Duke shfletuar një portal të madh nga Shqipëria, më del përpara ky titull:
Fjala e fundit e diskursit sportiv në shqipen online.
Shprehje si “ndalet në shtëpi” dhe “asiston për Milanin” më tingëllojnë të panjohura dhe të pakuptueshme; linguisti brenda meje tronditet, ndërsa lexuesi dadaist ngazëllehet.
Nuk e njoh veten për preskriptivist. Nuk më pëlqen t’u tregoj njerëzve si të shprehen, as të katalogoj gabimet, dhe aq më pak “gabimet”.
Por fraza më lart nuk është shqiptuar në ndonjë muhabet kafenesh, mes tifozave të pezmatuar për bastet.
Edhe pse e ndjek futbollin, ndonjëherë edhe në shoqëri të madhe në Tiranë, këtë “ndalet në shtëpi” dhe aq më pak “asiston për Milanin” nuk i kam dëgjuar kurrë.
E shumta do të kem dëgjuar: “barazon brenda”; ose “ndihmon Milanin”.
Ismet Bellova do të kish thënë: “barazon në fushën e vet”.
Kujtoj se e njoh normën – leksikore, morfologjike, sintaksore – sa të them se titulli më lart nuk është shqip.
Dhe jo ngaqë dua t’i imponoj kujt modelin tim të shqipes; por ngaqë besoj se ai titull është bastard rrethanash liminale, ku përzihen shqipja nga jo-shqipja.
Kush vallë shprehet kështu?
Duke pandehur se kisha përballë një lajthitje të rastit, shkova të verifikoj në Google: më dalin 9 rezultate të kësaj “Interi ndalet në shtëpi” – praktikisht të gjitha në lidhje me barazimin e djeshëm.
Ja pra, një përgjigje: flet kështu ai që ia merr diskursin tjetrit të gatshëm.
Dhe ai i pari, këtë “ndalet në shtëpi” me siguri e ka krijuar duke marrë për model italishten “si ferma a casa”.
Sikurse e ka marrë “asiston për Milanin” nga italishtja “assist per Milan” – ku assist nuk është folje, por emër (me kuptimin pasimi i fundit para golit, një anglicizëm).
Pyetje: a kupton gjë ky përkthyes nga futbolli?
Dyshim: të ketë gisht Google Translate?
(“ndizet lufta” – “si accende la guerra”; ne kemi pasë thënë: “plas lufta”)
Shqetësim: që kur një gazetar sportiv në Shqipëri ka nevojë për Google Translate, që të përkthejë nga italishtja në shqip?
Konstatim: aq më tepër kur në portalet shqip flitet nga mëngjesi në darkë për Cristiano Ronaldon dhe Dybalan?
Por le të kthehemi te fraza lapidare më lart:
Interi ndalet në shtëpi dhe asiston për Milanin
Për të pyetur sërish: kush shprehet kështu?
Ose çfarë e bën një shqipfolës të mos e kuptojë më, pavarësisht nga rrethanat liminale, se diskursi i tij mund të përdorë tulla dhe llaç të shqipes, por nuk është në fakt shqip?
Po lejohem të supozoj se ky që ka nxjerrë nga pena (tastiera) këtë titull, e flet shqipen normalisht në kafene, ose me të ëmën.
Nuk thotë, pra, “ndalet në shtëpi”, “asiston për Milanin”, “ndizet lufta”…
Me fjalë të tjera, nuk është fare i mbaruar mendërisht.
Dakord, nuk e di italishten, përdor Google Translate, etj. Por enigma mbetet: çfarë ia ka topitur sensin e gjuhës?
Një parantezë: ne që e kemi shqipen amtare – si gjuhë (langue) jo si ligjërim (parole) – nuk është se e kemi mësuar në shkollë.
Prandaj, ata që kërrejnë shqipe të tillë, nuk është se nuk e dinë gjuhën; thjesht nuk dinë ta përdorin.
