Këto ditë, kur hebrenj e shqiptarë në NYC nderuan virtytin e familjes Biçaku, tema e fatit të hebrenjve në Shqipëri gjatë Luftës II u kthye sado pak në qendër të vëmendjes. Duke strehuar 26 hebrenj në ato kohë të vështira e të turbullta, Biçakët meritojnë admirimin e hebrenjve dhe të shqiptarëve bashkë.
Me këtë rast, u përsëritën në mediat formulat e zakonshme se “Shqipëria ishte i vetmi vend që…”, “asnjë hebre nuk iu dorëzua…”, të cilat të gjithë i njohim e dimë t’i recitojmë për bukuri. Virtyti i Biçakëve u sheqeros pa nevojë me një dozë hiperglicemizuese të retorikës bajate.
Po si qëndron puna me hebrenjtë në Shqipëri gjatë Luftës II?
Natyrisht, kur flitet për hebrenj, do të flitet edhe për anti-semitizëm. Anti-semitizëm në Shqipëri nuk ka pasur as ka; sepse shqiptarët janë mësuar me bashkëjetesë fesh e kulturash të ndryshme, dhe sidomos sepse komunitetet hebraike në Shqipëri kanë qenë relativisht të vogla e të papërfillshme.
Anti-semitizmi, ose persekutimi i hebrenjve, ka ndodhur zakonisht në vende të tilla si Gjermania e Rusia, ku hebrenjtë ishin të shumtë e të spikatur.
Arsyet pse ka pasur kaq pak hebrenj në Shqipëri nuk di të jenë hulumtuar, por besoj lidhen me varfërinë e vendit, jo me armiqësinë e vendasve. Në të vërtetë, ka të dhëna se gjatë shekujve XVI-XVII ka pasur shumë familje hebrenjsh sefarditë në bregdet (sidomos në Vlorë), por këta pastaj u larguan kryesisht drejt Selanikut.
Me fjalë të tjera, edhe nazistët e racistët më të tërbuar në Shqipërinë e viteve të Luftës nuk flisnin dot për një “problem hebraik” atje, sepse nuk do t’i merrte vesh kush. Italianët, nga ana e tyre, nuk i persekutonin hebrenjtë aq egërsisht sa aleatët e tyre teutonikë; prandaj hebrenjtë në Shqipërinë e pushtuar nga Mussolini nuk u ndien ndonjëherë të rrezikuar vërtet.
Ndryshe qëndronte puna me autoritetet naziste kur vendi u shkel nga ushtritë e Reich-ut të Tretë; ndaj të cilave hebrenjtë kishin të drejtë të druheshin sa s’ka.
Historianët kanë vënë në dukje se nazistët në fillim kërkuan listat e hebrenjve, me synimin për t’i deportuar e zhdukur, sikurse vepruan në vende të tjera; por ky persekutim i organizuar nuk vazhdoi, meqë qeveria shqiptare ia doli, megjithatë, të sigurojë njohjen e të ashtuquajturit “neutralitet relativ” të Shqipërisë. Kjo bëri që Shqipëria të trajtohej ndryshe nga shumë vende të tjera të pushtuara prej gjermanëve.
Nga ana tjetër, thënia e përsëritur se “asnjë hebre nuk iu dorëzua…” ka vlerë vetëm për Shqipërinë e vogël; meqë dihet se një numër hebrenjsh në Kosovë u persekutuan, u çuan në kampe përqendrimi e u shfarosën si vëllezërit e tyre gjetiu në Ballkan.
Pse vallë ky ndryshim dramatik në fatet e hebrenjve midis Shqipërisë dhe Kosovës? A nuk provohet kështu se fakti që hebrenjtë nuk u persekutuan në Shqipëri gjatë Luftës II nuk ka të bëjë aq me “karakterin” e shqiptarëve, sesa me jurisdiksionin e posaçëm që vepronte në Shqipëri, përkatësisht në Kosovë, ato vite?
Dihet, ndër të tjera, që me shqiptarët e Kosovës u organizua edhe një batalion SS-ësh; gjë që në Shqipëri nuk u lejua të ndodhte, pikërisht për shkak të atij “neutraliteti relativ” që përmenda më sipër.
Kjo shpjegon edhe pse shumë hebrenj, gjatë asaj kohe, u dyndën nga Kosova për të gjetur strehë e mbrojtje në Shqipëri.
Vërtet, asnjë hebre nuk përfundoi në duar të nazistëve brenda Shqipërisë së vogël; sikurse asnjë shqiptar nuk u ndëshkua prej nazistëve pse kishte strehuar hebrenj. Megjithatë, arsyeja për këtë mrekulli nuk duhet kërkuar në antropologji, por në politikë. Përcaktuese për fatin e hebrenjve në Shqipëri duket të kenë qenë marrëveshjet e qeverisë shqiptare me autoritetet gjermane…
Kjo do të shpjegojë, besoj unë, edhe heshtjen pothuajse totale të historiografisë komuniste në Shqipërinë e Pasluftës; meqë historianët shqiptarë e dinin se çfarë i kishte shpëtuar, pikërisht, hebrenjtë në vend, por nuk e shkruanin dot.
