Për ca shprehje nuk ka mëshirë – të tilla si studiuesi i njohur. Këtë sot ia sheh e ia dëgjon të ngjitur me pështymë kujtdo: një topografi që pozicionohet për çështje të etnogjenezës, një profesor-doktori në agronomi që angazhohet në konstitucionalizëm, një vjelësi entuziast të arkivave, një arkivuesi dorëshkrimesh të humbura.

“Siç e vuri në dukje edhe studiuesi i njohur…”

Po çfarë është kjo studiues i njohur tamam? Është, para së gjithash, pleonastike: një studiues i njohur nuk ka arsye të quhet “studiuesi i njohur”, nëse është vërtet i njohur (përveçse po të mos jetë aq i njohur, në ç’rast nuk është i njohur). Pastaj është edhe mjaftueshëm e vagullt, sa t’u shërbejë të gjithë atyre që nuk bëjnë dot pa bullshit. Më e pranueshme do të ishte: entomologu i njohur Leo Asllani, ose leksikografi i njohur Mark Trashani, sepse këta të dy janë të njohur në fushat e tyre, por jo (domosdo) nga publiku. Mirëpo shprehje si entomologu i njohur duket sikur i kumtojnë publikut mesazhe të tipit “nuk e kam idenë se ç’është ky, por nuk më takon mua ta shpjegoj”, nga ana e gazetarit prezantues përkatës.

Dhe kush e përdor? Si çdo shprehje tjetër parazitare, edhe këtë e kanë fort për zemër mediat. Gazetari që thotë studiuesi i njohur Sabri Sabriu mund edhe të mos e ketë idenë se ç’është ky Sabri, çfarë ka bërë, për çfarë është dalluar pikërisht – a është inxhinier nafte, metrolog, demograf apo thjesht mjek urolog, e kështu pa ndalë. Por duhet ta quajë, duhet ta specifikojë këtë person njëfarësoj, meqë emri në vetvete nuk i thotë gjë – dhe këtu i hyn në punë xholi studiuesi i njohur.

Shprehja mëton t’ia zërë vendin cilësimit intelektual (publik), që sot nuk e përdorin më, sepse ata që e mbajnë veten për intelektualë – dhe ndoshta janë vërtet, nuk po guxoj t’ua vë në dyshim – lëndohen menjëherë, po të dëgjojnë dikë tjetër të quhet “intelektual”. Aq më tepër që intelektualët sot i ngatërrojnë shpesh me analistët, që nga ana e tyre e kanë humbur përfundimisht luftën me antipatinë e publikut.

Atëherë, ja ku vjen në ndihmë studiuesi i njohur. I cili i jep fjalës së vet autoritetin e kujt “ka studiuar”, madje aq sa të bëhet “i njohur” për publikun. Jo më kot, shprehja të shpifet në ato argumente që kanë nevojë për një injeksion autoriteti: studiuesi i njohur përndryshe nuk flet shpesh në publik, sepse nuk e lë serioziteti i madh me të cilin e merr veten; prandaj edhe mjafton fakti që ai ka folur për të dëshmuar gravitetin e çështjes.

Dhe jo vetëm kaq: studiuesi i njohur nuk futet në debate për të marrë pjesë, por për t’u vënë atyre kapakun. Fjala e tij zë vend si rrasa e varrit dhe do të ishte deri edhe moralisht e dyshimtë që dikush ta kundërshtonte.

Shprehjen e ndesh, përndryshe, edhe në nekrologjitë: ndërroi jetë, pas një sëmundjeje të pashërueshme, studiuesi i njohur Jorgji Gaqi. Në këto kontekste, cilësimi jo vetëm synon të nderojë të ndjerin, por edhe – e sidomos – të justifikojë vetë nekrologjinë: sepse bëhet fjalë për një studiues të njohur, që nuk mund ta linim dot pa e përcjellë.

Madje po kam fort frikë se, të paktën në ligjërimin e mediave, shprehja e merr deri edhe origjinën nga diskursi nekrologjik; dhe që andej nuk është ndalur më, duke e sjellë me vete afshin e një funerali shtetëror, ku përzihet era e luleve të kalbura të kurorave me duhmën e igelitit të këpucëve formale dhe efektin lotsjellës të losionit ruajtës për kufomat.

Si personazh në debatet e ditës, studiuesi i njohur vjen gjithnjë pak i balsamosur.

Ka edhe një kontekst tjetër ku hyn në punë e njëjta shprehje – ai ku i duhet prezantuar publikut (lexuesit, etj.) një studiues krejtësisht i panjohur, ose edhe më mirë, ndonjë drejtor muzeu fshati, çelësmbajtës i kishës rrënojë a mbledhës leksiku popullor; ose autor i ndonjë ndonjë monografie për pellazgët e zonës dhe pararendësit e tyre, të botuar në pak kopje, me ndihmën bujare të një biznesmeni lokal.

Me arsyetimin si vijon: ne nuk e dimë ç’është ky, por do të ketë studiuar ndonjë gjë, se përndryshe nuk do të ishte kaq tuhaf; prandaj, sa kohë që po merr guximin dhe flet në publik duke cituar deri edhe Mendelejevin, le ta quajmë studiues i njohur. Kush do të na kundërshtojë? Pikërisht.

Në çdo rast, studiuesi i njohur është i tillë vetëm jashtë sferës ku është bërë i njohur me studimet e veta; në kuptimin që është i njohur nga të gjithë ata që nuk ia njohin kontributin e mirëfilltë (me fjalë të tjera, është i njohur si studiues i njohur). Por edhe në këtë cilësi, nuk duhet ngatërruar me doktorin e shkencave, sidomos atë doktor të shkencave që e ka fituar titullin tani së voni, dhe që parapëlqen të rrijë në klandestinitet, larg vëmendjes dhe rrezikut për ekspozim ndaj ndonjë pikëpyetjeje të beftë.

Më në fund, studiuesi i njohur nuk duhet ngatërruar kurrsesi me studiuesin e shquar – ky i fundit ka bërë emër si shqytar, shkoqitës dhe riformulues virtuoz i shqiptarisë dhe tani e kalon pleqërinë e gjatë duke shëtitur nga një talk show në tjetrin: shqipja hyjnore, dardha dardane, Kollokotroni, Universiteti i Durrësit Mesjetar, gjaku i shprishur i arbëreshëve, i mrekullueshmi Pjetër Budi… Nëse studiuesi i njohur, që ëndërron për t’u gdhirë një ditë studiues i shquar, nuk ngurron të përfshihet në gjithfarë kacafytjesh të tipit “unë nuk të ndërpreva ti kur fole, tani mos më ndërprit ti mua”, kolegut të tij më fatlum, studiuesit të shquar, i mjafton të jetë i pranishëm në një studio, për të narkotizuar çdo lloj debati, që në farë, që në embrion. Kjo sepse studiuesi i shquar është legjendë e gjallë dhe vetëlëvizëse, edhe pse tashmë e derdhur në bronz. Dhe nëse studiuesit të njohur nuk ka sapun që t’ia heqë kutërbimin funeral që i blaton titulli, studiuesi i shquar e ka kapërcyer fazën nekrologjike, për t’u stabilizuar si monument.

Tani po ju ftoj që të bëni ju vetë një kërkim, në Google, për togfjalëshin shkrimtari i njohur. Fillojeni javën duke u dëfryer.

© 2019, Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara. Ndalohet rreptësisht riprodhimi në mediat.