Ideja se zotësia për ta folur një gjuhë përfshin edhe zotërimin e rregullave të përdorimit të saj nuk vjen dhe kaq natyrshëm.
Ja ku ka dështuar shkolla: mbase u ka mësuar kalamajve se ç’është kallëzuesori dhe ku dallojnë fjalitë rrjedhore nga fjalitë lejore, por jo si ta përdorin gjuhën amtare në situata jo-amtare.
Këtu mund të ngrihet dikush dhe të kundërshtojë: “ndalet në shtëpi” është OK, sa kohë që dikush e ka parë të nevojshme ta përdorë.
Ose edhe më keq: “kush je ti të më tregosh mua si duhet përdorur shqipja” (ja një frazë e dëgjuar shpesh në TV, krahas me atë “ti ke të drejtën e opinionit tënd” dhe atë tjetrën “jemi apo nuk jemi në demokraci?”).
Një përgjigje do të ishte: mbrojtja e normës është po aq pjesë e gjuhës sa edhe shkelja e normës për çfarëdo arsyeje.
Le të flasim, madje, për një të drejtë të shqipfolësit që të mos ia dhunojnë normën.
Kujdes: këtu kam parasysh normën e shqipes, jo drejtshkrimin e 1972-shit, as gegnishten e Fishtës.
Në kuptimin që gjuha – dhe shqipja si çdo gjuhë tjetër, përfshi këtu shqipen e Fishtës dhe të De Radës – funksionon në bazë të dallimit midis çfarë pranohet nga folësit si e rregullt, dhe çfarë jo.
Folësit, si një kolektivitet abstrakt. Për shembull, tërësia e lexuesve të këtij shkrimi.
Pyes: cilit prej jush nuk ia vrau syrin (veshin) kjo “asiston për Milanin”?
Qoftë edhe thjesht nga ana gramatikore, sa kohë që “asistoj” në shqipe është folje kalimtare dhe nuk ka nevojë për parafjalën “për”.
Pa folur fare për gabimin (mufkën) në përkthim. Dhe pa e hapur muhabetin e shtëpisë së Interit.
Pyes, pra: cilit prej jush nuk ia vrau syrin (veshin) kjo “asiston për Milanin”? Dhe nuk e bëj pyetjen ngaqë dua simpati, por për të treguar se reagimi juaj, refuzimi i këtij shtrembërimi – nuk është veçse norma e shqipes në veprim.
Norma e shqipes, si sistem imunitar i komunikimit.
Dhe që të lëndohet shqipja si te ky titull, duhet që – të paktën tek ata që e kaluan titullin nëpër duar – sistemi imunitar i shqipes të ketë marrë tatëpjetën.
Ai që shkruan “Interi ndalet në shtëpi”, nuk e bën me vetëdijen se po teston limitet e normës; por ngaqë nuk e ndien më protestën e normës brenda vetes.
Ai që shkruan “asiston për Milanin”, kujton se po flet “futbollishten” e shekullit XXI.
Këtu nuk kemi më gjuhë dhe ligjërim; por kemi ligjërim që ia ka futur gjuhës thonjtë në fyt.
Deskriptivistët – të paktën ata që mbeten deri në fund besnikë të vetvetes – nuk do ta kishin për gjë të merrnin pjesë edhe në funeralin e gjuhës që studiojnë.
E them këtë, për të risjellë në vëmendje faktin – që shpesh e shtyjmë mënjanë – që gjuhët edhe vdesin. Dhe para se të vdesin, sëmuren. U bien flokët dhe dhëmbët, u hapen mishrat, u mbahet fryma, u zihen këmbët…
Ti thua “shqipja është gjuha më e vjetër e Europës” (dhe gjepura të ngjashme), por ndërkohë je duke ia dizajnuar shqipes edhe arkivolin edhe varrin paraprakisht.
Dhe njëlloj si në modelet epidemiologjike, një gjuhë me imunitet të komprometuar sëmuret nga kontakti me një gjuhë tjetër.
