Vitet e fundit jo fare rrallë më ka ndodhur të kaloj afër Bulevardit të Ri – atij që në Google Maps e shënjojnë si “New Blvd Tirana” – dhe të pyes veten pse janë ende të paktë ata që shëtitin aty në mbrëmje; sepse ndoshta është e vetmja rrugë në kryeqytet, me përjashtim të zonës “nga Liqeni”, ku mund të shëtisë njeriu lirisht, pa ia ndërprerë fillin e qenies trafiku. Të thuash që bulevardi nuk të shpie gjëkundi, si zor të jetë argument, sepse edhe Bulevardi i Madh para 1990-ës nuk të shpinte gjëkundi, por ishte plot; madje kjo, që “nuk të shpie gjëkundi”, mund të shërbejë edhe si argument në favor të shëtitjes.

Mbase lagjja përreth është thjesht e një tonaliteti tjetër, rrethinë e kapur në befasi nga zgjerimi drejtvizor i Tiranës; mbase bulevardi vetë është i shëmtuar, mbase tiranasit dhe tirônsit sot nuk shëtisin më – por rrinë në kafe ose vrapojnë në treadmill për të mbajtur formën “qytetare”, mbase mbase… Ngaqë nuk ka shumë shëtitës, ata pak njerëz që kuturisen atje se ç’marrin një pamje si prej figurantësh në videolojë: babai që i mëson të bijës biçikletën, gruaja me flokë të prera shkurt, që flet në telefon me forcën metalike të një altoparlanti, plaku nervoz me syze të errëta dhe bastun, që mund të jetë edhe i verbër. Për pak mund t’ia behin zombies…

Edhe ky është bulevard pa qytet, si ai tjetri; por nëse i vjetri, bulevardi i xhiros së mbrëmjes, i kundërvihej në mënyrën e vet paradës totalitare, ky tjetri i kundërvihet sivëllait të vet në antipodet, që tani gëlon nga një tym i pluhurt benzine të keqe dhe ajri të rremë. Janë dy skajet e një shigjete që e ka përshkuar qytetin tejpërtej gjoksit, skaje edhe të njëjtë, edhe krejt të ndryshëm mes tyre, me këtë të riun, të New Blvd-it, çuditërisht të përgjakur. Dhe unë, që vij nga një Tiranë tjetër tashmë praktikisht bardhezi, ende dua të përfytyroj e të përjetoj çapitje madhështore, përshëndetje në distancë (salutime) dhe zëra të rrëzuar përdhé, por nuk ua gjej dot më vendin.

Kjo hapësirë, New Blvd Tirana, më duket sikur e ndërpret keq dritën, kushedi ngaqë nuk ka asgjë anash që përligjë – të paktën ai tjetri kishte I Pini di Roma, nota të një poeme simfonike që arritën të bëjnë muzikë edhe në mes të kakofonisë totalitare. Ndërsa ky asgjë, me përjashtim të ca leheve të pikëlluara, ku mbaj mend të kem shquar etiketa me emrat shkencorë të bimëve në latinisht. Rosemarinus officinalis: Oh my! Pemët anemike – tash për tash të mbrojtura me kafaz – një ditë do të trashen mbroth. Dikur do të afrohen edhe autobusët, të joshur nga shenjat dhe tabelat e qarkullimit rrugor dhe semaforët që kapsalliten, si në një nga ato qytetet butaforike të Nevadës, me të cilat testonin dikur efektet urbane të shpërthimit atomik.

Një shkrepëtimë dielli autentike, mes pemëve të imagjinuara në pllakat. Amortizimi si ndërhyrje artistike në fantazitë e pushtetit urban.