Nga ana tjetër, hebrenjtë vendas në Shqipëri, dhe vëllezërit e tyre të ardhur nga vise të tjera të Ballkanit, kishin të drejtë t’u druheshin nazistëve, megjithë marrëveshjet e “neutralitetit relativ”. Tek e fundit, autoriteti i një qeverie kuislinge varej i tëri nga humoret e gjermanëve; dhe sikur këta të vendosnin t’i shkelnin klauzolat e “neutralitetit”, nuk do t’i ndalte dot kush.
Kjo mund të shpjegojë edhe dëshirën e tyre për t’u fshehur e për t’u kamufluar si shqiptarë, edhe në rrethanat kur, faktikisht, nuk po i kërkonte kush.
Vendasit, nga ana e tyre, iu gjendën hebrenjve në nevojë; dhe i ndihmuan jo se këta ishin pikërisht “hebrenj”, por sepse ishin qyqarë e të persekutuar e kishin nevojë për simpati e ndihmë. I ndihmuan njëlloj siç kishin ndihmuar më parë grekët e shpartalluar pas luftës italo-greke, ose italianët, pas kapitullimit të Italisë në 1943.
Duhet theksuar, më në fund, se asnjë prej qeverive dhe autoriteteve pushtuese në Shqipëri nuk kishte arsye të luante kartën anti-semite, meqë anti-semitizmi ndër shqiptarë nuk ekzistonte. Ndryshe nga vende të tjera, ku nazistët shpresonin të fitonin simpatinë e vendasve duke u hequr sikur po i “çlironin” nga “shushunjat çifute”, ndër shqiptarë kjo politikë s’do të kishte dhënë ndonjë rezultat.
Gjesti i familjes Biçaku, dhe i shumë familjeve të tjera shqiptare që strehuan hebrenj gjatë luftës meriton të përkujtohet e të nderohet; por kjo nuk ka pse të bëhet shkas që historia e hidhur e Luftës II të rishkruhet si rrëfenjë sentimentale. [2006]
Asnje hebre nuk eshte dorezuar nga shqiptaret ne kosove.Keto jane propaganda serbo-greke kunder shqiptareve.Keto i nxjerr ne internet historiani i semure serb ne amerike karl savic,dhe lobi i te semureve te pasherueshem grek ne amerike.Nuk ka Shqiperi te madhe apo te vogel.Edhe keto jane propaganda greko-serbe.shqiperia eshte natyrore.
Ilirfort, kam frikë se fakti që divizioni Waffen SS Scanderbeg u dorëzoi gjermanëve rreth 200 hebrenj kosovarë nuk është mashtrim propagandistik, por e vërtetë tashmë e pranuar nga historianët; njëlloj sikurse e vërteta tjetër që dorëzime të tilla në Shqipëri nuk pati.
Në zonën tonë shqipfolëse e shqiptare të Bregut, “çifut” quhet njeriu i pashpirt. A mund të më shpjegoni se pse?
Bizantin shkruan:
Në zonën tonë shqipfolëse e shqiptare të Bregut, “çifut” quhet njeriu i pashpirt. A mund të më shpjegoni se pse?
Bizantin, nëse e ke fjalën për rrënjët historike të anti-semitizmit, kam frikë se këto është vështirë të përshkruhen në hapësira komentesh blogu. Hebrenjtë historikisht janë përpjekur ta ruajnë identitetin e tyre kulturor dhe fetar, edhe pse kanë jetuar më shumë në dhé të huaj; kjo nuk u ka shkuar për mbarë komuniteteve vendase. Krishterimi, për shkaqe të njohura, i ka paraqitur hebrenjtë si mishërim i së keqes. Hebrenjtë, nga ana e tyre, vërtet e kanë ruajtur thelbin e tyre kulturor dhe fetar përmes mijëvjeçarëve, por janë edhe produkt i persekutimeve shpesh të rënda që u janë bërë, sepse i kanë tashmë pjesë të historisë së tyre si popull. Nga ana tjetër, nëse e ke fjalën për rrënjët folklorike të anti-semitizmit në zonat “shqipfolëse” të Bregut, unë besoj se ti vetë je në pozita më të privilegjuara se të tjerët, për të arsyetuar rreth kësaj çështjeje.
Përnjimendsh m’u kujtuan pesë kinezët “ujgurë” në Tiranë këtë vit. Si ka mundësi që një komb kaq mitologjik në mikpritje të bëjë pesë kinezët të thonë, “mezi presim të ikim nga ky vend i mallkuar, ku shteti na jep vetëm një pjatë makarona, dhe po vdesim urie.” Të gjorët ata, nuk janë as të bardhë, as perëndimorë, që t’iu kujtojnë shqiptarët se ne jemi “djepi” i Evropës dhe populli që ka për fe mikpritjen.
Sa për hebrenjtë, ata nuk dinë shqip që të kuptojnë se çfarë do të thotë “çifut” në toskërishte…
Xha xhai, se pari, per mua nuk eshte e pranueshme menyra e diskutimit me ndarje te tilla te tipit “ne ne Shqiperi” e pastaj te “ata ne Kosove”. Kjo eshte menyre tipike (edhe nje here do e perseris) greko-serbe e te argumentuarit dhe te shprehurit, qe nuk dueht te kete vend ne debatin mes dy shqiptareve. Per mua nuk ka ndarje Shqiperi-Kosove sepse termi Kosove ne kuptimin e sotem politik gjeografik ekziston qe nga viti 1945. Dhe historia shqiptare nuk fillon me vitin 1945.
