E kemi ende të gjallë, ende të pasublimuar, tundimin për t’iu gjunjëzuar një idhulli – prirjen për idhujtari.
Idhujtaria – ose idolatria siç e quajnë disa – është adhurim i një idhulli, që mund të jetë një statujë, një pikturë ose një ikonë.
Idhulli duhet t’u duket, idhujtarëve, si shembëlltyrë e qenies së adhuruar – një shembëlltyrë që zakonisht merr trajtat e ngjashmërisë fizike me imazhin, zakonisht arketipal ose tradicional, të asaj qenieje.
Simptoma të kësaj sëmundjeje të kulturës dhe të identitetit i gjejmë edhe në qëndrimin tonë ndaj atyre që kemi zgjedhur për “heronj kombëtarë.”
Duke filluar nga i pari i të parëve, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, shenjtori më i rëndësishëm, në kalendarin tonë kombëtar.
Skënderbeu u vjen sot shqiptarëve në dy rrugë kryesore: narrativës historike (dhe fiction-it përkatës, në të gjitha format) dhe imazheve: pikturave, afreskeve, statujave, busteve.[1]
Secila nga këto dy rrugë ka rreziqet e veta: mitizimin e para, idhujtarinë e dyta.
Një statujë hyn në marrëdhënie metonimike me referentin e vet, të paktën brenda estetikës konvencionale të kombëtarizmit si fe civile.
Statuja e Skënderbeut duhet të ketë ngjashmëri vizuale me Skënderbeun, ose të përputhet me përfytyrimin kolektiv për këtë hero.
Në kontekstin e imazherisë së Skënderbeut, një rol analog me mitin e luan arketipi, ose një imazh i përpunuar hap pas hapi, që nga Mesjeta e këtej, që e riprodhon atë me tipare fizike specifike: hunda shqiponjë, vetullat kaleshe, përkrenarja me brirë dhie, mjekra valë valë, qafa si trung lisi, gjoksi shkëmbor etj. Imazhin kolektiv modern të Skënderbeut për të shqiptarët sot e ka përpunuar artisti Odhise Paskali, çfarë edhe mund të shpjegojë refuzimin aq brutal që iu bë, tani së fundi, një skulpture të heroit tonë kombëtar nga Mihaly Gabor, që do të vendoset në Hungari dhe që u gjykua masivisht si e papërshtatshme.
Sikurse Krishterimi, që e mbron përdorimin e imazheve në praktikat fetare si vegla të përkujtesës të ngjashme me skripturën (librat fetarë), edhe fetë civile, si kombëtarizmi, i përdorin gjerësisht imazhet e heronjve të kombit, përfshi këtu edhe statujat në piedestale në vendet publike.
Sipas Katekizmit të Kishës Katolike, idhujtaria ndodh sa herë që dikush nderon dhe i përgjërohet krijesës në vend të Krijuesit.
Në regjimet totalitare, idhujtaria si pjesë e fesë civile, është simptomë kryesore e kultit të individit. Ky kult i individit, në trajtat e adhurimit të liderit politik, kontaminon edhe qasjen ndaj figurave të së shkuarës, të cilat regjimi totalitar i ka pranuar si pjesë e kanonit historik dhe i shfrytëzon për qëllimet e veta.
E tillë ka qenë qasja ndaj figurave të tilla si Aleksandër Nevski në Bashkimin Sovjetik të kohës së Stalinit. I tillë mund të ketë qenë edhe “rizbulimi” i Skënderbeut nga kultura totalitare në Shqipëri, në vitin 1968 – kur statuja e heroit u vendos në sheshin qendror të Tiranës.
Kur flasim për fe civile, që duhet t’i kenë rrënjët në racionalitet, idhujtaria nuk është veçse efekt anësor i skajshëm i adhurimit të pakushtëzuar. Nëse Gjergj Kastriotin e “lumnuan” me rastin e 500-vjetorit të lindjes, kjo u bë edhe për ta paraqitur pastaj Enver Hoxhën si një Skënderbe “redivivus.” Anasjelltas, disa veçori themelore të kultit të Hoxhës, si pagabueshmëria, do t’i kalonin pastaj edhe Skënderbeut.
Gjithsesi, me qasje idhujtare ndaj “shenjtorëve” të fesë civile nuk kam aq parasysh atë që Skënderbeu mëton të zëvendësojë, të themi, Krishtin; por atë tjetrën, më elementaren – që qëndrimin tonë ndaj Skënderbeut, figurë historike dhe mit i muruar në themelet e kombit shqiptar modern, ta zhvendosim drejt imazheve ose shembëlltyrave të Skënderbeut.
Çfarë ndodhi tani, pas një lajmi gjysmë të rremë për “mbulimin” e statujës së heroit në sheshin qendror të Tiranës, gjatë një ceremonie fetare myslimane, i tregoi edhe një herë simptomat e idhujtarisë si sëmundje foshnjore të mendësisë sonë kolektive.
Shprehja “mbuluan Skënderbeun” mund të tingëllojë si një sinekdokë naive, në krahasim me “mbuluan statujën e Skënderbeut”; por gjuha ka logjikën e vet, që vepron pa pjesëmarrjen e vetëdijes; dhe për shumë prej nesh “mbuluan Skënderbeun” shenjon një diçka që i është bërë jo një statuje, ose objekti simbolik; por Skënderbeut vetë, si “perëndi civile”.
Krejt e pafajshme në vetvete, sinekdoka nis të nxjerrë dhëmbët sapo merret literalisht; dhe nga vegël ligjërimore shndërrohet në një alibi për transferim atributesh.
Që këtej është lehtë të kalohet në “Mos ma prekni Skënderbeun!” ose te komikja “Je suis Scanderbeg!”; të cilat nënkuptojnë një identifikim kombëtar jo me figurën historike përkatëse, por me imazhin a shembëlltyrën e tij.
Distanca midis respektit për një monument të përzgjedhur qytetarisht për të hijeshuar e shenjuar hapësirën publike dhe adhurimit irracional të këtij monumenti shpesh për motive të mbrapshta është më e vogël se ç’kujtojmë.
U tha edhe “Guxuan të mbulojnë Skënderbeun me perçe” (titull i gazetës Panorama), ose u fol për “akt terrorist ndaj Heroit tonë kombëtar”. Burra të cilët besojnë se kanë diçka për të thënë, manipulojnë duke ia transferuar ato që (kinse) iu bënë statujës, te veprime dhune kundër “heroit tonë”: manipulim i dyfishtë. Nesër do të kërkojnë që të mbulohet statuja e Gjergjit me ombrellë, kur të bjerë shi, që të mos laget “heroi.”
Do ta kisha quajtur këtë idhujtari, sikur të mos dyshoja fort se këta që flasin kështu nuk janë në mirëbesim; prandaj po mjaftohem ta quaj nxitje të instinktit të idhujtarisë.
Më kujton histori gjynahqarësh që kanë rënë në hall me shtetin, në kohën e regjimit totalitar, pse u ka shpëtuar një koment i pahijshëm për një bust allçie të Enver Hoxhës, ose – më keq akoma – e kanë thyer atë pa dashur.
Të tjerë folën për “ikonoklasti groteske” ndaj Skënderbeut, duke iu referuar disa lëvizjeve historike (ikonoklazmave) për shkatërrimin e shembëlltyrave fetare (ikonave, pikturave, statujave), ose edhe – figurativisht – gjesteve agresive ndaj një statu quo-je kulturore (siç do të ishte nderimi mbarëkombëtar për Skënderbeun historik). Mes feve monoteiste, Judaizmi dhe Islami janë cituar shpesh si frymëzime religjioze për ikonathyesit (ikonoklastët); të cilët historikisht janë motivuar fort edhe nga nevoja për ta mbajtur idhujtarinë larg praktikave fetare. Nëse “mbulimi” i tanishëm i statujës së Skënderbeut lidhej me ndonjë përpjekje, veleitare, për ta shmangur praninë fizike të idhullit gjatë një ceremonie fetare, kjo nuk është sqaruar ende (më parë duhej sqaruar vetë dinamika e “mbulimit”, e cila mbetet tërësisht e paqartë).
Gjithsesi, përplasjet e tanishme, se nuk i quaj dot debat, rreth “mbulimit” ose “shmangies” së një statuje të fesë kombëtare, risjellin në aktualitet edhe pyetjen se çfarë roli dhe funksioni përmbush monumenti ekuestër i Skënderbeut, në sheshin kryesor të Tiranës dhe, sërish me sinekdokë, edhe të Shqipërisë.
Ky rol e funksion do ta kishin ruajtur racionalitetin, në kontekstin e një përvetësimi kapilar të historisë kombëtare nga kultura e sotme shqiptare; çfarë përfshin jo vetëm historinë e Skënderbeut, por edhe historinë e kujtimit, të mitit ose të ideologjisë që i bashkëlidhet kësaj figure historike.
