Dhuna verbale në konfliktin e tashëm politik, veçanërisht nga ana e kryeministrit Berisha drejtuar kreut të opozitës Rama e ka më në fund apologjetin e vet të kalibrit akademik: filozofin Artan Fuga, i cili ia ka shpjeguar të mirën së keqes në një artikull të sapobotuar në gazetën “Standard”.
Në thelb, pozicioni i Fugës artikulohet kështu:
1. Komunikimi verbal politik i tendosur, që kalon parametrat e etikës së jetës së zakonshme, në raste të caktuara mund të bëhet një faktor i dobishëm për stabilizimin dhe për qetësimin e situatës të tendosur politike.
2. Dhuna verbale politike ndonjëherë e përkeqëson tensionin fizik politik, por herë të tjera, po kjo dhunë verbale bën që tensioni politik të kanalizohet drejt shkëmbimit të fjalëve dhe jo drejt përballjes fizike. Dhuna verbale shpesh është as më shumë e as më pak, por vetë ilaçi i kurimit të simpotave [sic] të dhunës fizike.
3. [P]ersonalizimi përsëri është një mekanizëm i uljes së tensionit politik mes militantësh kur ky tension ka rrezik të zbresë në rrugë, sikurse e shtyjnë të ndodhë kështu edhe disa tipa që kur konflikti shpërthen e kanë zakon të fshihen apo të ikin nga sytë këmbët. […] [A]kti i personalizimit është mekanizmi i dytë zbutës, sepse duke u drejtuar edhe ndaj ngjarjeve apo sjelljeve jopolitike të kundërshtarit, në mënyrë reciproke, kryen një zhvendosje simbolike të konfliktit nga zona e rrezikshme e tensionimit politik masiv drejt horizonteve jopolitike, por familjare, historike, bile edhe drejt çështjeve pronësore etj.
4. [P]ersonalizimi i debatit solli dashje pa dashje edhe një lloj ngjyre institucionalizimi të tij. Rierdhën në forma të zbutura institucionet në skenën e komunikimit politik. Nga njëra anë foltorja e Kuvendit, e Këshillit të Ministrave, e Partisë Demokratike, nga ana tjetër ajo e Partisë Socialiste, e Bashkisë së Tiranës.
Gjithsesi, artikulli i Fugës është për t’u lexuar i tëri.
Për mua, në këtë shkrim, autori është zhvendosur, si ekuilibrist i mirë, nga një gabim në tjetrin e nga një paradoks në tjetrin.
Së pari, duke i homologuar palët në konflikt; ose duke e konsideruar dhunën verbale si tipar të përgjithshëm të debatit, në institucione dhe në mediat, mes protagonistëve të jetës politike dhe ndjekësve të tyre si të njëjtë, pavarësisht nga burimi. Në të vërtetë, është lehtë të argumentohet se abuzimi në debatet ka qenë i ndryshëm në vartësi nga pala që e ka bërë; dhe se vetë dhuna verbale ka qenë e ndryshme. Akuzave për nepotizëm që i ka bërë opozita kryeministrit (pavarësisht sa të mbështetura në fakte), ky u ka kundërvënë edhe akuza ad personam, të cilat synojnë të denigrojnë jo politikat e PS-së, por personin e kryetarit të saj.
Së dyti, nuk ka kurrfarë garancie se dhuna verbale do të shërbejë si valvul për shfryrjen e tensionit dhe për ta devijuar presionin e konfliktit nga rruga në institucionet. E kundërta mund të përsiatet njëlloj – që dhuna verbale, veçanërisht ajo që i shkel normat e komunikimit qytetar mes palëve, mund të radikalizojë pozicionet dhe të çojë në situata të tilla, ku dhuna të jetë e pashmangshme.
Së treti, më tingëllon absurde të pretendosh, nga njëra anë, se etikën në komunikimin politik e kërkojnë vetëm moralistët ose naivët (sipas Fugës), ndërsa nga ana tjetër, ta arsyetosh këtë në lidhje me një debat i cili po zhvillohet i tëri sipas përmasës etike, duke u përqendruar në amoralitetin ose imoralitetin e këtij ose atij politikani. Në këtë pikë, unë kam përshtypjen se Fuga është duke u tallur me lexuesin e vet. Pse duke u tallur? Sepse ky e gjykon të natyrshme, bie fjala, që kryeministri Berisha t’i përmendë publikisht kryetarit të PS-së hollësi nga një gjyqi i tij për divorc në vitin 1991, ku ky qenka sjellë në mënyrë imorale; por e quan naive që dikush tjetër të quajë imorale pikërisht këtë sjellje të kryeministrit ose të kujtdo tjetër.
Së katërti, Fuga nuk kujdeset për të ndarë e për të mbajtur veç dy dukuri të ndryshme: konfliktin politik dhe konfliktin midis politikanëve. Çfarë ndodhi në sallën e Parlamentit, kur kryeministri Berisha i kujtoi kryetarit të PS-së biografinë e babait dhe nënës së tij, hollësitë e gjyqit, sjelljet dhe shijet e tij ekscentrike në lëmin e seksualitetit dhe dhunën kinse të ushtruar kundër të dashurave të tij, ishte pjesë e konfliktit që Berisha person ka me Ramën person, por nuk ishte pjesë e ndonjë konflikti politik në vetvete; në kuptimin që përfshirja e kësaj teme në ballafaqimin e tanishëm bëhet për arsye instrumentale vetëm. Kur lëvdon vlerat dhe virtytet e konflikteve verbale në politikë, si kanale devijuese të dhunës publike, Fuga harron se, që të shërbejnë në këtë funksion, konfliktet verbale duhet të jenë politike të mirëfillta – bie fjala, për çështje të pabarazisë, të zhvillimit ekonomik, të mbrojtjes së mjedisit, të integrimit, të ligjshmërisë, të ndarjes së pushteteve, të punësimit etj.
Së pesti, Fuga në shkrim shprehet hapur se po e trajton këtë çështje si analizues profesionist i diskursit politik (çka duhet ta dallojë nga moralistët amatorë që janë shqetësuar për konfliktin e tanishëm); por megjithatë përsëri gabon në mënyrë të pashpjegueshme, kur nuk merr parasysh çka e kanë quajtur projektim të folësit në thënie, ose aspektin performativ të thënies politike. E njëjta thënie, në të njëjtin kontekst, merr kuptime të ndryshme në vartësi nga autori i saj, ose burimi. Unë mund të gjej nesër një bebe në rrugë dhe t’i them “unë të pagëzoj në emër të atit, birit dhe shpirtit të shenjtë”, por kjo nuk mjafton, për ta konsumuar aktin e pagëzimit; sepse unë nuk jam prift. Po kështu, thënia “në emër të popullit je i arrestuar” tingëllon ndryshe në gojën e forcave të ruajtjes së rendit dhe në gojën e fëmijëve që luajnë në oborr të shkollës – pa përmendur pastaj skenën e teatrit.
