Sapo ndodh një krim i shëmtuar, ose më mirë pa logjikë dhe pa kuptim, absurd në shëmtinë e vet, do të ngrihet dikush të kërkojë kthimin e dënimit me vdekje.
Këtë herë i takoi A. Zhejit, që pyet: Të rikthejmë dënimin me vdekje? në MAPO-n e sotme.
Argumenti i autorit, i cili si analist nuk duhej t’ia lejonte vetes, ka natyrë sentimentale. Thotë:
Tek shkruaj këto radhë të vrerosura, kam përpara fotografinë e Megit, 25-vjeçare dhe me një bukuri dhe vështrim magjepsës. Megi u vra në rrugë, nga një plumb kriminal kallashnikovi, që ndërpreu në mënyrë absurde dhe të padenjë një jetë të shenjtë njerëzore. Një dhimbje e thekshme për një familje që ka thurur mijëra ëndrra për atë vajzë. Mijëra ëndrra të një vajze 25- vjeçare, që bëhen pluhur nga një vrasje e ndyrë dhe e pakuptimtë.
Asnjë nga këto argumente nuk ka vlerë: Megi ishte vërtet e bukur, por krimi do të ishte i njëjtë, edhe sikur plumbi të kish vrarë një plakë gërmuqe; dhe, nga ana tjetër, vrasja e saj, edhe absurde deri në ulërimë, ishte aksidentale, e rastësishme; dhe nuk ka vend të botës së qytetëruar ku krime të tilla dënohen me vdekje.
Edhe më tej, në shkrimin e vet, Zheji vazhdon t’i referohet, me tone gati nekrofilike, fotografisë së Megit, dhe t’u drejtohet pastaj lexuesve me pyetjen: po sikur të ishte fëmija juaj?
Ky lloj sentimentalizmi nuk bind. Zheji i kërkon shtetit që të vrasë, por harron se cilit shtet po ia kërkon këtë; dhe se cili gjyqësor do të duhet të marrë një vendim të tillë të pakthyeshëm për jetën e dikujt, po aq të pakthyeshëm sa edhe plumbi që ia mori jetën Megit.
Sikurse e dimë, gjyqësori në Shqipëri nuk e ka statusin dhe prestigjin e nevojshëm, për të dhënë dënime me vdekje; sepse sundohet nga grupet e interesave, paaftësia e juristëve dhe korrupsioni. Këtë na thonë përditë vetë mediat, i të cilave Zheji është pjesë dhe palë.
Dënimi me vdekje është barbar (po, edhe në ShBA ashtu është); të kërkosh, ose të argumentosh nevojën për “rikthimin” e tij, do të thotë të pranosh se jeton në një shoqëri barbare; dhe shoqëria barbare nuk mund të qytetërohet me anë masash që ia konfirmojnë natyrën si shoqëri barbare, sikurse nuk e meriton të qeveriset në mënyrë demokratike.
(Me barbarë kam këtu parasysh të gjithë ata që nuk ia njohin krejtësisht humanitetin Tjetrit – përkufizim i T. Todorovit, në La peur des barbares.)
Megjithatë, është e drejta e Zhejit dhe të tjerëve që ta kërkojnë këtë masë të skajshme, qoftë edhe për të frikësuar turmat enigmatike të atyre që nuk i frikëson ligji, në kuptimin europian të fjalës. Çfarë nuk i falet, këtij analisti, është sentimentalizmi; ose më mirë koha që kalon duke kundruar dhe admiruar fotografinë e viktimës.
Njerez si Zheji, qe dalin nga 100 here ne dite ne televizor jane te konsumuar. Nuk kane asgje per te thene, e megjithate kane friken se po i harrojne, nuk i degjon kush, nuk i sheh kush… mundesisht ta shohim tek Opinion duke thene brockulla, tek Majtas Jo Djathtas ne orgji traplliqesh, e tash edhe ne gazete Mapo ose Panorama.
