TEATRI KOMBËTAR – 17 Maj 2020

Sapo kam qetësuar tim atë që të flejë e mos të shqetësohet, sepse asgjë e keqe nuk do të ndodhë. Sapo kam përfunduar së pastruari në sheshin prej nga ku për orë të tëra kemi thirrur e thirrur me shpresë që qytetarët do të na bashkoheshin, sepse sulmi do të ndodhte, sipas njoftimeve që kishin mbërritur gjatë ditës e orëve të mbrëmjes. Sapo kam menduar që këtu po bën më shumë qetësi se duhet, se kjo qetësi është drithëruese më shumë se një film horror, por që prapëseprapë në këtë çast ky është i vetmi vend ku unë mund dhe dua të ndodhem. Kur ja… Policia e shtetit është duke iu afruar me ngut Teatrit Kombëtar. Secili grup në makinën përkatëse, me aq pak zhurmë sa mund të bëjnë ata në qetësinë e orës së vdekjes, mbërrijnë. Të parët mes tyre, ata që u përkasin forcave speciale por që në këtë çast mbajnë emrin forca të errëta, me sprint, me kapuçë të zinj në kokë e një pjesë me armë në duar, vrapojnë e neutralizojnë njerëzit që u dalin para dhe nxitojnë të hyjnë në Teatër. Bëj të nxjerr celularin nga xhepi i çantës dhe ndiej që duart më dridhen aq shumë sa celulari mend bie. Nis të thërras e në vijim është ngjarja që përcakton çfarë unë them në 2 minuta e 36 sekonda e jo më mendimi:

Erdhën! Erdhën, qytetarë, erdhën!
Ua!
Erdhën!!!
Ju lutem, ejani në teatër! Urgjentisht në teatër!
Po për kë punoni more? Për cilin shtet punoni more? Për cilin shtet punoni?
Ua e tmerrshme! Erdhëëën!
E tmerrshme!
Për cilin shtet punoni mor aman? E tmerrshme!
Uaaaa! Shih ç’bëhet këtej!
Hiii! Ua e tmerrshme!
Hiii!
Uaaa!
Uaaa
E tmerrshme! Kapën…
E tmerrshme! Po për cilin shtet punoni?
Ua e tmerrshme! E tmerrshme!
E tmerrshme!
Uaaaa! E tmerrshme!
Uaaaa!
E tmerrshme! E pushtuan.
Për cilin shtet punoni mor aman? Për cilin shtet punoni?

Një herë fjala “qytetar”. Një herë fjala “urgjentisht”. Dy herë fjala “teatër”. Pesë herë fjala “erdhën”. Dy herë pasthirrma “Hiii!”. Shtatë herë pasthirrma “Uaaa!”, dy herë prerë e pesë herë në formë të zgjatur. Njëmbëdhjetë herë fjala “e tmerrshme”. Një herë pyetja “Po për kë punoni more?” Gjashtë herë pyetja “Për cilin shtet punoni?”. Dhe një herë fjalia… “E pushtuan”.

Qytetarët e fundit të Teatrit po shpërndahen secili në drejtimin që mundet. Unë po mendoj për drejtimin tim. Ngjitem në kodërzën para Galerisë së Arteve. Prej aty kundrimi, pa u druajtur nga policët, është më i mundur. Mendoj për prindërit që janë në gjumë dhe nuk e dinë se në ç’gjendje paniku ndodhem. Jam përballur me ta që të jem e lirë të bëj këtë qëndresë – një luftë pa armë që na bëri të marrim një teatër, në kundërshtim me çfarë detyron shteti. E dinë të gjithë që paligjshmëria qëndron tek shembja dhe jo tek përpjekja për ta mbrojtur Teatrin, por sipas letrave të këtij shteti unë duhet të isha në burg që në datën 24 korrik 2019 kur bashkë me dhjetëra qytetarë të tjerë hyra në teatër. Im atë atë ditë kaloi disa orë pikërisht pranë kësaj kodërze e po shihte nga përtej gardhit policor se ku ndodhesha. Më solli ujë, më solli bukë, më pyeti a jam mirë, më kërkoi të kem kujdes pasi e pranoi që nuk mund t’i bindesha e të dilja nga aty. Në mbyllje të asaj dite historike për qytetin tonë, rreth orës 23:00 erdhi e më mori në sheshin e Teatrit. Menjëherë pasi u përqafuam e më uroi për atë që bëmë, më foli për rizgjimin e traumës që i kisha shkaktuar, një traumë që lidhej me ndërtesën e Teatrit Kombëtar, të cilën ai e bartte me vete qysh fëmijë. Bashkë me gjyshen time, nënën e tij, kishte shkuar në atë ndërtesë për të parë gjyqin ku po gjykohej edhe gjyshi im, Gjyqin Special të vitit 1945. E pikërisht aty e kishte parë për herë të fundit të atin, gjyshin tim. Në ditën kur u mendua se gjyqi përfundoi, se prova nuk kishte e gjyshi do të lirohej, shteti tradhëtoi ushtarakun e vet që luftoi për Kosovën dhe e flijoi duke ia dorëzuar armikut. Ishte hera e parë që e dëgjoja atë histori. U përpoqa ta përfytyroja skenën e largimit të tyre nga teatri, pa gjyshin, por zhurma e gëzimit për Teatrin e çliruar nuk ma lejonte këtë. Ripërjetimi i traumës së humbjes së të atit, pikërisht në atë ndërtesë, ishte bërë real për tim atë. Më 24 Korrik 2019 ai u pushtua nga frika se do të më humbte edhe mua. Po tani? Në errësirën e 17 Majit, më fanitet fytyra e tij si fëmijë me gjyshen përdore duke dalë nga Teatri.