Në rastin e krizës politike të tanishme (e cila nuk u shkaktua nga dhuna verbale, por vetëm sa u rëndua edhe më, përtej çdo mase nga kjo dhunë), gjithnjë duhet identifikuar burimi i diskursit abuziv. Një gjë është kur gazetat botojnë faksimile të një vendimi të Kryesisë së KP të nënshkruar nga Kristaq Rama, ose procesverbalin e stenografuar të procesit gjyqësor të divorcit Rama, ose fotografinë e teserës së PPSh-së të Berishës; një tjetër është kur akuza të ngjashme me këto vijnë nga një kryeministër, i cili flet me cilësinë e kryeministrit, në parlamentin e republikës. Fuga flet me fjalë të mëdha dhe impresionuese për “mekanizma zbutës”, “horizonte jopolitike”, “kurbane simbolike”, “rrafshe semantiko-linguistike”, “standarde bazike” etj., por harron të shtojë se fjala e kryeministrit, si kryeministër, ka tjetër peshë nga ajo e Fahri Balliut ose e Mero Bazes; dhe një thënie e shqiptuar në kontekstin institucional të parlamentit ka kuptim të ndryshëm nga e njëjta thënie, e botuar në faqe të parë të gazetës Rilindja Demokratike ose e lëshuar në një mejhane shoferësh; njëlloj sikurse aparati terminologjik i Fugës do ta humbiste vlerën analitike, po të riprodhohej nga pena e një gazetari arrivist, por ende stazhier.
Kur një kryeministër – i cili ligjërisht komandon forcat e ruajtjes së rendit, ose kontrollon prerogativën e shtetit për të ushtruar dhunë të autorizuar ndaj shkelësve të ligjit – flet publikisht për shkulje dhëmbësh dhe nofullash, kjo tingëllon ndryshe nga ç’do të tingëllonte, bie fjala, sikur të ishte zotuar Rama se do t’ia shkulte dhëmbët e dhëmballët kryeministrit dhe aparatit të vet ekzekutiv; sa kohë që këta të fundit janë ligjërisht të autorizuar për të ushtruar dhunë ndaj shkelësve të ligjit, ndërsa opozita jo; në kuptimin që kryeministri kërcënon brenda caqeve që ia vendos ligji, ndërsa në gojën e opozitës, e njëjta thënie do të tingëllonte si subversion dhe do të përbënte arsye për kundërpërgjigje të dhunshme nga shteti; dhe pikërisht ky dallim performativ duhej t’ia kishte prerë pak hovin kryeministrit Berisha.
Për mua, mëkati kryesor i artikullit të Fugës, i cili qëndron në rrënjë të të gjitha kontradiktave që gjeta aty, është homologimi i palëve dhe i diskurseve përkatëse, ose përpjekja për të shpërfillur dallimet mes këtyre diskurseve. Të njëjtin homologim e kam vënë re edhe në artikull të ndonjë analisti tjetër – edhe pse jo doemos filozof – të përdorur si mjet për të shmangur rreshtimin politik, ose si flamur asnjanësie. Ndoshta në realitetin mikro-social të Tiranës së politizuar kjo ka rëndësi, por nga pikëpamja ime nuk është veçse skrupull i papritur, madje i befasishëm, në kontekstin e një diskursi që ia bën haptazi apologjinë mungesës së skrupujve.
Fuga do thoja ka bere ca ‘paraculo’-n. Interpretimi i tij mbi dhunen verbale bazohet mbi faktin e kryer, dmth tashme u ftohen deri diku mendjet, ultimatumi i Rames deshtoi krejtesisht (kjo ishte e pritshme), po shikohen institucionet si Presidenca e Gjykatat dhe dhuna verbale mund te interpretohet si valvula e shfryrjes pa pasur mundesine e pergenjeshtrimit.
Po te kishte folur te nesermen e fjales se Berishes, nuk do kishte kete garanci.
Nuk deshi te permendte faktorin ‘frike’ pervecse me krahasimin e mekanizmit zbutes qe sjellin ata qe ja mbathin.
Dhuna verbale bazohet tek koncepti i frikes, sa me shume i shtie kundershtarit aq me e madhe eshte mundesia e parandalimit te veprimtarise se tij demtuese.
Personalizimi i konfliktit si nevoje, po te shikojme se eshte vullneti i Rames individ, ai qe nxit popullin e majte drejt konfliktit (brenda PS eshte e forte edhe rryma e largimit nga rruga e bojkotit, pavaresisht heshtjes se detyrueshme), duket se eshte kapur mire prej Fuges.
Nuk eshte populli i majte ai qe po shtyn Ramen drejt dhunes, por mbeshtetja qe Rama e di se do e gjeje perhere ne krahun ekstremist te PS, antiberishian ‘me bese e kanun’.
Keshtu ftohja e kokes se Rames sjell edhe ftohjen e kokave poshte. Kjo eshte struktura e forces, te cilen vete Rama e Berisha e kane dashur. Rama e Berisha jane si rubineti i ujit.
Persa i perket moralit politik qe permend gjeresisht Fuga, duke i vene gishtin nje grupi, mendoj se Fuga gabon se bie ne paradoksin qe vuri ne pah xha xhai, pavaresisht se edhe xha xhai nuk harron te perdore nje koncept te diskutueshem, si ‘sjellja’ e kryeministrit, per qellimet e veta.
C’eshte imorale eshte pikerisht ‘stili gjuhesor’ i kryeministrit, jo prurja, te cilen fjala sjellje nuk e perjashton aspak. Aty qendron dhuna verbale.
E thene ndryshe, ndersa ti thuash dikujt : prinderit e tu u perfshine ne nje aksident ku nuk pati te shpetuar, i ke thene ne menyre te moralshme se prinderit kane vdekur,
kurse po ti thuash: prinderit e tu iken per lesh ne aksident , ketu je duke ushtruar dhune verbale.
Komunikimi politik, sidomos nga foltorja e Parlamentit, cilado qofte urgjenca apo gjendja e jashtezakoshme, duhet ta ruaje permasen etike ne stilin gjuhesor, aq me teper kur perdor argumente morale.
Argumentet morale te thena me stil te dhunshem e zhvendosin lehtesisht vemendjen nga argumenti tek stili dhe kane efekte kunderprodhuese.
Eshte e thjeshte pastaj duke u nisur nga stili te perdoret fjala pergojim, e cila asgjeson vetiu bazen logjike te argumentit.
Fuga ne pozitat komode te atij qe shprehet pa pasur nevoje te beje parashikime, meqe interpreton cka kaluar, duhet te kish qene me i vemendshem, meqe kur ke perdorur termin naiv dhe bie vete ne paradoks, i humb piket dyfish.
Jam habitur nga analiza e Fuges, po aq sa nga JERMI i KryeKreut ne faltoren e Parlamentit.
Vihet re nje fenomen lehtesisht i dallueshem ne qasjen e opinionisteve te Tiranes ndaj ngjarjeve dhe personazheve te politikes. Nese listojme emrat e tyre e kemi fare te thjeshte te vendosim ne krah te cdo syresh se me ke apo kunder kujt eshte secili.
Qw do te thote , Ata mund t’i ndajme ne komentatore qe shkruajne gjithmone kunder Berishes dhe komentatore qe shkruajne gjithmone kunder Rames. Per te paret asgje qe ben , thote , sillet sjell, Berisha nuk vlen te komentohet per mire…dhe per te dytet asgje qe bwn, thote, sillet apo sjell Rama nuk vlen te komentohet per mire. Shume i ngjashem ky qendrim me ate qasje te vete partive , militaneve apo me gjere “popullit” mazhoritar dhe atij opozitar …Per te paret Partia Socialiste i ka te gjithe njerezit komuniste, mafioze , te shthurrur dhe te ligj. Per te dytet..Partia demokratike i ka te gjithe anetaret e saj katundare, te pazhvilluar, te pakulturuar , hajdute dhe po aq te ligj…
Nuk do te kete asnje rast te vetem kur Lubonja do te komentoje per mire ndonje akt te Rames edhe sikur ky i fundit te sjelle mrekulline ne toke, perkundrazi …ai do te gjeje edhe aty , “mizorine” e rradhes.