Tani sa u takon hebrenjve. Ata hebrenj qe ne Shqiperine veriore te asaj kohe (ne Prishtine) i sollen gjermanet nga e gjithe Serbia, ne Prishtine, gati 200 vete, i shpetoi ministri i brendshem i asaj kohe zoti Xhafer Deva, duke i derguar ne Tirane. Pjesen tjeter e cila ishte nen kontrollin gjerman , vete gjermanet e derguan s’dihet se ku. Keto informata i ke nga nje liber i titulluar “Hebrenjte ne Shqiperi” me duket me autor Apostol Kotani (ky eshte vete shqiptar me fe hebraike). Ketu, ne lidhje me emrin e autorit mund edhe ta kem gabim se librin ia dhashe dikujt dhe ky nuk ma ktheu me.
Pra, keto formulime te tipit “divizioni waffenn SS-Scanderbeg”, “kolaboracionistet shqiptare”, “kuislinget shqiptare xhafer deva, rexhep mitrovica”, “‘shqiptaromedhenjte”etj ishin shume popullore ne jugosllavine e milloshevicit, gjate viteve 80, 90 ne kohen me te eger per shqiptaret ne ish-jugosllavi. Keto emertime propaganda serbe me ndihmen greke i plasonte ne Amerike dhe europen perendimore. Por fatmiresisht hebrenjte e dine vete te verteten reth kosoves, camerise, dhe kombit te martirizuar shqiptare.
Prandaj ti xhai xhai, degjo vellane tend shqiptar ilirfortin dhe largoju propagandave greke dhe serbe. Gjithashtu edhe Shaban Sinani (me duket drejtori i arkivit kombetare) e ka spjeguar shume mire kete ceshtjen me hebrenjte ne Prishtine.
Nga ana tjeter ne si shqiptare duhet te jemi ne marredhenie te ngushta me miqte tane izraelite (apo hebrenj) sepse jemi ne pozita te njejta edhe tani por edhe historikisht.
Ata i rethon deti arab, kurse neve na rethon deti sllavo-grek.
Ata fatmiresisht i hapen syte pas gjenocidit, kurse ne bejme akoma gjumin e dimrit. Ketu eshte dallimi i madh. Ata e duan shume atdheun kurse ne shitemi per nje vize greke. Ata ua thyen turinjte arabeve kurse ne ua kemi kthyer bythen grekeve. C’ti besh. . . . .
Ilirfort, disa çështje të hapura në historinë e shqiptarëve nuk mund të shpërfillen vetëm e vetëm sepse me to merret propaganda shoviniste serbe ose greke.
Një nga këto çështje është veprimtaria e famëkeqit 21. SS Waffen-Gebirgs-Division der SS Skanderbeg, ose divizionit SS nazist, të rekrutuar nga shqiptarë të Kosovës.
A ka ekzistuar një divizion i tillë? Kam frikë se ka ekzistuar, nuk është sajesë as e serbëve, as e grekëve. Nëse ka ekzistuar, vallë duhet të bëjmë si struci e të futim kokën në rërë e të mos flasim për të, me shpresë se kështu puna do të harrohet?
Jo, nuk mund të veprojmë ashtu, sepse nuk jemi idiotë.
A ka pasur arsye historike që disa shqiptarë të Kosovës iu bashkuan ushtrisë naziste? Natyrisht ka pasur, siç mund ta shpjegojnë historianët. Edhe shumë serbë iu bashkuan ushtrisë naziste!
Po e ke menduar ndonjëherë, Ilirfort, pse në Shqipërinë “e vogël” një dukuri e tillë nuk ndodhi; dhe atje nuk u krijua ndonjë divizion nazist me trupa shqiptare?
Vallë ngaqë shqiptarët e Shqipërisë ishin burra më të mirë e më antifashistë se kosovarët?
Natyrisht jo. Në kohën e luftës italo-greke, shqiptarët e Shqipërisë morën pjesë me formacione të tyret, krah për krah trupave të Mussolini-t. Edhe ata kishin arsyet e tyre për të vepruar kështu…
Prandaj unë besoj se nazistët nuk krijuan ndonjë divizion tjetër SS me shqiptarë të Shqipërisë sepse nuk i lejonte marrëveshja e posaçme që kishin me qeverinë e Tiranës.
Thuhet edhe se trupat e divizionit SS Skanderbeg kanë deportuar në kampe përqendrimi rreth 280 hebrenj të Kosovës. Tani unë nuk jam historian dhe arkivist që të them fjalën e fundit për këtë punë, por kam frikë se këto deportime ka dokumente që i vërtetojnë.
Nazistët në Kosovë, gjermanë apo shqiptarë, bënë atë që bënin nazistët kudo gjetiu: persekutuan hebrenjtë, duke i arrestuar, deportuar ose shfarosur.
Një çështje që është diskutuar – dhe jo prej meje të parit – është pse hebrenjtë në Shqipëri u trajtuan ndryshe nga hebrenjtë në Kosovë.
Kujdes: ata që e kanë shtruar këtë çështje për diskutim e marrin për të mirëqenë që ka pasur dallime në trajtim; dhe këtu nuk po flas për propagandistët serbomëdhenj.
