Në shkurt 2022, Presidenti rus Vladimir Putin famshëm e mbajti Presidentin e Francës Emmanuel Macron në skajin tjetër të një tryeze 6 metra të gjatë gjatë bisedimeve në Moskë. Imazhi i çuditshëm nuk ishte thjesht një protokoll i pazakontë i epokës së COVID-it; ishte një metaforë e fuqishme për hendekun që Putin ka krijuar mes Rusisë dhe liderëve perëndimorë që përpiqen ta frenojnë atë. Sot, tre vjet pas fillimit të luftës brutale të Rusisë kundër Ukrainës, ky hendek vetëm është thelluar – duke qenë në thelb pjesë e strategjisë së Putinit për ta dobësuar Perëndimin. Në fakt, synimi kryesor i Putinit ka qenë pikërisht përçarja e Perëndimit si një forcë e unifikuar politike dhe ushtarake. Duke shfrytëzuar ndasitë midis aleatëve, ai kërkon të zbehë hegjemoninë perëndimore që ka mbështetur rendin global që pas Luftës së Ftohtë.

Përtej Ukrainës: Strategjia e Madhe e Putinit për Minimin e Perëndimit

Qysh në orët e para të pushtimit masiv të vitit 2022, Putin e portretizoi luftën me terma epikë – një përplasje civilizimesh me Perëndimin. Kjo nuk është një luftë konvencionale tokësore që mund të përfundojë me disa koncesione të vogla territoriale. Qëllimet e Putinit janë shumë më të gjera. Ai po shënjestron në mënyrë të vetëdijshme shtyllat e sistemit ndërkombëtar të udhëhequr nga Perëndimi – dhe, mbi të gjitha, synon ta prishë unitetin dhe hegjemoninë e tij. Siç paralajmëroi historiania Anne Applebaum qysh në 2022, “qëllimi përfundimtar i Kremlinit ishte të çmontonte Bashkimin Europian, të minonte NATO-n dhe të bindte Shtetet e Bashkuara të largoheshin nga Evropa.” Putin e di mirë se një Perëndim i përçarë është më i cenueshëm dhe nuk ka aftësinë të veprojë si një bllok i fuqishëm politik e ushtarak.

Për të arritur këtë vizion të një “rendit botëror multipolar” që zhbën primatin amerikan, Putin e ka sulmuar kohezionin perëndimor në çdo hap. Strategjia e tij është po aq e pamëshirshme, sa edhe e njohur: divide et impera – përçaj dhe sundo. Qoftë duke mbështetur lëvizje ekstremiste në demokracitë evropiane apo duke përdorur eksportet e energjisë si armë gjeopolitike, Putin di si të kërkojë dhe zmadhojë çdo konflikt të brendshëm perëndimor. Lufta në Ukrainë është shembulli më i qartë: duke sulmuar Ukrainën, ai synoi gjithashtu unitetin e Perëndimit – për ta detyruar të bëjë zgjedhje të vështira dhe për të nxjerrë në pah përçarje të kahershme.

Çarjet Transatlantike: Lufta në Ukrainë zbulon një Perëndim të Përçarë

Kur tanket ruse iu afruan Kievit në fillim, Perëndimi u duk i unifikuar në sanksione dhe ndihmë ushtarake. Amerika, në veçanti, mori disa prej nismave më të rëndësishme, duke vendosur me shpejtësi sanksione të rënda dhe duke ndihmuar Ukrainën me armë. Por, ndërsa lufta vijoi, dallimet e thella mes Shteteve të Bashkuara dhe Evropës dolën gjithnjë e më shumë në sipërfaqe.

Nga këndvështrimet e ndryshme mbi kërcënimin rus e deri te prioritetet ekonomike dhe politike, u krijua një ndarje e nënkuptuar: një “Perëndim amerikan” shpesh më i vendosur për veprim të ashpër, dhe një “Perëndim evropian” që është treguar më hezitues – pjesërisht ngaqë përballet drejtpërdrejt me kosto më të larta të luftës.

Kjo u vu re qartazi në debatet për energjinë dhe mbrojtjen. SHBA-ja ndaloi shpejt naftën ruse dhe rriti furnizimet me armë për Ukrainën, ndërsa kryeqytetet evropiane – shumë më të varura nga gazi rus – iu desh të vepronin më ngadalë. Edhe brenda Evropës pati përplasje: Polonia dhe shtetet baltike i kërkonin BE-së veprime më të ashpra, ndërsa vende si Gjermania u treguan fillimisht të kujdesshme me hapa që mund të dëmtonin ekonomitë e tyre. Presidenti francez Emmanuel Macron foli dikur për “mos-poshtërimin” e Putinit, duke lënë të kuptohet se mund të ekzistonte një zgjidhje kompromisi, ndërsa liderët amerikanë dhe britanikë këmbëngulnin për kundërvënie pa lëshime.