Gjendja e shokut dhe reagimi i llojit “flight”, jo “fight” përcaktojnë ato çaste. Jam e ngrirë nga numri i policëve, jo Shqiponja por gorilla, që me hapa viganë hyjnë në sheshin e Teatrit. Ngado ta kthej kameran, shoh vetëm ata që sikur klonohen për t’u shumëfishuar brenda pak sekondash. Njëri prej tyre më troket në shpinë. Lëviz, më thotë. Me njërën dorë bën shenjën “Marsh!” dhe me tjetrën bëhet gati të më marrë celularin. I shmangem marrjes së celularit dhe lëviz për të dalë nga sheshi. Në të njëjtën kohë, të gjithë që ndodhemi në shesh jemi të detyruar të lëvizim për nga na është bërë shenjë.

U thyem me një të rënë, po zhbëhemi në errësirën që po i lë vend agimit. Pra kaq ishte e gjitha? U braktisëm nga politika, prandaj na sulmuan? Në linjë janë plot 50 persona që po më ndjekin në këtë piskamë por asnjëri prej tyre nuk jep asnjë koment. Janë duke e shijuar skenën?

Nga miqtë e Teatrit nuk po shoh asnjë që të dijë se ç’po bën e ç’duhet të bëjë. A janë shpërndarë? A janë arrestuar? Ndihem vetëm, për herë të pare pas 10 muajsh që kemi qenë një grup, duke u kujdesur për Teatrin si të ishte shtëpia e një kombi në zgjim. Vendos të kthehem në shtëpi. Është ende orë shtetrrethimi në kushtet absurde të pandemisë COVID-19. I lutem njërit prej miqve të Teatrit nëse mund të më shoqërojë derisa të shohim ndonjë taksi. Bashkë me të dhe dy djem të tjerë, miq të tij, ecim në bulevard drejt universitetit. Teksa kalojmë urën mbi Lanë, ata insistojnë që të shkoj me ta përsëri në Teatër dhe jo në shtëpi. Më bindin. Nuk dimë sesi është situata në zonën prej nga u larguam, ndaj e marrim më gjerë kthimin. I afrohemi Teatrit nga trajektorja që përfshin bulevardin Bajram Curri, rrugën George W. Bush, rrugën Ludovik Shllaku. Përgjatë gjithë rrugës dëgjojmë një trokëllimë dhe shohim pluhur të ngrihet, që sa vjen e shtohet sa më shumë i afrohemi me nxitim e gati me vrap Kullës së Sahatit. Pikërisht prej aty e kishim menduar të përshtatshme që t’i afroheshim Teatrit nëpërmjet rrugës 28 Nëntori, me shpresë që nuk do të na pengonte njeri. Por jo, aty ndodhen policë dhe përmes tyre është e pamundur të kalosh. Fiksoj me video pamjen, një peizazh traumatizues, me pluhur të dendur që është ngritur nga dhuna që po ushtrohet mbi Teatrin, një dhunë e egër me rënkime zanore ngjethëse. Është peshë e rëndë të jesh dëshmitare e këtij makabriteti. Lëvizim më tutje drejt sheshit Skënderbej, hyjmë në ngushticën mes Teatrit të Kukullave dhe Ministrisë e nga pas Ministrisë bëjmë përpara drejt vendit prej nga ku ndërtesa e Teatrit mund të shihet thuajse ballë përballë. Dhuna mbi Teatrin vijon pa ndalim.