Deri më tash, brezat në Shqipëri mësojnë shumë për historinë e Skënderbeut ashtu siç na e japin historianët dhe rrëfimtarët dhe ideologët; por nuk dinë pothuajse asgjë për historinë e imazhit të Skënderbeut në vetëdijën historike. Çfarë nënkupton edhe se shumë prej nesh po e marrim për të mirëqenë bindjen se përfytyrimi ynë i tanishëm për një figurë të Mesjetës, sado i keqpërdorur prej miteve dhe ideologjive, pasqyron besnikërisht realitetin e para pesë shekujve (dhe nëse nuk është kështu, atëherë u dashka bërë që ta pasqyrojë, duke e kruar, si të ishte fjala për ndonjë restaurim të fasadës).
Përpjekjet e tanishme, të elitave laike, për t’i vënë theksin “europianitetit” të Skënderbeut dhe mitit antemural, në sinergji me përpjekjet e disa pak ekstremistëve katolikë në bashkëtingëllim me disa pak ekstremistë myslimanë, për ta shndërruar Skënderbeun në kryqtar të Papës, po duan ta denatyrojnë Skënderbeun e Rilindjes Kombëtare, si simbol bashkues të shqiptarisë.
Dhe nëse është kështu, atëherë edhe idhujtaria e tanishme, në manifestimet e saj qesharake, do të shërbente veç si gjethe fiku.
[1] Vend të ndërmjetëm dhe minor zë emri i Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, i përdorur për të pagëzuar rrugë, ekipe futbolli, anije, shkolla dhe medalje presidenciale.
Një këshillë mirëdashëse e huajtur nga vetë shkrimi juaj:
…më parë duhej sqaruar vetë dinamika e “mbulimit”, e cila mbetet tërësisht e paqartë.
Ajo që mund të duket qesharake apo fëminore nga përtej oqeanit, nuk është aspak e tillë nëse jeton në Shqipëri dhe e ndjen pulsin e asaj që ndodh për mirë, apo për keq.
Nuk besoj se tkurrja apo ç’mitizimi i heronjve kombëtarë (në çdo lloj forme) ka lidhje me ndonjë valë të re ndriçimi, apo emancipimi. Nëse mëtojmë të dukemi modernë duke marrë anën e atyre që thyejnë tabu e “idhujtari mesjetare” për të kryer një rit fetar paramesjetar, atëherë do të duhet të kontrollojmë mekanizmat e kohës për të përceptuar kthjellët kahun e ndryshimit.
Kur shkoja ndonjëherë i vogël në ekspozitat e pikturës, më mësonin që t’u largohesha tablove, nëse doja t’i kuptoja dhe t’i shijoja. Në fakt distanca të jep disa avantazhe, të cilat duhen shfrytëzuar.
Shkrimi im më lart nuk ka lidhje me çmitizimin. Ndoshta mund të ketë pak lidhje me çmistifikimin. Duke qenë larg, siç jam, e kam pasur më të lehtë të vë re një lloj degradimi të jetës publike që ka ndodhur në Shqipëri vitet e fundit – ose një trashje truri kolektive, nga e cila po përfitojnë tani gjithfarë gjarpërinjsh.
Gjithsesi, unë nuk flas këtu për thyerje tabush, por për përpjekjet – gjysmake dhe të qepura me penj të bardhë – që të vendosen tabu të reja, atje ku duhej të kish vlera, debat dhe të vërteta të arritshme, por ende të pa-arritura.
Po çfarë po ndodh në Shqipëri që t’ja ndiejmë pulsin edhe ne që jetojmë ne të, a mund ta sqarosh?
Ja diçka për pulsin që rreh në Shqipëri, por që ndonjëherë duhet dëgjuar nga larg:
Shpërndahet një video ku një Mehdi Gurra, kryetar i një fondacioni (ALSAR) të bamirësisë islamike me lidhje të forta në Turqi, thotë (duhet të ketë thënë, se videoja është turqisht) se “Tashmë në Shqipëri njerëzit kanë nisur që të vendosin fenë para kombit, unë dhe të tjerë po studiojmë dhe punojmë në Turqi në menyre qe myslimanet e Ballkanit dhe turqit të bashkohen prapë si dikur! Edhe Sami Frasheri nuk punoi për Shqiptarizem por për umetin islam.”
Shpërndarësit e videos e identifikojnë këtë Mehdi Gurrën si “vëllaun e Myftiut të Tiranës Ylli Gurra.”
Këtu hidhet në veprim Spartak Ngjela, kamikaze me njëqind shpirtra rezervë, i cili kërkon të arrestohet myftiu Ylli Gurra, “barbar osman”, meqë ky “na quan turq ne shqiptarëve, që jemi populli më i vjetër i Europës.”
Thotë Ngjela:
Dhe këtu ngrihet myftiu Ylli Gurra dhe thotë se ky Mehdi Gurra, pavarësisht nga mbiemri i përbashkët, nuk është vëllai i tij “biologjik” (duke e theksuar këtë, besoj, pasi për një mysliman të gjithë janë përndryshe vëllezër të tij).
Ku është gabimi këtu?
Unë them se gabimi ka të bëjë me atë trashjen e truve, që e zura në gojë më parë. Ndoshta kjo lidhet me ujin e pishëm ose me ndotjen e plazheve, ndoshta është efekt i përdorimit të tepruar të dy celularëve njëherësh, ndoshta është ndonjë sabotim serb nëpërmjet miellit me mikotoksina.
Në fakt pyetja qe për Teuten si iliri ilirit, për të lënë të kuptohet se edhe ata që qëndrojnë brenda vendit kanë perceptime të ndryshme. Përndryshe dakort. Madje mendoj se ka ardhur koha që për hir të kombit ca tipa si Ngjela dhe homologët e tij të krahut musliman te censurohen.
Ngjela nuk mund të censurohet, sepse me elukubracionet e tij hanë bukë 240 portale.
E te mendosh se Ngjala eshte perfolur si kandidat per minister drejtesie! Por, Ardian, edhe une mendoj se kjo distanca here na ndihmon e here na pengon per t’ua kuptuar pulsin puneve shqiptare. Te pakten mua nuk me ndihmon gjithmone. Per ne qe jemi larg i vetmi burim informacioni eshte shtypi online, mirepo ky nuk mjafton. Duhet edhe kontakti fizik me shoqerine reale.
Ose ndoshta ka të bëj me brain-drain?
Me faktin që përqindja e shqiptarëve që largohen nga Shqipëria është pikërisht ajo kategori moshore apo sociale që ka më shumë mundësi dhe këllqe të artikulojë atë që mendon?
Sidoqoftë, më duket pak cinike t’i thuash të sëmurit: je zverdhur si mos më keq dhe për më tepër ke nisur të flasësh përçart.
Largimi duhet marrë më shumë si largim nga jeta publike, ose vendi ku artikulohet diskursi publik. Shumë nga ata që duhej të merrnin pjesë në këtë artikulim, janë larguar – për t’u marrë me gjëra të tjera, më fitimprurëse: kush bën biznes, kush bën politikë, kush bën krim të organizuar, kush ka ikur jashtë dhe e ka vënë potencialin e vet intelektual në shërbim të një kulture ose ekonomie tjetër. Prandaj mbase më mirë të flasim për seleksionim negativ, ose për një sistem të tillë, që të inkurajojë amoralët, psikopatët dhe sociopatët të mbajnë kokat mbi ujë. Por ky muhabet po na largon tani nga tema.
Nuk arrita te kuptoj sublimimin e idhujtarise si proçes. Kete sublimim si eshte pershkruar ketu e kane arritur vetem muslimanet praktikante, ndersa gjithe pjesa tjeter e globit, prodhon skulptura per njerezit te medhenj e i ve ne mes te shesheve ose faltoreve, i mban ne shtepi apo edhe makine.
E kane arritur vetem muslimanet praktikante, sepse te arrish diçka kaq te panatyrshme sa sublimimi i idhujtarise ne kuptimin e ketushem, te duhet me te vertete shume praktike, se nje skulpture apo nje pikture te mberthen natyrshem. Jo me kot edhe Muhameti ndaloi gjithçka, se dalengadale me kalimin e kohes, shekujve, nje imazh kalon ne faze adhurimi.
U perpoqen ta kopjonin modelin islamik ne Bizantin e shek 8, po nuk ua dolen dot dhe shyqyr qe nuk ia dolen.
Perndryshe lufta kunde idhujtarise si fenomen modern e progresist perendimor i takon eliminimit te fese, krijimit te nje bote ku shkenca te zinte rolin e vet ne kuptimin e realitetit, raportit midis krijuesit dhe krijeses, te cilin s’ka shkence qe nuk e ka kthyer permbys, krijues eshte njeri dhe Zoti eshte krijesa e njeriut.
Kete lloj lufte kunder idhujtarise e kuptojne te gjithe, kjo eshte ajo lufta e shendetshme perendimore kunder idhujtarise.
