullnetit te lire te individeve ne krijimin e marredhenieve.
Nese liria eshte thelbi i shpirtit se nje populli (nje popull eshte i lire sepse shpirti eshte i lire, ne ndryshim nga materia qe implikon perdorimin dhe shfrytezimin), atehere inflacioni i ligjeve eshte sulm ndaj lirise.
Pse them inflacion i ligjeve? Pikerisht sepse mungon nje perplasje reale mes qytetareve shqiptare ne ceshtje te ndryshme, po ashtu edhe ne rastin ne fjale, perplasje e atille qe e ka te domosdoshme nderhyrjen e ligjit.
Pra ky ligj ne mungese te perplasjes reale dhe serioze, perben nje sulm ndaj lirise dhe perthithet si i tille, duke sjelle si pasoje dukurine ‘rebelim’, pra moszbatimin e ligjit.
Ne kete pike, duhet te dallohet midis efektit permiresues ne rendin e gjerave, meqe ligji eshte mbartes i se drejtes dhe efektit shnderrues ne rendin e gjerave, meqe ligji eshte mbartes i dhunes/ndeshkimit.
Tani rendi i gjerave eshte pasoje e pervojes jetesore dhe kur nje shoqeri kerkon te drejten atehere edhe rendi i gjerave lidhet mjaft me cfare eshte e drejte.
Mirepo nese cfare eshte e drejte, vjen perhere ne forme te dhunshme, atehere pavaresisht te drejtes, individi po dhunohet ne aftesine paresore qe ai i njeh vetes, pra se e kupton cfare eshte e drejte, keshtu qe forma e dhunshme e se drejtes rrezikon kunderpergjigje krenarie nga ana e subjektit qe peson dhunen.
Prandaj nje rend i caktuar gjerash nuk duhet te shnderrohet me dhunen e se drejtes, por te ndryshohet me perthithjen racionale te se drejtes.
Ne Shqiperi , pikerisht po ndodh qe ligje qe skane kurrfare lidhje me pervojen shqiptare, i imponohen realitetit, dhe vertet individi nese zbaton me perpikmeri ligjet alienohet nga realiteti, pra individi humbet dhe nuk fiton nga te qenit qytetar qe zbaton ligjet me perpikmeri.
Pra jemi ne nje situate paradoksale, zbatimi i perpikte i ligjeve sjell deme dhe jo te mira, pikerisht sepse ligjet i perkasin nje realiteti tjeter nga i perditshmi.
Gjeja tjeter me interes, eshte se ne kete perplasje midis ligjit dhe realitetit, meqe fiton realiteti, humb vete karizma qe ka koncepti i ligjit, e cila vlen po aq sa vete ligji. Mjaft te permend se ligjet e kanunit, mbaheshin gjalle nga karizma edhe pse mund te mendohej se nuk ishin te drejte.
Ligji i importuar mund te udheheqe nje shoqeri drejt asaj qe eshte e drejte, vetem nese shoqeria eshte e pergatitur per hapin qe do hedhe dhe ka nevoje per nje impuls te jashtem qe ne kete rast e garanton ligji i importuar, por nese shoqeria nuk eshte e gatshme ta hedhe hapin, ligji shfaq vetem anen negative te tij, anen e ndeshkimit dhe per kete arsye nuk pranohet.
Cka me ben pershtypje me shume eshte pasioni qe ndez nder shqiptare ‘shnderrimi’, koncept te cilin normalisht e lidhin me ‘ndryshimin’, duke harruar se shnderrimi eshte nje proces qe shumezon me zero pervojen jetesore, nje lloj tronditje e ngjashme me humbjen e kujteses tek individi.
Edhe ne ceshtjen e legjislacionit ndiqet pasioni i shnderrimit, a thua se krimbi po kthehet ne flutur, kur ne fakt ashtu si ne rastin e humbjes se kujteses, ky shnderrim sjell vetem keqesim te gjendjes.
Hyllin,
e ke për sport që nervozon të tjerët?
Unë jam nga ato që i vura pesë yje këtij shkrimi, si dhe shumë shkrimeve të tjera të këtij blogu pasi e meritojnë.
Prandaj nuk më duket me vend ajo ironia jote mbi të nëntët që mund t’i jetë mësuar dora.