Në hapësirën mes Ministrisë së Brendshme dhe Ministrisë së Infrastrukturës është forcuar qëndresa policore për shkatërrimin e Teatrit, e cila ka zëvendësuar atë qytetare për mbrojtjen e tij. Më kthehen ndërmend thirrjet e mia pa ndalim “Për cilin shtet punoni?” “Për cilin shtet punoni?” Vijoj t’ua ulëras atë pyetje nga distanca, me gjakun e nxehur që tashmë e ka mundur mpirjen e parë. I pari njeri që shoh në vendin që kemi zgjedhur për të dëshmuar krimin mbi Teatrin është një gazetar që e çmoj shumë dhe i cili na ka ndihmuar sa dukshëm e sa padukshëm, ashtu siç duhet të bëjë çdo gazetar i mirë në mbrojtje të kauzave qytetare. Më në fund takoj edhe dy nga mikeshat e Teatrit. Të dyja ndodheshin brenda në Teatër kur policia erdhi. I intervistoj edhe ato në një nga filmimet e drejtpërdrejta. Flasin të përlotura, të tronditura.

Të tronditur, mbërrijnë shumë nga qëndrestarët e Teatrit e disa qindra mbështetës të tjerë të tij. Policia zgjeron rrethin e shton rradhët. Kam edhe unë momentin e përballjes me ta, sepse po më largojnë nga pozicioni ku mund të filmoj më mirë. Ka hyrë dita e tronditjes më të re të një kombi të traumatizuar. Nuk është vetëm shembja e Teatrit ajo që e shkakton këtë gjendje. Është pranimi që jetojmë në diktaturë, në një diktaturë moderne, hibride, nga të llojit më të rrezikshëm. Por tronditja shkakton edhe diçka të pamenduar tek secili që e ndien Teatrin, një diçka së cilës gjithsecili duhet t’ia gjejë vetë emrin, t’ia njohë trajtën dhe t’ia pranojë forcën, të mësojë sesi ta ushtrojë që t’ia gëzojë frytet që nuk i shërbejnë vetëm personit, por edhe kombit tonë që është i gjallë e në jetë. Tek unë ajo zgjon shqisën më të fortë, atë të kuptuarit të thellë e të parashikimit për çfarë vjen pas.

Krejt padashur e me naivitet, shumë prej nesh që iu bashkuam qëndresës për mbrojtjen e Teatrit Kombëtar u kthyem në ushtarë të panjohur të tij. Iu përgjigjëm një thirrjeje që nuk na e bëri kush përveçse dashuria për kulturën dhe atdheun. U bëmë pjesë e një grupi pa kokë dhe jetuam e kontribuam në dinamikat e vështira të tij. U përballëm me të panjohura të mëdha dhe u kthyem në një faktor i panjohur për shtetin që na mbante nën vëzhgim 24-orësh nga mjediset e Ministrisë së Brendshme, prej nga ku edhe shihet edhe dëgjohet ndoshta gjithçka. E faktorët e panjohur dikur kthehen në të rrezikshëm dhe rreziku vërtet mund të ndodhte. Ne arritëm ta fusnim Teatrin Kombëtar në listën e objekteve të rrezikuara që do të mbrohej nga Europa Nostra. Në javën që niste menjëherë pas 17 Majit kufizimet e pandemisë do të ndërpriteshin, linjat ajrore do të rinisnin me fluturimet dhe ne do të mirëprisnim vizitorët më të shumëpritur nga Bashkimi Europian. Ata do e ndalnin dorën shkatërruese mbi Teatrin. Teatri do të shpëtonte. E bash për këtë arsye, Teatri, kështjella jonë, u ekzekutua para këtij shpëtimi të garantuar. Teatri nuk duhej të shpëtonte. Teatri duhej të bëhej fli. Dhe në fund, Teatri u bë fli. Këtu qëndron edhe thelbi i kuptimit që sot mbase ngre më shumë pikëpyetje sesa shterim të tyre, por që është një fillim i mirë. Me qëndresën tonë, edhe ne u bëmë padashur pjesë e kësaj flije. Veçse, kur flijimi ndodh, një forcë madhore hyn në lojë, një forcë mbi të cilën nuk ekziston asnjë pushtet. E me këtë forcë duhet të matet mirë kushdo, sepse çdo pushtet, sado i dhunshëm të jetë, është i përkohshëm. Edhe pushteti i atyre që bashkëpunuan sa me firmën e tyre e sa me braktisjen që na bënë dhe që e shembën këtë teatër.

© 2025 Lindita Komani. Të gjitha të drejtat janë të autorit.