Për mendimin tim, këto dallime lidhen me atë që, në Shqipëri, hebrenjtë ishin formalisht të mbrojtur nga marrëveshjet e qeverisë së Tiranës me komandën naziste.
Me sa duket kjo marrëveshje nuk i ka mbuluar territoret shqiptare jashtë Shqipërisë gjeografike të paraluftës.
Ti nëse mendon se kjo nuk është kështu, duhet të ma kundërshtosh me ndonjë argument më të fortë, sesa të më përmendësh propagandën serbogreke.
Të kujtoj edhe se propaganda shpesh mbështetet në përzgjedhjen artificiale dhe amplifikimin e fakteve historike të mirëfillta, jo në gënjeshtra të cilat pastaj mund të diskreditohen lehtë.
Më bën përshtypje edhe ideja jote se “ne shqiptarët” jemi në pozita të njëjta me ato të hebrenjve në Izrael.
Përkundrazi, unë mendoj se shumë pak gjëra e bashkojnë shqiptarinë e sotme me Izraelin. Shqiptarët jetojnë në trojet e tyre, ndërsa problemet e rënda që ka Izraeli me fqinjët lidhen drejtpërdrejt me përvetësimin, prej kolonëve hebrenj, të trojeve që i përkasin një populli tjetër – palestinezëve.
Edhe bufi e di se çdo shpresë për zgjidhjen e çështjes palestinese lidhet drejtpërdrejt me gatishmërinë e qeverisë izraelite për t’ua kthyer palestinezëve tokat që u janë rrëmbyer padrejtësisht.
Shumë vende arabe, për arsye që tani nuk më interesojnë, nuk ia njohin Izraelit as edhe të drejtën për të ekzistuar. Shqipëria, qoftë e vogël qoftë e madhe, nuk ka pasur as ka probleme të tilla ekzistenciale.
Më në fund, Izraeli përfiton rreth 3 miliard dollarë ndihmë ekonomike dhe ushtarake amerikane në vit; pa llogaritur ndihma dhe kredi të tjera që merr prej amerikanëve. Lobi hebraik në SHBA ushtron ndikim të fortë mbi politikën e jashtme amerikane.
Megjithatë, ka diçka që ndoshta e bashkon Shqipërinë me Izraelin – të dy vendet po fillojnë ta kuptojnë, sado ngadalë, se rruga drejt mirëqenies dhe prosperitetit kalon nëpërmjet vendosjes së marrëdhënieve të paqes dhe të bashkëpunimit me fqinjët e tyre.
“Thuhet edhe se trupat e divizionit SS Skanderbeg kanë deportuar në kampe përqendrimi rreth 280 hebrenj të Kosovës. Tani unë nuk jam historian dhe arkivist që të them fjalën e fundit për këtë punë, por kam frikë se këto deportime ka dokumente që i vërtetojnë”.
Shaban Sinani ne librin e tij te fundit “Hebrenjte në Shqipëri: prania dhe shpëtimi”, nxjerr si konkluzion te kunderten. Madje ne anen e pasme te kopertines se librit te tij, Sinani e nenvizon kete fakt si nje nga te vecantat e sjelljes shqiptare pergjate Luftes se Dyte Boterore.
Lidhur me kete argument ka nje dokumentacion interesant qe hedh drite jo vetem per sa i perket marredhenieve shqiptaro – cifute, por edhe per sa i perket trajtimit juridiko – politik te regjimit gjerman ne Shqiperi. Sipas kujtimeve te Nojbaherit – i derguari i Hitlerit per Evropen Juglindore – Gjermania pranoi kerkesen e regjences shqiptare per mos aplikim te genocidit antihebraik ne territorin shqiptar. Kjo ne fakt citohet nga Shabani ne nje kontekst merite per shqiptaret duke u rrekur te shese apo te ricikloje ne menyre te zmadhuar nje sentiment historik tonin kundrejt hebrejve. Pa mohuar vertetesine e ketij raporti te cuditshem – ku ne nje fare menyre eksperimenti nazist “cedon” perpara nje kerkese shqiptare duhet te mos harrojme se nje nga njerezit kryesore per palen shqiptare ne kete periudhe eshte kosovari Rexhep Mitrovica i bashkeshoqeruar nga patrioti i tij, Xhaferr Deva. Pra si te thuash edhe simbolikisht dora kosovare ne kete “shpetim unik” legjitimohet te keta dy persona.
Ajo qe shtrohet si pyetje ne kete kuader lidhet me regjimin e vendosur nga nazistet; pra ai ishte ai nje regjim okupacioni i mirefillte?
Nga ana tjeter Sinani sjell permes nje analize edhe disa te dhena qe flasin per nje vizite te Einstein ne Shqiperi ne vitin 1931. Madje sipas tij shkencetari eshte pajisur edhe me pasaporte shqiptare. Jemi ne periudhen e Zogut dhe sipas gjasave jepet ideja se miqesia cifuto-shqiptare kapercen zgripin e Luftes. Pra eshte e qendrueshme. http://bw.balkanweb.com/kulturë/argumentat-e-reja–ajnshtajn-vizite-sekrete-në-shqipëri-1303.html.