Ndoshta na është mësuar dora të shtypim xh (se pastaj faqja hapet vetë) në interent, por ajo puna e yjeve është një mënyrë shpërblimi moral për dikë që shkruan dhe që i jep të tjerëve diçka.
Nuk dua të hyj në debate të pafundme me ty, se me sa shoh je i patepruar në shkrim, por më duket se je ironik edhe atëherë kur duhet mbajtur pak seriozitet, apo resapekt; të paktën respekto autorët që mirmbajnë këtë blog që mund ta quaj një dritare të çmuar në errësirën që ka kapllosur shumë sfera të jetës shqiptare.
Të faleminderit për mirkuptimin.
Shume vite me pare nje mikeshe imja amerikane me pat thene: – You have the laws but they don’t have teeth. Dhe dhembet jemi ne vete qe i shkelim vete rregullat dhe ligjet me te dy kembet. Nuk mund te kete polic ne cdo cep dhe lokal te Tiranes per te pare se si zbatohen ligjet dhe urdheresat e bashkise. Jane qytetaret e ndregjegjshem ata qe e plotesojne ate qe nuk eshte ne gjendje qe ta kontrolloje bashkija dhe ministria. Ata vetem sa e thone. Qytetari i ndergjegjshem e ndjek ate. Fshatari i kundervihet.
Tjeter. Duke peshkuar ne nje mol ne bregun amerikan te Oqeanit Atlantik une zura nje peshk flounder te cilit ne i themi gjuce. Nje djale shume i vogel (afrikan amerikan) qe po peshkonte ngjitur me mua nxori vizoren nga canta dhe e mati peshkun qe kisha kapur une dhe pasi vuri re qe ai ishte nen masen e lejuar me tha:- You got to throw it back in the water man! C’te bente shqiptari i shkrete qe donte ta conte ne shtepi ate cik peshk qe kishte kapur. E hodha me dhimbje ne det. E kush na shikonte ne se sa te madh e kapnim peshkun ne ate tufan? Tek e fundit nuk po pinim duhan!!!!!!! As po peshkonim me rrjetat terheqese “trawls” ne dyshemene e oqeanit
Sa larg qe jemi.
Ta dhashe edhe une nje yll te madh Xha Xha. E meriton edhe kesaj radhe si gjithnje.
Je i pa pare.
””Hyllin,
e ke për sport që nervozon të tjerët?””
Sa me yrysht e more asnjan’s. Ishte nje pershtypje imja, meqe kjo teme jo vetem del jashte kontureve te se zakonshmes por edhe i bie ndesh, per te mos thene qe nje pohim si ky:
””Unë jam pothuajse i bindur se shkak kryesor i paligjshmërisë në Shqipëri, sot, është faktori ndërkombëtar.””
duhet ta bente te papranueshem shkrimin per nje mase te stermadhe shqiptaresh, rrjedhimisht duhet te kishte shume debat.
Xha xhai po ben dallimin midis ligjshmerise ne nje vend te caktuar (e drejta a posteriori) dhe te drejtes se huaj, qe tek ne hyn si koncept abstrakt ‘a priori’ dhe po i drejton gishtin pikerisht faktit qe duke qene se ligjshmeria eshte e drejta a posteriori, atehere te marresh nje te drejte te huaj si koncept abstrakt ‘a priori’, ne fakt shton paligjshmerine, meqe niveli i ligjshmerise ne nje vend eshte i larte aty ku e drejta e atij vendi eshte kryesisht pasoje e pervojes (a posteriori) dhe i ulet aty ku e drejta eshte papagalle.
Me intuite kuptohet qe ligjshmeria eshte koncept tjeter nga niveli i se drejtes (drejtesia) qe permbajne ligjet dhe xha xhai pavaresisht se nuk e shpreh hapur e le te nenkuptohet.
Duke i dhene peshe te tepert nje koncepti gjithsesi relativ si e drejta (se absolute nuk ka, mund te quhen racionale ato qe duken universale, por jo absolute), po demtojme ligjshmerine e cila per perditshmerine tone ka vlere superiore ndaj te drejtes ne vetvete, meqe nje shoqeri ne radhe te pare duhet te jetoje brenda ligjeve pastaj te shikoje nivelin e drejtesise qe ligjet kane.
Nese shikohet niveli i drejtesise qe ligjet kane, po asnjeri nuk i zbaton atehere cfare vlere ka niveli i drejtesise, vlere shkresore per t’ia lene historise ?