Prandaj edhe punonjësit e përkthimit shqip duhet të punojnë me maskë aseptike. Ose më mirë akoma, të përdorin dorashka dhe syze mbrojtëse dhe respirator.
Dhe të flasin më shumë e më shpesh me nënat.
© 2019, Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara.
Mua ‘ndalet ne shtepi’ nuk ma vret syrin e veshin,mbase edhe ngaqe perdoret shpesh. As ndizet lufta,madje kete e gjen edhe ne vargun e nje kenge partizane.T’ju them te drejten, z. Vehbiu,mua me teper ma vret syrin ai ndertimi juaj: “Thote filani: ‘…'” Eshte shume i panatyrshem dhe ma merr mendja eshte i anglishtes.
Artan, thua që “nuk ta vrau as syrin as veshin” ndërtimi “ndalet në shtëpi” – besoj se kjo të alarmon.
Pastaj thua që “më tepër (ta) vret syrin” një ndërtim imi, duke ma relativizuar tezën – sipas modelit, ti që diagnostikon një sëmundje, je prekur prej saj vetë.
Modelit: medice, cura te ipsum.
Nënkuptimi i komentit tënd te ky shkrim: shqipja e autorit është po aq e sëmurë, në mos më keq, sa shqipja e portaleve që thonë: “ndalet në shtëpi” dhe “asiston për Milanin”.
Dhe i përcjell autorit këtë mesazh: “ti nuk ke gojë të flasësh”.
Je troll.
Nuk e kuptoj kete reagim tendin. Apo kur nuk na pelqen dicka,hajde ta quajme troll. Thashe ate qe thashe sepse sintaksa eshte me normative,ndersa menyra te theni mund te kete pa fund,vecanerisht ne publicistike,e ne kete rast ne gazetarine sportive.Sigurisht kalke,po nuk thyejne ndonje norme gramatikore,e madje as besoj “figurshmerie”.Me kete te fundit dua te them qe nje gjuhetar mendon per shembull qe te thuash bie shiu litar shkon kunder natyres se shqipes. E kam fjalen per kete punen e “ndalet ne shtepi”,se mos me ngarkohet edhe ky mekati i pandjeshmerise ndaj asistimit te Milanit,me te cilin meqe ra fjala,besoj ka dashur the thote qe i jep asist.
Je troll dhe do të trajtohesh si troll.
Te flasin me nenat mirepo keto te fundit ne Shqiperi nuk flasin fare per futbolllin.
Lajmet e futbollit ne shqip perkthehen pa kujdes nga italishtja. Kjo influence shpesh qesharake e italishtes tek komentatoret sportive edhe sot e kesaj dite ia vlen per tu pare me me kujdes nderkohe qe koleget e tyre te fushave te tjera e kane hedhur pas kete mode ne favor te anglishtes.
Kam pershtypjen se edhe ne perdorimin e shqipes sportive te komentatoreve te vjeter do te kete pasur dicka qe nuk shkonte, gje qe ka sjelle qe brezi i ri ta braktise ate ne favor te formave te huaja te huazuara pa menduar. Ose se paku keshtu eshte perceptuar.
I përmenda nënat, sepse këto – gratë e moshuara në përgjithësi – kanë vesh të shkëlqyer për shqipen e folur. Edhe plakave gjysmë-analfabete të lagjes sime u këndon shqipja në gojë. Edhe nëna ime, që ka qenë mësuese letërsie dhe e ka kaluar jetën duke lexuar romane, tani që është në moshë të thyer flet shqipe orale të përkryer, lapidare.
Ideja ime ishte kjo: duke e folur shqipen me gra dhe plaka, brezit të ri mbase mund t’i forcohet pak sistemi i imunitetit gjuhësor, ose t’i kultivohet “veshi gjuhësor”, që është edhe aftësia për të dalluar midis çfarë mund të thuhet dhe çfarë nuk mund të thuhet në shqip (ajo që Chomsky e quante “grammaticality” por që unë do ta lidhja edhe me pragmatikën).
“Thote filoni” eshte perdorur jete e mot, po ti vlla kushedi nga vjen!