Kjo eshte bresheria e rradhes per te, per vemendje…keta analiste nuk kane kohe te lexojne, te studjojne, jane nga nje kafe, restorant e kanal televiziv ne tjetrin…ulen ne darke e pakujdes zhgarravisin dy rreshta patetike per ndodhite qe i kane degjuar ne kafe e per bisedat qe kane zhvilluar aty…kur nuk ke informacion a argument kalon ne patetizem…
Se fundmi dic tjeter eshte shpifur ne gazetarine shqiptare: anal-istet shkruajne nje artikull e publikojne ate ne disa gazeta njeherazi ose dite pas dite ne media te ndryshme, te njejtin artikull… sikur nuk mjaftohen nga nje altoparlant, duan disa, nuk i degjojne a lexojne…nuk pyesin pse, por vetem shtojne zerat…
Sentimentalizmi i Zhejit, ne fakt bazohet tek funksionaliteti i njeriut brenda bashkesise, ku plaka germuqe i ka dhene bashkesise ate çka kishte mundesi, kurse nje vajze e re dhe e bukur jo.
Sepse kur kerkohet denimi me vdekje nuk shihet si superiore e drejta e individit por e drejta e bashkesise. Duke metuar te drejtat e individit kemi harruar te drejtat e bashkesise, per te mos thene qe nuk ia njohim fare.
Ketu nuk ka kurrfare barbarie, garancia me e mire qe nje vrases nuk vret prape eshte vrasja e tij. Shoqeria ruan pjesetaret e saj, dmth vetveten nga nje pjesetar qe e demton ate.
Natyrisht vrasja aksidentale nuk denohet askund me vdekje dhe eshte jashte logjike nje denim i tille, por ama te mos harrojme se ky nuk eshte aksident automobilistik, por njeriu qe i shkaktoi vdekjen synonte realisht te vriste nje anetar te bashkesise, nuk vrau ate qe deshi po vrau nje tjeter, ketu kemi mundesi ta shohim vrasesin po aq te demshem per bashkesine sa po te kish vrare viktimen e paramenduar.
Une per vete do te mendoja si me te drejte, burgimin e perjetshem me pune te detyruar, ku te ardhurat nga puna, te ndaheshin ne te ardhura te nevojshme per shtetin qe te mbaje te burgosurin e pensionin e tij dhe pjesa tjeter te perfaqesonte nje pension per trashegimtaret e viktimes, femijet apo prinderit.
Denimi me vdekje eshte nje nga format per uljen e kriminalitetit ekstrem, por ka edhe shume te tjera. Megjithate, brenda nje konteksi kohor te caktuar, ta zeme 15 vjet, shikohet se me masat ligjore te mara si dhe me efektivitetin e zbatimit te tyre nuk ka ulje te kriminalitetit, por perkundrazi rritje te tij, atehere eshte mese e domosdoshme rivendosja e denimit me vdekje.
Mund te jete funksional kur shteti nuk ka sistem edukativ-civilizues dhe as autoritet, e per rrjedhoje merr rrugen me te shkurter, por ceshtja eshte se kujt i jepet ne dore e drejta e heqjes se jetes me ligj. E ketu ka te drejte xhaxhai. Perfytyrojme se ne Parlament kemi perfaqesues qe femijet e tyre kane marre jete njerezish me arme, makine e menyra te tjera, dhe qetesisht vazhdojne ekzibicionizmin e perditshem, ndersa prinderit-deputet kerkojne drejtesi ose akuzojne per korrupsion.
Kam veshtiresi te mendoj per raste funksionale te aplikimit te denimit me vdekje, sidomos ne kushtet e sotme te zhvillimit te shoqerise se organizuar ne shtet. Sa here hapet si teme kujtoj profesorin tim te dikurshem qe sqaronte se si e drejta ka lindur per njeriun dhe jo kundra tij, Sepse ketu behet fjale qe nepermjet normes te se drejtes te sanksionohet vrasja, jo nga dora gjaknxehte e kujt ka humbur njeriun e afert, por nga ajo gjakftohte e institucionit, e shtetit vete. Rastet e aplikimit kane rezultuar funksionale, perndryshe, ne kuadre elektorale, per vjeljen e votave, meqenese mesazhi i drejtesivenies sipas kesaj formule, arrin destinataret po aq drejteperdrejte, sa publiciteti i klorit si asgjesues i mikrobeve me efikasitet 99%.
E drejta duket se ka lindur per te mbrojtur njeriun nga njeriu, as per njeriun as kundra njeriut.
Per mua kemi konflikt mes koncepteve jetike te sigurise dhe lirise, ata te sigurise jane zakonisht per denimin me vdekje, ata te lirise jane kunder.
Keto muhabetet e humanizmit, zhvillimit shoqeror, koheve moderne etj sherbejne si tip argumentesh qiellzeperkedhelese, si salsa pikante ne ndonje biftek vjenez apo milanez.
