Gjesti i “zysh” Florës, në takimin e studentëve të Universitetit Politeknik me kandidatin për kryebashkiak të Tiranës Lulëzim Basha, u përshëndet nga një palë, u stigmatizua nga një palë tjetër. Këto reagime, të ndara madje të polarizuara sipas fronteve të përplasjes elektorale, nuk i bëjnë drejtësi gjestit; madje, a posteriori, edhe ato që e përkrahin.
Çfarë them ka të bëjë drejtpërdrejt me polarizimin – nga një anë ne, nga ana tjetër ju; nga një anë PS-ja, nga tjetra PD-ja; nga një anë Rama, nga tjetra Berisha, e kështu me radhë. Kundërshtimi mes palëve është kaq automatik, kaq i parashikueshëm, sa vetë ligjërimi politik kapet rob e kësaj loje polariteti dhe e humbet si lirinë si pavarësinë.
E para që e vuan këtë lloj ngërçi është liria e shprehjes. Prandaj edhe çfarë bëri pedagogia ishte për t’u përshëndetur – jo sepse kundërshtoi Bashën ashtu si e kundërshtoi, as sepse ia kujtoi përgjegjësinë për të vrarët e 21 janarit; por sepse e bëri këtë duke dalë jashtë skenarëve të parapërgatitur të luftës politike; pra duke e çarë koren e trashë që ka zënë debati politik në Tiranë. Janë pikërisht këto gjeste, që sfidojnë jo këtë apo atë ide të hedhur në tryezë, por vetë sistemin e debatit, ose vetë tryezën, që e nxjerrin lakuriq krizën e ligjërimit politik gjatë kësaj fushate, duke u kujtuar të gjithëve natyrën e parapërgatitur, ose të skriptuar të fjalës në fushatë – që mishërohet më së miri në shprehje boshe, si “programi ynë për të ardhmen”.
Prandaj edhe profesionistët e fjalës publike, si Mark Marku, e cilësuan atë menjëherë gjestin si “skizofren”; duke bashkëtingëlluar, natyrisht pa e ditur, me kuptimin origjinal, etimologjik, të fjalës skizofreni, nga greqishtja skhizein (σχίζειν), “të ndash, të çash”; meqë ajo e thirrur, përballë teatrit të mirëmbajtur të prezantimit publik të Bashës, u përjetua si një goditje thike tejpërtej kanavacës së një pllakati propagandistik gati-gati koreano-verior.
Në një shkrim te ResPublica, Mirela Kumbaro e ka vënë re mirë lidhjen midis një gjesti më shumë çlirues sesa të lirë si ai i Florës dhe atmosferës mbytëse të lirisë së shprehjes në Shqipëri – sa kohë që, gjithnjë sipas autores, kjo liri, e garantuar përndryshe me kushtetutë, nuk po gjen dot mënyrë të realizohet as nëpërmjet votës, as nëpërmjet shprehjes. Shkruan Kumbaro:
Media e ka ngushtuar rrethin e oratorëve në më shumë ekrane se sa njerëz që flasin. Provo të ndërrosh kanalet e nuk u beson syve kur të njëjtën fytyrë e sheh njëkohësisht në pesë emisione ; të gjithë prezantohen “live” ; ftohen reciprokisht për kafe, më falni! për debat ; hidhen e priten batuta e gajasje cinike deri në masturbim. Mbyllur në një Big Brother mediatik, me para e çmime tashmë ta fituara, por edhe me pasoja shumë më të rënda për shoqërinë se sa një lojë.
Ja një karakterizim i shkëlqyer, për profesionalizimin e debatit publik në mediat: Big Brother mediatik! Kur e kam analizuar dikur dukurinë e debatit televiziv, të degraduar në spektakël për turmën, edhe unë e kam vërejtur një afërsi ose paralelizëm të këtij debati me reality shows, meqë më ka tërhequr vëmendjen interesimi i publikut jo aq për temat dhe idetë e marra në analizë nga një emision në tjetrin, sesa për personazhet; ose klounizimin – nga regjia dhe publiku – të autorëve që, përndryshe, i kam njohur dhe i respektoj për forcën e penës dhe të mendimit. Kumbaro, tani, e ka gozhduar metaforën që më kish shpëtuar mua – Big Brother, vërtet.
Të tjerë autorë, tek-tuk, kanë vënë në dukje bashkëfajësinë e krijuar midis mediave dhe forcave politike; jo vetëm në respektimin e vijës së frontit, e cila tashmë është korracuar deri në atë pikë sa të shërbejë kryesisht për të riprodhuar dhe legjitimuar palët; por edhe në një marrëveshje të heshtur për t’ia siguruar dhe ruajtur koreografinë kritikës. Thirrjet e vëzhguesve “të paanshëm” dhe “ndërkombëtarëve” për ulje të toneve gjatë fushatës, janë përthyer, në mënyrë rregullisht perverse, si ftesa për kompromis jo aq në lidhje me idetë, propozimet dhe programet (të cilat janë praktikisht të njëjta, kur nuk dallojnë mes tyre për nga masa e rrenave që përcjellin), sesa për mënyrën si do të shkëmbehen replikat dhe do të shtjellohen debatet. Qetësia, kur është siguruar, është paguar me ritualizim të ligjërimit politik.
Zysh Flora, përkundrazi, nuk ishte parashikuar nga skenaristët, nga koreografët, nga shefat e protokolleve dhe të ceremonive, nga ata që lëvizin fijet, nga drejtuesit e zyrave të marrëdhënieve publike dhe këshilltarët e paguar me valutë; doli në skenë si një ndryshore e çmendur, ose variabile impazzita, siç e quajnë italianët (ja edhe këtu referimi ndaj integritetit mendor); si edhe në raste të ngjashme, edhe këtu gjuha e emërton sjelljen në kundërshtim me rregullat, marrëveshjet, protokollet dhe kompromiset si të çmendur; duke e barazuar shëndetin mendor me normalitetin, ose “realen e arsyeshme” të hegelianëve.
Në kontekstin shqiptar aktual, gjithsesi, normaliteti dhe parashikueshmëria e një diskursi politik që ka për temë problemet e mëdha, madje kritike të jetës në vend, mund të jetë vërtet i shëndetshëm, në kuptimin konvencional të fjalës; por ky farë shëndeti, që i shërben statu quo-së, nuk i bën mirë shoqërisë shqiptare në përgjithësi. Mirëpo, sa kohë që i shërben statu quo-së, të gjithë ata që nga statu quo-ja përfitojnë do t’i dalin zot dhe do të ngrihen ta mbrojnë, deri në atë pikë sa do të duhet gjesti i skajshëm dhe dëshpërimtar i një anonimi për ta çarë murin prej gome të omertà-së politike mes palëve.
Duke e diagnostikuar atë veprim si skizofrenik, duke e dëbuar nga normaliteti, për ta degdisur dhe syrgjynosur në hapësirat e patologjisë mendore, establishment-i mediatik i Tiranës kërkon t’i parandalojë akte të tilla të paskriptuara duke i përjashtuar, ose duke i etiketuar si jo-akte; sa kohë që ligjërimi skizofrenik mbetet ligjërim pa objekt, i shkëputur nga qerthulli komunikativ, i kthyer dhe i ngjitur me vetveten, si fiongoja e Möbius-it. Kjo është strategjia ligjërimore e një kaste priftërinjsh të mediave që kërkon ta profesionalizojë debatin deri atje sa edhe vetë kundërshtimi, denoncimi dhe marrja në pyetje e realitetit të ndodhin detyrimisht të skriptuara, në mjedise të miratuara (p.sh. në një studio televizive komerciale), nga të njëjtët protagonistë që tashmë nuk dalin dot më nga rolet e tyre, sepse nuk i lejon as publiku, as mediat që e mbajnë audiencën të lidhur pas vetes nëpërmjet tyre.