E sigurt eshte qe nuk vij andej nga vjen ti motra. Po te merrje ndopak ere nga keto pune, si per shembull nga ai qe quhet gjymtyrezim aktual (po duket qe nuk ia ke haberin), do ta dije qe nuk eshte puna themi a s’themi,po ku dhe kur themi.
Zoti Vehbiu, ju jeni edhe studiues edhe mesues i shqipes. Ne kete kuptim, ju jeni edhe deskriptivist edhe preskriptivist. Ne kete shkrim, por edhe ne te tjere te ketij lloji, ju anoni me shume nga preskriptivizmi. Per mua, ky eshte nje qendrim patriotik ne gjuhesi (mund edhe te thosha nacionalist, per shkak te nervit qe karakterizon shkrimet).
Per te qene i ndershem dhe i sinqerte, nuk jam shume i qarte dhe po kaq i bindur, nese mund ta them kete: ju kritikoni shpesh, dhe me te drejte, historianet bie fjala, per qendrimet e tyre patriotike ose nacionaliste, te cilat qendrime, shpesh, bien ndesh me misionin e studiuesit a shkencetarit; mirepo, tani qe ju ka rene ne koke i njejti hall, ju vete po beni te njejten zgjedhje… patriotike!
Llahtar! Dhe problemi është se këtë mënyrë të shprehuri e gjen jo vetëm në portalet për futbollin por gjithashtu në median konvencionale ku një pjesë e mirë e të ashtuquajturve gazetarë, përdorin fjalë të cilat sipas gjasave nuk u bëjnë sens as atyre vetë por që duke i përsëritur në mënyrë mekanike, i bëjnë të ndihen “cool” ose më afër Evropës. Mua më është krijuar përshtypja se zëvendësimi i fjalëve ose frazave shqip me fjalë aliene për këtë kontekst gjuhësor, vjen si një lloj përpjekjeje dëshpëruese për të kamufluar padijen dhe ndjenjat e inferioritetit, gjë që përkthehet në një cirk injorant dhe banal të tejskajshëm.
“…zëvendësimi i fjalëve ose frazave shqip me fjalë aliene për këtë kontekst gjuhësor, vjen si një lloj përpjekjeje dëshpëruese për të kamufluar padijen dhe ndjenjat e inferioritetit,gjë që përkthehet në një cirk injorant dhe banal të tejskajshëm….”
Mund te kerkosh dhjetera arsye te tjera por thelbi eshte injoranca, kompleksi i inferioritetit.
Ashtu sic eshte per humor ideja se po te flisnim gegnisht nuk do t’i kishim keta te siperpermendurit.
Cabej shqetesohej kur ne vend te shprehjes vendase “hi syve” ,perdorej huazimi nga gjuhet perendimore ” pluhur syve”. Pare keshtu AV ka te drejte plotesisht, qofte ky qendrim kombetarist apo jo. Qendrim qe duhet mbeshtetur.
Por rezervohem per rastin ” ndizet lufta” . Ne popull perdoret gjeresisht “u ndez lufta”. Eshte edhe ne Fjalor si shembell. “Plasi lufta” po ashtu por ka nje nuance tjeter sinonimike.
Është efekt i italishtes.
Problemi është që komentuesit sportiv, në përgjithësi, nuk mbahen për përdorues të mirë të shqipes vetë, e jo më pastaj të këtyre terminologjive/frazave nga italishtja të cilat i importojnë pa pasur mjetet. Të vihen re psh edhe përdorimi i gabuar i supermaci (për supremaci, territoriale bëhet fjalë në futboll), stimulim (për simulim, kur një lojtar hidhet kot në një dyluftim).
Po normal, si ta keshe emrin Silgorndi apo Reji, kete shqipe do flasesh dhe shkruash. I ka thelle rrenjet semundja-tek prinderit e ketyre fatkeqeve qe atehere, dhe me siguri vazhdojne dhe sot, thonin: Si s’na pushton ajo Gjermania!!