Po ashtu , nuk do te kete asnje rast kur Mustafa Nano do te pershendese ndonje “beme” te hajrit te kryeministrit, sepse e urren njehere e pergjithmone atw.
Ndermjet njerit grup dhe tjetrit ka disa qw jane pa dyshim, edhe ata, kunder ose njeres pale ose tjetres, por qe rrotullohen rreth vetes me shpejtesine e levizjes se fuges dhe perpjekjes per te ruajtun “qendren” duke u fshehur pas reflektimeve teorike skolareske…dhe pretendimeve me demek akademike per te tingelluar ndryshe dhe te sofistikuar.
FUGA jone , psh…sforcohet me siper te na binde se nuk i ka bere fort pershtypje perdhosja e tribunes se parlamentit…
“U përdorën epitete denigruese, sigurisht. Nga të dyja palët. Toni ishte me majë të mprehtë. Nga të dyja palët. I personalizuar. Nga të dyja palët .” – shkruan Fuga
A thua ky “filozof” nuk e kupton se ne nje rast si ky, vendosja e shenjes se barazisw – sado e djallezuar dhe ” shpetimtare” te duket, eshte vetem nje perpjekje e deshperuar e po aq naive, e cila, nw pamundesi per ti dhene pafajesi Berishes , kerkon me patjeter qw se paku te bashkefajesoje sa te munde, “viktimen” e atij sulmi sojsez ( qe me shume i ngjante vrerrit te nje putane te lenduar) e te paprecedente per ndonje tjeter burre shteti …
Nga ky “mesonjes” i ditur, na u be me dije sot se te gjithe ata qe jane revoltuar, fyer e dhunuar nga harbuteria e kryeministrit te tyre, e derdhur bash ne kuvendin e “burrave te kombit”, …nuk jane gje tjeter vec ca MORALISTE dhe se “eshte me mire për qytetarët që e majta dhe e djathta t’i bëjë transparencë si kjo njëra-tjetrës përpara publikut ”
Keshtu foli FUGA…
Nuk eshte per t’u cuditur Xhaxha. Nuk eshte hera e pare qe filozofi yne behet apologjet i shemtise, per sa kohe qe kjo rendon me teper ne peshoren e forcave. Pasi u rrek te lartesoje vlerat e analfabetizmit te ri ne epoken e videokracise, si pjese e natyrshme e evolucionit kulturor, duke levduar me kete rast spektaklin toksik te Arian Canit, me te cilin filozofi sherbehet rregullisht, pashmangshem do te vinim edhe nje shkalle me lart, tek levdimi i terrorizmit politik verbal. Panairi televiziv i Canit, me fokusin ne hamendesime a shantazhe rreth jetes seksuale te personave publike a gjysem publike, i rri ne menyren e vet si sfond fertil/pershpejtues laperdhive apo kercellimeve S/M te Berishes.
Relativizimi i fjales nga filozofi yne, tragjik profesionalisht, eshte pra i te njejtes kahje qe ai ka marre qe kur i kendoi pershpirtjen mortore fjales duke bere avokatine nje brezi qe ka rreshqitur ne shperfillje te librit e ne skllaverim ndaj lidhjes se shkurter me imazhet rreshkitese televizive. Arian Cani qe ai po justifikon sot eshte zhvendosur ne foltoren e parlamentit, qellimshem me agresiv dhe me potencial polucioni me te madh.
Perdorimi i argumentit privat/seksual ne luften politike, ne fakt eshte strategji e njohur dhe mbase e normalizuar qe nga ekspozeja globale e marredhenies seksuale josimetrike te Klintonit, e deri tek akuzat ndaj Berluskonit a Kohn-Benditit sot. E vecanta qe artikulon Berisha, eshte tek elementi i dhunshem qe bashkeshoqeron ne te njejten fjali kete lloj argumenti. Kete shkartisje te seksualitetit me dhunen verbale publike, nje sublimim perdhunimi ceremonial/korrektues, Fuga as qe e permend fare ne trajesen e vet. Kete lloj komunikimi, sado qe me pak agresiv, e ka legjitimuar me kohe ne studiot televizive. Sa per energjine penetruese te fjales seksualizante, mjafton qe dikush te telefonoje ne numrat qe ofrojne faqet e fundit te gazetave ku shkruan, dhe mund ta eksperimentoje aty per aty, ne skuqje e siper, mundesite kondensuese te fjales ne veper. Kete energji te turbullt te fjales, Fuga kerkon ta abrogoje ne rubriken e frymezimit a magnetizimit drejt dhunes fizike politike.
Fjala ose kerkon te pershkruaje, ose kerkon te prodhoje realitet, pa ia arritur gati asnjehere te kryeje pastertisht vetem njerin prej funksioneve. Duke kembengulur tek fjala si abort, apo tek fjala si silenciator i vetes, filozofi na shpjegon ne fakt dicka per menyren sesi e sheh rolin e vet ne kete ngjarje: si relativizues moral i teprimeve te pushtetit (teknologjik, mediatik e sot politik). Ajo c’ka rendesi ne sa ka shkruar per ngjarjen, reduktohet ne firmen e tij, ne faktin se imponohet me autoritetin e vet duke u rreshtuar miratues me palet dhe kaq. “Filozofimet” (ne kuptimin perkeqesues popullor te zhvleresimit te fjales-pozicion qe edhe vete perkrah) kane peshe vetem ne nje kategori receptuesish minimalisht te kualifikuar, te cilet sipas aparateve qe disponojne, jane te lire ta pranojne apo jo veshjen me fjale te Fuges te fjaleve te zhveshura te Berishes. Pjesa tjeter e gjindjes ne rruge, “shkuljen e dhembeve me gjithe nofull” eshte e lire ta interpretoje pa parathenie e pa “fuga ne la minor”, ne nje nga nivelet e mundshme kuptimore, pa perjashtuar krejtesisht edhe ato klinike. (Pyetje: ku e gjeti autoritetin ai robi qe goditi me grusht nje plake te verber protestuese …”mu ke Porta” e Ulet e kryeministrise?)
Tek e fundit edhe Fuga e le te hapur mundesine: “Dhuna verbale politike ndonjëherë e përkeqëson tensionin fizik politik, por herë të tjera, po kjo dhunë verbale bën që tensioni politik të kanalizohet drejt shkëmbimit të fjalëve…”
””’filozofi na shpjegon ne fakt dicka per menyren sesi e sheh rolin e vet ne kete ngjarje: si relativizues moral i teprimeve te pushtetit (teknologjik, mediatik e sot politik).””
Ne fakt Fuga nuk sheh rolin e tij ne ngjarje, se shkroi pas ngjarjes, ose te pakten ‘kulmit’, prandaj eshte mire te mos merremi me historine e Fuges po me idete e tij.
Fuga nuk eshte politikan apo hajdut qe duhet zhveshur lakuriq, se mos ka fshehur ndonje gje ne ndonje pjese te trupit.
Para se ta ekzekutoni bashkarisht ketu, meqe ai zoteria eshte specialist ne komunikim, rremoni njehere ‘hermeneutikisht’ ne shkrimin e tij, se mos ju shpeton ndonje gje. Pastaj dihet qe ‘vox populi, vox dei’, mund te nxirret edhe ndonje proverb a barsalete.
Psh ai ka te drejte kur thote qe komunikimi politik nuk mund te bazohet tek miresjellja e pensionistit, meqe politika ka dinamike tjeter, ka dinamike konfliktuale dhe shpesh objektivi eshte i qarte dhe ii menjehershem
.