“Megjithatë, ka diçka që ndoshta e bashkon Shqipërinë me Izraelin – të dy vendet po fillojnë ta kuptojnë, sado ngadalë, se rruga drejt mirëqenies dhe prosperitetit kalon nëpërmjet vendosjes së marrëdhënieve të paqes dhe të bashkëpunimit me fqinjët e tyre”.
Mendoj se nuk ka ndonje premise per te bere nje krahasim te tille, aq me teper po te mendosh se 3 mld dollaret amerikane e mbajne vetiu Izraelin ne statusin e nje fuqie me potencial ofensiv ushtarak dhe dy luftrat e zhvilluara ne vitet 60-70 e vertetojne kete. Shqiperia mund te akuzohet per cdo gje, por jo per kercenim ndaj fqinjesise se mire. Nuk e ka patur as fuqine per nje gje te tille dhe mbyllja e saj ne nje fare menyre eshte edhe pergjegjesi e mentalitetit agresiv dhe paragjykues qe i ka rrenjet ne raportet e forces se fillim shekullit ’20. Ky mentalitet epersie penalizoi rende te dy fqinjet tane; Greqine ne ndermarrjen e saj aventurske kunder Ataturkut dhe tani vone Serbine me ambiciet e saj ekspansioniste e per te cilat nuk mungon te nxjerre ne pah forcen ushtarake.
Theollogos, meqë nuk e kam librin e Sinanit, të lutem më sqaro pak se ç’kupton me “të kundërtën” – që divizioni SS Skanderbeg nuk ka deportuar asnjë hebre në Kosovë? Kjo faqe e Wikipedia-s përmend shifrën 281 hebrenj të deportuar, duke iu referuar një vepre të R. Elsie-t – “Historical Dictionary of Kosovo,” Scarecrow Press, 2004, f. 169.
Sa u takon argumenteve shkencore qe ju i kerkoni me aq ngulm ne lidhje me hebrenjte e Kosoves (kosova qe e dime ne sot nuk ka ekzistuar ne gjeografine e asaj kohe), une ua dhashe dy-tre libra te autoreve shqiptare. Ka edhe nga autore izraelite.
E dyta. Mua me ben shume pershtypje negative thenia juaj se Shqiperia dhe shqiptaret nuk kane probleme EKZISTENCE si ato te izraeliteve? ? Dhe se Shqiperia (lexo shqiptaret) kane filluar (dhe duhet te fillojne) te mesojne se si te sillen me . . . “fqinjet” e keshtu me radhe. . . .
Tani nuk besoj se ekziston komb tjeter ne Europe qe te jete rezikuar nga zhdukja totale me teper se shqiptaret e copetuar ne pese shtete ne Ballkan. Ju besoj se i keni lexuar dhe i dini protokollet e ndryshme greko – serbe per ndarjen e Shqiptareve ne mes (lumi Shkumbin). Dhe keto jane dokumente diplomatike te sferave me te larta. Pastaj konferenca e ambasadoreve ne Londer, Versaja ne Paris, pakti Titoni-Venizellos, lidhja e Prizrenit me seli ne Preveze, Janina, Cameria ne vitin 1945, memorandumet geke pas lufte deri ne OKB, gjoja”kisha” ortodokse. Dhe nuk jane aq larg ne kohe. Per. sh. nje te tille e paraqiti Konstantin Micotakis ne vitin 1993 haptas ne parlamentin grek ne cilesine e kryeministrit te Republike se Greqise. Pastaj mos flasim per masakrat greke ne gjithe zonen jugore te shtetit tone dhe ne pjeset veriore te asaj qe sot njihet si greqi veriore, dhe qe sot e gjithe diten ndodhet nen okupimin shovinist grek. Viti 1999 ne Kosove si ju duket juve. Nuk ishte perpjekje per zhdukje ekzistence te nje kombi. Aq sa u tmerua e tere bota nga ajo çmendi kolektive.
Po viti 2001 ne IJRM dhe sulmet ndaj fshatrave shqiptare te ushtrise sllavo-maqedonase e perforcuar me oficere greke, tanke bullgare, vullnetare serbe, helikoptere ukrainase dhe avione ruse-nuk ishin gjenocid-rezikim ekzistence. Edhe ketu fale zotit, dolen SHBA-te bashke me forcat progresiste europiane dhe shpetuan shqiptaret nga nje shfarosje e sigurte.
Po marredheniet shqiptaro-greke nga viti 1990 e kendej si ju duken. Kush eshte fajtor ketu. Me ato shkolla greke ku s’ka asnje grek. Me ato privatizime teroriste te pasurise se shqiptareve qe u perpine nga greket si AMC, vodafone, hellenik petroleum, 12 banka greke, gjithfare investime agjenturore ku detyrohen biznesmenet shqiptare te ndajne para per gjoja minoritetin grek ne Shqiperi, me 700.000 skllever moderne shqiptare ne greqi? Me asimilimin e tmershem te tyre (bashke me arvanitaset dhe camet e mbetur atje nga 45) -asimilim ky i kundert me çdo te drejte njerezore, me çdo konvente nderkombetare , mohimi i ceshtjes came, uzurpimi i kishes ortodokse shqiptare (aritjes me te madhe kombetare te Nolit sipas Konices), me Janullatos, Ioanis, Gaxojanis, Tenet-Tanasis, viti i tmershem 1997 me ato makinacionet e tmershme greke ne te, vrasjet e herepashershme te shqiptareve atje nga police, qytetare, fshatare greke (thjesht per motive nacionaliste), fyerjet raciste ndaj shqiptareve gjithandej hapesirave publike ne kete vend, sondazhet publike ne Greqi, Serbi, Maqedoni, Mal te zi ku shqiptaret si zakonisht dalin edhe me te urryer se vete turqit, etj etj etj. . . . . . .
