nga Arjan Shahini

Rezultatet aktuale të procesit të vetingut në sistemin e drejtësisë dhe numrin e madh të personave që janë shkarkuar për korrupsion, për kontakte me krimin e organizuar dhe mangësi profesionale, tregojnë se sa më lartë në hierarkinë e gjyqësorit, aq më i korruptuar gjykatësi. Vendimmarrja për zgjedhjen e individëve, në këto nivele, është politike. Prandaj tërheq vëmendjen një dukuri interesante që të kujton aleancën e vjetër të burokratëve me regjimin totalitar. Ai sot paraqitet në kapjen e drejtësisë, në politizimin e skajshëm të administratës publike dhe në lidhjen e fortë të bisnezeve me tre partitë kryesore, duke përfshirë këtu edhe mediat që kryesisht u përkasin këtyre sipërmarrjeve.

Rezultatet e procesit të vetingut deri në Dhjetor 2018.

Pretendohej, qoftë nga regjimi, e qoftë nga kundërshtarët e tij, se pushteti totalitar i Partisë së Punës bazohej në aleancën me klasën punëtore dhe zbatimin e luftës së klasave. Sot, shumë të djathtë e perceptojnë regjimin e dikurshëm si një shtypje ndaj klasave të përmbysura, që përfaqësonte shtresën e tregtarëve, kulakëve e fshatarëve të pasur. Ata e shohin veten si pasardhës së një aristokracie dhe elite që regjimi u përpoq ta shuaj në aleancë me vulgun ziliqar.

Por a kishte vërtet një aleancë të tillë që e mbante regjimin në pushtet dhe nxiste luftën e klasave? A ka qenë kjo aleancë një faktor i rëndësishëm për stabilizimin e pushtetit, së paku në vitet e para (më pas regjimi mund t’i kthehej edhe vetes, sikur ndaj “pashallarëve të kuq”).

Nga një vrojtim jo sistematik i statistikave mbi politikat e ndëshkimit dhe ato të shkollimit, mendoj se ka pasur një aleancë të kadetëve të Partisë kundër fshatit, por jo medoemos pro proletariatit. Kjo mbështet tezën se, me stabilizimin e aparatit shtetëror aleanca mbajti hapur mundësitë për mobilitet social të klasës punëtore, kryesisht për të ushqyer radhët e partisë, por themeloi një aleancë të re me burokratët në dëm të fshatarësisë dhe shtresave të varfëra. Kjo aleancë vazhdon ende, e mund të shërbejë si shtysë për analiza të mëtejshme nga kjo perspektivë.

Kujto.al, që është kthyer në një arkiv interesant të krimeve të komunizmit, ka publikuar së fundmi disa lista të personave të dënuar në periudhën 1946-50 (rreth 250 persona). Këto lista janë transkriptuar nga regjistrat e mbajtur në atë kohë dhe përmbajnë të dhëna për dënimin me burg, shtresën sociale dhe akuzën.

[googleapps domain=”docs” dir=”spreadsheets/d/e/2PACX-1vQ84-1tEjOWMHtOimAiXw1xSe4ZEmqlCLKYKeil7PG06XNa0haMU0vRH95bjJco-iCe5GkHU0yMhN7N/pubhtml” query=”gid=406475145&single=true&widget=true&headers=false” width=”100%” height=”250″/]

Sikur vërehet nga grafiku i mëposhtëm, pjesa më e madhe e të përndjekurve në këtë periudhë janë të varfër, kryesisht fshatarë dhe qytetarë të varfër. Për nga mosha, shumica janë të rinj dhe mosha mesatare e të dënuarve është 30 vjeç, por mediani është 26 vjeç. Ndërsa mesataren e viteve të dënimit këto grupe e kanë njësoj. Përqindja e banorëve të fshatit në këtë grup (66%) korrespondon afërsisht me popullatën e asaj kohe (70%).

Ndërsa deri nga vitet 60 këto raporte duken të ketë përfaqësuar segmentet përkatëse të popullsisë, nga vitet 70 kemi një rritje të “persekutimit” të klasës punëtore dhe fshatare. Ndoshta  aleanca me proletariatin qëndron vetëm në ideologji. Në statistikat e dënimeve për çështje penale, nga vitet 80, ka rritje të numrit të të dënuarve me origjinë klasore nga proletariati dhe këtu ata përfaqësohen më shumë se raportet e tyre në popullatë, sidomos në krahasim me kooperativistët.

Në arsimin e lartë studentët në fundvitet 80 vinin kryesisht nga familjet e nëpunësve të shtetit, edhe pse njëkohësisht ishte rritur numri i nxënësve që përfundonin shkollat e mesme të përgjithshme. Kjo dukuri është vërejtur edhe në vendet e Europës Lindore që kishin një traditë të gjatë në pabarazi të tilla. Sot statistika të tilla, mbi statusin social të studentëve, nuk mblidhen. Edhe politika të ngjashme si “affirmative action” në SHBA, apo gjatë periudhës së regjimit komunist në Shqipëri e Bashkimin Sovjetik për mbështetjen e klasës punëtore, nuk ka (përveç kuotave të veçanta për familjarët e ish-të-burgosurve politikë).

Të dhënat nga Komiteti Ekzekutiv i Rrethit Tiranë, Arkiva Vendore. 1988.

Për ta përmbyllur, një pjesë e kusureve më sistemin politik sot vjen nga regjimi i dikurshëm dhe aleancat politike ndërmjet grupeve të ndryshme shoqërore (klasave). Tani pyetja është, a është kjo formë analize, që përdor konceptin e “përkatësisë klasore” për të shpjeguar dukuri politike, po aq konspirative sa edhe ata që besojnë në kontrollin e përqëndruar politik të një grupi individësh, p.sh. “Katovica”? (Për të dhënat e paraqitura në këtë shkrim: shih listën këtu).