Nuk ka si te mos bihet dakort ne kete pike. Pastaj qe Fuga e kalon pak ‘me lehtesi’ stilin gjuhesor te Berishes, ketu mund te shikojme me teper njefare miratimi te efikasitetit, eficences pra ta shohim si mbeshtetes te pragmatizmit, i cili ne raste te jashtezakonshme duhet te pranohet.
Mos te harrojme qe Fuga interpreton, nuk eshte pjesemarres, jemi ne pastaj qe intepretimin e tij e marrim si pro apo kundra dhe e bejme pjesemarres.
As mua s’me pelqen ‘lehtesia’ e tij prandaj dhe ne kete pike e quajta ca ‘paraculo’, sepse para faktit te kryer eshte i papergenjeshtrueshem, te ve para konceptin e eficences dhe ske ci ben.
Nderkaq une mbetem i mendimit se nyjetimi etik i fjales se Berishes, mund te jepte te njejten eficence me me pak harxhim energjitik ne cdo mjedis dhe me pak merimbajtje.
Kur kemi te bejme me dinamika konfliktuale, qendrimi pragmatist ne ushtrimin e cfaredo dhune, heret a vone sjell shperthime te paparashikueshme, nuk pyet per ardhmerine.
Per sa i perket aspektit performativ qe ke cekur ne artikull kjo ne fakt u sqarua nga vete Viktima e viktimizuar vetem ne kete blog, pra nga Edi Rama. Ky duke folur para dy ditesh i shpetoi nje pasazh teksa u shpreh se “presioni i Berishes me kete gjuhe eshte i njohur”. Ai solli si rast gjuhen e perdorur dikur ndaj Ilir Metes duke mos harruar se “me te arritur qellimet Berisha nis njerez qe te mbyllen gjyqet se sipas tij keshtu e ka politika”. Pra vete ai te cilit ti sot e inkuadron si viktime te nje sulmi verbal, apo me gjere si shembullizim te degradimit final te diskursit politik apo moralit, e ka te qarte se kemi te bejme vetem me Demagogji. Kjo e fundit po na merr frymen dhe eshte bere plaga me e madhe. Duhet te merret edhe njehere ne konsiderate fakti, nese ne ato qe u thane ka apo nuk ka shpifje, sepse ky element merr rendesi pastaj kur flitet per pasojat e dhunes verbale. Pasazhi me poshte mund te merret si shembull:
“Së dyti, nuk ka kurrfarë garancie se dhuna verbale do të shërbejë si valvul për shfryrjen e tensionit dhe për ta devijuar presionin e konfliktit nga rruga në institucionet. E kundërta mund të përsiatet njëlloj – që dhuna verbale, veçanërisht ajo që i shkel normat e komunikimit qytetar mes palëve, mund të radikalizojë pozicionet dhe të çojë në situata të tilla, ku dhuna të jetë e pashmangshme”.
Tani ketu ka dy gjera; ose ju dini dicka qe te tjeret nuk e dine, ose qellimisht po i largoheni permbajtjes reale te situates per te ndertuar nje liman tjeter per te verteten e etikes qe kerkon gati-gati te imponosh.
Sesi mund te precipitoje dhuna ne Shqiperi kjo mund te shqyrtohet me lehtesi ne pikepamje te metodes krahasuese.
Keshtu Berisha kur nga Vlora e shanin mbare e prape as qe u pergjigj fare per fyerjet familjare edhe pse neper protesta merrnin pjese dhe i miratonin politikanet ende te pathinjur te opozites se majte. Por a shuajti kjo zjarrin ? Jo. Shembull i paqelluar ndoshta, por qe per shqiptaret e ben te kapshem faktin se dhuna verbale veshtire se i mobilizon. Si mund te mobilizohet nga dhuna verbale nje shoqeri e cila ka struktura te pakoaguluara dhe qe ende riprodhon neper qytete hierarkine krahinore dhe te fisit ?
Aq me shume qe edhe ju beni nje gabim logjik po te flasesh me gjuhen qe kritikoni Fugen ne piken 4. Nese dhuna verbale e tanishme qe lidhet me problemet personale te z. Rama qe u perdoren si shashke ne Parlament eshte po sipas jush nje Konflikt midis Politikaneve, si mundet ajo mepastaj te prodhoje nje pershkallezim qe eshte domen i Konfliktit Politik ?
Une shkruajta dicka lart me Demagogjine. Kjo eshte bere nje problem pse shpreh faktin se sistemi ose eshte i atrofizuar ose ai funksionon keq. Problemi i madh nuk qendron te Berish, por te brezi i ri, per promovimin e te cilit z. Rama ka nje kontribut real. Por c’po shohim? Ne vend qe prurja (ne politike jo ne administrate) te injektonte nje fryme te re dhe ndryshe, shohim se ajo jo vetm u pershtat me sistemin, por po e mban ate gjalle permes iluzionit vitalizues te rinovimit dhe me keq Ndryshimit. Ky eshte nje problem qe po mahis qe ne rrenje nje plage qe do e vuajme te gjithe. Per kete arsye shtjellimi juaj nuk kuptohet sepse NISET NGA PREMISA TE TJERA qe nuk gjejne vend ne toponimin e perbuzur prej jush te mikrokozmosit social-politik te Tiranes. Por edhe ju mund te mos e kuptoni mire ate, e per pasoje beni sugjerime jo te qelluara.
Per kete arsye “gabimi” i Berishes, per te cilin ai ka marre parasysh nje fature, shenjon nje mundesi per t’u afruar ndryshe ndaj Klases Politike te Tiranes, edhe pse jo ndoshta drejt Politikes.
Shoh që po merret pak si shumë pa vërtetim se realiteti (social, politik, ekonomik) përcakton formën dhe përmbajtjen e komunikimit publik.
Kjo është tezë marksiste, të cilën ndoshta marksistët mund ta marrin për të mirëqenë (punë e tyre), por nuk është gjë aksiomë e pakundërshtueshme.
Unë anoj nga ideja se, në kushtet e sotme, skajet e komunikimit po përftohen gjithnjë e më tepër nga proceset e komunikimit (mesazhi, mediumi, kanali dhe mirëmbajtja e tij, identitetet e subjekteve të komunikimit dhe përthyerja e tyre në mesazh).
Nuk po i kërkoj kujt ta marrë këtë pa vërtetim; por vetëm ta pranojë si pozicion po aq legjitim sa edhe pozicionin marksist.
Kriza e sotme në komunikimin publik, që ka prekur shumë instanca dhe hallka të këtij komunikimi, mund të jetë produkt i rrethanave specifike të realitetit shqiptar (nuk e mohoj); por ju ftoj të konsideroni edhe mundësinë që realiteti i sotëm i koaguluar rreth kësaj krize të jetë produkt i këtij komunikimi, ose qoftë edhe patologjive të tij.
Agjentët (ose subjektet) e proceseve politike nuk janë të pavarur nga këto procese. Këndvështrimi materialist historik, i sheh si produkte të marrëdhënieve në prodhim, interesave klasore, etj.; por ky këndvështrim nuk ka ndonjë ekskluzivitet, së paku në këtë mjedis që diskutojmë. Në atë masë që politika është komunikim midis palëve, është krejt e mundshme që këta agjentë (subjekte) të politikës të shihen si produkte të proceseve të komunikimit.
Kjo do të thotë edhe që gjuha e keqe të prodhojë folës të këqinj – për ta thënë me pak fjalë; dhe kjo nuk është aq çështje metode sa ç’mund të duket.