Eshte ceshtje mungese prestigji e cdo gjeje shqiptare ne kokat e ketyre njerezve, perfshi ketu edhe gjuhen e shtepise dhe mehalles.
Standarti i neverhoxhes po ja arrin qellimit te vet: shkaterrimit te gjuhes shqipe! Mungesa e paskajores dhe idiomave shqipe jane dy kumbonat qe e bien anipse nuk don me i ndi kerkushi. Diagnoza e z. Vehbiu asht me vend e “ne shpine e vet” megjithse “asiston standartin”, me dashte me ndeje ne teme. GjK
Standardi, me atë formë që ka, dhe për funksionet që ka një standard, është OK, pa të meta strukturore serioze. Standardit nuk është se I MUNGON paskajorja, sepse ai mbështetet në strukturën gramatikore të toskërishtes, dhe toskërishtja gjithashtu nuk e ka paskajoren.
Paskajorja u mungon ndoshta gegnishtfolësve që mësojnë standardin në shkollë, por kjo është çështje tjetër – aq më tepër që shqipen e shkruar sot nuk është se po e prishin pikërisht gegët. Të gjithë po e prishin, gegë e toskë, pa dallim feje, krahine dhe ideje.
Llahtaritë që ndodhin sot me shqipen, besoj unë, shpjegohen me atë që një kulturë ende aguridhe, si jona, nuk e ruan dot standardin pa një sistem që ta imponojë rregullin autoritarisht (dhe arbitrarisht). Sistemi i Enver Hoxhës ia arrinte – sepse ishte i tillë që e vinte gjithnjë në pah kriterin e “çfarë duhej” dhe “si duhej”, ose të detyrimit (koercionit) kulturor, administrativ, editorial e kështu me radhë.
Sot koercioni nuk ekziston më, por edhe nuk është zëvendësuar nga ndonjë koercion i brendshëm për ta folur dhe sidomos shkruar shqipen MIRË, me të njëjtin kuptim që ka, bie fjala, preokupimi për t’u veshur MIRË, kur shkojmë në një intervistë pune.
Kultura të tjera e ruajnë normën nëpërmjet autoritetit (dhe inercisë) së traditës së shkruar. Ne provuam që nuk e kemi këtë privilegj; dhe pas 1990-ës kemi ardhur duke e shthurur normën – e theksoj, jo standardin por normën, sepse nuk janë njëlloj.
I nderuari z.Vehbiu, ju me te drejte vini ne dukje nje dukuri qe sa vjen e po behet dominuese ne shtypin shqiptar. Sot po lexoja gazeten DITA on-line dhe hasa paragrafin me poshte:”
““Analiza instrumentale ka bërë të njohur edhe përqindjen e elementëve që nuk kanë qenë të njohura paraprakisht nga ne. Nuk na ka shkuar mendja që janë përdorur produkte, që janë totalisht të papajtueshme me përbërësit ushqimorë. Pluhura materialesh inorganike, pluhura materialesh inerte. Si ngjyrues janë përdoruar po materiale të tilla, por s’po hyj në detaje”, tha Prof. Dr Ilirjan Malollari, ekspert ushqimi për lëndët kimike.”
I lutem kujt ka mundesi, ta perktheje ne shqip kete paragraf.
Linku per shkrimin e plote eshte: http://www.gazetadita.al/superskandali-produkte-ushqimore-me-pluhur-tulle-dhe-pluhur-allcie/
Shembujt jane te panumert, mua me duket se nuk eshte gjuha shqipe e semure, te semure jane shumica dermuese e folesve te saj, qofshin edhe profesore, doktore.
Duledupicard,
“Analiza instrumentale” që përmend Prof. Malollari, nuk ka të bëjë me vegla muzikore, sipas kuptimit për “instrumental” në Fjalorin e Gj. Sh., por me Kiminë Analitike dhe instrumente/aparate matës si gazkromatografi, spektrometri, etj.