Perndryshe luften kunder Permendoreve dhe njerezve te medhej, figura kombetare apo nderkombetare qofshin, nuk e bejne njerezit qe kane sublimuar idhujtarine si proçes, por se nje kategpri qe nuk kuptohet se ç’kerkon dhe qe natyrisht me shume afron me muslimanin praktikant dhe hebreun praktikant sesa me normen njerezore, pasi kushdo qe pranon ekzistencen e imazhit, skulpture,pikture, fotografi etj bie natyrshem pre e idhujtarise (forme e lehte apo fanatike, s’ka rendesi), sikunder na meson Muhameti dhe profetet çifute.
Duhet ta shohim boten me syte e Muhametit dhe Mojsiut, kjo na shpeton nga ”semundja” ?
Statuja e një personaliteti historik duhet të shërbejë si portë për ta çuar qytetarin te kuptimi (domethënia, vlera, rëndësia, virtyti) i atij personaliteti ose, anasjelltas, për ta lënë kuptimin e atij personaliteti (domethënien, vlerën, rëndësinë, virtytin) të arrijë te qytetari; idhujtaria fillon kur qytetari, tepër përtac ose i pagdhendur ose thjesht kafshë (në kuptimin e keq të fjalës) mjaftohet duke e zëvendësuar personalitetin historik – domethënien, vlerën, rëndësinë, virtytet e tij – me statujën vetë. Që të funksionojë si duhet një statujë në një hapësirë publike ka nevojë për bashkëpunimin aktiv të qytetarëve.
Nqs ky duhet te jete sublimimi i idhujtarise, atehere ka deshtuar kudo, Nqs permendoret nuk vendosin daten e lindjes dhe vdekjes se personazheve, hiq ndonje 5-10% te tjeret nuk u dine as shekullin Te gjithe hyjme tek ai 90-95% qe shume personazheve, sidomos te huaj, te cileve u jane ngritur permendore, nuk u dime shekullin.
Ti psh kur ke shetitur ta zeme ne Villa Borghese dhe ke pare buste pafund personazhesh te rendesishme italiane dhe nderkombetare, qe jane vendosur rrugeve te parkut, a thua se u ke ditur te gjitheve shekullin ? A u dije valle ekzistencen te gjitheve ? A thua se romanet ua kane ngene gjithe busteve dhe statujave qe gjenden ne çdo cep te Romes ? Skenderbeut, te cilit i kane dhene nje goxha shesh ne patronazh, ndoshta me te madh se i Tiranes, hiq ndonje te apasionuar, sepse gjeresisht nuk e kane idene se kush ka qene e çfare ka bere, aq me pak shekullin apo epoken.
Pra, nuk qendron perfundimi i bashkepunimit aktiv te qytetareve me statujen, si koncept perkufizues dhe nismetar per vendosjen e premisave te tjera dhe konkluzioneve te tjera.
Por, ka personazhe, ajka e tyre , te cilet kane rol aktiv ne perkufizimin e identiteve te medha,kombetare, fetare, kraninore, sociale, ekonomike, kulturore, qyteterimore etj per te cilet duhet te qendroje perfundimi yt.
Ketu pastaj lind problemi i qasjes dhe i sasise se adhurimit te nevojshem, sa ky adhurim bazohet ne fakte shkencore e sa ne kuptimin e idhujtarise fetare.
Problemi i qasjes eshte se qe te fusesh nje botekuptim shkencor per nje figure apo te ndryshosh nje botekuptim te shkuar apo te manget shkencor, atehere duhet shume pune shkencore.
Ka shume me teper punime shkencore, kombetare dhe nderkombetare per Skendebeun, sesa per rolin e seciles fe ne Shqiperi. Sa veta mund te kene lexuar qofte edhe nje liber specifik te tipit monografik, pa qene detyrimisht shkencor, rreth rolit te nje feje te caktuar ?
Ne rreth Skenderbeut kemi njohuri te atilla sa mund te flasim per nje botekuptim shkencor, por s’kemi njohuri te mjaftueshme rreth rolit specifik te secilit prej komuniteteve fetare.
Nuk kemi sepse nuk kane dashur te na e japin nje botekuptim shkencor rreth roleve specifike te komuniteteve fetare, besoj une sepse te gjithe ata qe jane marre ne menyre shkencore me rolet e tyre, kane rrudhur buzet.
Besoj edhe sepse kur Ismail Qemali ne fjalen e tij gjate mbledhjes se famshme, e nxorri pavaresine jo si nje akt revolucionar ne vetvete, por si nje zgjedhje e detyruar, dmth kushtet jane te atilla qe tani na duhet Pavaresia, shkeputja e plote prej P. Osmane e jo autonomia, dmth nuk na duhet me Baba, duhet te ecim me kembet tona qe te mos na pushtojne teresisht serbet, greket e malazezet. Kaq gje domosdo e kuptonin edhe bejleret e pashallaret e pranishem.
Akti i Skendebeut, Nentori i Pare, ishte Pavaresi e deshiruar dhe e luftuar, akt i mirefillte revolucionar, prandaj edhe ”ata” na e japin botekuptimin shkencor.
Skenderbeu, mendoj une nuk eshte shembull sesi botekuptimi shkencor cenohet rende nga idhujtaria, kemi personazhe, periudha, lidhje e beselidhje me cene sa te duam.
M’andej ne kete panorame relativisht te zymte e mjegullore, Skenderbeu eshte njefare ngushellimi edhe per ata qe merren me historine si shkence, gje qe percillet direkt dhe indirekt edhe ne popull. Qe ketej edhe fakti qe Skenderbeu mbledh edhe sasira adhurimi qe duhet t’u takonin personazheve te tjere.
Ne qarkullim ka sasi te ndryshme, respekti, nderimi e adhurimi, sepse njeriut i jane dhene ne perdorim te treja ”nivelet” le t’i quajme, per fat te keq, sasia e adhurimit qe u eshte dhene shqiptareve, e ka te veshtire nje qasje shperndarese. Eshte e veshtire sepse ne botekuptimin shkencor, si i kundervene botekuptimit fetar, nuk mjafton vetem deshira e mire, duhen bere edhe libra shkencore, i duhet dhene secilit ajo qe i takon; çka eshte shume problematike ne keto ane, se ne pergjithesi u takon nga pak.
Komuniteteve fetare si te tilla u takon shume pak, kemi individe te atyre komuniteteve qe u takon diçka, por komuniteteve si besimtare e klerike, u takon shume pak. Mos ta kthejme ne botekuptim te mirefillte shkencor, se edhe respekin relativ ose rrethanor do te jemi te detyruar te mos ua japim.
Sic dihet i gjithe debati mbi monumentologjine dhe rolin e heronjve lindi nga fetaret ne perpjekje per te organizuar nje ceremoni paqesore rituali tashme te disavitshme por me nje ndryshim, “mbulimin e pjesshem e te perkohshem” te Skenderbeut, sic e quajne disa. Nqs nje psikolog do perpiqej te deshifronte kete element te ri te komunikimit joverbal te ceremonise do te thoshte se dicka ka ndryshuar por edhe se dicka mund te fshihet, me dashje ose pa dashje, naïve ose domethenese, dhe qe natyrisht do interpretohet ne menyra te ndryshme. Nje shpjegim mund te ishte: ata qe reaguan fort e bene kete nga frika se detaji ne skenografi perben nje shkalle te re interpretimi , dhe qe me vone mund te coje ne kerkese per “mbulim”, ta zeme, te Teatrit te Operas vitin tjeter, mqs edhe disa instrumente muzikore mund te jene problem per nje pakice shume te vogel (tashme degjon edhe per dasma shqiptare pa muzike fare). Kuptohet qe jane hamendje apo me pak humor, por Ballkani si nje lagje e vogel po perjeton ndryshime, te cilat nuk po lene pa prekur edhe Ataturkun ne vendin e tij,
https://www.dailysabah.com/politics/2017/09/01/attacks-on-ataturk-statues-target-peaceful-environment-experts-say
http://www.hurriyetdailynews.com/ataturk-statue-in-turkeys-rize-moved-to-different-location-amid-controversy-.aspx?pageID=238&nID=107664&NewsCatID=341
Nuk duhen hedhur paralele apo bere paragjykime te kota pasi dihet pavaresia dhe kombetarizmi i komunitetit musliman shqiptar, por kritikat dhe “idhujtaria” e fundit per Skenderbeun mund te jete thjesht instinktive, e trembur, e ndoshta e shtyre nga meraku per te ardhmen, per vellezerit e motrat e tyre muslimane, per te ardhmen e vendit etj etj.