Në këtë botë të disiplinuar, ku dialogu lëkundet mes shkëmbimit tenistik të monologjeve dhe pështymave mes rrugaçësh të vrazhdë si ato që fluturojnë në Parlament, po të kërkosh të ushtrosh lirinë e fjalës, qoftë edhe nëpërmjet një ulërime primordiale si ajo e Fluturës, rrezikon sakaq diagnostikimin; çka shkon një hap më tej se dënimi publik, pozicionimi moral ose zemërata; sepse diagnostikimi jo vetëm poshtëron dhe deklason, por edhe përjashton, duke e shndërruar fjalën e lirë në simptomë dhe duke i mbyllur ushtruesit e saj joprofesionistë në limbet e patologjive sociale.
Ideja pas këtij automatizmi habit me banalitetin e vet; meqë, sipas saj, ligjërimi politik sot në Shqipëri qenka normalizuar kaq shumë (qoftë edhe thjesht nëpërmjet skriptimit), sa çdo orvatje për të dalë nga rreshti e për ta sfiduar jo këtë ose atë ide në veçanti, por disiplinimin e ligjërimit vetë, do të shihet vetvetiu si shenjë e sëmundjes mendore.
Me fjalë të tjera, veç të çmendurit nuk do të na miratonin.
Xhaxhai e fillon me:
Gjesti i “zysh” Florës…
Percaktim i sakte, por qe saktesia mbaron vecse ketu. C’ka po diskutohet ne opinion publik shqiptar eshte pikerisht ky gjest, qe ne rastin me te mire mund te konsiderohet si nje tregues i profanitetit: sa profane ne komunikimin publik eshte kjo pedagoge.
Te barazosh gjestin me ushtrimin e lirise te shprehjes, me pare mendoj se duhet te behet pyetja: A eshte “xhesti” i saj abuzim verbal apo shprehje e lirise te fjales? Nder gjerat qe u degjuan nga “llomotitjet” e saj ishte fjala “vrases” dhe “maskara”…
Nese njihet me ligj e drejta e dikujt per te thene ate qe mendon, pa censuruar e kufizuar veten, a nuk duhet personi te thote pa frike ate qe mendon, pa pasur frike per konseguencat?
Sigurisht…, por nuk duhet te harrohet edhe ana tjeter e medaljes.
Para se te thuash dicka, cdo njeri duhet te ushtroje nje shkalle te caktuar gjykimi e vetpermbajtje, para se t’i thote ate qe ka ndermend nje qenie tjeter njerezore. Ne rastin konkret, shperthimit dhe shprehjeve te zonjes ne fjale duhet t’i merret ne konsiderate edhe konteksi, pra qellimi perse behej takimi.
Zonja me shperthimin e saj ishte jashte konteksit. Jane pikerisht nderthurja e gjithe ketyre elementeve, qe njerezit nga te dyja anet e spektrit politik gjykojne xhestin e xhestikulimet verbale e fizike te saj: per njeren ane ishte nje shperthim krejt anormal, histerik, plot urrejtje e me elemente skizofrenike, per anen tjeter ishte nje shperthim i justifikuar emocional.
Ka me shume rendesi se si e thua dicka, si e shpreh veten, se sa ideja qe udheheq ushtrimin verbal per te shprehur veten. Liria e fjales e humbet konteksin, sic ishte momenti, menyra dhe ideja mbrapa gjithe xhestit te pedagoges. Ne fund te fundit, nese pedagogja e gjykon tjetrin ‘vrases” e “maskara”, nuk niset nga premisat e nje gjykimi te mbare opinionit shqiptar, apo te organit gjykues e hetues, por vecse te saj, apo simpatizanteve politike qe rreshtohen ne te njejten llogore politike me pedagogen.
Robi kishte ardhur te bisedonte me nje audience qe njeh komunikimin normal, nje debat apo diskutim te civilizuar, pa te cjerrurat e xhestikulimet e dikujt qe ne nje superxhiro momentale humbet kontrollin e vetes.
Edhe dicka tjeter: Vazhdimisht insistohet ne mungesen e lirise te shprehjes apo fjales ne Shqiperi. Duke u nisur nga ju xhaxha, a te eshte censuruar ndonje kontribut i juaj gazetaresk apo audio-televiziv ne “vendin e censures” sic vazhdimisht kensiderohet nga spektri i majte Shqiperia?
Nuk e besoj, jo vetem juve por asnjerit nga pendat qe vazhdojne te mbajne nje qendrim kritikues ndaj qeverise se djathte me ne krye kryeministrin Berisha.
Vazhdimisht hidhet ideja e nje censurimi e frike persekutimi, por deri tash nuk eshte provuar se dikush e ka pesuar ne ndonje forme nga fryma kritike ndaj sistemit qeverises ne Shqiperi.
Mendoj se me shume mbillet ideja e censurimit, se sa eshte dicka reale. Prova me e gjalle jane te perditshmet shqiptare e stacionet televizive te shumta qe nuk pushojne propoganden per te diskretituar formacionin politik qe ka frenat e pushtetit.
Gjithmone duhet kujtuar shprehja: Kur mendon te ndermarresh dicka ndaj nje personi, mendo sikur akti te behej ndaj teje. Nese mendon se eshte i pranueshem mos u tut, por o burra!
Jo, mua nuk më është censuruar asnjëherë asgjë.
Në fakt, tani që mendohem, më ka ndodhur të censurohem dy herë, dhe të dy herët ngaqë redaktorët kanë kujtuar se shkrimi do të interpretohej si kundër Ismail Kadaresë.
Përkundrazi, për çështje politike nuk kam pasur problem.
Nga ana tjetër, unë botoj vetëm tek “Shekulli” dhe tek “ResPublica” tani vonë (s’po përmend revistat kulturore). Disa artikuj të mi që dalin gjetiu, janë marrë nga këto të dyja. Lidhja ime me “Shekullin” dhe “ResPublica-n” nuk kushtëzohet 100% nga qëndrimet politike të këtyre mediave, por edhe nga miqësitë personale që kam me redaktorët.
Duke gjykuar nga qëndrimet e mia përgjithësisht të majta, asnjë nga mediat me të cilat unë komunikoj nuk ka pasur arsye të më censurojë.
Nga ana tjetër, megjithëse kam vite që jam aktiv në mediat, unë mbetem outsider; nuk jam pjesë e cirkuiteve (dhe cirqeve) të komunikimit mediatik në Tiranë. Nëse do të isha sa duhet paranoid, mund ta kisha quajtur pikërisht këtë fenomen si një formë të censurës ndaj meje – shumë të rafinuar, gjithsesi.
Tani, për t’u kthyer tek tema, censura në mediat e Tiranës nuk ushtrohet drejtpërdrejt, por nëpërmjet kapjes së spektrit. Ti je i lirë të thuash gjithçka, sa kohë që e thua në kohën dhe në vendin e duhur. Nuk ka censurë, në kuptimin tradicional të kësaj praktike; por ka disiplinim të ligjërimit.