Kur krimi godet lagjet e pasura do te thote qe i ka bere pershesh ato te varferat, qe krimineli ordiner nuk pyet fare per rendin, qe ka vajtur thika ne kocke.
Ketu nuk eshte me çeshtje lirie, por sigurie, e meqe shkaqet e krimit jane te shumellojshme e me zgjidhje afatgjata, ne çastin fillestar shteti duhet te reagoje dhunshem, shume dhunshem.
Kjo eshte abetarja realiste, ajo qe praktikohet ne mbare boten.
Normalisht, kur siguria vihet ne pikepyetje kaq haptazi, çeshtja e denimit me vdekje tashmerizohet, dmth shtohen argumentet ne favor. Nuk duhet te harrojme se çeshtja e denimit me vdekje nuk eshte menjanuar perfundimisht pse nje civilizim ne masen e madhe e refuzon. Eshte thjesht pasoje e njefare niveli te pergjithshem te kenaqshem apo pranueshem sigurie.
Le te perfytyrojme pasigurine ekonomike si gjendje normale e ketij qyteterimi, pra vazhdimesine e kesaj qe quajme krize prej 5 vjetesh, kjo do perkthehet ne pasiguri politike e ne pasiguri te rendit publik, atehere konceptin e lirise do e fusin te gjithe tek zona e akullit dhe siguria do behet shqetesimi nr 1. Denimi me vdekje do dale serisht ne skene, nje parti do pretendoje rivendosjen e sigurise dhe denimin me vdekje, populli do e votoje dhe ja ku qyteterimi qe ne masen e madhe e refuzonte, do e pranoje.
Ajo qe garanton sundimin e lirise nuk eshte pasoje e ushtrimit intelektual liberal, por nje vetedije e sigurise qe mbeshtetet ne fakte objektive, pra nje siguri ekonomike e shoqerise, nje siguri politike, siguria e rendit kushtetues dhe siguria e se ardhmes (pershqisim subjektiv si çdo parashikim, por rrjedhoje logjike e sigurive te tjera).
Jane themelet ose nenshtresat konservatore qe garantojne liberalizmin dhe i bejne te qenesishme e te pranueshme verejtjet e propozimet qe burojne nga ky i fundit. Kur ato themele fillojne e tunden, njerezia vrapon t’i riforcoje, kjo eshte edhe e vetmja gje e logjikshme qe mund te behet.
Argumenti për heqjen e dënimit me vdekje nuk është doemos liberal – bazat i ka që në Bibël.
Jeta e individit është unike dhe si e tillë duhet trajtuar; ato që thua ti, Hyllin, për bashkësinë dhe interesat kinse “të epërme” të bashkësisë ndaj individit janë pak të përbuzshme (shoqëritë që përshkruan ti, mua më duken si mishërim i ferrit në faqe të dheut).
Bashkësia ose shteti mund ta vrasin një individ, qoftë edhe me të gjitha ritualet dhe vajimet e mundshme; por kjo nuk do të thotë se kanë të drejtë për ta bërë këtë, madje edhe sikur t’ia japin vetes këtë të drejtë.
Shoqëritë që nuk vrasin janë më të avancuara se ato që vrasin; çka nuk do të thotë se, duke e hequr dënimin me vdekje nga legjislacioni, një shoqëri do të avancojë vetvetiu.
Për mendimin tim, nëse në një shoqëri vrasja rituale konsiderohet ende e arsyeshme, kjo vjen ngaqë në këtë shoqëri individi është ende i pazhvilluar, ose më keq akoma, është gjymtuar.
Në Shqipëri heqja e dënimit me vdekje është shprehje, para së gjithash, e kultit të kargove; por edhe ashtu, ka luajtur rol pozitiv në jetën sociale.
Bazat mund t’i kete ne Bibel po si çifutet ashtu eshte te krishteret ta hiqnin koken.
Nuk e di si mund te jete superior nje shpikje abstrakte, produkt i elukubracionit, ndaj nje realiteti darvinian.
Shteti si misherim i bashkesise e vendos vete ç’eshte e drejte e ç’nuk eshte e padrejte, fale Zotit nuk ka me interpretuesa te Zotit, qe ne emer te Zotit u tregonin shteteve se ç’eshte e drejte e ç’eshte e padrejte.