Keshtu asnjan’s, e kam te veshtire te besoj se shkrimi i eshte nenshtruar syrit kritik para gjykimit ‘excellent’, biles sikur xha xhai te shkruante dicka kunder por me lezet brenda 24 oreve kam pershtypjen se te njejtet persona ……
p.s E kruajta, vetem se me terhoqi tema dhe ja si per dreq, del teatrali qe i jep 5 yje shkrimit dhe ja ve fajin katundarit.
Po shkruaj ne lidhje vetem me ate pjese te shkrimit qe ja ve fajin nderkombetareve. Sipas meje varet per cfare ligji flitet. Ligjet mbi pirjen e duhanit e per martesat gay etj etj mund te jene te huaja e te parakohshme per shoqerine shqiptare, por ligje/rregulla te tilla si psh “Mos vidh”, “Mos vrit”, “Ndalo makinen kur semafori eshte i kuq”, “Hidh plehrat ne kazan te plehrave” etj, etj, besoj jane universale. Nuk mund t’i vihet faji kryesor nderkombetareve.
Profan,’ mos vidh’ nuk eshte ligj, ‘mos vidh se perndryshe …. ”’ eshte ligj.
Tek kjo ”’perndryshe”’, vihet re pervoja e njerit apo tjetrit.
psh ‘dypernjahja’ mesa di une eshte tipike shqiptare, ne Arabi ende sot te presin doren, ne Perendimin e djeshem te denonin me 10 a 20 fshikullime.
Ligji ka njesoj thelbesore si drejtesine ashtu edhe ndeshkimin, dmth jo vetem tek c’eshte e drejte dallohet pervoja e njerit apo tjetrit por edhe tek sasia dhe cilesia e ndeshkimit.
Kjo eshte e rendesishme per te kuptuar mendesine e nje populli.
Paligjshmeria shtohet atehere kur ligjit nuk i ndihet nevoja dhe e keqja e paligjshmerise se perhapur eshte se cdo ligj fillon e perndjesohet si i pafuqishem, rrjedhimisht edhe ligje te respektuara historikisht behen me pak te efektshem.
Inflacioni i ligjeve sjell humbjen e vleres se cdo ligji, ashtu si inflacioni i lekut, sjell humbjen e vleres se lekut.
Nderkaq, nuk duhet harruar se e drejta (morale dhe ligjore) e nje populli i perket kultures shpirterore te atij populli, pra eshte vecori shpirterore, dhe ndikon fuqimisht ne mendesine e popullit.
Tani, liria eshte koncept i huaj per materialen, sepse c’eshte materiale i nenshtrohet ligjeve te natyres, nderkaq per jomaterialen, themi shpirteroren, perben esencen.
Keshtu e drejta lidhet me shpirteroren nepemjet konceptit te lirise. Nderkaq e drejta lidhet me materialen kryesisht nepermjet konceptit te dobise.
Pra c’eshte e drejte do ballafaqohet me dobine dhe me lirine.
Dobia priret te jete objektive, ndersa liria priret te jete subjektive, prandaj eshte me e thjeshte ta gjejme te gjithsishmen tek c’eshte lidhur me dobine sesa tek c’eshte e lidhur me lirine.
Kjo do te thote qe eshte me e thjeshte te gjejme te gjithesishmen tek pjesa ‘mos vrit’, ‘mos vrit’ sesa tek pjesa ‘perndryshe….. (kaq vjet heqje lirie).
Mirepo pikerisht tek pjesa e prirur kah subjektives, ne gjejme mendesine e nje populli, shpirteroren e atij populli, vecorine e atij populli, vecori qe perben edhe te drejten e ekzistences se tij. Pra pikerisht ajo, mundeson ekzistencen e gjithe ketyre popujve ne bote dhe jo nje popull te vetem qe te mbuloje boten.
Nese njerezimi do perqafonte konceptimin materialist te rendit te gjerave, liria s’do kish arsye pse te ekzistonte.
Ne fakt liria per komunizmin eshte koncept i zbrazet, i shtyre kah nje sfere te imagjinates qe i ngjan parajses fetare, pra nuk eshte koncept aktiv, por pasiv.