Kjo bën edhe që ide të caktuara të jenë gjithnjë në kërkim të autorëve të destinuar për t’i formuluar.
E kam fjalën që rolet, në teatrin mediatik të Tiranës, janë të caktuara tashmë. Është fjala për një spektakël të shtangët, po aq skematik sa edhe morality plays të Mesjetës, ku dihet se ç’do të thuhet, si dhe ku do të thuhet dhe nga kush. Disiplina është parësore, përmbajtja e ligjëratës dytësore. Çdo diskurs që del jashtë këtij konteksti është i rrezikuar të pritet me heshtje të plotë.
Unë nuk do ta bëja gjestin e Florës – nuk është në natyrën time. Kjo s’do të thotë se, duke larë duart nga ky gjest, ia pranoj edhe vetes një rol në komedinë e mediave; por vetëm që unë gjendem larg asaj që do ta quaja fault line, ose asaj vije në publik, e cila po fillon të shqepet e të shqyhet nën tensionin e skripteve dhe superskripteve të kësaj fushate.
Flora është fija që këputet e para, zhurmën e së cilës e dëgjojnë të gjithë; është shenja se opinioni publik nuk është prej gome, as prej llastiku – herët a vonë do të ketë një çarje, një shkëputje, një skizmë nga ku do të derdhet mllef dhe energji e paorientuar, por autentike.
Edhe unë e përdor atë gjest për të diagnostikuar – vetëm se jo Florën vetë, por kontekstin e diskursit politik, që indukton goditje të tilla transversale, shqepje të indit diskursiv, çarje të strukturës së komunikimit. Ky kontekst është komprometuar tashmë për dy arsye – më një anë, afërsia e madhe kohore dhe hapësinore me 21 janarin dhe vrasjet e mbetura pa përgjigje; më anë tjetër, skriptimi i rënduar i kësaj fushate, ose bullshit-i i paparë që është derdhur nga podiumet, në lidhje me programet, planet dhe vizionet.
Xhaxhai:
“Nga ana tjetër, megjithëse kam vite që jam aktiv në mediat, unë mbetem outsider; nuk jam pjesë e cirkuiteve (dhe cirqeve) të komunikimit mediatik në Tiranë. Nëse do të isha sa duhet paranoid, mund ta kisha quajtur pikërisht këtë fenomen si një formë të censurës ndaj meje – shumë të rafinuar, gjithsesi.”
Arsyeja e pare qe mbetesh nje “outsider” eshte fakti qe jeton jashte Shqiperise. Sidoqe te jete mbetesh, ai qe jeton jashte, nuk je pjese e te perditshmes, te gjelles mediatike qe gatuhet ne Shqiperi. Shkurt te shohin si: E po ky do te na predikoje nga NY!
Pastaj mund te kete nje mori arsyesh te tjera. Njera mund te jete se per njerezit qe te lexojne nuk eshte e veshtire te kuptohen pozitat e majtizmit. Pala qe ndodhet ne anen tjeter te “fault line” nuk e ka te veshtire te konkludoje se cdo fjale e juaj con uje ne mullirin e rivalit dhe partise politike qe do pushtetin.
Sigurisht qe nuk do te te beje pjese te show-t te vet mediatik. Sidomos, kjo kohet e fundit kur shkrimet e tua u afruan shume me pozicionet e perpjekjet per te yryshur nje levizje popullore ne shembujt e trazirave qe ndodhen ne vende te ndryshme arabe. Prop-et(sic thote Luliani) mediatike qe perdori Respublika, apo Shekulli, nuk tunden njeri per te dale ne rruge e krijuar trazira. Mileti iu pergjigj varfer cdo nxitjeje te tille.
Por gjeja me interesante, qe kam verejtur eshte dicka tjeter. Sidomos tani kur baterite e majtisteve te konsumuar ne publik kane rene, verehet nje radikalizim vecanerisht tek te rinjte mengjerashe, vezet sklluke, te cilet perdorin nje fjalor teper anarshist e nxites turbullirash.
Me ka qelluar te jem ne Tirane kohe me pare e te shikoja nje emision te Dudushit, i cili te citoi duke iu referuar nje shkrimit tend ne Shekulli. Ishte pikerisht audienca e majte e Dudushit qe reagoi me nje nenqeshje karshi zerit te arsyes qe implikoje ne shkrim. Pozitat e tua shikoheshin si te dikujt qe ka mbetur mbrapa ne gjykimin e realitetit shqiptar nen efektin e te jetuarit ne nje vend kapitalist sic eshte Amerika. Moderacioni qe predikoje ne rolin e medias e komunikimit mediatik ishin larg pozicioneve te te rinjve te sotem qe donin qe media, interneti, blogizmi te sherbenin si prop-e per te ndryshuar forcerisht skakierat politike.
Bazuar ne ate cka lexoj prej teje kohet e fundit, kam menduar me vete qe xhaxhai e paska marre per zemer indinjaten e te rinjve majtiste shqiptare per te reabilituar metoden e rruges dhe te revoltes, si metode per te ndryshuar pushtetet.
Per ate qe thua ne lidhje mbi dy kampet mediatike te stabilizuara ne Shqiperi, kjo eshte nje e vertete qe shkon ne shembullin e te gjithe mediave ne boten e lire. Fault line eshte dicka e natyreshme ne politike e media, pranda,j quhet vije e carjes, perplasjes e ferkimit. Do te vazhdoje te mbetet linja e perplasjes te dy pllakave tektonike, kampeve mediatike.
Ne lidhje me pedagogen, bie dakord me Lulianin, qe mbetet nje prop mediatik, por krejt i pasuksesshem.
Zakonisht kur kerkohet te ndryshohet rendi, pala qe do te marre pushtetin e ndjen se situata eshte ne favorin e vet, por i duhet nje shkendije qe te nise procesin. Kjo nuk po ndodh ne Shqiperi, kazani nuk po zien, megjithese po perpiqen qe t’i mbyllin kapakun. Eshte problemi tek flaka poshte, s’ka flake, s’ka revolte. Sic duket nuk ka motive, arsye per te mbeshtetur nje revolte.
Ka kaq kohe qe e majta e Rames, po perdor lloj-lloj prope-sh e marifetesh, por revolta masive mbetet nje ender ne sirtar.
Mileti po perdor internetin per te nxjerre dufin, pro apo kundra, por nuk po e nxjerr njeri nga istikamet e drejt e ne rruge.
Gjithshka eshte tek numrat. Stalini thoshte qe vjen nje pike, qe ndryshimet sasijore do te sjellin ndryshime cilesore. Ai e kishte llafin qe terrori, vrasjet masive, genocidi, uria masive do te gjunjezoje njerezit e do te sjelle bindjen, mungesen e revoltes. Po sot? Interneti, blogizmi, komunikimi mediatik eshte zgjeruar, e rritur shume, e njerezit nuk e kane shume te veshtire qe te dallojne prop-in dhe hendekun midis tij dhe realitetit. Stalini po i sherben me shume internisteve, sepse tani dine se ku te bejne pazarin e informacionit.
E pastaj problemin e pushtetit sot njerezit e zgjidhin tek kutia e votimit.
Jam i sigurte qe neser do te cohen te humburit e te thone: Po c’ne, ne fituam, por na e vodhen voten. Po kush? Sigurisht mjeshter Berisha…
“Ka kaq kohe qe e majta e Rames, po perdor lloj-lloj prope-sh e marifetesh, por revolta masive mbetet nje ender ne sirtar”.