Në anglisht, është “instrumental analysis”.
https://chem.libretexts.org/Bookshelves/Analytical_Chemistry/Supplemental_Modules_(Analytical_Chemistry)/Instrumental_Analysis
Them se kjo ndoshta ju ka ngatërruar. Ose ndoshta “materialet inorganike” me të cilat kimistët kanë parasysh ato lëndë që nuk përmbajnë karbon (C-H) e që janë të pakonsumueshme nga bota e gjallë.
Që Fjalori jonë ka nevojë për t’u pasuruar me fjalë e kuptime të reja, kjo dihet, por duke parë rrënimin e vlerave kombëtare nën “kujdesin” e pushtetarëve tanë, uroj që kjo ndërhyrje tejet delikate, të bëhet në një kohë më të favorshme.
Tani është koha që shqiptarët të merren me ata që kanë në krye, nën kujdesin e të cilëve ka vite që po dënden me ushqime të pakonsumueshme.
Imagjino një protestë masive për JETËN…
Qe ishte fjala qe kishin gjetur pluhur tulle dhe allçi ne produkte ushqimore kjo merresh vesh mire, madje edhe sikur te shkruhej vetem “pluhur tulle ne birrë dhe allçi ne djathe u zbuluan pas analizave ne laborator” Une nuk e kisha fjalen ketu hiç. Falemnderit edhe per sqarimin per ndryshimin midis instrumenteve muzikore dhe instrumenteve matese, apo analizuese, po nuk e marr vesh nga te shkoi ne mendje qe une per instrumente ne kete rast kisha parasysh violinat apo mandoinat, nejse. Me lejo te te them se jam i sigurte qe per nga profesioni qe kam, keto instrumentet qe permend ti dhe shume te tjere i njoh shume me mire se ty, pa ofeze. Formullimi i atij paragrafi me gjithate nga pikpamja gjuhesore, sipas meje, eshte edhe me i dobet se shembulli qe sjell z.Vehbiu per “ndalimin e Interit ne shtepi” dhe “asiston Milanin”.
Sic e kuptova une kete pune, ne shkrimin e mesiperm Z. Vehbiu trajtonte problemin se a kuptohet cfare thuhet, por a eshte “shqip” ashtu sic thuhet. Po e marr me rradhe:
1. ““Analiza instrumentale ka bërë të njohur edhe përqindjen e elementëve që nuk kanë qenë të njohura paraprakisht nga ne.”, kuptohet qe analiza kryhet per te gjetur perqindjen e te panjohurave se po te jene te njohura ato qe permban mostra, atehere perse duhet kryer analiza?
2.”Nuk na ka shkuar mendja që janë përdorur produkte, që janë totalisht të papajtueshme me përbërësit ushqimorë. ” Pluhuri i tulles dhe allçia nuk jane produkte. Ne kete kontekst ai qe analizohet eshte produkti, te cilit i gjenden perberesit, me perqindje madje, sipas fjalise se pare.
E s’po vazhdoj me tutje se besoj te sqarova ku e kisha fjalen.
Plotesisht dakord me ju sa i takon asaj se me se duhet te merren shqiptaret, po nga ana tjeter ata qe shkruajne neper gazeta, mund dhe duhet te kene kujdes me teper per korrektesen gjuhesore, se fundja midis te tjerave nje pjese te pages e marrin edhe per ate pune.
Nëse “Pluhuri i tulles dhe allçia nuk jane produkte [industriale], atëherë çfarë janë?
Nga ç’shkruani, më vjen natyrshëm të supozoj që jeni diplomuar për fizikë. Gjithsesi, komenti im më sipër nuk kishte të bënte aspak me njohuritë në fushën e fizikës, kimisë, apo muzikës, por me Fjalorin e Gjuhës Shqipe, sipas të cilit:
“Instrumental – Që është bërë posaçërisht për vegla muzikore, që luhet me vegla muzikore. Muzikë (pjesë) instrumentale. Koncert instrumental. Vepra instrumentale.”