Ç’eshte gjithe kjo urejtje ndaj shqiptareve. Ç’u kemi bere ne atyre?
Epo tani nuk dihet kush duhet te mesoje se si te sillet me fqinjet: viktima apo xhelati. Nuk besoj se i duhet pergjigje kesaj pyetjeje. Apo jo Xhai vellai?
Gazeta “Shekulli” përcjell një lajm për prezantimin e librit “Robert Schwartz, ose dritaret e qytetit tim”, përgatitur nga Ardian Klosi, ku ndër të tjera është përfshirë edhe autobiografia e përkthyesit të njohur, shkruar në formën e një letre drejtuar të birit, me të dhëna edhe për historinë e familjes së tij hebreje, që prej zbritjes së gjyshit nga Vjena në Sarajevë dhe më pas nga Sarajeva në Shkodër, ku familja shpresonte se do të ishte më e sigurtë gjatë Luftës II Botërore. Citoj nga gazeta:
Per nje fije kashte Shvarci do te djege gjithe mullarin? Per aq sa ne intereson ne Shkodra/Kosova brenda ‘arealit’ Shqiptar perbejne kultura me vete. Nuk mund te fajesohet ‘shqiptari’ per zullumin e ‘shkodranit’ (apo jo?)
Nje kontribut shume te rendesishem per kete teme ka bere dhe Bernd Fischer. Me poshte po ju jap linkun ku gjendet i shkruar dhe leksioni qe Fisheri mbajti ne Hamburg si i ftuar i studenteve shqiptare te Hamburgut.
http://www.kulturserver-hamburg.de/home/illyria/i.php3?p=2004_01_09_fisher_jews_in_albania&s=e
Aty gjeni te dhena shume te sakta mbi kronologjine historike dhe numra si ne Shqiperi ashtu dhe ne Kosove.
Nga studimi i Fischerit del qe edhe ne Kosove rreth 60% e hebrenjve mbijetuan. Per krahasim ne pjesen tjeter te Jugosllavise mbijetuan 18-28% dhe ne Greqi 14-22%. Pra edhe ne Kosove ku gjermanet ishin me agresive perqindjet e te mbijetuarve jane rreth 3 here me te larta se ne vende te tjera. Dhe kjo i atribuohet vetem mbrojtjes se hebrenjve nga njerezit e thjeshte dhe ne rang zyrtar. Arsyeja eshte mungesa e antisemitizmit tek shqiptaret dhe tradita e mikpritjes dhe mbrojtjes se mikut.
Ne Shqiperi jo vetem qe mbijetuan 100% e hebrenjve te perhershem por duke patur parasysh qe Shqiperia ishte vend i sigurte per ta, shume te tjere erdhen prej vendeve te tjera dhe siguruan mbrojtjen.
Eshte e qarte nuk ka qene thjesht trajtimi formal i shqiperise nga gjermanet me termin “neutralitet relativ” aresyeja pse hebrenjte ne shqiperi i shpetuan persekutimit gjerman. Por nje pjese te mire te merites per kete e kane vete shqiptaret.
Im ate njehere me ka thene qe vete Albert Ajnshtajni ka shkuar ne Amerike me pasaporte shqiptare te dhene nga administrata e Zogut. Nuk e di mire se sa e vertete eshte megjithate me duket e besueshme si histori. Ka ndonje nga ju me teper informacion?
Nje koment i Fatos Lubonjes per kete ceshtje.
Eshte interesante kjo puna e Shvarc.Shume mosmirenjohes.Pra,ka edhe te tille,qe edhe u shpeton jeten-edhe pastaj fillojne me analiza-ky shpetoi – ky nuk shpetoi, ketu veproi Eichman … ketu nuk veproi gestapo… ketu shkodrani, atje kosovari, ketej shqiptari, andej labi….ketej vlonjati, ketej Italia andej Gjermania, ketej Shqiperia e vogel andej Shqiperia e madhe… ballistet, legalistet – kurse shqiptari i pashkolle hapi dyert dukie rezikuar koken per ta..
Regjimi komunist 50 vite nuk hapi goje per kete ceshtje..kur e paska fryre komunizmi….
Mua me duket qe shqiptaret vete jane fajtore qe tolerojne shkrime te tilla. Shqiptarte jane te mire me te huajt e te keqinj me te vetet. Megjithate-ne nuk duhet te behemi si tjeret qe na rrethojne. P.sh. Si ushtria greke e cila me 1912 per 24 ore shkateroi 45.000(dyzete pese mije) hebrenjte e e Selanikut, bashke me shtepite e pazaret e tyre. 30.000 tjeret i la per pak me vone.
Por shqiptaret me zemer te bardhe e te madhe do vazhdojne t’i bejne gjithkujt. E pastaj keta do jene te gjalle e do bejne analiza te mesiperme alla-“njeri shpetoi ky nuk shpetoi, ai larte ky poshte…kosovari shkodrani”….