Mbi bashkesine ka qene vetem Zoti, vdiq Zoti, tani entiteti suprem eshte bashkesia, nuk me duket e veshtire kjo.
””Shkaqet e krimit nuk asgjesohen e as ridimensionohen sepse normohet vendimi me vdekje. ””
Forma mentis, jo te gjitha shkaqet e krimit, por ai shkak qe lidhet me mospasjen e frikes ndaj ligjit, peson nje ripermasim te dukshem.
Aty ku duket se nuk funksionon ne fakt lidhet me sistemin gjyqesor, i cili me boshlleqet e veta ia zeron efikasitetin parandalues, prandaj duhet te kemi njekohesisht denimin me vdekje dhe sistem gjyqesor efiçent.
Hyllin po nderhyj serish, jo sepse me apasionon kundershtimi per hir te kundershtimit, por sepse premisa ime eshte kryekeput e kundert me tenden. Denimi me vdekje eshte zgjedhje politike dhe qe gjyqesorit i kalon tangent. Gjyqesori interpreton zgjedhjen politike, te perkthyer ne ligj, duke cuar perpara litarit ose jo fajtorin, sipas rastit. Gjyqesori eficient (ose jo) s’ka lidhje fare me oportunitetin e zgjedhjes se denimit me vdekje si pergjigje per uljen e kriminalitetit. Kam idene se thjesht do te kompleksonte me shume metodat e krimit, pa e shuar, perkundrazi duke e perfeksionuar ate. Nje zgjidhje eficiente me shume se sa pasojen, do te duhej te konsideronte burimin e problemit. Nga ana tjeter eficienca nuk mund te zbatohet si kriter i verber, por do te duhej te matej domosdoshmerisht me disa pilastra qe njerezimit i jane dashur epoka te tera per te ndertuar. Ketu fillon ai diskutimi per jeten, kohet moderne, etj. qe po ti kursej.
Per mua ka, sepse shembuj te mosefiçences se denimit me vdekje ne uljen e krimeve i gjen ne USA, por nuk i gjen dot ne Iran apo Kine, apo Shqiperine enveriste apo zogiste.
Ne pergjithesi Perendimi ka hequr dore sepse nuk u vertetua kurrfare efiçence, per shkak te gjyqesorit i cili ta zeme nuk pranon prova qe s’jane marre ne menyre te ligjshme, avokati i zote i nxjerr te pafajshem gjithe te pasurit, po korrupsioni po se po, dmth ka nje sere defiçencash ose mungese rigoroziteti qe zerojne efikasitetin.
Ne kushtet e sasise (shoqerive prej miliona njerezish e ne dy raste mbi 1 miliard) vetem efikasiteti ka mbetur si kriter.
Ne bejme muhabet per qejf, po polici nuk e sheh dot kriminelin me syte e tu, as gjykatesi, po keshtu gjenerali nuk i quan as njerez ushtaret, po shifra dhe nuk mund te gjykoje dot ndryshe, duhet efeçence.
A nuk eshte Amerika, vendi i lirise se individit edhe vendi meritokratik par excellence, ç’eshte meritokracia perveçse sinonim i efiçences ?
Te shtoj edhe nje gje tjeter se e harruam konkreten.
Ne Shqiperi, ne 100 vjet shtet nuk ka pasur ndonjehere kaq kriminalitet sa sot, por as historikisht po te shohesh me syzet e duhura.
Sot mungon efikasiteti, individi kriminal eshte teper i lire ne Shqiperi, shteti ka efikasitet qesharak.
Raste si ky i kesaj vdekje absurde, duhet te hape nje debat te stermadh mbi kriminalitetin ne Shqiperi, dmth edhe nese dikush si Zheji hedh çeshtjen e denimit me vdekje, ngaqe ky eshte i pamundur ne praktike (te heqin nga KE-ja dhe harron BE-ne) duhet qe te nxise nje reflektim te thelle rreth kriminalitetit dhe mbi metodat aspak ortodokse qe nevojiten si hap i pare realist per uljen e tij.
Ne vend te ketij shtrimi, ne ne kete kend te blogosferes merremi me te drejtat e individit, shiko se nuk eshte edhe aq normale, pavaresisht se çeshtja teorike terheq.