Qe ne 2010 ju z. Vehbiu kene shkruar dicka per Skenderbeun (nuk po e gjej dot) ku pak a shume thonit se lufta e Skenderbeut nuk kishte vlere pasi coi ne rrenimin e Arberise etj etj. Nuk jam dakort, plus qe eshte shtremberim historie. Nga 2 fshatra zoterim qe i la i jati, Skenderbeu ndertoi principate, bashkoi princat etj etj. Ai vdiq ne menyre te papritur (malarje apo cfaredo ishte), dhe misioni i tij mbeti i paperfunduar, packa se hordhite osmane po shtoheshin dhe po rrezikonin me teper. Fakti qe kalate e zoterimet ne Arberi mbijetuan per 12 vjet te tjera pas vdekjes se Skenderbeut tregon se fitorja ishte e mundur, ashtu sic shpetoi edhe Vjena apo Otranto,
http://www.bbc.com/news/world-europe-22499327
Prandaj nuk duhet abuzuar me shpirtin dhe kujtimin e Kastriotit pasi ai plak fisnik u shua ne principaten e tij ne pamundesi per ti dhene drejtim final Arberise, e cila mund te kish perfunduar edhe me traktat paqeje apo vasaliteti me perandorine osmane sic bene edhe disa te tjere. Ai burre fisnik ia fali tradhetine e jeten edhe nipit te tij musliman, Hamzait, qe e tradhetoi ne betejen e Ujebardhes ku u kap rob, duke e lejuar Hamzane me pas qe te ribashkohej me familjen ne Stamboll, dhe ti risherbente osmaneve ne fushata te tjera.
Ceshtja e kritikave ndaj skulptures me te re te Skenderbeut nga Mihaly Gabor, qe do vendoset ne Budapest, kish te bente ne fakt me nje lloj fizionomie aziatike qe vihet re ne tiparet e fytyres. Dihet qe cdo skulptor ka perceptimin e tij, por ne ca raste tejkalohet ngjashmeria, ashtu sic eshte ankuar se fundmi futbollisti Cristiano Ronaldo per nje skulpture te cuditshme qe i vendosen ne aeroportin e Madeiras.
Shkruani:
Por ju duhet ta gjeni këtë, sa kohë që e merrni për të mirëqenë se e kam shkruar. Nuk besoj ta kem shkruar, sepse kështu si e keni formuluar ju, tingëllon pak si idiotizëm. Nuk më duket e hijshme që të më “citoni” në këtë mënyrë.
Shkruani:
Po ku e mbështetni këtë? Ju merrni për të mirëqena gjëra që të tilla nuk janë. Ju përdorni si premisa arsyetimi ato që duhej të ishin provuar – dhe pikërisht arsyet e “mbulimit të pjesshëm…”. Do ishte me shumë interes sikur të jepnit ndonjë provë për këtë – dhe pikërisht, se “mbulimi” i monumentit ka qenë i qëllimshëm; aq më tepër në rrethanat kur po thuhet se NUK ka pasur mbulim fare.
Shkruani:
Ceshtja e kritikave ndaj skulptures me te re te Skenderbeut nga Mihaly Gabor, qe do vendoset ne Budapest, kish te bente ne fakt me nje lloj fizionomie aziatike qe vihet re ne tiparet e fytyres
Po cfarë do të ishte kjo “fizionomi aziatike”? Edhe unë e lexova dhe nuk e mora vesh.
Une mendoj se monumenti i Skenderbeut eshte perdorur vetem si pretekst ne kete histori. Problemi nuk eshte monumenti, roli apo funksioni i tij ne shesh etj., por perdorimi i sheshit kryesor te Tiranes si faltore per te kryer ritet e nje komuniteti fetar. Ka vite qe e degjoj kete ankese nga shume shqiptare qe statistikisht numerohen si myslimane, por qe ne fakt nuk e ndiejne veten te tille.
Ta themi troç: perdorimi i sheshit si xhami i bezdis shume shqiptaret jobesimtare, sikurse i bezdis falja qe degjohet nga altoparlantet e vendosur ne minare. U duket si uzurpim i nje hapesire qe u takon edhe atyre.
Si gjithmone, ketu mungon roli rregullues dhe ekuilibrues i autoritetit shteteror, i cili duhet t’u siguroje besimtareve xhami dhe kisha ku te kryejne ritet fetare, pa qene nevoja te pushtojne hapesira publike qe u perkasin te gjitheve pavaresisht perkatesise fetare.
“Ta themi troç: perdorimi i sheshit si xhami i bezdis shume shqiptaret jobesimtare, ”
Relapso
mua personalisht,më shqetëson zhurma,këmbanat e kishave,altoparlanët e xhamive,pluhuri dhe gazrat që shpërndajnë automietet në rrugët e shqipërisë,temperaturat e larta,të ulurit në tavolinë me shumë njerëz,etje,etje!
por,Relapso,nuk mund të them se të gjitha duhet të bëhn si dua unë!!
sepse në këtë botë nuk jetoj vetëm unë,sepse kjo botë është sa tëndja aq dhe timja aq e të ktishterit o myslymanit,e amkinës a e njerzve që të duan të bisedojnë me ty!!
prandaj flasim për bashkjetesë njerzore dhe jo për dhunë të dëshirës së një personi!!
jam plotësisht i një mëndje me ty që sheshi nuk është as xhami e as kishë!!por një shesh i të gjithëve!një shesh që mund ta përdorin të gjithë!!NJË SHESH QË DUHET TA RRESPEKTOJNË TË GJITHË!!
ai quhet sheshi skënderbej dhe njerzit duhet të respektojnë si emirin dhe përmendoren e tij!!
nëse dikë shqetëson përmendorja!?
të zgjedhë vënd tjetër ku nuk ka përmëndore!!
nëse neoosmanëve ju verbon sytë busti i tij ose i heronjve të panvarsisë tonë!?
është në dorë të tyre të mos na vizitojnë ose të vendosin syze djelli!!
Ka myslimanë, që duan të luten së bashku. Është e drejta e tyre elementare. Kërkojnë leje për ta bërë këtë në shesh, ua japin. Gjithçka sipas ligjit. Disave kjo mund të mos u pëlqejë; atëherë le të organizohen, t’i bëjnë një peticion Bashkisë, të ndryshojnë ligjin ose rregulloren përkatëse me rrugë demokratike. Edhe unë jam kundër shfaqjeve publike masive të ritualeve fetare, në një vend të tendosur mes feve, siç jemi ne. Mirëpo mua nuk më pyet njeri. Thjesht më njihet e drejta për të qenë kundër. Jeta publike rregullohet gjithnjë me kompromise, sepse përndryshe nuk i bën dot të gjithë të lumtur. Mua, meqë ra fjala, kur jam në Tiranë, më irritojnë veçanërisht faljet që transmetohen disa herë në ditë, nga altoparlantet e xhamisë afër shtëpisë sime; mirëpo i kam pranuar si veçori të mjedisit dhe jam munduar të përshtatem me to, dhe jo t’i kthej në pretekst për të filluar të urrej një komunitet. Ka shumë njerëz, në lagjen time, që ashtu i duan t’i dëgjojnë. Nëse e shoh me vend, mund t’i drejtohem sërish Bashkisë dhe të ankohem për probleme akustike, ose të mbledh firma për një peticion që të ndalohen altoparlantet e xhamive. Janë rregulla elementare të bashkëjetesës. Problemi i madh, që shoh unë, është ky: a është feja Islame kompatibël (e pajtueshme) me laicitetin e jetës publike, të cilin e kemi përqafuar me kushtetutë? Them se deri tani është treguar kompatibël. Në vende të tjera ka pasur trazira, përplasje mes komuniteteve, nuk përjashtohet që këto të ndodhin nesër edhe te ne. Ata që janë aktivë në sferën publike, dhe këtu përfshij edhe veten, kanë detyrë morale që të parandalojnë përplasje dhe përçarje të tilla; këtë përpiqem që ta bëj edhe unë, me aq sa mundem. Një rrezik real, që i kanoset Shqipërisë kushtetuese, është libanizimi, ose në një plan më abstrakt, ajo që e kanë quajtur konsociacionalizëm, që në rastin tonë do të ishte njohja e komuniteve fetare si palë në NDARJEN e pushteteve. Por nuk më duket se këtë e kërkojnë sot në Shqipëri myslimanët, përkundrazi.
Ne kushtet tona, te nje shoqerie multikonfesionale, mendoj se duhet te pershtatim modelin francez ku me ligj shteti, administrata dhe hapesira publike e ruajne me fanatizem laicitetin. Spiritualiteti fetar duhet te ushtrohet ne hapesira private dhe brenda faltoreve. Nese shoqeria dhe shteti nuk marrin masa sot, neser mund te jete vone. Po te vazhdojme keshtu na mori lumi.
Po lexoj Gustave le Bon “Psikologjia e Revolucionit Francez”. Atij i rezulton se idhujtaria jakobine e shkaktoi ate. Idhujtaria eshte gjenetike e kjo mund te mos kaperdihet lehte ne qarqet iluministe, por ja qe keshtu eshte gatuar kjo bote. Femijore apo burrerore qofte.
@ qafiarnaut: Idhujtaria është gjenetike? Unë mendoja që është sjellje e mësuar….