Dolen njerezit ne 21 janar, por Rama thjesht u fsheh. Beri disa deklarata patetike dhe u fut ne vrime. Eshte zakoni i tij, ndoshta nje ere e re lideri po fryn, qe vepron sipas parimit “hiq bythen menjane se do vije dikur vete ndonje gje”.
Sa per ata radikalet mengjarashe qe permend ne shkrim, sugjeroj pa dashur te mesoj, qe thjesht merri si alternative te estrades. Qesh. Se per te qeshur jane, ata jane radikale nga goja vetem. Ndaj edhe i ka vene para nje Shqiperi. Politika eshte fjale, por eshte edhe veprim. Mendoj une.
Per ta thene sipas kontekstit te 21 janarit qe po pranoj se ishte revolte masive:
Saliu te vret, Edi as te qan dot.
Shkruan ReadMe:
Kam frikë se shumë lexues as që e dinë se unë shkruaj nga NYC – dhe nuk është se unë e them këtë haptazi në çfarë shkruaj. Dua të them – çfarëdo që të mendosh për shkrimet e mia, sido të mos i pëlqesh ose të distancohesh prej tyre, që unë shkruaj nga pozitat e një “amerikani” nuk e thua dot.
Për mua, një arsye është mënyra si u qasem unë problemeve; një arsye tjetër, janë temat që zgjedh, të cilat nuk tërheqin ndonjë publik të gjerë; një arsye e tretë, është lexuesi imagjinar që fshihet në tekstet e mia, ose lexuesi që kërkojnë të riprodhojnë ato tekste nëpërmjet implikimeve; por arsyeja kryesore, besoj, është se unë nuk dal në TV. Kjo s’ka fare lidhje me të qenët tim në NY. Unë shkoj ndonjëherë në TV, kur jam në Tiranë; kryesisht për të mbështetur botimin e ndonjë libri; por TV nuk është mjedisi i natyrshëm i fjalës sime, as kujtoj se do të shkoja, sikur të jetoja atje. Në përgjithësi, unë nuk besoj se debati televiziv u vlen njëfarësoj ideve.
Këtu nuk bie dot dakord. Një nga mënyrat e sprovuara, për një publicist, që të bëjë përpara në raportet me publikun, është të rreshtohet politikisht haptazi. Unë mund të anoj vërtet nga e majta, por me PS-në nuk kam fare punë, as jam megafon i politikave të asaj partie. Nga kjo pikëpamje, pengesa dhe kundërshtimi më i madh mua më vijnë ndonjëherë nga partitokratët e majtë, sesa të djathtët. Sa për atë se ku çon ujë fjala ime, kjo s’ka shumë lidhje me fjalën time, por me situatën e keqe në mediat që përmenda dje, ose me polarizimin; në kuptimin që një publicist mjafton edhe të teshtijë, për t’ia shfrytëzuar teshtimën njëra palë apo tjetra.
Edhe për këtë nuk jam i sigurt. S’e kam parë ndonjëherë veten si agjitator, nuk do ta bëja dot edhe sikur ta doja. Nëse ti e ke krijuar këtë përshtypje, kjo më shumë dëshmon për polarizimin e lexuesit dhe atë që e quajnë cognition bias, sesa për shkrimet e mia, të cilat si rregull kanë natyrë shpjeguese dhe reflektive, nuk janë ftesa për veprim politik. Do të ishte qesharake sikur unë t’ia lejoja vetes këtë të fundit, që këtej, nga NYC.
Unë jam mësuar tashmë me këtë farë reagimi. Ndonjë kritik më quan “naiv”; vetëm e vetëm ngaqë refuzoj t’u referohem kulisave të politikës së atjeshme. Për mua, ky refuzim është çështje niveli dhe klasi; një luks që mund t’ia lejoj vetes. Nuk di sa e vërtetë është etiketa e “naivit”, por vetëm di që pozicionet e kundërta, ato të atyre që “dinë”, kanë prodhuar rregullisht kaos dhe disfatë.
Gabimi yt, këtu, është që më sheh mua si radiomarrëse, me antenën gati për të kapur sinjalet që vijnë nga tjetërkund. Ndonjëherë duhet t’ia lejosh vetes edhe hipotezën se, së paku tek-tuk, idetë e mia janë origjinale, lindin vetvetishëm si pasojë e refleksionit; jo ngaqë unë kam përqafuar këtë apo atë kauzë. E përsërit, nuk duhet ngatërruar refleksioni, ose përpjekja për të kuptuar dhe shpjeguar, me agjitacionin, ose nxitjen për veprim politik.
Unë nuk e shoh këtë ngjashmëri, përveç një dikotomie e cila është banale për nga vetë natyra. Përkundrazi, besoj se çfarë e dallon cirkuitin mediatik në Tiranë nga sivëllezërit e vet gjetiu është kapja nga partitë, ose disiplinimi. Nuk besoj të ketë vend tjetër, mes atyre që njohim, ku partitokracia të sundojë kaq e padiskutueshme sa në Shqipëri. Ky sundim i partive trashëgon drejtpërdrejt karakteristika të monizmit dhe të totalitarizmit; si të thuash, pas 1990-ës, monoliti njëpartiak u thye në disa copa, secila me delirin e vet të madhështisë dhe paranojën përkatëse. Prandaj, çfarë më shqetëson mua nuk është ndarja në kampe, por domestikimi i kësaj ndarjeje nga partitë, disiplinimi, shndërrimi i saj, artificialisht, në një projeksion të kundërvënieve partiake. Këtë unë s’e kam parë as në Itali, në kohën kur atje flitej për partitokraci haptazi dhe me shqetësim të madh.
Xhaxhai: “Dua të them – çfarëdo që të mendosh për shkrimet e mia, sido të mos i pëlqesh ose të distancohesh prej tyre, që unë shkruaj nga pozitat e një “amerikani” nuk e thua dot.”
Personalisht mendoj se edhe sikur te mos kishe jetuar nje pjese te jetes tende ne Amerike, perseri njesoj do te kishe shkruar. Eshte ceshtje formimi; vitet ne nje vend tjeter, mund te ndikojne e te ndryshojne menyren e stilin e jeteses, por botkuptimin e te perceptuarin e botes jo shume. Une xhaxha te kuptoj.
Xhaxhai: “Në përgjithësi, unë nuk besoj se debati televiziv u vlen njëfarësoj ideve.”
Ne kohen postmoderne qe jetojme, nderkohe qe libri e ruan magjine dhe influencen mbi lexuesin, ekrani televiziv dhe pjesmarrja ne debat luan nje rol shume me te fuqishem. Te qenurit para nje audience qe te gjykon ne menyre simultane eshte nje menyre teper efikase per te gjykuar mbi aftesite e njerezve qe marrin pjese ne jeten publike. Kjo sidomos per llojin e intelektualit qe pranon te jete pjese aktive e jetes publike e politike. Ndoshta filozofeve e shkrimtarve nuk i duhet ekrani televiziv.
Nuk e di a te ka qelluar te ndodhesh para nje audience, qofte edhe me koleget e tu, ku te fluturojne mbi koke pyetje nga me te ndryshme, e te duhet t’i pergjigjesh. Jane disa momente qe ben lidhje qe si ke bere me pare e perqas problemin nga disa ane qe nuk i ke menduar me pare. Te ulurit mbi tavoline, para kompjuterit nuk te ofron nje dinamike te tille. Televizori e debati ne syrin e publikut eshte qasja e domosdoshme dhe e re e jetes profesionale si nje publicist, opinionues, apo gazetar, etj.