Pra, kur populli (por edhe individi) pretendon se ai vete kupton c’eshte e drejte ,atehere ai popull pretendon vecanshmerine e tij jomateriale, dhe shpall hapur te drejten e tij te ekzistences. Ai flet ne radhe te pare ne emer te lirise, pastaj te dobise, sepse nje popull eshte i tille pikerisht per shkak te vecorive te kultures shpirterore.
Prandaj e drejta nuk duhet marre siperfaqesisht, por duhet kuptuar per ate qe eshte; pjese thelbesore e shpirtit te nje populli, dhe nje motiv qe i ofron historia per te gezuar te drejten e te qenit.
Kur nje popull huazon te drejten majmunerisht, vetevihet ne gjendjen e majmunit, pra nje qenie e paarsyeshme, por ndersa majmuni e ka ne thelbin e tij te qenit i paarsyeshem, per nje individ dhe nje popull kjo do te thote se eshte pre e procesit te idiotizimit, pasi ne thelbin e tij eshte arsyeja.
Keshtu duke qene se historia nuk ka cte beje me popujt qe fillojne e idiotizohen, i zhduk, dmth i ben te shkrihen tek nje popull inteligjent.
Prandaj eshte me rendesi jetesore, qe populli ta ruaje e zhvilloje kulturen shpirterore, shume me teper sesa kulturen materiale, pasi aty ai gjen motivet e ekzistences.
Paria shqiptare duhet te kujdeset posacerisht per vecantite shpirterore te shqiptareve, rrjedhimisht per te drejten shqiptare, qofte morale e qofte ligjore.
Hyllin, njerezimi e ka perqafuar konceptimin materialist te rendit te gjerave me kohe tashme. Edhe ato pjese te njerezimit qe akoma nuk e kane perqafuar do e bejne heret a vone. Vete populli shqiptar ne 97-en e perqafoi ne menyre shume materialiste lirine ekstreme qe i ra ne duar.
Ndoshta po keqkuptoj se cfare do te thuash, sepse perdor terma qe une nuk i rrok dot, si “shpirti i nje populli” psh, ose “popull inteligjent”. Po antropomorfizon shume lehte nje koncept si “populli”, e aty e humbas disi fillin. Nga ato qe shohim e degjojme del se “shpirti i ketij populli” qenka anarkik(?!). Apo gabohem?
Une jam dakort qe imitimi i disa ligjeve thjesht si imitim nuk ka vlere, po qe se ligjet perceptohen si te huaja. Po komenti im kishte te bente me pasojat e imitimit te ligjeve perendimore ne Shqiperi. Sipas meje shkaqet e “kaosit” ne Shqiperi nuk duhen kerkuar vetem tek imitimi i ligjeve perendimore, por shume me teper diku tjeter.
Fundja edhe perendimoret aq dine e aq bejne, kane paragjykime si cdo njeri ne kete bote. Paragjykimet zakonisht tejkalohen nepermjet nje komunikimi te zgjuar me ta, qe te arrijne te kuptojne pak me thelle shoqerine shqiptare, e ketu vijme te pjesa e dyte e shkrimit te Xhaxhait, e ndoshta te e drejta qe merret siperfaqesisht qe permend ti. Elitat atje nuk jane ne gjendje ose nuk duan ta bejne kete. Por, perseri, kjo eshte dytesore sipas meje.
Shiko profan, ndodh qe te kemi permbajtjen por qe s’arrijme ta permbledhim ne nje koncept dhe tek shpirti i popullit, huazohet nje fjale fetare, ashtu si tek kultura shpirterore per ta vene perballe kultures materiale.
Nje popull percjell nepermjet materies organike nje teresi vecorish jomateriale, te cilat formojne nje ‘unicuum’ imanent.
Ky unicuum imanent eshte edhe nje continuum, vetem se ky continuum (me fal edhe ti edhe shqipja) varet nga aftesia e popullit per te mos rene ne idiotizem, dmth ne mekaniken e materiales.
Popull inteligjent eshte ai qe nuk ka rene ende ne mekaniken e materiales, ne pergjithesi popujt e vjeter bien ne kete mekanike dhe nuk e perballojne dot nje popull te ri, me vital, me unicuum imanent qe ka ende per te thene.
Kjo i jep edhe karakterin ciklik qyteterimeve. Rregullisht qyteterimet kalojne nga nje popull ku ky ‘unicuum’ ska me per te thene sepse mekanika e materiales e ka mbeshtjelle, tek nje tjeter me vital.