Tre vjet pasi nisi pushtimi, përçarjet jo vetëm që nuk janë zbehur, por madje janë thelluar në kahun e kundërt: fillimisht Uashingtoni ishte ai që u tregua më i vendosur kundër Rusisë, ndërsa shumë kryeqytete evropiane hezitonin; sot, bazuar në deklaratat e Trump-it, SHBA-ja ngurron ta mbështesë Ukrainën, ndërkohë që shumica e Evropës e ka rritur mbështetjen. Kjo është e dukshme edhe nga mënyra se si Trump i flet Evropës, duke deklaruar madje se BE-ja “u krijua për t’ia hedhur” Shteteve të Bashkuara. Madje, gjithnjë e më shumë po diskutohet për “autonominë strategjike” të Evropës. Ky debat, i nxitur nga zhgënjimet me qasjet amerikane, është një tregues se SHBA-ja nuk po e ruan me vendosmëri unitetin perëndimor – ose të paktën nuk po e bën aq fuqishëm ose aq qartë sa mund të pritej.

Putin, si orkestrues i kësaj përçarjeje, e ka shfrytëzuar me mjeshtëri këtë situatë. Kremlini, përmes propagandës së vet, e vlerëson çdo shenjë mosbesimi mes aleatëve, duke i quajtur evropianët “kukulla amerikane” dhe duke e përshkruar si një veprim “të mençur e cinik” mënyrën se si SHBA-ja — sipas tyre — po përdor luftën për të dominuar Evropën. Nga ana tjetër, Rusia nxjerr në pah çdo pikë përplasjeje brenda NATO-s dhe BE-së, për ta paraqitur Perëndimin si një entitet që po shpërbëhet. E vërteta është se vetë veprimet e Putinit – lufta, kërcënimet, manipulimet e energjisë – janë një katalizator i madh i përçarjes perëndimore. Dhe ai e ka pasur këtë qëllim që në fillim: një Perëndim i dobët e i pavendosur do ta pengojë më pak veprimtarinë agresive të Moskës.

Një Perëndim i Shpërqendruar, Një Botë Multipolare

Ndërsa SHBA-ja dhe Evropa përpiqen të kuptojnë se çfarë strategjie të ndjekin, Putini e sheh këtë hutim si mundësi për të çuar përpara synimin e tij për një rend botëror multipolar. Kreu i Kremlinit lartëson “multipolaritetin e ri” dhe shpall se era e hegjemonisë perendimore ka përfunduar. Ai kërkon të bëjë aleanca me fuqitë e tjera (Kinë, Indi, Lindje të Mesme) në mënyrë që të kundërbalancojë Perëndimin. Lufta në Ukrainë, ndërkohë, e ka përshpejtuar ripozicionimin global.

Një pjesë e madhe e vendeve të “Global South” ka refuzuar të vendosë sanksione ndaj Rusisë dhe vazhdon bashkëpunimin me Moskën. Kjo rritje e pavarësisë së tyre ndaj politikave perëndimore i shërben planit të Putinit për të dëmtuar rëndësinë globale të Perëndimit. Me një Perëndim që debaton vetë me veten, ndërkohë që shpesh i kthehet dinamikave të brendshme, Rusia gëzon më shumë hapësirë për manovër. Në OKB, Moska ruan fuqinë e vetos dhe e përdor atë hapur, duke sfiduar të drejtën ndërkombëtare pa u izoluar tërësisht.

Sa më e gjatë të jetë kjo përçarje e Perëndimit, aq më shumë konfirmohet pikëpamja e Putinit se bota po hyn në një rend të ri. Autoritarët e tjerë – nga Teherani e deri në Pjonjang – po vëzhgojnë me kujdes. Nëse Putini arrin ta dobësojë realisht sistemin e aleancave perëndimore, atëherë precedentët që krijohen do të frymëzonin lëvizje të ngjashme edhe gjetkë. Dhe kjo është pikërisht ajo që Putin ka synuar: erozionin e fuqisë dhe unitetit perëndimor, në mënyrë që të zërë një rol më të rëndësishëm në skenën globale.

Gafat e Trump-it: Një Dhuratë për Kremlinin

Nëse strategjia e Putinit mbështetet në përçarjen e Perëndimit, atëherë fakti që Donald Trump është aktualisht President i SHBA-së përbën një avantazh të madh për Kremlinin. Amerika, nën udhëheqjen e Trump-it, nuk po përpiqet ta forcojë aleancën perëndimore; përkundrazi, shpesh duket sikur po i shkon për shtat axhendës së Putinit, në vend që ta frenojë atë.