Është kështu i shpjeguar mbiemri “instrumental”edhe në botimin e 1980-s, edhe në atë të 2006-s. Ndaj them se kemi një fjalor që ka nevojë të plotësohet, përditësohet dhe të pasurohet edhe me kontributin e specialistëve nga fusha të tjera përveç asaj të gjuhësisë, por duke parë “dorën e rëndë”të të quajturave reforma në fushën e arsimit/shkencës, e sigurt është që në vend që t’i ndreqin vetullat, do t’i nxjerrin sytë. Një shembull i mirë i bashkërendimit të punës në lëmin e hartimit të fjalorëve – në këtë rast dygjuhësh – mua më duket “Fjalori Politeknik Anglisht-Shqip”, përgatitur nga Sabaudin Kurti, Ramazan Hysa dhe Çezar Kurti (1991).
Duke u kthyer tek vërejtja juaj:
Profesori thotë se “Analiza instrumentale ka bërë të njohur edhe përqindjen e elementëve që nuk kanë qenë të njohura paraprakisht nga ne.” Nuk përmendet aparati me të cilin është kryer analiza, por le të supozojmë se është bërë gazkromatografia e një produkti ushqimor. Pa hyrë në detaje, mostra është përgatitur, injektuar në aparat dhe më pas janë marrë diagramat për elementët përbërës të saj, të ndarë sipas shpejtësisë së lëvizjes në fazë të lëngët, etj., etj. Pas llogaritjeve dhe krahasimit të grafikëve me standardet, është parë që diku-diku në diagramë, shfaqen ca kaçurrela të pabindur që s’kanë fare lidhje me parametrat dhe formën e njohur që ndjek grafiku le të themi për fruktozën.
Këtu qëndron çudia. Një inxhinier kimist e di nga se përbëhet djathi apo mjalti (çështja është tek përqindja e përbërësve), por nuk pret kurrsesi që aparati të zbulojë… allçi!
Ju shkruani se “analiza kryhet per te gjetur perqindjen e te panjohurave se po te jene te njohura ato qe permban mostra, atehere perse duhet kryer analiza” dhe në kontekstin që po diskutojmë do të kishit të drejtë nëse do ishim në një laborator të Kimisë Analitike, ku studentëve u jepet një provëz me një tretësirë të panjohur dhe u kërkohet të gjejnë se çfarë ka në të dhe në ç’sasi.
Problemi i komunikimit në fushën e shkencave është i njohur dhe jo vetëm me shqipen. Bill Hammack, ka disa ide interesante këtu:
http://www.engineerguy.com/book-pdf-long-tail/hammack-long-tail-complete.pdf
Ajo që është krejtësisht shqiptare dhe duhet vërtetë të na shqetësojë ka të bëjë me veprimet dhe mosveprimet e shtetit tonë, që kanë pasoja të pakthyeshme në shëndetin e njerëzve dhe të ekosistemit në përgjithësi. Shikoni (mendje)lehtësinë me të cilën i përgjigjet shqetësimeve të ngritura, specialisti i ministrisë:
https://youtu.be/4pRh8Lg-Pko?t=406
Ju sugjeroj gjithashtu, ta ndiqni të plotë dokumentarin e Top Story-t, këtu:
https://www.youtube.com/watch?v=8OltZlibBvc&list=PLM8BAxfZddjxtxetWNTN0cqSW5f79HaPt&index=2&t=0s
Pasi ta shihni, them se do të duhej të shqetësoheshim shumë më tepër për aktivitetin kriminal (po, po, kriminal) të fermerëve, tregtarëve dhe shpurave të tjera të injorantëve, si dhe të shtetarëve e politikanëve të papërgjegjshëm.
Është koha që të denoncohen dhe ndëshkohen sa më parë përgjegjësit për SHQIPTARËT E SËMURË, si folës të një gjuhe që ata vetë pritet ta shërojnë, pasi të shërohen vetë nga e keqja që i ka pllakosur.