Ne ndoshta mund te quhemi pak anarkike, por do ishim te tille nese do vleresoheshim nga popujt qe skane rene ende pre e mekanikes se materiales, pra qe kane ende per te thene, qe kane ende mundesi te pasurojne kulturen shpirterore, por ka nja 40 vjet qe kultura shpirterore e perendimit nuk njeh hapa domethenes para, biles do kujtoja frazen e njohur te Hajdegerit; vetem nje zot mund te na shpetoje.
Keshtu ashtu si nje individ qe me te miren e jetes e ka prapa, themi se po i afrohet fundit, ashtu edhe nje qyteterim qe me te miren e ka prapa , si perhere po i afrohet fundit.
Vitaliteti i nje populli shihet nga deshira qe ka per tu dalluar nga e mbi te tjeret, jo nga deshira per te humbur individualitetin e tij. E drejta eshte pikerisht nje karakteristike e individualitetit; jo aspekti i se drejtes i lidhur me dobine, por ai i lidhur me lirine.
Cdo individualitet ndertohet mbi konceptin e lirise, qofte i njeriut e qofte i popullit.
Eshte e vertete qe shume ligje ne Shqiperi jane kerkuar/imponuar/servirur nga nderkombetaret. Eshte gjithashtu e vertete qe nje pjese e madhe e tyre nuk zbatohen. Nuk zbatohen jo vetem se nuk perputhen me nevojat dhe realitetin shqiptar, por edhe se mungojne strukturat qe duhet te mbikqyrin zbatimin; ose egzistojne strukturat formalisht por nuk kane mjetet e duhura financiare; ose i kane edhe mjetet por nuk kane vullnetin e duhur. Ato elementet qe permend Lubonja, nuk jane kot, jane pjese e realitetit shqiptar qe pengon zbatimin e ligjeve.
Ne Shqiperi mungojne shume eksperienca perendimore, dhe duket vertete sikur gjithe ligjet qe jane shkruar e miratuar, e qe nuk zbatohen, jane kot: harxhim boje dhe fasade europiane gjoja. Por ka nje realitet tjeter, qe e ben te domosdoshem ekzistencen e ketyre ligjeve “te imponuara nga nderkombetaret.” Ky realitet lidhet me ato eksperienca qe jane pjese e ekonomise, shoqerise qe po ndertohet ne Shqiperi.
Po flas me konkretisht, per ligje qe ekzistojne dhe qe nuk zbatohen: Ligji per Bashkepronesine ne Banesa eshte ligji qe rregullon marredheniet midis pronareve te apartamenteve ne pallatet qe u privatizuan. Askush nuk e zbaton. Por ligji duhet, eshte aty per cdo rast, per te zgjidhur cdo konflikt te mundshem midis banoreve.
Ligji per Shendetin Mendor jam e sigurt qe nuk zbatohet. Por ai ligj parashikon procedura shume te detajuara e ne mbrojtje te pacienteve, dhe kushdo qe e sheh veten ne rrezik qe ta mbyllin ne cmendine per pune pronash/politike/konfliktesh familjare, ka mjete ligjore te miratuara per tu mbrojtur.
Po keshtu ligjet per taksa e tatime, sigurime shendetesore etj. mund te mos zbatohen rigorozisht sot, por kane te bejne me realitete qe ekzistojne dhe e kane te nevojshem rregullimin me ligj. Sepse ligjet nuk jane vetem per te rregulluar marredheniet imediate e per te zgjidhur problemet e dukshme. Nuk jane as vetem per te kufizuar lirite e qytetareve. Jane edhe ne mbrojtje te interesave te qytetareve, packa se ata vete nuk jane te interesuar per zbatimin e ligjeve, deri diten qe do t’ju duhen vertete.
O Hyllin,
Une e pashe me vonese nderhyrjen tende ku ne fund me permend edhe mua.
Yjet artikullit ja kam dhene nga te mijat sepse me pelqeu shkrimi dhe i vendos sa here e shikoj te arsyeshme.
Kur them qe fshatari i kundervihet ligjeve jo se i bej fajtor direkt por fshatari ka probleme ne radhe te pare me njohjen e lligjeve. Ne radhe te dyte edhe kur i njeh i shkel sepse nuk e mer parasysh pasojen qe do kete kur te perballet me ata qe e ndjekin zbatimin e ligjit. Pastaj e kemi thene edhe here te tjera po ketu qe jo gjithshka mbahet nga ligji ne nje shoqeri te perparuar. Eshte edhe ai kodi i shkrete qytetar qe ecen ne krah me ligjin.