Për ata që kanë dëshirë të injorojnë faktin që kosovarët u mobilizuan përkrah ushtrisë Gjermane (edhe pse mund të kishin qëllime të tjera, si shprehet edhe autori i artikullit):
http://en.wikipedia.org/wiki/21st_Waffen_Mountain_Division_of_the_SS_Skanderbeg_(1st_Albanian)
Për mua Shwartzi ka të drejtë. Një ndodhi e asaj kohe: gjyshja ime nga nëna u arratis nga Varshava, arriti në Shqipëri nga iku kur shteti i Izraelit u formua.
Me sa di unë shqiptarët e mbrojtën gjatë tërë kohës, në kuptimin që nuk e kallëzuan tek gjermanët, por përveç kësaj nuk kishte nga të trembej tjetër.
Nuk mund te injorohet fakti se shqiptaret e Kosoves u rrjeshtuan perkrah nazisteve. Cfare injorohet eshte qe shqiptaret e Shqiperise NUK u rrjeshtuan me ta.,ne nje kohe qe nuk ngeli asnje pa e bere nga veri deri ne jug e nga perendimi deri ne lindje.
Sa per kuriozitet, greket, nga i gjithe Ballkani, paten numrin me te madh te trupave ne komanden gjermane (SS dhe te tjere). Me teper se Slloven, Kroat, Serb, Shqiptare etj etj.
Por kete s`e degjon kund… tha.
Autori : “Thuhet edhe se trupat e divizionit SS Skanderbeg kanë deportuar në kampe përqendrimi rreth 280 hebrenj të Kosovës. Tani unë nuk jam historian dhe arkivist që të them fjalën e fundit për këtë punë, por kam frikë se këto deportime ka dokumente që i vërtetojnë”.
Perdoret ne menyre arbitrare (qe e zgjedh si te tille) fjala deportim, qe une (flas si lexues) e nenkuptoj si nje pjesemarrje ne holokaustin e organizuar nga nazistet.
Citoj me librin para syve, Sinanin, sipas asaj qe shkruhet ne pjesen e pasmete kopertines :
“Divizioni SS “Skanderbeg, i krijuar ne Kosove nuk ka marre pjese ne ushtrimin e holokaustit. Ne listen prej 801 personash te shoqeruar prej ketij divizioni ne gusht 1944 drejt kampit te Saimishte-s, i vetmi kamp shfarrosjeje ne Ballkan, vetem 35 jane hebrenj dhe nuk eshte vertetuar se keta i jane nenshtruar zhdukjes perfundimtare. QENDRIMI I SHQIPTAREVE NDAJ HEBRENJVE, NE SHQIPERINE SHTETERORE DHE NE KOSOVE KA QENE I NJEJTE. (theksimi me germa kapitale eshte i imi).
Nxjerr kuptimin sipas Sinanit se termi deportim nuk qendron ne kuptim te fajesise se Divizionit ne fjale. Pra sipas konkluzioneve te tij pjesemarrja ne holokaust nuk eshte historikisht e bazuar. Deportimin nga Divizioni SS do e kuptoja si nje akt te ideuar, planezuar, apo organizuar prej lidershipit politik shqiptar me instrument zbatimi Divizionin. Historiani ne fjale – ne cilesine e specialistit – nuk e thote kete gje dhe “politikisht” nese mund te flasim keshtu sjell nje perfundim te kundert me ate qe Autori hedh ne komentin e tij.
Falemnderit. Meqë unë nuk kam qenë gjallë atëherë, për informacion jam i varur nga burimet, ndërsa vlera e komenteve që bëj varet nga vërtetësia e të dhënave të disponueshme. Uroj që libri i Sinanit t’i ketë të sigurta edhe burimet edhe të dhënat.
Thua:
Shprehja “lidershipi politik shqiptar” më tingëllon pak e sforcuar, për Kosovën e atyre viteve. Nuk jam i sigurt as nëse marrëveshja e Tiranës me komandën gjermane për moscenimin e hebrenjve prekte edhe trojet e Kosovës apo jo. Gjithsesi, Sinani duhet t’i ketë ndriçuar këto gjëra.
Pse refuzon ta miratosh kete perfundim te Sinanit ? Apo me ndryshe, pse e merr me rezerve dhe dyshim ? (sipas asaj qe shoh nga menyra sesi flet). Nejse.
I theksova me kapitale nje pjese te perfundimeve te Sinanit, pse ai me duket se bart ne vetvete nje mesazh politik me shume sesa historik. Ketu une jam dakord me dyshimin tuaj. Nje shfletim i shpejte jep idene se libri i Sinanit eshte i dobishem, qofte edhe per bibliografine e pasur (disa emra une personalisht nuk dua as t’i degjoj) sistemimin e materialit por edhe fotot qe sjell. Natyrisht – per menyren sesi po ecin gjerat ketu ne Shqiperi, sesi moda politike po kultivon disa klishe te reja nder radhet e elites, botimi i ketij vellimi eshte kryekeput me prapavije politike. Kete mendim jam ne gjendje ta mbroj deri ne fund. Por kjo nuk i heq librit vlerat e veta.
“Sikur te gjithe te silleshin si shqiptaret !”, titulli i Konferences qe perfshihet ne liber dhe ku si protagoniste eshte ambasadorja e Izraelit ne Shqiperi. Nje konfirmim politik pra per tezen se Ne i mbrojtem Ata.