Duhet te kisha thene ‘psikologjike’. Idhujt jane te nevojshem per psiqiken e njeriut. Eshte e habitshme qe robi ‘liberal’ (ne sensin origjinal te fjales) kujton se nuk e paska kete nevoje.
“Çfarë ndodhi tani, pas një lajmi gjysmë të rremë për “mbulimin” e statujës së heroit në sheshin qendror të Tiranës,”
“Do ta kisha quajtur këtë idhujtari, sikur të mos dyshoja fort se këta që flasin kështu nuk janë në mirëbesim; prandaj po mjaftohem ta quaj nxitje të instinktit të idhujtarisë.”
po marr dy fjal nga shumë e shumë që ke shkruar dhe për të cilat mund të rreplikohet!!
tek e para po të them se ti ka marrë një nga anët e lajmit!!atë që ti e quan me apo pa dashje të rremë!!unë personalisht do ta quaja nga “gjysëm të rremë” në “gjysëm të vërtetë”!!për të vetmin fakt që nëse nuk është komplet i rremë,bazuar në thënjen tënde,atëherë mund të jetë gjysëm i vërtetë!!
për mua personalisht,ky mbulim i pjesshëm është fillimi mbulimit total të tij;për ty nuk ka rëndësi sepse dhe vetë personazhi i skënderbeut nuk ka vlerë,vlerat e tua janë më të larta dhe më universale se vlerat e skërderbeut dhe të kombit!do të shkruaj më pashtë për to;nga një pjesë e caktuar e popullit shqiptar dhe nga personazhe fondamentaliste jo shqiptare!!
kjo shfaqe është pregatitur kohë më parë!si në shqipëri dhe jashtë saj!!
kuptohet nga persona, dhe konkretisht nga ultrafondmentalisti i bosforit,dhe rryma politike ekspansioniste!!ngjarjet e jetuara në shqipëri kanë treguar se për interes politik,interes pushteti është mohuar historia shqiptare,është shtrëmbëruar historia shqiptare!!janë larguar,mbuluar,figura të historisë shqiptare kur ka pasur vizita të pushtetarëve neoosman të turqisë!!nga këta pushtetar që kanë kërkuar ndrysimin e historisë e të tjera presione si këto!!
pra adrian,nuk kemi një lajm gjysëm të gjënjeshtërt,por një provë për heqjen totale të përmëndores!!që prap do të ishte e keqia më e vogël!!
propaganda islamiste e financuar me lumë parash turke,erdoganiste e gyleniste,po pregatisin terrenin për fshirjen totale të historisë dhe mitit të skënderbeut!!në gazeta islamiste si brënda dhe jashtë shqipërisë,në mediet sociale dhe nëpër vëndet e kultit,emri,historia dhe miti i skënderbeut po goditen në mënyrë të hapur dhe jashtëzakonisht agresive!!
ata po shkëmbejnë rrolet!!po na parasqesin sulltanët si çlirues dhe GJERGJ KASTRIOTIN si pushtues!!
adrian,nuk kam parë askund në shqipëri,familje myslymane,të krishterë,laike a ateiste,tek të gjithë kam parë bustin e tij,gjergjit,që të jetë falur,ta ket idolatruar a ku ta di unë si e dredh ti!!
të gjithë e kanë si simbol të të qënit shqiptar!si simbol i mëshirimit të anës më të mirë të shqiptarit!!thjesht SIMBOL TË LIRISË,SIMBOL TË BASHKIMIT!!
THJESHTË SI BOSHT RROTULLUES TË KOMBIT!!
si ti dhe unë e gjithë bota e di që ai,gjergji,nuk ka qënë perëndi,nuk ka qënë përfytyrim!ai ka qënë një njeri si u në dhe si ti e si gjithë njerzit,kuptohet me guximin dhe zgjuarsinë e tij të veçantë për kohën,por ne i kemi mveshur si mit atë që ne duam të kemi,kuptohet jo të gjithë!!
këtë shkrim tëndin unë nuk di si ta vlersoj!?
si një shkrim të një “njeriu të botës”,të një “njeriu që shikon mbi kombet”,të një njeriu që anon në krah të një mënyre të besuari fondamentalist”apo “thjeshtë të paguar” për të çvleftësura këtë diversion që i është bërë kombit shqiptar nga ata që duan ta rikëthejnë nën thundrën e tyre??
nuk e di sa të dhëna ke ti në amerikë,ke jashtëzakonisht shumë,por më duket se po bën sikur nuk i shikon,sikur nuk i kupton!ndoshta të duken si të parealizueshme?!
ndoshta ke dhe principin LARG BYTHËS TIME!?
por sidoqoftë bën gabim që shkruarn kështu!!
gjergj kastriotin e rinxorrën në dritë rilindasit tanë si myslymanë dhe të krishterë,më vonë e nderoi dhe enveri!!sipas teje për të pregatitur mitizimin e vetvetes?!
edhe nëse është e vërtetë prapë nuk mund të hedhim poshtë mitin e lirisë,pavarsisë tonë sepse dikush kërkoi të ngrihej më lartë duke e përdorur,gjergjin dhe mitin e lirisë së tij!!
ashtu si nuk mund të themi se teoria evolucioniste e darvinit ishte e gabuar sepse u përdor nga hitleri për të justifikuar racizmin e tij!!
gjergi është mëshirimi i më të mirës të kombit shqiptar!!prandaj nuk mund të preket nga neoosmanë a këlyshë të tij në shqipëri!!
në momente të tilla fjetja,e aq më keq përpjekja për të vënë popullin në gjumë!?
është krimi më i madh që mund ti bëhet kombit shqiptar!!
Zotëri, meqenëse më jeni drejtuar pak si shpesh në komentin tuaj, madje duke spekuluar edhe për “qëllimet e mia” dhe duke më bërë një diçka si gjyq ose duke më vënë “me shpatulla pas murit”, atëherë po lejohem edhe unë t’ju drejtohem ad hominem.
Nga sa shkruani, ju nuk e keni kuptuar shkrimin tim. Ndoshta nuk keni këllqe, ndoshta nuk dëshironi, ndoshta keni partiturën tuaj që doni ta luani pavarësisht se ç’thuhet. Përshtypja ime është se bagazhi juaj intelektual është shumë modest; prandaj në pozitat tuaja, unë do të përpiqesha të mësoja ndonjë gjë më tepër dhe ta hapja gojën kryesisht për të bërë pyetje (por JO për të marrë në pyetje).
Do t’ju lutem të mos e vazhdoni më këtë shkëmbim dhe, në përgjithësi, të mos më drejtoheni mua ASNJËHERË personalisht, në komentet. Keni zgjedhur të paraqiteni këtu me një pseudonim: qëndrojini besnik kësaj zgjedhjeje dhe këtij roli. Unë nuk jap llogari para pseudonimeve dhe maskave.
e di fare mirë nivelin tim,dhe ndoshta nuk kam kapacitetin për të të kuptuar dhe do të ndjek këshillën që më jep ti”të mos më drejtoheni mua ASNJËHERË personalisht, në komentet.”,dhe ndoshta nuk kuptoj dhe këtë që shkruan më poshtë”Unë nuk jap llogari para pseudonimeve dhe maskave.”!!
sa shikoj më lartë të gjithë të tjerët që ke debatuar janë me pseusonime apo me emra e mbiemra??
sidoqoftë “ado”,unë mbaj nivelin tim të ulët ti mbaj tëndin!shumë të lartë!!
ps:normalisht ti je ai i qeti,ndryshe nga unë!!
çfar ka ndodhur sot??
Sepse ju më kërkoni llogari, o zotëri pa emër. Nuk hyni në diskutim me mua, por më bëni gjyqin. Dhe kjo nuk do të ndodhë, të paktën jo në këtë faqe. Ndoshta nuk e keni kuptuar dot dinamikën e këtushme: unë si autor (dhe si administrator i PTF) nuk kam as detyrimin më të vogël, ndaj një pseudonimi si ju. As më mbani me bukë, as financohem prej taksave tuaja, as jam zotuar gjëkundi që t’i shërbej çdo të panjohuri të cilit i shkrep të më lexojë. Për të njëjtën arsye, unë nuk ju futem në dhomën tuaj private me forcë që t’ju detyroj të më lexoni, as ju kërkoj të bleni gjëra nga faqja ime, as ju mbyt me reklama dhe bythë femrash plastike. Prandaj, ju lutem, kijeni parasysh këtë raport mes nesh, kur ngriheni të flisni me mua “nga salla” dhe të më shkulni dhëmbët. Kuptojeni që i pambrojturi në këtë mes jam unë, sado t’ju tundojë roli i viktimës. Shkrimin tim e keni keqkuptuar. Dhe jo vetëm e keni keqkuptuar, por as keni dyshuar se mund ta keni keqkuptuar, por menjëherë keni kërcyer përpjetë për të më treguar mua vendin publikisht, pse qenkam shmangur prej disa “të vërtetave” që për ju mund të jenë të rëndësishme, por që nuk kanë lidhje shumë me ato që shkruaj unë. Nuk shkon kështu. Po t’i shihni komentet e tjera këtu në PTF, do ta vini re se unë përgjithësisht nuk kam probleme me komentuesit, edhe pse zakonisht, ata që komentojnë, e bëjnë për t’u distancuar nga një gjë që kam thënë unë, ose për të më kritikuar. Pra, nuk është sedra që më irriton kur ju lexoj, por qasja juaj. Meqë nuk shoh arsye pse të jeni kaq armiqësor, po lejohem të besoj se e keni ngaqë ashtu jeni mësuar të komentoni në faqe të tjera, ku ndiqet një etikë tjetër dhe ku komentuesit i hidhen në fyt njëri tjetrit. Me fjalë të tjera, ende besoj se bëhet fjalë për një keqkuptim mes nesh.