Gjatë mandatit të tij të parë, Trump ka fyer aleatët evropianë, ka shprehur simpati për Putinin dhe e ka vënë vazhdimisht në pikëpyetje vlerën e NATO-s. Në samitin famëkeq të Helsinkit (2018), për shembull, Trump dukej se besonte më shumë mohimet e Putinit sesa agjencitë e veta të inteligjencës – një pamje e turpshme për shumë zyrtarë amerikanë dhe një fitore psikologjike për Kremlinin.

Ish-Këshilltari i Sigurisë Kombëtare John Bolton ka deklaruar se Trump dikur shqyrtonte seriozisht opsionin që SHBA-ja të largohej nga NATO – një ëndërr e kahershme e Putinit, pasi do ta shkatërronte kohezionin perëndimor. Bolton madje deklaroi se Putin “po priste” një veprim të tillë ekstrem, duke e parë si mundësi ideale për Moskën. E gjitha kjo i shërben hapur projektit rus për të dobësuar rendin që udhëhiqet prej dekadash nga SHBA-ja dhe aleatët e saj evropianë.

Shembulli më tipik i kohëve të fundit është përplasja publike mes Trump-it dhe Presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky. Në fund të shkurtit, Zelensky shkoi në Uashington për të nënshkruar një marrëveshje për shfrytëzimin nga SHBA-të e rezervave të vendit të tij në toka të rralla, por u prit me kritika të ashpra. Trump e akuzoi atë për “mungesë respekti” dhe, sipas burimeve, kërcënoi se SHBA-ja do të ndalonte mbështetjen ndaj Ukrainës nëse Zelensky nuk gjente mënyrë të pajtohej me Putinin. Një veprim i tillë, ku presidenti amerikan qorton liderin e një vendi të sulmuar brutalisht, i shërben vetëm propagandës së Kremlinit. Ish-Presidenti rus Dmitry Medvedev e komentoi me tallje këtë situatë.

Më tej, në këtë takim, Trump i kërkoi këtij të fundit “mirënjohje” (gratitude). Por, siç i kujtoi Lech Walesa (udhëheqësi historik i lëvizjes “Solidaritet”) në një letër të hapur drejtuar Presidentit Trump, mirënjohja u takon ushtarëve ukrainas që derdhin gjakun e tyre për mbrojtjen e vlerave të botës së lirë. Është fyerje t’u kërkosh “mirënjohje” atyre që po sakrifikohen në betejë, në mënyrë që pjesa tjetër e botës të jetojë në liri.

Marrëzia e fajësimit të Zelensky-t – dhe e përçarjes së Perëndimit

Nga këndvështrimi strategjik, fajësimi i Zelensky-t për vazhdimin e luftës është një vetë-sabotim. Ai injoron faktin thelbësor se Rusia është agresori dhe Ukraina viktima. S’ka dyshim se vendet perëndimore, përfshirë SHBA-në, mund të kenë bërë llogaritë e tyre gjeopolitike, por sulmi i Rusisë në Ukrainë mbetet një lëvizje e pastër e Kremlinit për të testuar dhe minuar rendin perëndimor. Kur në Perëndim fillon të zbehet qartësia mbi rolin e agresorit, synimi i Putinit për përçarje merr frymëzim të ri.

Udhëheqësit evropianë, me gjithë pasiguritë e tyre, e kanë kuptuar se nuk ka vend për barazim mes Rusisë dhe Ukrainës. Politikanët gjermanë, britanikë dhe francezë kanë deklaruar vazhdimisht se nuk duhet ngatërruar viktima me agresorin. Por, me retorikën e Trump-it që e shigjeton Zelensky-n, Perëndimi rrezikon të humbasë edhe atë kohezion minimal që i ka mbetur.

Evropa dhe Amerika: Një Shtëpi e Përçarë

Pas takimit të dështuar Trump-Zelensky, liderët evropianë u përpoqën të demonstronin mbështetje të palëkundur ndaj Ukrainës. Organizuan një samit në Londër, me Zelensky-n si të ftuar nderi, por jo SHBA-në. Kjo lëvizje e theksoi edhe më shumë hendekun transatlantik. Evropianët vijojnë të shpresojnë se Amerika do të ripozicionohet si partnere e besueshme, por ndërkohë e dinë që SHBA-ja – e përfshirë në debatet e brendshme politike dhe e udhëhequr nga një President që në shumë raste i ka dalë në krah Putinit – nuk po mban më atë qëndrim vendimtar të fillimit të luftës.