Po e mbyll kete diskutim qe po zgjatet krejtesisht pa dobi ne nje drejtim qe nuk perputhet me temen e shkrimit te Vehbiut, duke perseritur edhe nje here qe ju keni te drejte per sa thoni ne paragrafin e fundit te komentit tuaj, por une shembullin e solla jo per te diskutuar rreth permbajtjes se shembullit, por rreth formes se tij. Gjithsesi falemnderit per vemendjen.
Më duket se dy temat – ajo e shqipes së prishur dhe ajo tjetra e produkteve ushqimore të ndotura – nuk është se janë aq të ndryshme mes tyre. Madje përkundrazi, i bashkon nevoja për të pasur një standard referimi – sipas rastit, norma e shqipes, ose norma e lëndëve jo ushqyese në një produkt ushqimor. Pa iu referuar këtij standardi, që në rastin e ushqimit duhet të jetë i përcaktuar me ligj, muhabeti i përcjellë nga mediat është pa vlerë. P.sh., ai specialisti thotë që ka gjetur pluhur tulle dhe allçi, por kjo nuk do të thotë asgjë. Problemi është se në ç’përqindje dhe sa e shkel kjo normën e lejuar për atë ushqim specifik. Përndryshe, ushqimet që hamë – të gjitha – kanë deri edhe radioaktivitet; por kjo nuk i bën gjë të pangrënshme, as detyrimisht vrastare. Rëndësi ka të dihet SA radioaktivitet kanë. Edhe mielli përmban gjithnjë një sasi të vogël materiali nga insektet; por edhe ky cak është i përcaktuar me ligj. Qëllimi i analizave nuk është të gjejë “produkte” në ushqimet – sepse ushqimet përmbajnë GJITHÇKA teorikisht të mundshme; por të krahasojë gjetjet me standardet e miratuara. Prandaj mua këto muhabetet që bëhen në televizion më duken më tepër për të shastisur publikun. Natyrisht, specialisti në fjalë e njeh këtë që them unë, madje ku e ku më mirë se unë; por nuk e sheh të arsyeshme ta shpjegojë, sepse kujton se publiku nuk do ta kuptojë. Ose e ka të qartë se çfarë pret prej tij gazetari. Ose e ka thënë dhe gazetari, që nuk e ka kuptuar, e ka lënë jashtë. Jepet pra një lajm potencialisht alarmant, por jashtë çdo kornizimi rregullator ose ligjor. Ky i fundit gjykohet si i tepërt, ose formal, ose burokratik. Prandaj edhe thashë që ka ngjashmëri me mosrespektimin e normës gjuhësore (leksikore, etj.), sepse ai që flet edhe nuk e njeh më normën, edhe nuk merakoset më që ta ndjekë, sepse nuk ia kupton më rëndësinë. Njëlloj si ai fshatari, i cili e shkel ligjin jo ngaqë përdor hormone, madje as ngaqë i përdor mbi normën e lejuar, por ngaqë MË SHET MUA të panjohurit produkte jashtë standardit. Pra shkelja bëhet, edhe këtu, në komunikim (mall > para). Edhe ai që flet çapraz – e shkel normën jo ngaqë flet ashtu, por ngaqë më flet ashtu MUA të panjohurit. Sërish, një kontekst shkëmbimi – jo më tregtar, por informacioni – i zhvlerësuar nga mos-respektimi i standardit.
Me bente pershtypje kur krahasoja humbjet gjuhesore mes grupeve te ndryshme gjinore, moshore, sociale etj per gjuhet ne rrezik, qe mamate dhe gjyshet duke qene ne shtepi dhe me ne kontakt me te rinjte – niper e mbesa- perzienin, ndikoheshin dhe zevendesonin me shprehje te gjuhes dominante me shume se sa gjyshët sicilianë qe nuk i shqiste dot kush nga piazza “e burrave” ose me mire pleqve moshatare e te se njejtes mendesi e gjuhe. Ndoshta ne raste te tilla gjuha e Gjyshit duhet et nise te zere me shume vend si me konservative. Sido qofte dinamikat familjare dhe shoqerore te Tiranes nuk jane te njejta;