Per te shmangur ndonje keqkuptim, kur fola se njerezit te gjykojne si dike qe shkruan nga nje bote tjeter, e kisha fjalet me shume per koleget e Shqiperise. Jane ata qe jane te interesuar te lexojne me shume. Ata besoj e dine qe jeton jashte.
Por ne nje pjese te komenteve qe lexuesit i bejne ndonje shkrimit tend, kam verejtur qe perqasjet e tyre permendin edhe faktin qe xhaxhai flet si i larget prej problemit. Fundi i fundit kjo eshte audienca, gje qe pritet prej saj.
Xhaxhai: “S’e kam parë ndonjëherë veten si agjitator, nuk do ta bëja dot edhe sikur ta doja. Nëse ti e ke krijuar këtë përshtypje, kjo më shumë dëshmon për polarizimin e lexuesit dhe atë që e quajnë cognition bias, sesa për shkrimet e mia, të cilat si rregull kanë natyrë shpjeguese dhe reflektive, nuk janë ftesa për veprim politik.”
Nuk eshte thjesht pershtypje personale, por eshte nje hulumtim qe ka ardhur nga korrelacionet e reagimet e njerezve qe jane te interesuar ne shkrimet opinionuese te tuat(perseri ne shtyp e media). Te interesuarit jane dy llojesh: njera pale i merr, i boton e i perdor si referenca per te mbeshtetur kauzen e tyre(sigurisht jane gjithmone ata qe militojne ne spektrin e majte); kurse pjesa tjeter qe duke njohur kontributin e xhaxhait ne rolin e njohesit te gjuhes, eseistit, apo studiuesit sheh evolucionin e tij, gjithnje e me shume si nje “public intelectual” qe prononcohet per cdo ngjarje brenda e jashte Shqiperise dhe e ka gjetur veten me afer me dy gazeta qe po e humbasin reputacioni e tyre perdite sic eshte Respublica dhe Shekulli.
Xhaxhai: “Nuk besoj të ketë vend tjetër, mes atyre që njohim, ku partitokracia të sundojë kaq e padiskutueshme sa në Shqipëri. Ky sundim i partive trashëgon drejtpërdrejt karakteristika të monizmit dhe të totalitarizmit; si të thuash, pas 1990-ës, monoliti njëpartiak u thye në disa copa, secila me delirin e vet të madhështisë dhe paranojën përkatëse. Prandaj, çfarë më shqetëson mua nuk është ndarja në kampe, por domestikimi i kësaj ndarjeje nga partitë, disiplinimi, shndërrimi i saj, artificialisht, në një projeksion të kundërvënieve partiake.”
Kjo qe thua siper eshte totalisht e kuptueshme, e kapeshme. Nuk mund te ndodhte ndryshe. Pluralizmi nuk erdhi ne Shqiperi si pasoje e ndonje rryme kundershtare brenda. U inskenua nga brenda partise dhe elites politike, por se cfare do te ndodhte me tej, kerkush nuk e dinte. Shumica, qe sot jane figura ne skenen politike ishin te lidhur ne nje menyre apo nje tjeter politikisht me sistemin. Por kur filloj pluralizmi, secili bere nje zgjidhje, te militoje ne njerin pol apo ne tjetrin.
Prej atij momenti fillon edhe metamorfoza e secilit personazh, e sebashku i japin ngjyrat formacionit politik ku militojne. Me ndarjen politike, fillon edhe ndarja e interesave ne cdo aspekt. Jane interesat qe konvergjojne drejt ideologjive te ndryshme ne cdo ceshtje, ne politiken e jashtme, ceshtjet kombetare, apo interesat e grupeve ekonomike, e politikave ekonomike qe ndjek secili grup. Kjo e vertete i imponohet edhe kontributit te medias.
Media nuk eshte nje ishull ne detin e politikes.
RM, je zë shumë i veçantë në këtë blog. Je telat e munguar të Andon Ledhit, për violinë. Me ato tela, do mund të ekzekutonte melodinë më të bukur.
Shkrimet e tua, mënyra si i rendit shkronjat, fjalët, fjalitë, i ngjajnë një partiture muzikore, që krijojnë një simfoni të tillë të veçantë (për violinë dhe orkestër).
Ti ke të bësh përballë, me kundërshtarë, që ngjajnë me hedhës gjylesh, dhe ti ngjan me lojtar badmintoni. Sado të rënda gjylet, ti do presësh sa pa rënë mbi tokë, dhe me një lëvizje të lehtë rakete, do i ngresh në ajër e do i hedhësh përsëri mbi fushën kundërshtare.
Se ti i di rregullat e lojës… nuk është raketa që ka rëndësi, është krahu i lojtarit.
Me krahë të lehtë, dhe na ndero, Shqipërinë dhe partinë, Salinë etj.
J. nderhyrjen tenda e mora si kompliment… mirenjohes :). Per te tjerat… si krahet e lehte, per Shqiperine(…), per partine, e per Saline jane shume larg meje qofte fizikisht, qofte menderisht apo qofte emocionalisht. Nuk e di a eshte e mire apo e keqe, politikisht gjithmone kam mbetur i paantaresuar ne ndonje formacion partiak.
Kam qene dikur ne rinine time lojtar i mire qofte tenisi, qofte badmintoni (pak veta i luanin keto sporte ne ate kohe); te dy sportet perdorin manover, stil e fizik te ndryshem. Duke qene sporte individuale tregojne shume, nxjerrin ne pah aftesite individuale te lojtarit.
Read me:
“Liria e fjales e humbet konteksin, sic ishte momenti, menyra dhe ideja mbrapa gjithe xhestit te pedagoges.”
Konteksti? Çensura?
Sot, me përjashtime të rralla, mund të vihet re ndonjë rast i çensurës (në kuptimin tradicional të saj).
Sot për sot, nuk është problem liria e fjalës, por problem është se sa “fjala e lirë” dëgjohet.
Në kushtet e indiferencës dhe të bërjes së veshit shurdh të atyre që duhet të dëgjojnë, gjetja e rastit për të shprehur atë që ndjen dhe që të DËGJOHESH, përkon me shfrytëzimin maksimal të çfardolloj konteksti… dhe ajo zysha ja arriti që të dëgjohej.
P.s: Nuk e di se sa raste të tjera, të të qëlluarit me këpucë, mund të kenë ndodhur në botë, por… të gjithë mbajmë mend vetëm rastin e këpucës së hedhur ndaj Bushit… pikërisht sepse ai xhest u bë në një kontekst të caktuar… apo jo?
Thote Read Me:
“Edhe dicka tjeter: Vazhdimisht insistohet ne mungesen e lirise te shprehjes apo fjales ne Shqiperi. Duke u nisur nga ju xhaxha, a te eshte censuruar ndonje kontribut i juaj gazetaresk apo audio-televiziv ne “vendin e censures” sic vazhdimisht kensiderohet nga spektri i majte Shqiperia?
Nuk e besoj, jo vetem juve por asnjerit nga pendat qe vazhdojne te mbajne nje qendrim kritikues ndaj qeverise se djathte me ne krye kryeministrin Berisha.