Ne fund te fundit sheshi qendror i nje vendi nuk ka pse te perdoret per sherbesa fetare! Ne te kundert duhet tu lejohet sheshi edhe sa e sa feve dhe kongleracioneve te tjera fetare! Pa llogaritur pastaj grupime te tjera jo-fetare, qe gjithashtu kane te drejte perdorimi te sheshit!
Mirpo komuniteti mysliman shqiptar (kupto: i Turqise) nuk pyet per ligjet juridike! Shteti nuk na lejon xhamine, thone! Mirpo tani qe po perfundon xhamia e madhe tek rruga e Elbasanit, behet pyetja: a mund ti nxerre kjo xhami otomane ata 10-20 mije lutes? Natyrisht qe jo! Pra i bie qe te ngrihen edhe disa xhami te tilla, qe se fundi keta “besimtare” te mos bllokojne sheshet dhe bulevardin!
nëse do të flisnim në këtë drejtim,atëherë mund të themi fare mirë se ka xhami të mjaftueshme në shqipëri për të siguruar vënd falje për besimtarët mysylman!!ashtu si ka vënd boll për besimtarët e tjerë në vëndet e tyre të kultit!!
ky është një nga momentet që unë nuk e kuptoj!!përse duhet të vijnë nga gjithë shqipëria dhe jo të rijë seicili në vëndin e tij të kultit??në xhaminë e tij!!sipas të dhënave të mia besimtarët që falen në bulevard ose tek sheshi i gjergjit,nuk janë vetëm tiranas që nuk kanë vënd për tu falur!!
Po pse cfare problemi ka? Tani ne shesh nuk i doni, ne xhami nuk i doni. Hyp se te vrava zdryp se te vrava!
Ky eshte problemi, dhe biles nje problem i perjetshem me kete fe! Per faktin se kjo fe (sidomos dega sunite) nuk ka kurrfare spiritualiteti, por thjesht eshte nje vegel ne dore te politikes, ithtaret e saj do te gricen perjetsisht, dhe ne do te vazhdojme perjetsisht te ankohemi. Te gjitha fete e reja qe kane dale gjate 100 vjeteve te fundit kerkojne nga nje gje dhe aty ndalen; biles disa shkojne dhe ne vetvrasje kolektive, por nuk kerkojne me shume. Ndersa myslimanet (kryesisht sunite) do te kerkojne kete, ate, tjetren e tjetren pa fund e pa mbarim, derisa gjithe bota te jete njelloj. U kane dhene dhe dhoma falje ne aeroporte, ne shkolla, ne qendra pune, mirpo kerkesat e tyre nuk kane fund! Aty, ketu, atje, gjithandej! Pse? Sepse nuk kerkojne dicka spirituale, dicka qe te kete lidhje me Zotin, (edhe ne Natyre do ta gjenin me shpejt Zotin), por kerkojne e kerkojne pa fund e mbarim, sepse nuk kerkojne Zotin qe e perflasin 100 here ne dite, por thjesht duan te bien ne sy! Gjendje me te mjeruar se te tyren nuk kam pare! Po c’taksirat ka shoqeria te zgjohet ne 5 te mengjezit, te rikujtoje sundimin osman, te harxhoje kohe pambarim me ta, etj.-etj. pa fund?!
Dmth problemi qenkan ata. E kuptova.
Gjergj Elez Alia,
Kush po u thotë myslymanëve shqiptar “Hyp se te vrava zdryp se te vrava!”?
Apo meqënse e kemi teatrin është koha për të luajtur drama?
Pyetjen ma bere mua po pergjigjen e ke tek komentet e r.th.
Gjergj Elez Alia
r.th.-ja ndoshta të ka dërguar ndonjë mesazh privat, se unë nuk shoh tek komentet e r.th.-së ndonjë insinuatë për “vrasje” dhe “hypje-zdrypje”.
Thelbi i komenteve të r.th-së, si e shoh unë, është shumë i thjeshtë: nëse xhamia ose kisha është vendi ku besimtari kryen ritualet intime me Allahun apo me Zotin, atëherë përse qënka e nevojshme që po të njëjtat rituale të zënë edhe hapësirën publike, që përndryshe intime nuk është?
Me sa di unë Bashkia eshtë shumë e rreptë në disa aktivitete intime që zhvillohen në publik, si për shembull: i ndjek e i gjobit ata që bëjnë shurrën poshtë Lanës. Më fal që po përdor një gjuhë dramatike të ekzagjeruar, por ndoshta kuptohemi më mirë po qe se flasim me të njëjtin ton.
Sado i papjekur dhe fëminor të jetë ky diskutimi i fundit mbi statujën e Skëndërbeut, apo edhe sikur të ketë pasur vërtet ndonjë insinuatë me “hyp-e-zdry” dhe me “vrasje” përgjat diskutimit, komuniteti myslyman nuk mund ta shamngi debatin për përdorimin e hapësirës publike, dhe përcaktimit të kufijëve midis lirisë fetare, dhe lirive të tjera që përcaktojnë detyrimet shoqërore të cilat i ndajmë të gjithë së bashku.
L.A. Nuk e di se c’do te thote mesazh privat, as si dergohet dhe as do e merrja mundimin kushdo qofte bashkbiseduesi, (ndonese ky Gjergj i ketushem mund te jete edhe nje “i njohur” i vjeter interneti), i cili ka te drejten e tij te kundershtoje dhe te kete mendimin e tij! Problemi eshte se une nuk di si ti pergjigjem ironise se tij mbi “problemin”, kur vete mandantet e tij (myslimane) jane 100 here me shume problem per veten e tyre dhe gjithe komunitetin qe perfaqsojne, se sa jane per pjesen tjeter te shoqerise! Po nejse, per t’mos dale nga tema e shkrimit, le ta perfundojme diskutimin duke thene se mund te jemi ne te tjeret problemi dhe jo ata qe kane nisur ta konsiderojne Skenderbeun si tradhetar, (cfrae e degjova serish nga nje i ri shqiptar mysliman kete vere ne Shqiperi)!
r.th., nuk jeni i vetmi që dëgjoni komente që e akuzojnë Skënderbeun si tradhëtar. Ka të tjerë, madje me nivel intelektual e moshë më të pjekur që ankohen të pakënaqur pikërisht për Antemurale Christianitatis, që përmendet në shkrim.
Motivi i përdredhjes së buzëve dhe ngritjes së vetullave është: Nëse Skënderbeu s’do ta kishte mbrojtur Europën nga turqit (a thua se bash ky ishte qëllimi që ai vinte kokën në rrezik dhe jo një by-product i luftës së tij), ata do ishin derdhur atje e do ta gjunjëzonin kontinentin kryelartë duke e mbajtur nën sundim e prapambetje për aq kohë sa edhe ne. Kjo s’do të na turpëronte sot për stilin avash-avash të të bërit të gjërave që na qenkësh trashëguar nga vitet nën pushtim.
Sikur të ishte kaq e thjeshtë, ndoshta do t’i hakërreheshim veç Skënderbeut edhe fatit që lindëm në një vend ku ndër shekuj janë kryqëzuar kulturat, janë bërë konvertime pragmatiste ose me forcë në fetë e pushtuesit, madje feja vetë është përdorur si një pararendëse e përplasjeve të nxitura me qëllime jo edhe aq të fisme sa morali i Zotit që predikohet.
Në fund të ditës, ndoshta duhet të dëshmojmë se jemi po aq syçelë e strategë sa Skënderbeu dikur, në një version më modern sigurisht, sepse kohët kanë ndryshuar, por vendi ku jetojmë është po ai.
Avash avash mos kalo nga dramatizmi ne tragjizem. “Hyp se te vrava, zdryp se te vrava” eshte nje shprehje popullore dhe nuk merret literalisht as nga njerezit pa shkolle e jo me nga niveli i komentuesve ketu. Une e perdora sepse nuk pashe asnje logjike ne kometin e r.th-se i cili ishte edhe i pakenaqur me faljen ne shesh por po aq i pakenaqur me shtimin a faltoreve qe besimtaret te faleshin brenda. Prandaj pyeta ku ishte problemi. Ne komentin tjeter te tij u sqarova. Sipas r.th-se problemi qenkerkan vete besimtaret. Qofsha i gabuar por menyra sesi u shpreh r.th-ja mua mu duk se kemi te bejme me ndonje virus qe nuk pa ka antibiotik qe ti bej balle. Tani a eshte apo jo dramatike situata me kete lloj perqaseje secili e vendos vete.