Ne Shqiperi individi kriminal, teksa qarkullon i lire, udhehiqet nga modele kriminale (literalisht) te azhornuara te kryeshtetareve (me nder jush), nderkohe qe eshte pajtuar me mundesine konkrete qe te nesermen te mos kete buke te haje per vete e per ndonje femije eventual. Ne kete rast, diskutimi per denimin me vdekje si pergjigje per sigurine kolektive, kalon vertet ne plan te trete e te katert.
“Shteti si misherim i bashkesise e vendos vete ç’eshte e drejte e ç’nuk eshte e padrejte”
Une jam me Maon.
Qofte liria qofte siguria kane kuptim si koncepte vetem nese orbitojne njeriun si koncept. Njeriu nenkupton jeten. Shkaqet e krimit nuk asgjesohen e as ridimensionohen sepse normohet vendimi me vdekje. Ky i fundit nuk i jep pergjigje as pasigurise ekonomike, e as zinxhirit te pasojave politike e sociale. E shoh/eshte provuar si strategji pudrosese (salse-pikantuese po te duash), e jo sherimprurese.
”’Qofte liria qofte siguria kane kuptim si koncepte vetem nese orbitojne njeriun si koncept. ””
Ne fakt qofte liria e qofte siguria vetem se fundmi kane filluar te orbitojne rreth individit dhe ne praktike koncepti i lirise dhe sigurise se bashkesise, kane epersi te dukshme, meqenese askush ne rolet vendim-marrese, nuk eshte aq i marre sa ta zeme perballe lirise e sigurise kombetare te vendose lirine e sigurine e individit.
Shiko, nuk jam kunder utopise se individit si superior ndaj bashkesise, shoqerise, shtetit a kombit, persa kohe qe kjo utopi nuk demton interesat e bashkesise, shoqerise, shtetit e/o kombit. Ne fund te fundit, ka vleren e vet historike ne pershpejtimin e disa dukurive pozitive, ashtu si ta zeme edhe pa utopine komuniste ndoshta nuk do te ishin pershpejtuar disa dukuri pozitive, apo pa utopine kristiane nuk do ishin pershpejtuar ca te tjera e keshtu me radhe.
Individi si koncept sjell disa probleme, me kryesori qe nuk gjejme dot prova empirike dhe shkencore te ekzistences se tij, dmth ndersa kemi disa shkenca qe sherbejne prova te panumerta se bashkesia ka ekzistuar gjithnje, per ekzistencen e individit nuk kemi asnje prove.
Ne kohen kur individi si koncept lind me shkeputjen prej bashkesise per arsye studimore (jo me kot i takon aq gjeresisht gjuhes diturore e shkencave), kuptohet qe behet çik e veshtire t’ia veshesh realiteteve praktike ate koncept qe nuk gjendet ne praktike.
Njeriu eshte qenie shoqerore, nuk eshte thjesht qenie, dmth e shoh shume te pamundur kete kundervenie dialektike mes njeriut dhe shoqerise, ka probleme te renda logjike ky konceptim dialektik. Une nuk besoj se per te deshmuar epersine e individit ndaj shoqerise, ndonje njeri do te deshironte te kalonte jeten ne stacionin spacial hapesinor apo ne ishujt e pabanuar.
Individi eshte thellesisht i varur prej shoqerise, eshte i pakonceptueshem empirisht jashte shoqerise. E vetmja mundesi per ta konceptuar jashte bashkesise e rrjedhimisht siper saj eshte ne boten e abstraktes. Aty po mund ta perfytyrojme si te duam, nderkaq ne praktike individi nuk ekziston, eshte iluzion, dhe rrjedhimisht kemi edhe hegjemonine e gjithanshme te bashkesise mbi individin.
Shkruan:
Parashtrim i saktë, por për kosheren e bletëve, ose folenë e milingonave, jo për njeriun. Aq më tepër që, sipas këtij konceptimi, individi del të ketë vetëm detyrime, ndërsa të drejtat i mbeten shoqërisë.
(“i pakonceptueshëm empirisht” – ne kësaj i kemi pasë thënë oksimoron, në shkollë).
Nje ufo , po ta shikoje New Yorkun nga lart do i duket si koshere blete apo fole milingonash.
Sipas atij konceptimi individi ka aq te drejta e detyrime sa i jep shoqeria, ose shoqeria i shperndan te drejtat e detyrimet tek individet ne masa te ndryshme sipas nevojave te saj. Kete e ben me letra relativisht te hapura ne diktature dhe relativisht fshehtas ne demokraci.
