Nëse Facebook-u është libri mitologjik i fytyrave, ose vendi ku i shfaqemi Tjetrit online, atëherë esenca jonë në këtë rrjet mbase nuk është selfie, as batutat që hedhim dhe as komentet që bëjmë, por akti i të pëlqyerit, ose vendosja e LIKE te një postim a koment. Nga pikëpamja statistikore, identiteti ynë në atë rrjet themelohet mbi miratimin: më thuaj kë bën LIKE, të të them se cili je.

Kaq e vërtetë është kjo, sa për një LIKE ka ndodhur deri edhe të prishen miqësi dhe fejesa, të zënë fill hasmëri të përgjakshme, të shkatërrohen reputacione, të humben vende pune dhe – kushedi – edhe të rrëzohen kryetarë dhe qeveri.

Po çfarë është kjo LIKE tamam? Përfytyrojeni veten në momentin kur e bëni, ç’ju motivon – kënaqësia intelektuale a estetike, dëfrimi i marrë falas, (ar)miqësia për personin në fjalë, dëshira për ta thënë një fjalë të mirë; apo vullneti a imperativi moral për t’u rreshtuar përkrah atij personi ose për t’u paraqitur botërisht si mbështetës i idesë së shprehur në postim? Dinamikat e Facebook-ut janë të tilla që, nëpërmjet LIKE-eve të përsëritura, krijohen mirëmbahen dhe riprodhohen grupe dhe aleanca, të cilat pastaj shtrihen e veprojnë edhe në përjashta rrjetit – edhe kur nuk migrojnë në Facebook të gatshme nga gjetiu. Disa të tjerë japin LIKE sepse ua kërkon vendi i punës, angazhimi profesional, anëtarësia në një organizatë, zotimi që kanë marrë para dikujt, përkushtimi ideologjik; për të mos folur për ata që i kanë krijuar profilet vetëm për këtë synim – shpërndarës të LIKE-eve.

3200 vetë i japin VOTËBESIMIN një posti të kryeministrit Rama me një citat kinse nga Shën Agustini – përndryshe të provuar si i rremë.

LIKE-et janë sasi dhe cilësi: një post që ka marrë 15,000 like konfirmon pushtet dhe influencë; por zerot e shtuara amplifikojnë edhe anonimitetin, duke u imponuar si shënjuese të turmës – të paktën sa kohë që shërbejnë si metrikë e simpatisë ose autoritetit. Ndonjëherë një LIKE i vetëm, nga një personalitet publik, do të mjaftonte – por LIKE të tilla sjellin gjithnjë me vete edhe mizërinë e të panjohurve. Për të mos folur për bot-ët, këta proletarë të virtualitetit, të modeluar sipas formulës: “bëj LIKE pra jam.” Shumë prej fytyrave që ndeshen në Facebook janë bot-ë pa e ditur: qenia ende nuk ua ka përcaktuar ndërgjegjen shoqërore – mbase marksisti do të gjente këtu ndërgjegje të rreme.

Sërish pyes: çfarë është kjo LIKE tamam? Jo fjalë, por gjest; jo ligjërim, por akt; jo përgjigje, por as pyetje; unë do ta quaja performativ të identitetit, që realizohet si de-artikulim i diskursit, de-linguistizim i opinionit, një thënie pa fjalë, mbase edhe duartrokitje me një dorë (me një gisht, të madhin, vetëm)[1]. LIKE duket sikur thotë se personit në fjalë “i pëlqen diçka” – por zakonisht e bën këtë për të kumtuar edhe diçka tjetër, dhe pikërisht që “këtu jam edhe unë” (diçka më shumë se “më ke mua”), si shënjim territori, spruco e shkurtër urine daci ambicioz, te një rrënjë qepe ose fundja edhe rrapi. Dhe meqë jemi te metaforat zoologjike, ngjashëm edhe me vezullimin e xixëllonjës në mbrëmje – jo më kot Facebook-u funksionon si agjenci e parazgjedhur shkuesish virtuale, për matchmaking. Njëherazi anulim i vetëdijshëm i zeros anonimike, por edhe amplifikim i saj. Bëj LIKE, pra jam.

Dhe që këtej, si në rrethana marrëzish të tjera, nuk mungon t’ia behë megalomania – sa kohë që, për disa prej nesh, hapësira virtuale që jep rrjeti social shërben si motiv për të ngritur sarajet e bardha të egos; ose për ta kultivuar veten si aftësues të realitetit përreth. Për këtë kallëp, LIKE është si rrezja e dritës që e bën të dukshëm objektin, ose autorizim për ekzistencën e tjetrit. Unë të bëj LIKE që të jesh. Derisa performativi të shndërrohet (të katandiset?) në obligim etik – ose në detyrimin për të vendosur LIKE, si dhuratë bujare (hyjnore) ndaj botës.

Kjo do të vlente edhe si zgjidhje ndaj kontradiktës, ose paradoksit të sasisë: ti jep një LIKE si shenjë miratimi ose pëlqimi ndaj tjetrit (manifestimit të tjetrit); me shpresë se ke qëlluar në shenjë dhe se performativi yt t’i përgjigjet realitetit; por nëse kjo ndodh, atëherë LIKE-i yt do të humbasë mes mijëra të tjerave dhe askush nuk do ta vërë re. Identiteti yt, si miratues vlerash publike, do të humbasë me përkufizim.