Vazhdimisht hidhet ideja e nje censurimi e frike persekutimi, por deri tash nuk eshte provuar se dikush e ka pesuar ne ndonje forme nga fryma kritike ndaj sistemit qeverises ne Shqiperi.
Mendoj se me shume mbillet ideja e censurimit, se sa eshte dicka reale. Prova me e gjalle jane te perditshmet shqiptare e stacionet televizive te shumta qe nuk pushojne propoganden per te diskretituar formacionin politik qe ka frenat e pushtetit.”
Kjo me verte me ben te qesh. Nese ne diktature fjala ishte e censuruar e te kushtonte shtrenjte, ne keto kohe demokracirash, fjala eshte e lire ne krejt kuptimin e fjales se “lire.” Mund te thuash c’te duash, por fjala nuk ka vlere, eshte “free” dhe “cheap” njekohesisht. Bie ne vesh te shurdher. Nuk ka efekt. Por shiko cfare refuzohet te kuptohet nepermjet kesaj apologjie bajate te sistemit. Nese fjala nuk ka efekt, lind detyra per te menduar forma me efikase te shprehjes. Performanca me vjen ne mendje, respekti ndaj trupit si te brishte dhe te pushtetshem. Thuaj sa te duash protesta, demonstrata, eshte gje e mire, po nuk e nxorre trupin ne rruge per te afirmuar luften kunder padrejtesise, urise, shtypjes politike e mediatike, nuk ka asnje vlere. Gjithe vlera e fjales do asgjesohej, do pervetesohej nga i njejti pushtet i pamoralshem e i padrejte, qe do te te thote, “urdhro mer jahu, s’e shef arritjen? Ti mund te thuash c’te duash kunder meje. Gezoju lirise se fjales, pluralizmit qe ua sollem ne nje dite te ftohte dhjetori me pardesy te bardha.” Dhe liria e fjales keshtu behet zhvleresim i fjales. Ama provo dhe dil ne proteste. Aty je i vdekur. Gezoju fjales se lire. Leh, pellit, thuaj cte duash, por aq. Dil ne proteste dhe te vras.
Fjala e lire. Cna bere per te qeshur.
Read me,
flisje për censurën…
Arsyeja e vetme se pse unë nuk e shprehem publikisht me identitetin tim është, se një një njeri i afërm i imi më pas do të rrezikonte të hiqej nga puna e një niveli të rëndomtë në sektorin publik, gjë që nuk do t’ia lejoja vetes asnjëherë.
Është e njëjta gjë si në stalinizmin enverist. Dikush arratisej – familja përfundonte në ferr. Sot shpreh hapur mendimin tënd, familjarët fluturojnë nga vendi i punës.
Ç’censurë tjetër do ti.
Pifto, gjithmone nderhyrja ime eshte ne lidhje me lirine e shprehjes ne media ne pergjithesi.
Nuk marr persiper te te kundershtoi argumentin tend, por nuk e imagjinoj se si mund te heqin nga puna nje te afermin tend, nese ti del me emrin tend diku ne nje blog e shpreh opinionin tend cilido qofte ai.
A mos mendon se blogu i Xhaxhait eshte nen observimin e ndonje personeli kuadri, apo njerezish sherbimesh informative ne gjueti shtrigash?
Nese do ta shtyj me tej gjykimin tim, duke qene se i afermi juaj punon ne ndonje zyre shteti, jam i sigurte qe personeli ia njeh pikpamjet e lidhjet familjare. Keshtu qe do t’ia kishin gjetur anen per ta nxjerre nga puna me kohe. A i duhet nderhyrja jote per te bindur administraten qe personi ne fjale nuk eshte “njeriu i tyre”.
Cfare i pengon ata? Kur ta heqin nga puna, nuk do te jene kaq naive sa t’i thone qe te hoqem per shkak te te afermit qe shprehu opinionin e tij ne filan blog… Fole apo jo me identitetin tend te vertete, kjo nuk ndryshon ndonje gje per njeriun tend.
Perdorimi i nje maske ne blog per shumicen eshte thjesht nje konvenience qe dikush te mos germoje e te dale vullnetar per te dhene informacione apo qarkulluar thashetheme rreth jetes personale dhe personalitetit te personit jashte ketij blogu.
Thjesht konvenience; moderacioni ekziston, cdo gje jashte te pranueshmes ne blog, besoj se nuk do te kalohet nga moderatori.
Tamam koha per psikiater, por publiku, pacienti, edhe pse do nje dore, budalla nuk eshte, dhe sharlatanin e dallon gjithmone, packa se mund te jete i pafuqishem t’i bej balle. Kriteri eshte aq i thjeshte per publikun e aq i veshtire per tu kuptuar nga analistet sharlatane sa qe kerkon vertete nje karakter te forte per ta vene ne dukje. E verteta me gjithe atributet e veta, as me shume, as me pak. Dhe e verteta nuk eshte gje tjeter pervecse shkaqet e simptomes. Per sa i perket skicofrenise se Zysh Flores, e verteta e thjeshte eshte qe kjo skicofreni nuk eshte gje tjeter pervec transferimi i nje skicofrenie gjenerale tek shperthimi simptomatik i saj. Thene shqip, skicofrenia eshte e Mark Markut dhe e sojit te tij, i cili nuk eshte ne gjendje te dalloje realitetin nga jo realiteti, e realiteti per te cilin flitet eshte se u vrane kater njerez diten per diell, dhe pergjegjesi direkt politik i masakres, ministri i rendit publik, eshte duke kandiduar per ngritje politike ne detyre.
Con uje ne mulli te Rames kjo e vertete? Edhe cfare pastaj? Qekur qenka Shqiperia thele e PS-se dhe e PD-se? Kjo eshte nje tjeter nga semundjet mendore qe ka kapluar mendimin publik. Paranoja, dhe eshte paranoje e thelle, qe ka arritur deri aty sa te mendosh se Zysh Flora e beri kete me mendje te vet, apo se protestuesit e 21 janarit dolen ne shesh per nje pakenaqesi qe e ndjenin personalisht, eshte mendim i pamundur, ne mos tabu. Ka gjithmone nje agjent i cili ka manipuluar Zysh Floren, protestuesit, njerin, tjetrin, kedo. Raste ekstreme te kesaj paranoie jane njerez qe deklarojne se kane nje mikrochip te CIA-s te instaluar ne koke, apo se veprimet e tyre jane te kontrolluara nga nje fuqi e jashtme. Por eshte i njejti fenomen edhe ketu. Kushdo qe hap gojen eshte ose i manipuluar ose duke cuar ne menyre te pandergjegjshme uje ne mulli te dikujt.
Kjo skicofreni e nderthurur me paranoien perben kompleksin e automatonit pasiv agresiv. E gjen kete te vene ne dukje tek kerkesa obsesive per edukate. Perballur ne menyre konstante me pohime te rreme, apo edhe irelevante ne lidhje me realitetin shoqeror shqiptar, shumekush mund te humbe toruan per momentin dhe te kepuse ndonje sharje alla shqiptarce. Mirepo sapo ndodh kjo, futet ne loje pikerisht ky kompleks duke vene ne dukje me pedance mungesen e edukates. “Big Brother is watching you.” Nuk eshte vetem me ane te stigmes mbi cmendurine qe funksionon ky kompleks, por edhe me ane te stigmes ndaj mungeses se edukates. A thua se vrasja mund te trajtohet me edukate. Edhe mund, pak a shume si ata doktoret naziste te kampeve te perqendrimit qe ne fakt nuk ishin gje tjeter pervecse te edukuar me frymen e artit klasik. Pika kyce e kesaj stigme mbi edukaten eshte thirrja e hershme dhe e vazhdueshme e Sali Berishes per te respektuar kodin e vdekjes, per te mos abuzuar politikisht me vdekjen. Mirepo kodi i vdekjes kerkon drejtesi e jo vetem ligjore por edhe politike dhe morale, e jo me fjale, por me vepra, perndryshe, nuk eshte vecse nje kod vrasjeje, a death drive, i ekzemplifikuar me se miri nga pushteti mediatik.