Tani te vijme tek thelbi i problemit sipas teje. Perdorimi i hapesires publike. Nese me pyet mua personalisht une do te isha kunder perdorimit te saj per falje apo aktivitete fetare. Por kjo eshte ceshtje qe ha debat. Sepse festat fetare jane festa publike dhe jo kapricio vetjake. Bajrami apo Krishtlindjet jane edhe festa zyrtare. Shteti i ka njohur si te tilla. Ne administrate behet pushim duam apo nuk duam ne. Nuk eshte dhe aq intime situata ketu. Keto jane festa te komunitetit. Pastaj ka edhe nje problem tjeter. Muslimanet shqiptare kane nje tradite te faljes jashte, ne natyre. Kujto sheshet qe quhen “namazgja” ne shume qytete. Per mendimin tim vete Komuniteti Musliman Shqiptar ka bere nje zgjedhje te gabuar dhe e ka shkaterruar kete tradite qe ne momentin kur vendosi qe mbi namazgjane te ndertohet xhamia e madhe. Une e lexoj si njefare prononcimi qe ata kane zgjedhur faljen brenda mureve. Mirepo kjo xhami e madhe nuk ka mbaruar por edhe kur te mbaroje kjo na sjell tek problemi i dyte.
Nuk ka mjaftueshem xhami ne Tirane. Pjesmarrja me dhjetra mijra ne shesh e tregon kete pavaresisht se disa kane zgjedhur te acarohen nga kjo ne vend qe ti japin zgjidhje. Sot ne vitin 2017 ka a s’ka 10 xhami ne kryeqytet nderkohe qe ne vitet 30-te numri ka qene dyfish ne mos trefish.Keshtu qe edhe ngritja e xhamive te tjera eshte domosdoshmeri per kete komunitet. Mirepo edhe kjo na del qe qenka nje problem sipas disave. Pra as kjo nuk duhet lejuar. Ne fakt L.A., situata eshte pakez dramatike por shume me shume komike!
Gjergj Elez Alia,
Ato që thua për shqetësimet e komunitetit myslyman më duken të arsyeshme, dhe besoj të sakta. Po ashtu jam dakort që cështjet e privacisë këtu nuk jana aspak të prera me thikë, sidomos kur bëhet fjalë për komunitete të tëra, ndonëse vlen të diskutohen në një kontekst të gjërë. Vënia në drejtimin e duhur të këtyre cështjeve ka nevojë për lidership, si nga komuniteti fetar ashtu adhe nga ata që manaxhojnë jetën publike të vendit. Për medimin tim, kriza e statujës dëshmoi që ky lidership në të gjithë spektrin nuk është në nivelin e duhur. Për të mos folur për rolin e medias që në shqipëri amplifikon në përgjithësi anët më negative të problemeve.
Nga mënyra se si është menaxhuar deri më tash feja në shqipëri, pluralizmi fetar (aka tolerance fetare) është vënë në krizë nga aspiratat për liri individuale dhe demokraci. Deri më tash “Feja e shqiptarit asht shqiptaria” ka qënë e vërtet vetëm atëherë kur institucion féje nuk ka pasur.
Megjithatë mendoj se vërtetësia e shprehjes “Feja e shqiptarit asht shqiptaria” ka më shumë rëndësi tashti në kontekstin e fesë se figura e Skëndërbeut, Ismail Qemalit, apo Fan Nolit. Ajo është po aq e rëndësishme për Shqiptarët sa c’është “all man are created equal” për amerikanët apo “Liberté, égalité, fraternité” për francezët. Në kuptimin që këto shprehje jetësohen vetëm nëse praktikohen dhe përforcohen nga institucionet përkatëse, në këtë rast institucionet fetare.
Fatkeqsisht kjo bëhet e vështirë kur ke parasysh se pjesa besimtare e popullatës është më shumë prurje kontemporane, sesa rezultat i një vazhdimësie historike. Këtu e kam fjalën për ndikimin dhe drejtimin grek të kishës ortodokse outoqefale, apo ndikimn që vendet árabe dhe turqia kanë tek komuniteti myslyman.
Vetë besoj se bëj pjesë te shumica e atyre shqiptarëve që me ndalimin e fesë gjatë komunizmit u kthuen në agnostikë. Megjithatë nuk do kisha problema fare të shkoja në kishë apo xhami po qe se sinqerisht do mendoja se ato nuk menaxhohen nga interesa dhe axhenda që unk kanë të bëjnë fare me “fenë e shqiptarit”.
Nuk do merrem me ate qe ndodhi , apo u sajua nga media si incident ne diten e Bajramit , ne Sheshin Skenderbej.
Interesant eshte vija e arsyetimeve te A.V e cila niset nga rasti dhe kalon ne nje analize me te gjere te raporteve tona me figurat historike, mitet dhe imazherine rreth tyre.
Thote Vehbiu :
“Shprehja “mbuluan Skënderbeun” mund të tingëllojë si një sinekdokë naive, në krahasim me “mbuluan statujën e Skënderbeut”; por gjuha ka logjikën e vet, që vepron pa pjesëmarrjen e vetëdijes; dhe për shumë prej nesh “mbuluan Skënderbeun” shenjon një diçka që i është bërë jo një statuje, ose objekti simbolik; por Skënderbeut vetë, si “perëndi civile”.”
Gjuha ka “logjiken ” e vet por ne kete rast ka vepruar ne perputhje me logjiken patriotike.
Statujat dhe simbolet nuk jane ngritur thjeshte te hijeshojne sheshet publike por sikurse thoni vete , ato hyjne ne lidhje me referentet e tyre ne realitet.
Duke qene keshtu, flamuri kombetar nuk eshte thjesht nje beze por simbol kombit dhe historise. Aty jane gjithe kujtimet tona- thote Konica. Me bezen e flamurit mund te qepim nje kemishe ose te mbathura, sic bejne rendom amerikanet. Por kur grisin apo perdhosin flamurin ne nje mjedis publik, reagimi publikut nuk eshte simotome idhujtarie ndaj nje cope bezeje por gjhest racional ndaj asaj qe perfaqson flamuri.
Po keshtu dhe ne rastin e shtatores se Skenderbeut: gjuha e preu shkurt situaten : “mbuluan Skenderbeun” jo si tradheti e pavetedijshme e idhujtarise por si vetedije e larte se shtatorja nuk eshte thjesht nje cope metali por shprehje e vendit te Skenderbeut ne historine tone.
Nga kjo “idhujtari” vuan e gjithe bota e qyteteruar e cila “fene civile” e ka ne themelet e saj. Edhe imazheria e heronjve , eshte ne natyren e kultures dhe natyres njerzore te mplekset me mitet dhe perfytyrimet ideale. Ngritja lart mbi piedestale e Napoleonit apo Garibaldit, imazheria e tyre jo aq besnike ndaj fizikut te tyre real sesa ndaj arketipit, jane shprehje respekti per historine e tyre.
Idhujtaria fillon kur nje shtatore , nuk mund ta marresh dhe cosh ne fonderi per ta shkrire dhe krijuar nje veper te re arti. Ikonat fetare kane kete fat.
Pertej manipulimit mediatik, reagimi opinionit publik dhe njejtesimi shtatores ” se mbuluar” me vete Skenderbeun , nuk eshte idhujtari por sycelesi. Sot po degjojne thirrje te tipit ” Skenderbeu nuk eshte heroi im” dhe jo kerkesa per shkurtimin e mjekres apo hollimin e kraheve ne imazhet e tij, pasi keto jane ekzagjerime mitike.
Edhe ikonoklasia ne perandorine bizantine nuk ishte thjesht nje ceshtje debati ” ti adhurojme ikonat apo te mos i perdorim ne ritualet fetare”. Ky debat u gjenerua nga ceshtje doktrinare lidhur me natyren e shpirtit te shenjte dhe, per me teper, ishte reflektim i luftes per pushtet ne ate perandori.
Edhe ne rastin e Skenderbeut, ceshtja nuk eshte tek teprimet mitizuese ne imazherine e tij. Debati reflekton qasjen ndaj historise dhe figura e Skebderbeut (bashke me kalin e tij) sherben si “kale beteje” ne luften per dominim dhe hegjemoni kulturore.
Pra ka e do te kete simptoma te idhujtarise
apo njerez qe do hapin cadren mbi shtstoren e Skenderbeut, por ceshtja eshte me e thelle se aq.
Sikur për një çast, Skëndërbeu (dora vetë, me gjithë kalë) të ngjallej e t’i hidhte një sy ndodhive në realitet dhe virtualitet. Seç kam një parandjenjë se do të na i çante tastierat me shpatë dhe në vend të tyre do të na jepte…
Thupra! Nga një tufë për secilin.