Per fatin tone te keq kodi qytetar ne na ka munguar sepse ka patur/kemi shume pak qytetar. Syte tane nuk do shikojne dot me shume nga keta qe jane.
””’Por ka nje realitet tjeter, qe e ben te domosdoshem ekzistencen e ketyre ligjeve “te imponuara nga nderkombetaret.” Ky realitet lidhet me ato eksperienca qe jane pjese e ekonomise, shoqerise qe po ndertohet ne Shqiperi.””’
Kjo eshte e forta, nuk eshte shoqeria qe ben ligjin, por ligji qe do te beje shoqerine. Kjo legjitimon njesoj krahasimin, se te marresh shoqerine e Burkina Fasos dhe ti vesh legjislacionin francez duhet te pretendosh se shoqeria e Burkina Fasos do behet si shoqeria franceze.
Po cili njeri i arsyeshem nuk do vinte leke bast qe ne Burkina Faso do sundoje paligjshmeria per nje kohe shume te gjate ?
Do thuhej me te drejte, epo cke ti me Burkina Fason, aty eshte Afrike , ne jemi larg tyre, ne duam te hyjme ne UE etj.
Pikerisht kjo shprehje verteton se ligji nuk e ben shoqerine, se duhen pervoja te ngjashme, te bashkematshme, pikerisht keto ne pretendojme ti kemi me Francen, ndersa Burkina Faso nuk i ka.
Mirepo a i kemi ne vertet ? Kjo eshte ceshtja.
Se une e kuptoj fare mire qe ne kemi 20 vjet qe duam te jemi si Franca dhe do na duhen edhe 30 te tjera ti afrohemi, mirepo ne keto 50 vjet mua me shtohet paligjshmeria nuk me bie.
Mund te me duhet ligji pas 20 vjetesh, por pas 20 vjetesh do me duhet se kane lindur problematikat qe duhen mbuluar me ligj.
Ne veme tiganin ne zjarr qe kur te zeme peshkun ta kemi tiganin gati. Po kjo nuk me duket e mencur dhe as e dobishme se nderkaq kemi humbur gaz duke mbajtur zjarrin kot dhe gazi eshte me leke, nuk eshte falas.
””Per fatin tone te keq kodi qytetar ne na ka munguar sepse ka patur/kemi shume pak qytetar. Syte tane nuk do shikojne dot me shume nga keta qe jane.””
Epo atehere duhet te zgjedhesh midis ligjshmerise dhe drejtesise se legjislacionit.
Ne kerkon ligjshmerine do marresh parasysh sa shikojne syte tane, ne kerkon drejtesine e legjislacionit atehere vazhdo ne kete rruge, se pas nja 30-40 vjetesh kur te kemi kete kodin qytetar atehere do kemi edhe ligjshmerine.
Ligji zgjedhor parashikon liste kandidatesh te caktuar nga lart.
Kete e ka Italia. Mirepo Italia e justifikoi kete ligj, me faktin qe ne Jug Mafia po infiltrohej, dmth personazhe te mafies ishin shume te njohur dhe drejteperdrejt nga populli po hynin ne parlament.
Qendra do menjanonte keshtu hyrjen e mafies ne politike.
Po tek ne pse u mor ky ligj, ku ka mafioze alla italiance qe hyjne ne parlament ne kete menyre?
Si u propogandua; eshte ligj qe e kane vende perendimore.
Tek ligji mbi duhanin, e di edhe bufi, qe baret shqiptare kane krejtesisht funksion tjeter nga ata perendimore.
Ne itali nje kafe pihet per 5 min, ne Shqiperi robte ulen e rrine 3 ore me nje kafe. Askush nuk ankohet (ose jane te pakte) , po eshte logjike qe ne Shqiperi te pakten ne bare, hiqe nga mendja se do zbatohet ndonjehere ligji.
Atehere per te mos shtuar paligjshmerine, ti ndaloje ne zyrat e shtetit, ndaloje ne restorantet e medha (jo ne qebaptoret e lagjeve), ne cdo spital e ambulance etj, por jo aty ku s’ka shanse.