Nje llaf duhet thene per rolin e intelektualit, analistit, poetit-deputet. Dhe ketu ndoshta te kam keqkuptuar, por nuk jam dakord me ty Xhaxha. Publiku lejon te verteten. Dhe e perseris, publiku nuk eshte budalla. Ndoshta ka nevoje per “plot devices,” per “props,” per nje stil fin e artistik nepermjet te cilit mund te zbulohet e verteta, por per sa i perket te vertetes, publiku jo vetem qe i lejon intelektualet publike te nderrojne rol nese ky nderrim rolesh do i sherbente te vertetes, por edhe pret prej tyre qe roli qe do luajne te jete autentik, i sinqerte, e besnik ndaj se vertetes. Objeksioni se shume intelektuale publike kane humbur kredibilitet fal kthimit te pllakes e hedhjes sa nga nje dege ne tjetren, eshte legjitim vetem per sa kohe nuk eshte paranoiak, pasi duke vene ne dukje mungesen e autenticiteit e te sinqeritetit edhe atehere kur kjo mungese nuk ekziston, ripohohet teza se askush nuk eshte ne gjendje te mendoje me mendje te vet.
Kjo teze eshte vetem ne menyre te pakualifikuar e vertete. Ne nuk mendojme asnjehere me mendjen tone, por ketu mund te behet nje dallim kantian (qe ne fakt e ben edhe Zizek) dallimi mes perdorimit publik dhe perdorimit privat te arsyes. Mendimin e kemi vertete gjithmine te kontrolluar, por ndryshimi eshte se disa e kane te kontrolluar nga interesi dhe e mira private, e disa e kane te kontrolluar nga interesi dhe e mira publike. Dhe publiku eshte gjithmone ne gjendje te percaktoje e te dalloje mes te dyjave. Cfare do te thote kjo ne terma te thjeshta fare? Thjesht fare publiku e dallon nje analize morale nga nje analize imorale. Ne se nje analize nuk shkon drejt zbardhjes te krimit politik, te pakten atij qe duket ashiqare qe eshte i tille, por perkundrazi, nese kjo analize humbet ne irelevanca, publiku eshte ne gjendje ta dalloje. E ketu dalim serish tek diagnoza. E kemi thene e sterthene qe pas 21 janarit se diagnozat ne kete pike jane irrelevante. E verteta u pa nga te gjithe. Cdo diagnoze ne lidhje me kete pike, sa do e sakte te jete, eshte alibi per te te mos dhene prognoza. Fakti eshte qe shprese ka gjithmone, e te japesh nje prognoze do te thote ta ushqesh kete shprese deri sa te realizohet. Ne te kundert, je duke i dhene shprese krimit politik; ne te kundert, intelektuali publik nuk eshte shnderruar ne gje tjeter pervecse ne death drive. Qe pse jo, perballe nje shteti te ngritur mbi vrasjen eshte opsion.
Reagimi i Zysh Flores nuk ka lidhje me Skizofrenine. C’do kush qe i di dy gjera nga shendeti mendor eshte i qarte per kete. Nga ana tjeter ate mund ta karakterizosh fare mire si nje reagim histerik. Une nuk e shoh venien e diagnozes si problematike edhe pse nuk e shoh te rendesishme. Madje une besoj se venia e diagnozes ne kete rast e ndihmon qasjen e duhur te problemit. Pse? Sepse tregon se e kemi katandisur diskutimin e debatin publik ne ate fare feje sa vetem nje reagim anormal do te arrinte ta thyente skematizmin e tij.
Po cfare na ka sjelle ne pozicion?
E para, eshte skematizimi (preferoj kete term ne vend te “disiplinimit” i debatit. Nje term tjeter alternativ do te ishte rrjeshtorja e debatit. Perseritja ad infinitum e tij neper Tv-te shqiptare ka sjelle edhe rrjeshtoren e mendimit te publikut.
E dyta, eshte shurdheria ndaj mendimeve alternative, te atyre qe nuk rrjeshtohen ne rrjesht me te tjerat. Dhe kjo nuk ndodh vetem ne politike por ne cdo aspekt tjeter te jetes ne Shqiperi.
Edhe reagimi i Bashes (pavaresisht se teper qytetar) tregon pikerisht kete. Ai vazhdonte te perseriste skemen e tij dhe te luante te shurdherin. Sepse eshte metoda qe funksionon.
Interesant ishte edhe elementi tjeter dhe po aq i rendesishem sa reagimi i pedagoges, por qe u la ne hije nga shume analiste. Ne video nje ze pyet “a ka ndonje nga Tirana ketu?” dhe pergjigja eshte “Jo”.
Nje takim per Tiranen behet me qytetare jo te Tiranes. Qe ketu kemi nje skizo/thyerje te kontekstit. Ose edhe me nje shurdheri te inskenuar. U flet vesheve te Beratit, Peshkopise, Vlores apo Elbasanit per Tiranen. Nuk e di se sa debat mund te presesh ne nje kontekst te tille.
Mendoj se me rrjeshtoren e mendimit dhe me shurdherine ndaj mendimit alternativ ceshtja qe shtrohet sot ne debatin publik shqiptar do te ishte kjo:
A mos valle duhet te sillesh anormal apo i frustuar per te ta vene veshin?
“Nga ana tjeter ate mund ta karakterizosh fare mire si nje reagim histerik.”
Kjo eshte shume e sakte. Por nuk jam dakord qe venia e diagnozes nuk eshte problematike. Eshte problematike sepse eshte e rendesishme. Xhaxhai ka shume te drejte per sa i perket faktit se nese diagnoza nuk jepet si duhet ajo shnderrohet ne stigme. Kjo eshte edhe me e theksuar tek ai lloj i histerise qe njihet si kompleksi i Kasandres. Nje nga faktoret e ketij kompleksi eshte qe personin nuk e besojne. Diagnoza e gabuar, ajo qe nuk i shkon shkaqeve deri ne fund, ajo qe eviton te verteten, ushqen pikerisht kete faktor. “Nese zysh Flora eshte histerike, atehere mos ia vini veshin, se ajo vuan nga kompleksi i Kasandres. Asgje nuk ka per t’u shqetesuar. Gjithcka eshte vaj, ne rregull, thjesht kemi te bejme me nje person delirant, etj, etj.” Problemi me keta diagnostikues deputete, eshte qe duke mos ditur c’bejne, ose duke e bere kastile, refuzojne te kthehen ne skenen primale, ate skene qe edhe ka shkaktuar crregullimin, tmerrin dhe ankthin e masakres se 21 janarit. Ne vend qe te sherbejne si sherues duke u rikthyer ne kete skene per te vene drejtesi mbi te, thjesht sa inkorporojne perjashtimin, duke ushqyer keshtu edhe nje lloj tjeter histerie, crregullimin somatik. Per kete arsye, per kete rikthim tek ajo skene, zysh Flora mbetet ZYSH, e rrepte ne ton por e drejte, nderkohe qe per intelektuale si Mark Marku nuk mund te thuhet gje tjeter pervec se jane cnjerezuar prej pushtetit, deri ne ate mase sa na vjen ndot e na behet e pamundur te qenit njeri.
