Kohët e fundit mediat shqiptare po e bombardojnë publikun me lajme për bomba me celularë, vrasje makabre, tritol në banesa e automjete, trafiqe droge, vrasje për motive të dobëta, grabitje bankash, aksidente rrugore, përdhunime, e kështu me radhë. Kronika e zezë po i nxin faqet e para të gazetave. Nuk vihet në dyshim vërtetësia e informacionit, aq më tepër kur, përveç pamjeve e dëshmive, shoqërohen nga deklaratat e pashmangshme të Ministrisë së Brendshme që informon rregullisht qytetarët për aksionet e policisë. Në këtë rast mediat nuk tregojnë të pavërteta, por vala e krimeve të raportuara e rrit detyrimisht e me të drejtë shqetësimin e publikut.

Mirëpo, siç dihet prej kohësh nga studimet sociale, krimi jo gjithnjë ka lidhje me perceptimin e sigurisë. Me fjalë të tjera rritja ose ulja e krimeve nuk ka raport të drejtpërdrejt me rritjen ose uljen e shqetësimit të qytetarëve për sigurinë publike. Ka raste që lakorja e grafikut të krimeve rezulton në ulje, kurse ajo e perceptimit të rrezikut ndaj krimeve ndjek kahun e kundërt. Studime të hollësishme në shumë vende të botës kanë vërtetuar se emocionet e publikut nuk varen nga numrat e krimeve të kryera. Ka krime që e tronditin aq shumë publikun dhe ua tërheqin aq shumë vëmendjen mediave, saqë ndryshojnë edhe perceptimin e sigurisë.

Për të vërtetuar lidhjen ose mungesën e saj midis numrit real të veprave penale dhe shqetësimin e qytetarëve lipsen studime të dyanshme. Nga një anë duhen përpunuar dhe studiuar të dhënat statistikore të krimeve në kohë, duke i ndarë ato sipas tipologjive të ndryshme; nga tjetra duhet analizuar reagimi i publikut ndaj krimeve dhe lajmeve që kanë lidhje me to. Në mes, qëndron studimi i mediave dhe i përfaqësimit mediatik të realitetit, sepse jo rrallë organet e informacionit i emfatizojnë ngjarjet e kronikës duke ndjekur logjika të tjera. Disa studime serioze në Itali, sa për shembull, vërtetuan se gjatë viteve 2000 ndodhi diçka e çuditshme: ndërsa veprat penale rezultonin në ulje nga viti në vit, numri i artikujve dhe i emisioneve dedikuar kriminalitetit ishin në rritje.

Vetëm duke pasur në dispozicion të dhëna e studime të tilla mund ta shuajmë dilemën nëse kemi të bëjmë me rritje të vërtetë të kriminalitetit në Shqipëri, apo kemi të bëjmë thjesht me prezantim mediatik alarmant. Studimet në këtë fushë nuk mungojnë, mirëpo nuk janë konstante, çka shkon ndesh me kërkesën urgjente për t’i bërë analizë të shpejtë realitetit, sikurse me nevojën për t’i pasur të dhënat e përditësuara, çka mundëson krahasimin e rregullt nga viti në vit.

Disa muaj më parë, saktësisht në shtator 2013, u dhanë informacione interesante për këtë temë. Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) botoi raportin “Tendencat e Krimit në Shqipëri 2012”, i bazuar mbi të dhënat zyrtare të Policisë së Shtetit. Ky raport mund të konsultohet i plotë në faqen e posaçme të Institute for Democracy and Mediation (IDM). Të dhënat ishin të hollësishme e mbresëlënëse. Lajmin e dhanë shumë media shqiptare, natyrisht në mënyra të ndryshme. Studimi: Në Shqipëri ndodh 1 vrasje çdo 72 orë; Zbardhet raporti vjetor: Në Shqipëri, mori krimesh në çdo orë; IDM: Mesatarisht, gjatë vitit 2012 në çdo 40 minuta ka ndodhur një krim; Shifra alarmante të krimit, raporti i IDN: Vrasje çdo 72 orë, vjedhje çdo 13 orë; Statistikat e krimit në Shqipëri, në çdo tre ditë vritet 1 person; Niveli i krimit në shifra alarmante. Në vitin 2012, çdo ditë krime kundër jetës. 

Porse studimi i mësipërm u referohet të dhënave të vitit 2012. Edhe pse të vlefshme, statistikat e raportit nuk janë të dobishme për ta lexuar realitetin alarmant të kohëve të fundit. P.sh. do të ishte interesante të dinim se sa vepra penale janë kryer kohët e fundit në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Si po shkon tendenca? Numri i krimeve, sipas tipologjive, është në rritje apo në ulje? Krimet spektakolare që kanë ndodhur kohët e fundit në Shqipëri janë të veçuara, apo duhen parë në një kontekst më të gjerë? Përveç këtyre, do të ishte me dobi të njiheshin edhe përmasat indikative të veprave penale që nuk denoncohen, meqë ka shumë qytetarë që, për një arsye ose tjetër, preferojnë të mos i denoncojnë krimet e pësuara. Këto të fundit, edhe pse nuk evidentohen nga statistikat, e ndikojnë rëndë perceptimin e rrezikut dhe e zmadhojnë frikën e qytetarit.

Domosdoshmëria e këtyre studimeve, mundësisht me karakter krahasues e duke shfrytëzuar burime të ndryshme, nuk diktohet vetëm nga njohja e realitetit, por edhe nga nevoja e institucioneve shtetërore për të marrë masat e duhura dhe për të programuar politikat përkatëse. Kjo do ta rriste edhe besimin tek institucionet, sepse ka plot qytetarë që nuk binden nga të dhënat e organeve kompetente, ngaqë ushqejnë paragjykime për vërtetësinë e informacionit. Dyshime të tilla ka hedhur në vite çdo opozitë, duke shprehur mosbesim në informacionin e ofruar. Vetë politika do të ishte e interesuar ta hiqte temën nga fusha e propagandës e të luftës partiake, për ta çuar në hapësirën institucionale, çka kërkon në radhë të parë objektivitet në trajtimin e të dhënave. Kjo mund të bëhet duke financuar institutet studimore për të hulumtuar statistikat e krimit, përfaqësimin mediatik dhe opinionin publik. Në mënyrë të drejtpërdrejtë kjo do të ndikonte edhe mbi mediat, të cilat do të viheshin përballë fakteve të pamohueshme, në rast se do të kishte mospërputhje midis prezantimit të realitetit dhe këtij vetë; përndryshe përgjegjësia do të ishte vetëm politike për mungesën e masave ndaj krimit.

Së fundi, kjo qasje do të na ndihmonte si komunitet për të konsoliduar kulturën e përmbajtjes dhe të arsyes, meqë tema e sigurisë publike nuk është çështje partiake por e të gjithë qytetarëve.