Xhaxha, jam i interesuar te di se si do e argumentoje qe proceset e komunikimit nuk jane ne fakt realitete materiale; se si mesazhi nuk eshte realitet politik; se si mediumi nuk eshte realitet social; se si kanalet dhe mirembajtja e tyre nuk jane realitete ekonomike; dhe se si identitetet e subjekteve te komunikimit nuk jane identitete klasore, apo fundja dhe statusi, nese do te flasesh ne teza Weberiane, qe kurrsesi nuk mund te konsiderohen thjesht antiteza marksiste? Dhe do doja te dija se ku e gjen kete determinizem marksist al dente, ku realitetet sociale, politike, ekonomike, nuk percaktohen ne forme dhe ne permbajtje nga agjencia e subjekteve te komunikimit, po aq sa i percaktojne keto agjenci?
Thua se subjektet dhe agjentet politike jane produkte te procesit te komunikimit te politikes si komunikim. Dakord, por kjo ka implikime, pasi perderisa jane agjente, do te thote se nuk jane vetem produkte. Ka ne fakt nje sharm teza e Fuges, qe them se duhet lexuar ne vazhdimesi me “analfabetet.” Dhe kjo eshte pikerisht qe gjuha e keqe prodhon foles te mire. Ose thene ndryshe, qe komunikimi i keq ben te nevojshem procese te mira komunikimi. Per mua Fuga deshton tek fakti qe parlamentin dhe gjuhen ne parlament nuk e sheh si proces institucional komunikimi, por si komunikim, ne rradhe te pare, dhe ne rradhe te dyte tek perjashtimi i dhunes se rruges, se bulevardit, prej politikes.
Lulian, ti kot më pyet, se ti e di për çfarë e kam fjalën unë.
Jo, vallaj, mos ka bere ndonje gje Mehmeti me koken e vet, se une s’di gje 🙂
Sinqerisht qe eshte teze qe dua t’a shoh te artikuluar qarte, se keshtu me hamendje edhe e di, edhe s’e di ku e ke fjalen, e s’te pyes kot.
Për mua komunikimi është po aq real sa, bie fjala, marrëdhëniet e prodhimit ose forcat prodhuese (edhe pse prodhimi, riprodhimi dhe shpërndarja e informacionit nuk mund të kuptohen dot nëpërmjet teorisë marksiste të mbivlerës). Kur ndërhyra më lart, e bëra për të kundërshtuar tezën, e sjellë edhe këtu në diskutim, nga Politicus më parë, por edhe nga Theollogos tani më pas, se komunikimi publik në Shqipëri, ashtu siç artikulohet, pasqyron disa realitete specifike të Shqipërisë, të cilat duhet të jetosh atje për t’i njohur; madje as kaq nuk mjafton, sepse u dashka të kesh edhe kontaktet e duhura. Megjithatë, Politicus flet ndonjëherë nga pozitat e të brendshmit, fundja edhe të punëtorit të skenës – në kuptimin e ekonomisë politike të teatrit; ndërsa Theollogos shfaq herë pas here prirje për teori komplotesh. Këto janë pozicione legjitime, brenda këtij debati dhe jashtë tij; nuk kam ndonjë problem me to, sa kohë që e kemi të qartë, të gjithë, se nuk është e thënë që ligjërimi publik të jetë dytësor ndaj ndonjë realiteti jashtëligjërimor doemos.
Si nis shkrimi ?
“Nuk eshte hera e pare qe Sali Berisha…”.
Ne Ligjerimin Publik komunikohet fjala qe themi por edhe Qenia jone se KUSH JEMI. Fjalia e mesiperme e provon kete, prandaj leximi i atyre qe thuhen duhet marre ne konsiderate seriozisht, sepse te gjithe jane serioze shume ne kete blog, edhe pse sipas menyres se tyre. Perndryshe Ligjerimi Publik keshtu si e shtroni ju do te kerkonte si premise suksesi dhe vleresimi asgjesimin e memories kolektive.
“…nuk është e thënë që ligjërimi publik të jetë dytësor ndaj ndonjë realiteti jashtëligjërimor doemos”.
Shume dakord, por a mund te jete ai prioritar a priori ? Te pakten do te duhet ta fitoje kete atribut dhe vlere ?
Para ca ditesh, tek TV Klan, me beri pershtypje nje potpuri fjalimesh enkas te porositura e taze te nxjerra nga disa deputete te PD-es, te degjuar e te padegjuar, nga ata qe figurojne vetem ne borderone e parlamentit dhe nga surreterit e zakonshem qe zakonisht zene ne “close shot” ekranet e televizioneve shqiptare, ku mund t’u shquash pucrat, nishanet e dhembet e palare. Qe thoni ju, dolen keta, nje e nga nje, si tespihet e xhajes 8-12 vete, jo po Rama keshtu , e Rama ashtu, e kerdisen e nuk i lane llaf pa i thene e nam pa i nxjerre.
Po nuk me bene pershtypje te sharat, sesa fakti qe keta dualen ne skene, sikur t’i kish nxjerre dikush me zore. Mos valle? Por jo! As nga zelli, te mendosh se shume syresh prej tyre nuk i kisha pare e degjuar ndonjehere.
E tjetra qe me beri pershtypje ishte minutazhi qe i ishte kushtuar ketyre, qofte tek TV Klan-i e qofte tek TVSh-ja.
Pra ja ku jane dy faktore ketu qe hedhin poshte tezen se publiku “derr” do e “derr” merr.
1. Publiku nuk do asgje, e mbase nuk di se cfare do, pervec se ate qe ai degjon te artikuluar tek nje force politike. Por mbase “populli”, nese ekziston nje njesi e tille e njetrajtshme per ta perfytyruar si nje aktor politik, do te shara, llafe, ne formen e asaj qe per cfare ai ka votuar, “diskutimin ne parlament”. Ashtu si shkenca e filozofia, edhe politika prodhon fjale, porse keto fjale jane vendime, urdheresa, ligje qe duhen zbatuar dhe te mbeshtetura nga “forca”/dhuna e shteti. Por c’lidhje kane bisedat mbi grate e Rames me vendimet politike qe duhet te marre parlamenti? Pervetem se perjashtues nga procesi i vendimmarrjes, asgje tjeter. E pra biseda te tilla nuk jane aq te pafajshme, qofte sikur te perdoren edhe si ventil, nese ato erdoren per te perligjur perjashtimin e nje grupi nga procesi i vendimmarrjes politike, detyre per te cilen ky grup politik eshte ngarkuar nga ajo njesia “popull”.
Pra menyra e diskutimit nuk eshte aspak (ose thjeshte) pasqyrim i nje kulture politike sikur mendon dikush ketu, porse nje zgjedhje e qellimte per te perjashtuar nepermjet denigrimit e poshterimit nje grup politik (a individ) nga procesi i vendimmarrjes dhe per t’i ulur atij ndikimin ne kete proces.
2. Veprimtaria e medias ne transmetimin e ketij diskursi te vrazhde politik duhet pare gjithashtu jo si nje pasqyrim (reflektim) i “asaj qe do populli” (fundja kush beri sondazh per ta pyetur kete popull? cila eshte baza empirike e ketij metimi?), porse si nje strategji e qellimte per t’i sherbyer atij synimi te kastes politike te permendur me siper. Si mund te shpjegohet ndryshe 20 min e kushtuar ndaj atyre palacove? Logjika ekonomike (reklama) ? Logjika klienteliste? Logjika e A. Frangaj? Qe kur televizionet tona jane te udhehequra nga deshirat e teleshikuesit? Qe kur gazetat tona udhehiqen nga deshirat e lexuesit?
