Një batutë politike, e kryeministrit Berisha, gjatë vizitës së tij në Turqi, për “gjakun shqiptar” të shumë qytetarëve të atij shteti u bë shkas për shpërthimin e një zemërate të paparë në mediat nga komentues, editorialistë, kolumnistë, historianë, opinionistë dhe të tjerë ekspertë gjithfarësh (vetëm hematologët mungonin), i denoncuan njëri pas tjetrit, por në unison, këto lidhje gjaku që kishte përsiatur lideri shqiptar.

Natyrisht, batuta e kryeministrit mund të kritikohet madje duhet të kritikohet, por orvatjet për ta nxjerrë atë nga konteksti thjesht politik-diplomatik tingëllojnë në thelb histerike; aq më tepër në gojën e të gjithë atyre të cilët premisën e Berishës për “gjakun shqiptar” në Turqi e kthyen kokëposhtë, dhe filluan të shkumëzojnë kundër “gjakut turk” ndër shqiptarët, thuase këto farë përzierjesh gjaku janë të këmbyeshme.

Të tërheq vëmendjen, mes kësaj kakofoni, rikthimi te “gjaku”, si element bazë i identifikimit kombëtar, së paku nga të gjithë ata që ia mbajtën për gafë të madhe kryeministrit deklaratën në Turqi; pa çka se gjaku në këtë mes funksionon si kryemetaforë për çështjet madhore të kombëtarizmit shqip: autoktoninë, zhvendosjet, Lindjen, Perëndimin, Krishterimin, Islamin.

Megjithatë, qoftë edhe vetëm si metaforë, “gjaku” nuk është kurrë i pafajshëm; shqetësimi për “gjakun turk” në shqiptarët dhe neveria – sërish në kufi të histerisë – ndaj përzierjes së gjakut me Azinë, ose me “hunët”, i referohen një lloj diskursi racist, i cili në mediat shqiptare ende nyjëtohet në forma primitive, ndonjëherë qesharake, por që mbetet megjithatë racist.

Gjaku, si dëshmi sa biologjike, aq edhe shpirtërore, e vijueshmërisë së familjes, fisit dhe kombit, risjell në tryezat e debateve kryetemën e pastërtisë, e cila e sheh çdo ndikim të huaj si ndotje (polucion) dhe e kërkon shpëtimin te pastrimi (purifikimi), ose restaurimi i autentikes, përkundrejt shtrembërimeve, tradhtive dhe subversioneve të tjera.

I kemi ndeshur këto shqetësime në fushat e leksikut, të qëndrimit ndaj fjalëve të huaja e të toponimeve; por mishërimi i tanishëm në lëmin e racës, ose të identitetit biologjik të shqiptarit, përfaqëson një hap prapa, deri edhe brenda vetë folklorit kombëtarist që kultivojnë me kaq zell mediat.

Përqafimi i doktrinës kombëtariste, në formulime nga më primitivet, do të përfaqësonte pikërisht atë ritual purifikimi, i cili do të rindërtonte thelbin e shqiptarisë nëpërmjet mbarështimit.

Aq më groteske vjen e bëhet e gjithë kjo komedi, sa kohë që Mein Kampf i Hitlerit, deri dy-tre javë më parë, ishte libri më i shitur në libraritë edhe të Tiranës edhe të Prishtinës; çka don të thotë, ndër të tjera, se lexuesit pas gjase të shumtë të atij libri, të ekspozuar tashmë ndaj një vizioni sociologjik të obsesionuar ndaj gjakut, gjakut të pastër, përzierjes së gjakut, arianëve dhe joarianëve, Europës dhe Azisë, pastrimit të gjakut dhe pastrimit të racës, janë tanimë gati të dëgjojnë dhe të kuptojnë “mirë” komentatorët në media, të cilët janë vënë të shkulin leshrat, përballë mundësisë ngjethëse që turqit a osmanët të kenë përzier shtrat e gjak me shqiptarët.

I marrë në vetvete, argumenti i gjakut është i padenjë për të zënë kryetitujt e mediave të një shteti modern pluralist dhe demokratik. Në një editorial te ResPublica, M. Nano me të drejtë vërente se këto janë po ato media dhe po ata komentatorë e opinionistë që pothuajse nuk i kushtuan vëmendje një deklarate tjetër të Berishës, i cili pak ditë më parë i kërcënoi socialistët në Parlament se “do t’jua bëj prapë si në 21 janar”, të zënë siç ishin me çështje të gjenetikës, të lisit të gjakut e të lisit të tamlit.

Fillesa biologjike, madje hematologjike, në debatet e tanishme nuk mund dhe nuk duhet të shihet vetëm si dëshmi e mjerimit të diskursit publik; as si konfirmim i frikës se tanimë kombëtarizmi është e vetmja ideologji që ka mbijetuar me forcë të mjaftueshme, për të ushqyer lëvizjet politike. Duke gjykuar nga argumentet e sjella në shtyp, nuk mund të mos të krijosh së paku dyshimin se kemi të bëjmë, sërish, me një simptomë akute të krizës identitare të shqiptarit të sotëm, të shkaktuar jo nga Turqia e neo-otomanët, as nga trifetarizmi, por thjesht nga dështimi i shtetit.

Vetëm rrethanat e rrezikut real, ose të perceptuar, se indi social dhe politik i republikës po shpërbëhet përfundimisht dhe rregulli e ligji po shtyhen mënjanë e po dëbohen nga skena prej arbitraritetit, forcës dhe gënjeshtrës, mund të shpjegojnë suksesin e ripërtërirë të mitologjisë së gjakut e të pastërtisë racore, e cila frymëzon një shtysë përndryshe të papërcaktuar mirë për “pastrim”, e cila sipas rastit, drejtohet ndaj armikut të momentit.

Të rrethuar nga e keqja e të pafuqishëm për ta luftuar, e ndiejmë tundimin të fortë për ta gjetur burimin e kësaj së keqeje te Tjetri.

Po të heqim mënjanë disa të marrë, të cilët vërtet besojnë se është fjala vërtet për kodin gjenetik të shqiptarit, gjaku po funksionon, në rrethanat e tanishme, si fjalëkyç për të shënjuar gjithçka të ruajtur nga lashtësia, falë virtyteve të brendshme të qëndresës dhe mbijetesës, dhe përkundrejt orvatjeve, të jashtme, për asimilim, përfshirje, konvertim dhe përzierje; çka lidhet jo vetëm me klishenë e pandryshkshme të së vjetrës së kulluar, por edhe me tmerrin sa provincial, aq edhe ekzistencial, nga korruptimi që duket sikur shoqëron hapjen ndaj botës dhe lëkundjen e sigurive të dikurshme.

Çdo diskurs i themeluar mbi gjakun synon t’i zëvendësojë marrëdhëniet sociale me marrëdhënie biologjike; ose –  për ta orientuar debatin sipas një kundërvënieje së cilës i jemi referuar shpesh në debatet tona –  ta zëvendësojë qytetin me fshatin. Kjo aspak nuk do të thotë se protagonistët e debateve të origjinës sot kanë mbetur fshatarë të trashë; por vetëm e vetëm se këta protagonistë kërkojnë, nëpërmjet imponimit të një këndvështrimi përndryshe të diskredituar, t’i rehabilitojnë gjakun dhe racën si vlera të agora-s politike, me shpresën e fshehtë – do të shtoja – se nesër do të jenë pikërisht ata që do t’i gjykojnë dhe klasifikojnë shqiptarët e tyre, sipas kritereve që i kanë formuluar vetë. Prapa pornografisë hematologjike nxjerr kokën, siç mund të pritej, ëndrra për supremaci.