Më pëlqen të sodit fushëtirën përreth, natyrë e qetë me lopë brinjëdalë, çernobiliane, një hapësirë që nuk arrin të negociojë dot konfliktin mes qytetit dhe jo-qytetit, dhe që mua më lë gjithnjë të kuptoj se kam hyrë gabim, kam shkelur diku ku nuk duhej, madje edhe nëpërmjet një dimensioni escherian, të tillë që të më japë një perspektivë vështrimi të kithtë, gjithsesi të mbrapshtë. Sakaq më kujtohet edhe që frëngjishtja banlieue, “periferi”, e përmban etimologjikisht kuptimin e të dëbuarit (bannir), një hapësirë e rezervuar për të gjithë të shmangurit e qytetit; dhe bulevardi ku eci më vjen në trajtat e një ballkoni a lozhe të një teatri gjatësor, nga ku ende mund të kundrohet Tirana që nuk. Edhe perëndimi i Diellit, gjithnjë i lavdishëm edhe kur në kontrast me perëndimin e peizazhit vetë, shijohet njëlloj edhe kur drita e shpon tejpërtej një nga renderimet tashmë krejt të amortizuara ngjitur mbi telat.

E sodit lopën melankolike (e sodit melankolik lopën), mbase edhe ajo më sodit mua, përmes një grile të sertë metalike ku deri pak kohë më parë afishoheshin renderimet shumëngjyrëshe të Bashkisë së Tiranës, plot optimizëm futurist – por që tani janë shqyer, pezhishka që nuk i kanë më merimangat për t’i mirëmbajtur. Renderimet e tregojnë New Blvd Tirana plot ndërtesa llamburitëse dhe gjallëri me djegie të brendshme, njëlloj si në Tiranën e renderimeve të tjera të kudogjendshme, foto të një dasme të ngecur pezull mes rrokaqiejve dhe diellit. Paçka se dielli – ai i vërteti – ia ka zbehur e zbërdhylur makijazhin qytetit imagjinar, duke ia penguar fëmijës përjetimin e rritjes.

Te Google Maps lagjen e bulevardit e gjen të emërtuar “Stacioni i trenit”, emër tashmë po aq fantomatik sa edhe bulevardi vetë – por të paktën i përfaqësuar nga instalacioni “Lokomotiva”, i vetmi objekt gjenuin në butaforinë e përgjithshme, i rekrutuar për të qenë shenjë e vetvetes (edhe pse, ashtu e vendosur në beton, më kujton një mace të shthonjëzuar). Tirana është i vetmi kryeqytet në Europë – besoj – që sot nuk e ka një stacion treni, paçka se emri ka mbetur, dëshmi thjesht onomastike e një kulture që tashmë qyteti e ka lënë pas.

Kujtoj mbrëmjet e shumë viteve më parë, kur më qëllonte t’i zbrisja trenit që më sillte nga Durrësi, dhe bashkë me udhëtarë të tjerë i ngjitesha të përpjetës që të nxirrte tek unaza dhe pastaj në bulevardin (dje Stalin, sot Zogu i Parë). Ndihesha gjymtyrë e një turme që “kthehej”, ashtu e ushqyer me vendosmëri dhe pikësynime të qarta; dhe që ia jepte Tiranës një farë moderniteti prej filmi dokumentar sovjetik. Dua ta krahasoj rrymën e njerëzve të atëhershme me këta të tjerët, që hyjnë e dalin nga rrokaqiejt në renderimet e Bashkisë – njëlloj siç dua të krahasoj irrealitetin e të parëve, me të së dytëve. E kaluara me të ardhmen më ngatërrohen, njëlloj si anët e horizontit; por nuk habitem dhe aq, sepse qyteti që ende e quaj timin mbase tashmë ia ka arritur që, me gjeste gjimnastikore prej heroi, t’ia kthejë shpinën vetvetes.

Ata që e fantazuan dhe e ngritën New Blvd Tirana e menduan si armaturën fillestare të një arterieje urbane të shëndetshme, që do të ushqente me popull dhe ide zgjerimin e radhës së Tiranës. Por sa herë që e kam shkelur, më është dukur sikur i ka marrë tashmë atributet e një diçkaje të rrjepur dhe fosile, mbi të cilën e shumta mund të rindërtohet, kushedi kur. Bulevardin e mbyt trishtimi për gjithçka që nuk e pati dot. Edhe unë vetë, që shkoj atje për të shëtitur, e shoh veten si zgavër, boshllëk, mungesë; artifakt nga një renderim tjetër.

© 2023 Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara.

Kopertina dhe fotot e tjera janë nga Elona Pira.