Tendenca per te fajesuar te dy protagonistet eshte e vjeter. Kujtoj se i njejti barasvleresim e terbonte “liberalin” Nano.
Ne te vertete, koncepti eshte naiv dhe me rrenje femijerore (“O ma, po pse me shan vetem mua, edhe vellai/motra/kusheriri/shoku ishte aty, shaje dhe ate) a thua se nje veper e keqe e bere njekohesisht nga dy (a me shume) vete reflektohet me 1/2 ( apo respektivisht 1/3, 1/4 e keshtu me radhe) te secili “bashkfajtor”.
Ne shkencen e se drejtes ekziston dhe funksionon parimi i njohur i individualizimit te krimit. Ne realizimin e nje vepre te denueshme dikush ka nje rol te dores se pare, e dikush te dores se dyte a te trete (ideatori, organizatori, siguruesi i mjeteve, zbatuesi, personi qe thjesht kishte dijeni etj.).
Ne kete kontekst, kete tendence e vleresoj te demshme, sepse synon (me vetedije ose jo) te zhduke dallimet mes subjekteve qe analizohen.
Kjo nga ana tjeter, ne Shqiperine ku per fat te keq nuk ke shans te zgjedhesh ndermjet te mirit dhe me te mirit por ndermjet te keqit dhe me pak te keqit, sherben si pengese per evolucion, qofte ky edhe i matshem me milimetra.
I vetmi mendim shpresedhenes qe me lind nga vepra aktuale e Fuges eshte qe qellimi justifikon mjetin e Fuga justifikon dhunen. Sinqerisht eshte shume e veshtire pas 20 vjetesh postkomunizem, qe i jetuam sic mund ta konstatoni dhe vete, me shume kriza e paskriza, dhune, vjedhje, korrupsion, etj, te marresh ne mbrojtje njerin ose tjetrin nga protagonistet e sherreve. Une prirem te mendoj se Fuga kerkon nje zgjidhje politike ne ate vend, e cila nuk vjen as me nje Sale e as me nje Ed. Dhuna, verbale apo jo, kuptohet, shpjegohet, analizohet, por kurresesi nuk justifikohet, sepse ka shume pasoja nga pas dhe kete nje filozof postkomunist e di (shpresoj ta dije).Prandaj justifikimi i dhunes verbale, ndoshta kerkon te qetesoje dhunuesin e paqetsueshem nga asnje terapi e deritanishme, e t’i mbushe mendjen ne nje kohe te dyte te hapi rrugen per ndonje pasardhes te qyteteruar.
Perndryshe ne qofte se filozofet e analistet tane postkomuniste na mbrojne sinqerisht dhunen verbale politike, kjo paralajmeron mergimin e vendit tene per nje kohe te gjate ne mbreterine e dhunes.
””’Pra menyra e diskutimit nuk eshte aspak (ose thjeshte) pasqyrim i nje kulture politike sikur mendon dikush ketu, porse nje zgjedhje e qellimte per te perjashtuar nepermjet denigrimit e poshterimit nje grup politik (a individ) nga procesi i vendimmarrjes dhe per t’i ulur atij ndikimin ne kete proces. ””’
Fjala e Berishes kishte per qellim denigrimin e Rames dmth PS-se, meqe Rama eshte PS-ja.
Pastaj ky eshte mjet per qellimin tjeter, ate qe permende ti.
Ta shohesh qellimin denigrues, si qellim final, vetvetiu te con tek kultura politike e individit, po kjo nuk perjashton se nese ky eshte mjet per qellimin e vertete final, atehere ketu skemi te bejme aspak (ose thjesht) me pasqyrimin e nje kulture politike.
Qellimi final perhere eshte pasqyrim i kultures politike.
Nuk po hedh nje gur ne favor te xha xhait (apo moralisteve te Fuges), pasi vete xha xhai eshte i prirur te mendoje se qellimi final eshte denigrimi i Rames , se Berisha eshte psikopat e i lajthitur apo primitiv e i pagdhendur, sikunder shkruante edhe miku i tij, Klosi e nje sere analistesh apo shume blogmene.
Kjo eshte ajo qe Rama kerkon te dale, pasi vetem keshtu mund te kunderpergjigjet, duke kerkuar te perfitoje nga stili gjuhesor i Berishes.
Une do dalloja serisht, aftesine e Berishes si politikan qe rritet me pervojen, nga pamundesia e tij e permiresimit ne ligjerimin politik.
Jo se Berisha i ben me koken e vet tekstet, ky eshte produkt tymues qe shitet ne ndonje gazete, porse tekstet nuk mund te jene shume te ndryshme nga cfare Berisha ka 18 vjet qe flet.
Dmth ka nje model Berisha, ai smund te dale tani e te flase si Nano, pra ligjerimi i tij politik eshte i personalizuar dhe ai s’del dot nga vetvetja, pra Berisha nuk eshte i permiresueshem. Njerezia do pyeste, po ky cfare ka, eshte mire me shendetin mendor apo jo. Ky pra eshte normaliteti i Berishes.
Gjithe ato hallakatjet mbi gjuhen qe do populli, qe fshataret ashtu e duan qe te kuptojne etj, jane shashka qe terheqin vemendjen nga pamundesia reale e Berishes per te ndihmuar ligjerimin politik, apo ate pjese te komunikimit politik qe varet nga ligjerimi.
Po ashtu perdoren edhe nga krahu i kundert si vertetim i tezes se nje superioriteti cinik.
Pra persa i perket kultures politike te Berishes, ky eshte nje cen jo i vogel, sepse ligjerimi eshte perberes kyc i kultures politike te politikanit.
Berisha eshte pengese apo barre, persa i perket ligjerimit politik, i pambrojtshem sepse i papermiresueshem.
Mjere ne, nese edhe te rinjte ndjekin shembullin e Berishes si ‘funksional’, do na mbyse primitivizmi i fjales politike. Berisha eshte patjeter ‘qualunquista’, biles kjo dukuri verehet edhe ne perqasjen e shume shqiptareve ndaj politikes dhe ceshtjeve publike.
Qe te kemi permiresim duhet mposhtur njehere e mire kjo dukuri si e fjales ashtu edhe e veprimit. Po nuk filloi nga lart atehere jemi te merdhifur.
DI, mua më shqetëson lehtësia me të cilën dhunohet e drejta e kujtdo, duke përfshirë këtu edhe pezzi grossi të politikës, për privatësi. Të drejtat e njeriut, gjithnjë për mua, janë më të rëndësishme se demokracia, e majta dhe e djathta dhe kryqëzatat morale. Për fat të mirë, këtë qëndrim timin mund të ta vërtetoj – vetëm pak muaj më parë, në mars të këtij viti, kam shkruar disa herë në blog për incidentin me ministrin e atëhershëm të kulturës Ylli Pango (Privatësia në TV, Ngërç institucionesh, Privatja dhe publikja).
””Dhuna, verbale apo jo, kuptohet, shpjegohet, analizohet, por kurresesi nuk justifikohet, sepse ka shume pasoja nga pas dhe kete nje filozof postkomunist e di (shpresoj ta dije).””’
…. dhe njeriu jeton i lumtur e ne paqe me te ngjashmit e tij dhe natyren. Mos ke konkuruar per ‘Miss’ ?
Dhuna, verbale apo jo, eshte pjese thelbesore ne jeten e njeriut, per shkak te natyres perplase qe mbart njeriu si pasoje e evolucionit, apo si pasoje e mekatit fillestar.
Problematika ne kete rast i perket shpjegimit te psese, ku ka mendime te ndryshme.