Lidhur me verejtjen tuaj: E sjell si term – qe mbetet i sforcuar natyrisht – por duhet te kujtohemi te gjithe se pergjate kohes per te cilen behet fjale, Qeveria e Tiranes, Regjenca, kishte si territor administrativ dhe teorikisht shteteror edhe Kosoven, pervec zones se Mitrovices. Keshtu qe serish, teorikisht dyshimi yt bie ne kete kuptim te ushtrimit te pushtetit. Prandaj lidershipi politik e jep idene qe kerkoj une te percillet, aq me shume qe nuk eshte rastesi dalja ne skene e emrave te Rexhep Mitrovices etj.
Dhe per nje krahasim te dyte qe e ploteson idene time, do te sillja si shembull Ustashet e Pavelicit ne Kroaci. Divizioni SS eshte nje pretendim racor, por edhe kriminal ne nje sens, pse ata perzgjidhen per detyra te cilat ushtria nuk i kryente dot. Roli i “Skenderbeut” ne kete prizem eshte qesharak dhe qaset me shume drejt bashibozukizmit. Per kete ka materiale boll.
Falemnderit.
Thellogos:
Nuk e miratoj dot pa e lexuar librin, se Sinani tregohet ndonjëherë më entuziast se ç’duhet. Më ka habitur kur i doli dikur zot pretendimit të Musa Ahmetit se ky paskësh “zbuluar” dokumentin më të lashtë të shqipes – ndërkohë që të tjerë kishin shprehur rezerva dhe dyshime të mëdha. Megjithatë, kjo s’do të thotë asgjë në vetvete, të gjithë gabojmë… sidomos në çështje politikisht me barrë, si kjo e tanishmja.
Autori shkruan se:
“Në kohën e luftës italo-greke, shqiptarët e Shqipërisë morën pjesë me formacione të tyret, krah për krah trupave të Mussolini-t. Edhe ata kishin arsyet e tyre për të vepruar kështu…”
Ky përgjithësim nuk qëndron. Eshtë e vërtetë se disa formacione shqiptare iu bashkëngjitën trupave italiane në Gjirokastër, sikurse nuk mund të mohohen dezertimet masive të shqiptarëve dhe sabotimet në prapavijë, që u shkaktuan jo pak kokëçarje italianëve. Po ashtu, grekët refuzuan thirrjen e diasporës shqiptare për të bashkuar forcat me një kryengritje në Shqipëri dhe për ta çliruar vendin nga italianët.
Edhe dikotomia Kosovë-Shqipëri nuk qëndron: Si ka mundësi që Xhaferr Deva në Kosovë të ishte anti-semit i tërbuar ndërsa si qeveritar i Tiranës të kthehej në mbrojtësin më të madh?
Dhe së fundi, tema e vizitës në Shqipëri të Ajnshtajnit dhe pajisjen e tij me pasaportë shqiptare është thjesht mit: nuk ka asnjë dokument arkivor ose jo, apo burim të pakundërshtueshëm për ta vërtetuar këtë. Fakti mbetet se përpjekjet për të vërtetuar diçka e tillë mbështeten vetëm në burime apo të dhëna rrethanore apo anësore.
Maks, nuk ka ndonjë përgjithësim aty; të thuash “shqiptarët… morën pjesë” nuk është njëlloj si të thuash “të gjithë shqiptarët… morën pjesë” (ky i dyti do të ishte përgjithësim). Njëlloj thuhet edhe se: shqiptarët luftuan me armë në dorë kundër okupatorit nazist – edhe pse numri i atyre që vërtet luftuan, “me armë në dorë”, ishte shumë më i vogël se numri i atyre që nuk luftuan.
Sa për vizitën e Einstein-it, le t’ia lëmë Shaban Sinanit ta shkoqitë edhe atë me dokumente arkivore; ndërkohë sikur nuk kam dëgjuar ndonjë ministër, nga qeveria Berisha, të kërkojë kthimin e eshtrave të fizikanit të madh, edhe pse kjo do ta gjallëronte shumë turizmin akademik në Shqipëri.
Sa per hebrenjte ne Shqiperi shumica erdhen nga Greqia Selaniku ose pjeset e tjera per dy arsye. E para prosperitet ekonomik ne nje vend ku c’do gje ishte e pa organizuar dhe e prapambetur, nje treg i ri per njerez te shkolluar e me dijeni tregetare dhe e dyta disa nga ata erdhen me ushtrite turke si pjese ndihmese e saj (mjeke, administratore) etj. Sa per jo-deportimin ne kampe perqendrimi arsyet jane te shumta, njera nga ato eshte qe shqipetaret e ruajne mikun e tyre, nese hebrenje ishin konsideruar si miq, e dyta me praktike fale korrupsionit te qeverise shqipetare te asaj kohe ku c’do njeri blihej me napolon flori. Familja ime vjen nga vlora ku shumica e hebrenjve ishte lokalizuar, ne te njejten lagje. Asnje nga pjestaret e e ketyre nuk u internua, ndersa gjyshi im u internua ne Mathausenku dhe vdiq. Ai nuk ishte hebrej, i huaj, dhe jo anetar i ndonje grupi anti-nazist ose fashist.