Forma mentis, jam dakort me te mesmen e arte, por ama mua e verteta me del se individi s’ka ekzistuar kurre. Realiteti kerkon te verteten e dobishme, le te jete edhe individi, s’perben problem, ama kur kercenohet siguria duhet nderruar kanal se individin e merr me shume miza.
L, nuk po flas per krimin shteteror apo politik, por per krimin ordiner.
Sipas meje eshte utopike te kerkosh medoemos te zgjedhesh midis dimensionit kolektiv dhe individual te njeriut. Do mbroja perndryshe idene e ekuilibrit (dhe jo te perjashtimit) mes ketyre dy dimensioneve. Eshte prishja e ketij ekuilibri (sa per ilustrim, ne totalitarizem, elozhi ekskluziv ndaj kolektives, ashtu si ne demokracizem, elozhi ekstrem ndaj individualizimit) qe ne utopine dhe devijimet e veta, ka sjelle shume nga problemet e forta sociale, dje dhe sot. Me pasoja kolektive apo individuale qofshin. Madje do thoja se sot per sot, problemi me i madh qe kemi eshte perballja me individualizmin e lozur ne shkallet me te larta te pushtetit me kartat e sigurise publike (rasti shqiptar le te mjaftoje per te gjithe).
E sidoqofte, ngado ta kthesh, vendimi me vdekje nuk perben zgjidhje.
“Ne Shqiperi, ne 100 vjet shtet nuk ka pasur ndonjehere kaq kriminalitet sa sot, por as historikisht po te shohesh me syzet e duhura.”
Gjate komunizmit ne Shqiperi krimi ishte i ligjeruar.Krimi, vjedhja, dhe hipokrizia ishin ligjet e komunizmit. Psh nese ky person qe shprehu mendimin e mesiperm largohej nga atdheu e nuk kthehej mbrapa pushkatohej me ligj, nese thoje se jeta ne France ishte me e mire burgoseshe me ligj; po keshtu gjate marrdhenieve te mira me Jugosllavine nese thoje se jeta ne Jugosllavi eshte keq prape burgoseshe me ligj; nese thoje qe dyqanet jane bosh, burgosje me ligj. Njerzit ishin te “sigurt” derisa nuk ishin me, papritur e pakujtuar. Por liria e kishte humbur nocionin. Ata qe ndiqnin ligjet me urtesi, ishin me te humburit, sepse vertet kishin filluar te besonin ne pallavrat komuniste.Ulnin koken duke pritur lemoshe ndonje udhetim “jashte shtetit”. Po ky eshte krimi me i madh qe i eshte bere ndonjehere dinjitetit njerzor ne Shqiperi. Nje tufe njerzish qe silleshin perreth 28 mije kilometra toke si zombie, duke urryer veten, duke i mbushur mendjen vetes qe kane ideale, dhe duke rene per te fjetur me barkun bosh.
Po keto c’jane? Nuk duken si krime?
Nese kishe pasur fatin ti perkisje nje elite te caktuar ishe i denuar me ligj perjetesisht. Keto jane krime e kaluar krimesh. Une i quaj keto krime te llahtarshme, te paramenduara nga nje grup njerzish qe duhej te besonim te ishin drejtues mencur, qe per ti mbrojtur krimet e tyre i kthyen ne ligje.
Krime te tilla si kjo e Megit ndodhin kudo, ne gjithe boten; keto krime perftohen nga nje nivel psikopatesh qe nuk ke si ti shmangesh me perligjjen e denimit me vdekje.
Para disa ditesh ne Norvegji behej gjyqi i dikujt qe buzeqeshte me krimet e tij. Po kjo nuk perfaqson asgje. Aksidentalisht te gjithe ata femije ndodheshin ne “wrong time and wrong place”. A mund te zgjidhet gje me denimin me vdekje ne kete rast? Denimi me vdekje eshte nje justifikim i pafalshem per drejtesine dhe nuk duhet ligjeruar, por ky eshte vetem mendimi i im.
L, nuk po flas per krimin shteteror apo politik, por per krimin ordiner.
Nuk besoj se ka diference. Krimi eshte krim! Mund te jete ordiner dhe te jete i ligjeruar, dhe mund te jete krim politik dhe i paligjeruar. Te gjitha krimet gjate komunizmit ishin te ligjeruara dhe per me shume krimet ordinere.
http://en.wikipedia.org/wiki/Crime