Une jam i mendimit se dhuna vjen si pasoje e vullnetit per fuqi, qe mbartet ne instiktet tona dhe ne psikiken tone si qenie njerezore.
Kur njeriu mblidhet ne shoqeri atehere vullnetet e secilit per te mos prodhuar kaos, por rregull, kushtezohen prej moralit. Keshtu dhuna e keqe themi prodhon kaos, kurse dhuna e mire prodhon rregull.
Politika ne teori eshte e nevojshme qe karakteri perplases midis privates dhe publikes, te mos degjeneroje ne perleshje. Per kete arsye prodhon ligje, dhe ligji e ben dhunen te mire ose te keqe, dmth dhuna qe ushtrohet brenda ligjit edhe dhune e mire.
Mirepo ligji nuk i jep dot percaktimi e mire(e ligjshme)- e keqe(e paligjshme) gjithe llojeve te dhunes, prandaj pjesa tjeter eshte ne duart e moralit publik. Morali publik percakton ne dhuna e pambuluar prej ligjit eshte e mire apo e keqe.
Politika ndersa kushtezohet qartesisht prej ligjit, rregullit nuk mund kushtezohet qartesisht prej moralit, keshtu qe dhuna verbale nese nuk mbulohet prej ligjit, ne politiken imorale behet faktor politik.
Dhuna verbale ne Shqiperi eshte faktor politik i klasit te pare.
Paradoksalisht, politika qe duhet te sherbeje teorikisht si ekuilibruese e perplasjes midis privates e publikes, pra si mjet qe karakteri perplases i njerezve te mos prodhoje perleshje, ne fakt ne praktike ka nevoje per nje subjekt ekuilibrues.
Ky subjekt me kohe eshte ligji, i cili nuk mjafton, prandaj mbeshtetet tek morali.
Dinamika perplasese qe politika ka ne praktike, e ben politiken te lidhur me dhunen. Perseri paradoksalisht, ne vend qe politikani te zbuse gjakrat poshte, eshte vete ai qe i nxit perplasjet me qellim pushtetin.
Kjo tregon se sa larg eshte qellimi ne teori fisnik i politikes apo fisnikeria teorike e politikanit nga qellimet praktike. Nga e thena ne te bere eshte ne mes nje det i tere.
Tani nuk po i kerkon kush politikes ti rikthehet misionit fisnik qe ka ne rrenjet teorike, as po i kerkon kush mosperdorimin e dhunes, por dhuna duhet te jete perhere ‘e mire’ dmth e moralshme dhe/apo e ligjshme.
Nese bie ndesh morali me ligjin, atehere mbajme anen e ligjit, meqe ligji eshte me racional sesa morali.
Keshtu edhe ne Shqiperi sado e moralshme te jete dhuna e ultimatumit te Rames, ne duhet te jemi me dhunen e ligjit, Berishes nese do detyrohej.
Nderkaq stili i dhunshem gjuhesor i Berishes duhet te jete patjeter e stigmatizueshme prej moralit publik.
Vullneti per fuqi kufizohet nga dashuria, ligji e morali, le te mos i humbim keto te treja qe vullneti per fuqi te jete i kontrollueshem dhe i dobishem per ne si individe dhe per ne si pjese e shoqerise.
””Të drejtat e njeriut, gjithnjë për mua, janë më të rëndësishme se demokracia, e majta dhe e djathta dhe kryqëzatat morale. ””
Te drejtat e njeriut garantohen nese funksionon demokracia, biles ushqehen prej saj. Ne mungon demokracia te drejtat e njeriut dihet ku perfundojne.
Kur ka konflikt midis rrenjes dhe deges, kopshtari pret degen, nuk shkul bimen nga rrenjet.
Prandaj nuk kam qene dakort me pare me ty e nuk jam as tani.
“Komunikimi verbal politik i tendosur, që kalon parametrat e etikës së jetës së zakonshme, në raste të caktuara mund të bëhet një faktor i dobishëm për stabilizimin dhe për qetësimin e situatës të tendosur politike.”
Për këtë fjali të A. Fugës dhe për sa është thënë këtu.
Nëse do të pranoni fjalën e parë “komunikimi” që i bie të jetë kryer nga Berisha e Rama, pak mbetet për të kundërshtuar Fugën ne reciprocitetin; ata të dy janë marrë vesh mirë, si dy marrëse-dhënëse. Për ta kundërshtuar Fugën do të duhet (por si?) të provoni se gjithë sa ndodhi nuk ishte komunikim. Por ky reciprocitet si për Fugën, për mua, e për plot nga ata që lexojmë rregullisht në shtyp shtrihet përtej sa ndodhi, në atë që do të ndodhë, troç, kur Rama të marrë një ditë pushtetin, Berisha edhe në mos i mbajttë dot të tijtë siç nuk mundi njëherë të mos e marrë pushtetin me dhunë ashtu siç AS NUK I KA SHKUAR NDËRMEND Ramës, kjo për mendimin tim. Reciprociteti ka dhe më. Berisha i sulet Ramës kësisoj sepse kësisoji pëlqen të goditet; më mirë nga familja e tij solide se nga qeverisja që… Por po njësoj dhe Rama. Shembull klasik është ndihma e Etiopisë për Meksikën.
Duke shkruar “në raste të caktuara” Fuga e ka përjashtuar këtë rast si rastin që …mund të bëhet…
bile, me specifikimin si “faktor i dobishëm” ai lë të dalë se “Komunikimi” (thonjzat i vë për vlerë citimi) është faktor për gjithë sa ai vazhdon por që mund të marrë dhe vlerë neutrale apo negative. Kështu del se Fuga kritikon në vend që të justifikojë.
Fuga manovron, si në këto, ashtu dhe mandej kur justifikon dhunën verbale, madje e quan jetëdhënës fjalën (veprimin gojor- profesor) ndaj veprimit trupor, sepse ai fut këtu “shpesh” siç bën gjetiu me: “ndonjëherë”, “nuk është gjithmonë kështu”, etj, duke relativizuar gjithçka shkruan. Të ishte ndryshe, ai ka të paktën dy vrima që i futin ujë.
Së pari, që dhuna (verbale- që tu a hajë syri kollaj) nuk është dhunë dhe veprimi verbal është jetëdhënës për demokracinë. Dhe për jetën dyshoj të jetë, apo, jo që nuk është jetëdhënës por është vdekjeprurës!
Së dyti, kur përgjithëson rastet e shfryrjes së dyfit dhe çlirimin prej tij. Kështu nëse unë do ti sulesha Fugës me u bëre ti tartareckë (fugë që kryen lëvizje të panderprera elipsoid(al)e dhe kërcime të paprituar), ai mua me u bëre ti dreq e djall etj. (poshtë reciprociteti), për hatër të shkrimit të tij mbase dhe liroheshim. Por, nëse, në mes do të ishte ajo arra anës Lanës, prodhimet e së cilës do ti merrte ose vetëm ai ose vetëm unë, shfryrjet do të ishin vetëm frymëmarrje për goditje të re dhe jo zëvendësim të veprës me fjalën. Berisha-Rama është ky lloj rasti, zgjidhja demokratike e të cilit është vetëm një: më lër rehat ta korr katër vjetët e mia, të të lë rehat ta korrësh katër vjetët e tua.
Ne mos u gabofsha për: është më mirë ti gëzosh të mirat në fillim e ti vuash të këqiat në fund, apo anasjelltas, ti vuash të këqiat në fillim e ti gëzosh të mirat në fund, ka shkruar Bogaçioja.