Po mirë, si nuk u gjet një njeri të vërente që zyshën e nderuar, e nxorrën me bodygardë jashtë, ME DHUNË?
Një rast i ngjashëm kishte ndodhur diku në ambjente universitare me J. Kerryn dhe një student në USA, dhe ky vetë e kritikoi aktin e dhunës mbi atë student.
Thjesht për t’u kujtuar disave këtu, se ai sapun i Lulit të kulturuar e artikuluar, nuk hahet për djathë.
Mendoj se ndoshta kyçi eshte koncepti i ritualizimit, te cilin xha xhai e permendi, por pastaj u perqendrua tek koncepti i disiplines.
Ne ate salle njerezia ishte mbledhur te degjonte te njejtat broçkulla qe Basha i ka thene kudo ku ka shkuar, e njejta gje me Ramen tjeterkund apo Berishen apo kedoqofte.
Degjuesi e di fare mire qe politikanet tane thone vetem broçkulla, vete fushatat mbahen tek broçkullat, ndersa tjeterkund palet synojne te shpalosin disa pika jobroçkullore, tek ne kjo mundesi perjashtohet a priori, sepse tashme nuk ekzistojne keto pika dhe degjuesit e dine po aq sa politikanet.
Po atehere , kur njeri s’u beson me, neper pikat specifike, si shpjegohet prania e njerezve ?
Do thoja vetem nepermjet ritualizimit, qe mundeson kohezionin dhe identitetin e grupit.
Ne fakt pedeistit apo peseistit nuk i plas fare per programin specifik, kaq e vertete eshte saqe keto programe as nuk behen fare, se politika nuk ia ndjen nevojen.
Emblematik eshte programi 1000 faqesh i Rames, te cilit nuk i lexuam dot asnje rresht.
Por , programi thuhet gjithnje se eshte, te gjithe e besojne, jo se u behet vone, por se duhet besuar dhe nuk kushton gje po ta besosh.
Ne fakt e rendesishme eshte qe grupi te mblidhet, te degjoje te njejat broçkulla te beje sikur i beson , ne fakt asnjerit nuk i plas sesa premtime behen , jane te mundshme apo jo, sepse grupi bazon identitetin e tij ne te tjera gjera.
Psh read me, nuk ha asnje nga dokrrat e politikaneve te PD, megjithate si pjese e grupit, duhet te marre pjese edhe pse virtualisht ne te gjitha ritualet e mundshme te grupit.
Zysh Flora, nuk merret vesh se ç’kerkonte ne ate ‘pervoje te perbashket pedeistesh’, nga ato qe jane me te ritualizuara sesa mbremja apo dreka e dasmes, ku te gjithe dine me perpikmeri se ç’duhet te bejne, ku u takon te ulen, te sajtet duhet ta marrin vallen e me radhe.
Ka te pakten prej 2005, qe ka humbur kuptimin çdo gje, partite mbahen te ritet e tyre, sikur krishterimi i shek 19-20, qe nga shperndarja e posteve (edhe aty secili ‘e di’ vendin e vet) e deri tek qendrimi ndaj broçkulles me te madhe qe mund te leshoje lideri, i cili duhet pranuar si i pagabueshem (i shek 19 eshte edhe koncepti ex-cathedra per Papen ), sepse pagabueshmeria e tij eshte pjese e ritualit. Ne publik nje pedeist apo nje peseist nuk mund ta kritikoje edhe bajgen me me ere, maksimumi hesht.
Ne keto kushte, shurdheria ndaj atyre qe kritikojne zhvillimin e ndonje rituali eshte diçka normale, keta s’jane te grupit, ne kemi ‘doket e zakonet’ tona.
Keshtu partite jane kthyer ne nje lloj amalgame te çuditshme mes fisit dhe fese, se ç’eshte vertet politike nuk ka si te merret vesh perderisa identiteti politik i partive gjendet vetem ne statutet e tyre, dhe aty nuk shkruhet qe identiteti i tyre kalon nga antiberishizmi apo antikomunizmi, aty shkruhet krejt tjeter gje.
Ne fakt shumica derrmuese e peseisteve dhe pedeisteve as i kane shfletosur ndonjehere statutet e partive te tyre dhe as kane per ti shfletosur ndonjehere, vetem nese kete do e kerkoje ndonje ritual i ri, po qe s’ka gjasa se do u hapte telashe liderve.
Ne Shqiperi ka hyre gjeresisht ‘pluhuralizmi’ i ideve e doktrinave politike , se pluralizmi i doktrinave politike do kohe te hyje.
Togfjaleshi doktrine politike, aq familjar e normal per kedo qe lexon qofte edhe per hobi ndonje liber politik, ne Shqiperi shihet si togfjalesh i pluhurosur qe s’duhet ngare.
Po si do hyje pluralizimi i ideve politike, po nuk i nxore keto ide nga ndonje doktrine politike ?
Nejse ne na rrofte pluralizmi i riteve politike, se me teper s’ka çte na duhet.
Kur politika perpiqet te mbjelle kategori “te normales” si referencial te detyrueshem ndaj saj, diktatura nuk eshte kurre larg.
Ndersa une mendoj se kyçi i gjithe kesaj ndodhie eshte ajo qe u tha edhe me siper.
Kjo grisje e dhunshme e realitetit, plot mllef dhe energji, ishte shqetesuese sepse autentike.
Dhe per me teper qe nuk eshte as e para e ketij lloji, sepse edhe vetevrasja e atij djalit te cilit iu vra i Ati ne 21 Janar, te ben te mendosh per presionin, pre e te cilit ishte.
Por edhe ne mos paste shenja te ketij lloji, kaq te qarta e te dhunshme, logjika ta do te mendosh, se realisht do te kete te tilla probleme, se ekzistojne shkaqet.
Per t’u permendur jo vetem 21 Janari, por edhe Gerdeci e gjyqi i tij qe po deshton hapur, por edhe sa e sa te tjera.
Ekzistojne pra arsyet, por tashme po vihen re edhe shenjat, qe te bejne te mendosh se shoqeria shqiptare eshte ne vlim e siper.
Shtoju ketyre edhe qe ka dy vjet tashme, qe s’behet gje tjeter perveçse i meshohet faktit se zgjedhjet ne shqiperi mund te mos jene te lira, dhe e kupton qe situata eshte e djallosur sepse pa rrugedalje.
Qe e kane vendosur shqiperine ne nje tenxhere me presion, dhe po e ziejne mire e mire, kjo kuptohet.
Dihet nga ana tjeter, edhe qe tenxherja me presion, ca te mira i ka, sepse mishin p.sh. qe normalisht mund te donte 3 ore per tu zier, me kete menyre e ben per 5 minuta, por sinqerisht lutem qe kush e ka ne dore kete pune, Rama apo Berisha, te dine se çfare jane duke bere, se po luajne me nervat e njerzve, qe shihet qarte qe s’jane manekine dhe mund te shperthejne e pastaj ec e mblidhi copat.