Rrjedhimisht, frika më e madhe e evropianëve është se përçarja me SHBA-në mund të bëhet e pakthyeshme, duke i dhënë Putinit një avantazh strategjik afatgjatë. Edhe nëse Rusia do të pengohej rëndë në fushëbetejën ukrainase, mund të arrinte fitoren e saj më të madhe: dobësimin politik të Perëndimit. Një Perëndim i përçarë ose i shpërqendruar është shumë më pak efektiv në kundërpërgjigjen ndaj agresioneve të mundshme – qoftë në Ukrainë, apo gjetkë.

Rëndësia: Nga Hegjemonia Perëndimore varet e ardhmja

Pasojat e kësaj përçarjeje shkojnë përtej Ukrainës. Ai që është vënë në rrezik është vetë rendi global, i mbështetur prej dekadash në institucionet e udhëhequra nga Perëndimi. Nëse Putin, me veprimet e tij, “i bind” Shtetet e Bashkuara të ftohin apo prishin më tej raportet me aleatët evropianë – ose nëse politika amerikane e brendshme bën që Washington-i të jetë më pak i besueshëm për Evropën – atëherë i gjithë koncepti i “botës perëndimore” mund të shpërbëhet.

Një skenar i tillë do të sillte një botë ku SHBA-ja dhe Evropa nuk janë më aleatë të pandarë, por e shohin njëra-tjetrën me dyshim. Rusia dhe Kina do të mund të forcojnë sferat e tyre të ndikimit; demokracitë më të vogla do të detyroheshin të kërkonin mbrojtje gjetkë. Kjo është pikërisht ajo që do Putini: një Perëndim shumë i përçarë për të ushtruar me efektivitet rolin e tij si “garant i rendit ndërkombëtar.”

Megjithatë, asgjë nuk është e shkruar në gur. Vetë Perëndimi mund ta shmangë përçarjen, nëse zgjedh të veprojë në mënyrë të koordinuar dhe me vendosmëri. Pyetja kyçe është nëse Perëndimi do ta lejojë një autokrat si Putin ta copëtojë aleancën më të suksesshme në historinë moderne nga brenda. A do të vazhdojnë SHBA-ja dhe Evropa të grinden për interesa afatshkurtra, ndërkohë që Kremlini përfiton nga kjo situatë? Apo do të kuptohet thellësisht se, pavarësisht përplasjeve të brendshme, mbrojtja e vlerave demokratike kërkon një Perëndim të fortë dhe të bashkuar?

Kjo do të thotë që Uashingtoni të mos i shohë aleatët e tij vetëm si konsumatorë sigurie, por si partnerë strategjikë me peshë; dhe që Evropa të marrë më shumë përgjegjësi, në vend që vetëm të presë iniciativën amerikane. Njëkohësisht, duhet pranuar se pikërisht ambicia e Putinit për të dobësuar Perëndimin është ajo që i jep shtysë krizës.

Aleanca perëndimore ka tejkaluar përçarjet edhe në të shkuarën – por sfida e sotme është ndryshe, sepse një fuqi e jashtme, Rusia, po e ushqen krizën nga çdo anë. Nëse SHBA-ja dhe Evropa duan të ruhen nga ky kërcënim, duhet të gjejnë sërish gjuhën e përbashkët dhe të njohin se lufta e Putinit nuk është vetëm për Ukrainën, por për dobësimin rrënjësor të Perëndimit.

Siç është thënë prej kohësh, “një shtëpi e përçarë rrëzohet vetë.” Putin ka arritur të thellojë hendekun mes aleatëve perëndimorë – dhe roli i tij në këtë histori është i qëllimtë. Ai e ka qëllimin kryesor ta shohë Perëndimin të shpërbëhet nga brenda, dhe çdo mosmarrëveshje e brendshme në SHBA ose në BE që minon unitetin vetëm sa lehtëson objektivin e tij. Për ta shmangur këtë, vendet perëndimore duhet të lënë mënjanë përplasjet e vogla dhe të fokusohet te sfida e madhe: si të mos i bëjnë lojën një autokrati që synon pikërisht përçarjen.

Në fund, fuqia e Perëndimit ka qenë gjithmonë te bashkëpunimi i ngushtë, megjithëse SHBA-ja herë pas here ka dërguar sinjale të tjera. Përballë një Rusie të vendosur për ta copëtuar rendin aktual, një reagim i bashkuar mund të jetë ende shpëtimi më i mirë. Ukraina është epiqendra, por sfida është shumë më e gjerë: ruajtja e konceptit të një Perëndimi të fortë e demokratik në një botë gjithnjë e më të polarizuar. Nëse Shtetet e Bashkuara dhe Evropa vendosin sërish një qëllim të përbashkët, pa e nënçmuar njëra-tjetrën, atëherë mund t’i tregojnë Putinit se strategjia e tij për përçarje nuk do të ketë sukses.

© 2025 Sead Zimeri. Të gjitha të drejtat janë të autorit.