Ç’duhet ti bëjë i-podi gjuhës së morsit? – goxha topik për filozofim – unë shpejt do të përgjigjesha: injorojë.
Ligjëratës publike në Shqipëri i rëndon më së shumti homologimi i këndvështrimeve. Fuqia gravitacionale e këndvështrimit politik është aq e madhe saqë të gjitha qasjet e tjera shkojnë e modelohen në vartësi të tij. Nuk e kam të qartë nëse kjo vjen nga mbingarkesa me politikë e jetës publike shqiptare, apo nga pesha e njëmendtë kushtëzuese që politika ka në jetën e përditshme. Fakti është se shumë analistë e mendimtarë i shohin zhvillimet nga pikëvështrimi politik, njëlloj si të ishin politikanë. P.sh. shkrimi i Artan Fugës i ngjason një fjalimi të supozuar të Presidentit Topi, të cilit i takon ti vërë në një plan të dyja palët, t’i relativizojë debatet, ta neutralizojë konfliktin dhe të krijojë premisat për një rifillim të dialogut.
Përse vallë të gjithë kanë ankthin e konsensusit popullor? Politikanët i kuptoj fare mirë. Ata punojnë për konsensusin popullor, debatojnë për konsensusin popullor, përplasen për konsensusin popullor. Pra çdo gjë e bëjnë për votat, ndoshta edhe për pushtet. E kundërta duhet të ndodhte me intelektualët. Këta duhet t’i qasen realitetit publik në mënyrë kritike, jo për të kërkuar duartrokitje. Kur këto dëgjohen, mirëardhshin, por kur nuk buçasin, intelektualit nuk i bëhet vonë; tek e fundit ai flet në emër të ndërgjegjes publike jo në emër të sondazheve, sepse fjalët e tij nuk duhet dhe as maten tek kutitë e votimit.
Shkrimi i filozofit të nderuar A. Fuga, përjashto terminologjinë, mua më duket kryekëput politik, aspak i dalë nga pena e një studiuesi. Në fakt, disa mendime të tij na vrasin veshin pikërisht sepse jemi mësuar ta lexojmë e ta vlerësojmë si filozof e sociolog. Nga këto pikëvështrime duket disi e habitshme të pranojmë se “dhuna verbale shpesh është as më shumë e as më pak, por vetë ilaçi i kurimit të simptomave të dhunës fizike”. Është e vërtetë se përballja e dikurshme fizike është sublimuar në demokraci në debatin publik, por nuk mund të thuhet se dhuna verbale është sublimi i dhunës fizike. Tek e fundit, personalisht, nuk i bëj dot dallesat ndaj dhunës verbale dhe asaj fizike. “Gjuha, thotë proverbi, kocka s’ka por kocka thyen”. Dhunat e mësipërme, në thelb janë njëlloj, ndryshojnë vetëm shenjat e dallueshme: madje paradoksalisht ndonjëherë më mirë të marrësh një grusht në hundë se sa një fyerje publike. Pra si ta pranojmë dhunën verbale në cilësinë e terapisë?
Fjalët e Fugës mund t’i shkonin për shtat ndonjë politikani super partes, nga froni i “babait të kombit”, i cili duhet ta manipulojë disi të vërtetën, t’i lëmojë gjërat, t’i rrumbullakosë argumentet me retorikë, për të arritur objektivat e veta politike, ndoshta vetë qetësimin e situatës. Por në gojën e studiuesit nuk kanë shumë kuptim, sepse prej këtij presim që realitetit t’i qaset me kritere të tjera. Që këtej edhe zhgënjimi.
””’Të drejtat e njeriut, gjithnjë për mua, janë më të rëndësishme se demokracia, ””’
Po te citoj edhe njehere, se me beri pershtypje tek po lexoja M.Nano tek http://www.korrieri.com/http://www.korrieri.com/index.php/opinion/3961.html.
Me erdhi pak per te qeshur me lemshin e Nanos, qe beri nje perzierje te logjikes klasike me logjiken fuzzy ne trajtimin e temes. Nga njera ane thote s’jam demokrat, nga ana tjeter sjam 100% demokrat. I rendit faktoret ku te gjithe dalin pjeserisht ose aspak demokrate (l. fuzzy), pastaj del ne perfundimin se shqiptaret sjane demokrate (l.klasike), asnje per be.
Bie ne paradoksin e atij kretezit qe thoshte se kretezet jane genjeshtare.
Keshtu te gjithe shqiptaret sjane demokrate, as ai, por ai nuk eshte 100% demokrat.
1- “a jam demokrat vallë?”, dhe pothuaj në të gjitha rastet është pothuajse e njëjta përgjigje: “Jo, nuk jam”.
2- një njeri si unë, që bën çmos të besojë tek demokracia (pa qenë demokrat 100 %, kuptohet).
Nuk e solla se dua ti bej nje kritike M.Nanos, edhe pse i duhet bere per te miren e tij qe te mos humbase kohe duke nxjerre nje shkrim kaq te hallakatur, por sepse doja te vija ne dukje se paradoksi i demokracise, ku 50% +1 vendosin te mos kete me demokraci, nuk e ben demokracine te genjeshtert, meqe demokracia eshte e vertete vetem nese njerezit kane per qellim te miren e perbashket.
Ne cdo rast tjeter demokracia eshte e genjeshtert, sikunder e provon teoria elitiste dhe ligji i hekurt i oligarkise.
Po ashtu demokracia nuk behet e genjeshtert nese 50%+1 vendosin te kufizojne nje te drejte apo liri, qe argumentohet se bie ndesh me te miren e perbashket.
Duke qene se e mira e perbashket eshte e ndryshueshme nga populli ne popull, atehere te drejtat e lirite te quajtura universale, nuk mund te jene universale brenda sistemit demokratik, pra keto nuk mund te jene absolute ne nje kohe qe e mira e perbashket eshte relative, nga populli ne popull, nga kombi ne komb.
Keshtu, nese demokracia eshte e vertete vetem brenda konceptit te se mires se perbashket, atehere e drejtat e lirite e njeriut i nenshtrohen logjikisht demokracise.
Pra demokracia > te drejtat e njeriut.
Nderkaq nese do nisemi nga parashtimori se te drejtat e njeriut jane superiore ndaj demokracise, atehere do pohojme se jane superiore edhe ndaj se mires se perbashket, meqe te drejtat e njeriut jane absolute ndersa e mira e perbashket relative.
Keshtu qellimi i mbledhjes se njeriut ne bashkesi, shoqeri del te jete respektimi i lirive dhe te drejtave te njeriut.
Meqe ky pohim bie ndesh me te gjitha shkencat sociale, dhe eshte qartesisht antihistorik, atehere nuk eshte pohim i vertete.
Si perfundim mbrojtja e kujtdo, bazuar mbi nje pohim te genjeshtert bie poshte.
http://www.shtepiaelibrit.com/libri/a34/Te-urrehesh-sy-nder-sy,-Interviste-Artan-Fuga/article_info.html
””’gjëja më e rrallë, më e pakët në botë, nuk është floriri, por pushteti. Vendet në Parlament janë vetëm 140, dhe për këtë shkak rivalët urrehen për vdekje. Por, për gjë tjetër, s’ka vend të mendohet se urrehen. Urrejtja e gjuhës politike është fallco sepse nuk është veçse një substitut, pra një zëvendësim i gjuhës racionale në kushtet kur kjo e fundit ose mungon, ose nuk ka vlerë për të komunikuar me publikun.””’
Interesante kjo interviste e Fuges, nuk e di si do jete libri.