Njëlloj edhe kur ky LIKE yti i shkon kundërshtarit, armikut të grupit tënd, Trockit të stalinizmit tënd – ose kur performativi i pëlqimit tënd shpreh, në fakt, jo miratim, por mosmiratim; jo pranim, por refuzim; ose kur duartrokitja jote, gjithnjë me një dorë, dëgjohet si fishkëllimë: kur ti kërkon të dërgosh një mesazh, edhe pse me qitje të largët; një sinjal se besnikëria jote nuk duhet marrë si e mirëqenë; se ka diçka më shumë tek ti, përtej gatishmërisë për të lëshuar poshtë e lart LIKE të parashikueshme. Dhe ja paradoksi tjetër: nëse ti kërkon konfirmim të identitetit tënd intim në rrjet, këtë mund ta bësh vetëm duke bërë LIKE jashtë pritmërive, ose në kundërshtim me stereotipin që ke krijuar. Sipas motos: distancohem, pra jam.

Kjo sepse një LIKE e paparashikuar a rebeluese, thotë më shumë se një LIKE pëlqimi e thjeshtë, madje duke shërbyer ndonjëherë si e vetmja rrugë për të hapur një debat të heshtur me autoritetin (tënd): unë të kundërshtoj jo drejtpërdrejt – sepse nuk ma mban, ose mendoj se nuk ia vlen të rrezikoj – por tërthorazi, duke miratuar postin e kundërshtarit tënd. Gjasat janë që ti, si synim i këtyre manovrave, të mos e vësh re fare këtë; por të ngushëllohesh me dixi et salvavi animam meam “fola dhe shpëtova shpirtin”. Ka një lloj voodoo-je, te ky distribucion anormal i LIKE-ve, teksa ti vihesh të shposh me gjilpëra kukullën e sajuar të autoritetit.

Zgjidhja tjetër do të ishte të viheshe në kërkim postesh të pafat, që nuk kanë marrë asnjë LIKE; sepse ashtu emri yt do të mbetej, qoftë edhe përkohësisht, i dukshëm për shfletuesit e tjerë. Kjo, me kusht që ti vetë të mos jesh popullor – sepse, në të kundërtën, LIKE yt do të mjaftonte për të tërhequr pas ndjekësit, konformistët, koristët, ithtarët e safety in numbers, cheerleaders, miratuesit profesionistë të miratimeve – dhe ashtu sakaq do të tretej si kripa në ujë. Ose më mirë akoma, si kripa në det.

Kjo ua vështirëson punën edhe rrëmuesve profesionistë të LIKE-eve (LIKE MINERS): si ta marrësh vesh, që nëpunësi yt modest i ka bërë LIKE statusit të kreut të opozitës (ose sekretarja jote bashkëshortes së tij), përveçse duke zbritur, me fener në dorë, në katakombet e “anonimitetit nëpërmjet numrave”?

Në thelb, këto LIKE, si performativë minimalisht të nyjtuar, janë vota surrogato, mishërim i një të drejte të imagjinuar për performativ në rrjetet sociale – ose riprodhimi ynë i identitetit publik, nëpërmjet një teatri të votimit[2]. Kjo mbase do të shpjegonte, sado pjesërisht, suksesin e Facebook-ut, si kompensim për kapitullimin e demokracisë elektorale në epokën e super-mediave, ose si lojë masive e votës online, në një epokë kur vota e secilit prej nesh është anonime jo vetëm në kuptimin e fshehtësisë, por edhe në kuptimin e efektit të saj ndaj zhvillimeve politike.

© 2020, Peizazhe të fjalës.™ Të gjitha të drejtat të rezervuara. Ndalohet rreptë riprodhimi nga mediat: kopjuesit do të përndiqen ligjërisht.

[1] Vetë shenja e thumbs-up nuk është krejt e pafajshme, në Internetin shqip. Gjesti ka pasur të tjera efekte, në traditën e gjestualitetit kombëtar – por pastaj i ka bërë vend kuptimin të ri, duke u rehabilituar nga shprehje e përbuzjes obscene, në komunikim të pëlqimit ngazëllyes a të bashkëfajësisë me shkelje syri. I ka bërë vend, por jo duke e mohuar veten tërësisht, jo duke e asgjësuar kuptimin e vjetër të aluzionit ndaj një penetrimi anal, me ose pa “pëlqimin” e tjetrit. Gati-gati, ky kuptim i shfronësuar është shtyrë në pavetëdije – aq sa shumë shqipo, që e mbajnë mend përdorimin tjetër, mund të ndiejnë edhe një lloj bezdie viscerale nga emotikona universale e gjestit; ose një refuzim subliminal, mbase edhe të përjetuar si familjaritet të tepërt, të llojit “u njohëm pak si shumë bashkë.”

[2] Këtu ndihmon edhe paralelizmi midis shenjës “thumbs-up” me gishtin e madh të ngritur dhe numërimit me gishta, si formë elementare e numërimit; pa shkuar fare te përdorimi i gishtit në votim, si instrument verifikimi i identitetit numerik anonim (duke e njollosur me bojë, etj.).