Mbase neser krijohen kushtet per ta ndaluar edhe ne bare, se do i humbase funksioni shoqeror barit si kudo ne perendim, por deri atehere cke qe shton paligjshmerine, sikur sjemi deri ne fyt.
Citoj Blendi Kajsiun sot në Panorama:
Nuk më kujtohet në ka qënë nga zonja Ermelinda Meksi apo nga Arenca Trashani, atëherë zonjushë dhe Ministre e Integrimit, kur mësova sasinë, a numrin, a volumin e legjislacionit të BE-së; por më kujtohet se kërkova (me koment publik diku) njohjen me ato ligje dhe përputhjen me ligjet shqiptare. Në koment u kufizova duke thënë se si mund të arrijmë integrimin kur vetë apo vetëm zonja ministre i di apo nuk i di ato ligje (njërin variant në varësi të asaj që (E.M ose A.T.) bëri me dije sasinë e legjislacionit.
Vazhdoj të mbaj po atë mendim, se ligjet e Evropës ku kërkojmë të integrohemi duhet ti bëjmë tonat.
Kajsiu, nuk shpejgohet se si u bëkan mish i huaj ligje që të ingranojnë në BE, nuk jep asnjë shembull të ndonjë ligji që ne e kemi adoptuar kur realitetin nuk e njohim, e as sesi ligjet bëhen të pazbatueshme sepse u përgjigjen interesave të jashtme. Po marr si shembull, të ashtuquajturin moratorium të skafeve, që parandalon trafiqet e ruajtjen e kufijve të kaltër, e ndonëse mund të pohoet se është bërë nën trysninë e huaj, po ashtu mund të pohoet se është bërë duke e njohur mirë realitetin. Interesat e jashtme janë ku e ku më të vogla se ato të brendëshmet: shqiptaret trafikohen, shqiptarët hyjnë burgjeve, fëmijët e tyre mbyten. Interesi i jashtëm është interesi i atij që e merr tymin e duhanit dorë e dytë, nga tymosja e tjetrit të cilit i thotë: mos pi në kafene! Kajsiu vihet në rolin e duhanxhit që përgjigjet, pse, për qejfin (interesin) tënd s’do ta ndez!?
Por ta sjellësh problemin e ligjeve nëpërmjet ligjit për duhanin është manipuluese kur dihet mosbindja e shqipove për të anembanë botës.
Ligjet dhe amendamentet që po futen janë me dhjetra.
Argumenti rrëzohet thjesht duke ju kujtuar ligjet anti-drogë që janë në efekt në botën mbarë dhe shkelësit internacionalistë të tyre, mbase tek dera ngjitur gjithsecilit.
Mbase tema duhet trajtuar si njerëz të çuditshëm për analogji me weird laws, apo ligjet e çuditëshme http://www.dumblaws.com/ . E ligjet që po miratohen nuk janë të tillë; nëse kanë budallallëqe ata që i njohin le ti bëjnë me dije, në duan për ti përqeshur, në duan për ti ndrequr.
Jam më pranë argumentimit të Lubonjës se sa të Xha Xhait, e ndonëse vetë mund ti kisha thënë, e mund ti them shumë përsera, preferoj të sjell lidhjen e draftit të të ashtuquajturit raport për Shqipërinë http://www.esiweb.org/pdf/White%20List%20Project%20Paper%20-%20Albania%20assessment%2019%20April%202010.pdf
në të cilin shihet qartë sa kërkues janë evropianët në zbatimin e ligjeve që ata i quajnë dmd për integrimin; ndjekja tutoriale hap pas hapi për periudhën dy vjeçare. Duke lexuar gjithë sa thuhen aty unë them se faktori ndërkombëtar nuk ka pse të bëhet shkak, për më keq – kryesor, i paligjshmërisë. Gjithashtu vë re, se mosheqja e vizave për kaq kohë ju duhet faturar në një masë dhe gjithë atyre që “humbnin” pasaportat pa u bërë këto biometrike, i duhet faturuar atij/atyre që caktojnë avokatin e popullit, e kuturisjes së pashpresë (që gjen mbështetje edhe këtu) të bëjmë sikur si dimë që ekzistojnë për probleme që ndonjëherë na shpëton dhe i quajmë plagë, si trafikimet, refugjatët (jo tanët të të tjerëve), diskriminimin, etj.