Detyra e shtëpisë: Gjeni sa nuk është vonë gjalmën përkatëse, ose qofshi të nëmur tani e në ditët që paskëtaj vijnë!
Thonë që nëmat dhe urimet në shqip, janë të efektshme. Ndoshta mu për këtë kjo gjuha jonë – që si për inat të atyre që s’e duan ka edhe dëshiroren – dikur, ishte e vetmja ndër të gjitha gjuhët e vendeve nën sundim që ndalohej të mësohej në shkolla prej osmanëve.
Apo kanë pasur arsye të tjera më të rëndësishme për ta ndaluar thua?
Ka një paralelizëm, në koncept, midis përplasjeve të tanishme në Shqipëri, në lidhje me “mbulimin” e statujës së Skënderbeut, dhe një lëvizjeje masive, në SHBA, për të hequr statujat e heronjve të Konfederatës (ose të palës humbëse në luftën civile), të cilat shumë amerikanë sot i asociojnë me apologjinë e skllavërisë dhe racizmin. Edhe te ne janë dëgjuar zëra se Skënderbeu është sjellë si fanatik fetar dhe, pas vitit 1443, i ka vrarë myslimanët sa herë që ka mundur. Të njëjtat zëra nesër mund të shndërrohen në firma të një peticioni për ta hequr Skënderbeun nga sheshi qendror në Tiranë, me arsyen se nuk ndihen të përfaqësuar. Këtu demokracia hyn në konflikt me traditën. Çështja nuk është aq nëse ka vrarë apo nuk vrarë myslimanë Skënderbeu, por si të parandalohet ky shfytyrim i traditës kombëtare; të paktën kështu duhet ta shtrojnë të gjithë ata që e vlerësojnë historinë, simbolin dhe mitin e Skënderbeut si strumbullar të ideologjisë kombëtare; por duan të evitojnë trazira sociale, përçarje sipas linjave fetare dhe krijimin e kushteve për depërtim të fundamentalizmit islamik ndër shqiptarët. Mund të parandalohet, besoj unë, duke sqaruar me durim të madh karakterin historik të atributeve që i jepen sot Skënderbeut – duke theksuar që ai, si shenjues, e pranon përzgjedhjen e të shenjuarve; dhe se shteti shqiptar, qytetarët dhe publiku në Shqipëri kanë zgjedhur, ME VETËDIJE, të identifikohen me këtë Skënderbe dhe jo me atë tjetrin. Nuk ma merr mendja se do të binden ndonjëherë myslimanët që marrëdhëniet e Skënderbeut me Vatikanin janë pjesë e identitetit kombëtar të shqiptarit sot; prandaj këtu duhen bërë kompromise, siç edhe janë bërë. Përndryshe, do të kemi nga njëra anë ata që e refuzojnë Skënderbeun, dhe nga ana tjetër ata që e promovojnë si hero ekskluziv të fesë së tyre – disa katolikë që unë besoj vazhdojnë të mos e kuptojnë as rolin që ka sot Skënderbeu në identitetin kombëtar, as vetë fenë e tyre; dhe ne të tjerët të kapemi brenda zjarrit të kryqëzuar mes këtyre ekstremeve, që në çdo rast nuk luftojnë për të mirën publike, ose res publica, por për përfitime partikulariste. Siç e thashë në një koment tjetër, edhe unë – me aq sa mundem dhe sa kam këllqe – përpiqem ta parandaloj këtë katrahurë; por për fat të keq, sa herë që më qëllon të flas për temën, më sulmojnë pikërisht ata që prisja të më mbështetnin. A thua se sot, po të mos jesh i dëshpëruar (etimologjikisht: pa shpresë) nuk ia vlen fare të hysh në debatet!
L.A thote:
– Fatkeqsisht kjo bëhet e vështirë kur ke parasysh se pjesa besimtare e popullatës është më shumë prurje kontemporane, sesa rezultat i një vazhdimësie historike. Këtu e kam fjalën për ndikimin dhe drejtimin grek të kishës ortodokse outoqefale, apo ndikimn që vendet árabe dhe turqia kanë tek komuniteti myslyman.
Shiko, pjesa realisht besimtare e popullates eshte produkt i klerit, jo vetem sot por ne çdo kohe. Si e tille eshte pjesa historikisht e paditur dhe e keqperdorur, qe shkon nga ta urdherojne, dmth ne syte e nje anjostiku e sidomos ateisti modern eshte pergjithesisht bageti injorante, çka shpesh eshte e vertete. Ne diskutimet e bera munguan ateistet safi, agresive, te cilet nuk duan t’ia dine as per Skenderbeun, as per Perendimin, as per tolerancen fetare, por bejne nje sulm frontal kunder injorances fetare si e tille; hapin fjalorin e sharjeve shqip-shqip dhe ia nisin nga A-ja tek ZH-ja.
Le ti quajme edhe ekstremistet e laicitetit te shtetit. Keta kane qene dhe jane ne çdo shtet europian e s’pyesin as per kishe as per xhami, te kujtojme Kultin e Arsyes gjate revolucionit freng.
Persa i perket çeshtjes se vazhdimesise historike, ose traditave komunitare, pavaresisht se nuk e kam tematike te preferuar, me ç’kam pare e lexuar kam arritur ne disa perfundime.
Katolike e sunite kane nje tradite por me dy rryma secila, ndersa ortodokse e bektashinj kane dy tradita historike secila. Te shpjegohem me holllesisht.
Katoliket qe ne ndarjen e vitit 1054 deri me sot kane qene nen influencen e Vatikanit dhe shteteve italike. Austria nuk arriti dot te krijonte nje tradite historike shqiptaro-austriake, pavaresisht se u investua fuqimisht ne shekujt 18-19. Brenda kesaj tradite unike, gjithsesi ka pasur dy rryma, ajo me konservatore e besimtareve me te thekur qe shihnin vetem çfare thoshte Roma apo Venediku dhe ajo vendase ose me refraktare dmth me shqiptare, ku hyn edhe Skenderbeu si dhe figura te mirenjohura katolike, perfshire edhe kapedanet e Mirdites.
Sunitet kane edhe ata nje tradite unike, qartazi filoturke e filoarabe, por me dy rryma qe besoj se vijne per arsye gjeografike, historike e politike ose gjeopolitike.
Sunitet e Kosoves dhe Camerise/Epirit, duke qene gjithnje ne kontakt me serbe e greke, me dy Patriakana mjaft agresive ndaj shqiptareve e lidhen sunitizmin me te qenit shqiptar, gje qe u forcua mjaft pasi u krijuan shtetet serbe e greke, u be rryma dominante, biles vazhdon ende sot. Nuk eshte aq filoturqizmi sesa nevoja per t’u mbrojtur prej serbeve e grekeve, çka i shtynte dhe shtyn te jene me te hapur ndaj shqiptareve te krishtere, uniteti shqiptar si nje domosdoshmeri mbrotjeje e mbijetese.
Sunitet e Shqiperise se Mesme e ne Toskerine veriore, perfshire nje pjese te mire te atyre te Maqedonise, kane qene te rrymes tjeter, ose mbisundonte rryma tjeter, ajo me filoturke. Duke mos qene te rrezikuar dhe me Patrikanen bullgare te Ohrit qe ka qene shume me tolerante, sesa ato serbe e greke, atehere sunitet e zonave qendrore ose te mesme te arealit shqiptar, ”armiqte” e tyre i gjejne me lehte tek shqiptaret e krishtere dhe bektashinj sesa tek serbet, greket e bullgaret. Per kete arsye identifikohen me lehte tek feja dhe filoturqizmi sesa shqiptaria, dumbabizmi i famshem dje dhe dumbabizmi i sotem sidomos tek nje pjese e atyre te Maqedonise eshte fakt.
Bektashinjte, ndryshe nga dy komunitetet e siperme, kane jo dy rryma, por dy tradita qe dallohen qarte. Tradita e pare eshte e filoturqizmit, qe nga shek 16-17 deri ne shkaterrimin e kesaj tradite, fale dy goditjeve. E para qe i goditi rende ishte shkaterrimi i korpusit te jeniçereve dhe mbyllja e gjithe teqeve nga Mahmudi II me 1826. Bektashinjte reaguan nepermjet krijimit te nje tradite te re, qe filloi te shkeputej nga Turqia dhe qe eshte pjese integrale e Rilindjes. Goditja perfundimtare erdhi nga Ataturku ne 1925, i cili i deklaroi bektashinjte te jashteligjshem, mbylli perfundimisht historine e bektashinjve ne Turqi dhe keshtu Kryegjyshata erdhi ne Shqiperi.
Sado fonde te hedhe Irani, nuk ekziston nje tradite iraniane, ka nje turko-bektashe dhe nje shqiptaro-bektashe. Qartazi bektashinjte jane shkeputur nga turqit, arabet dhe jane pjese integrale e projektit shqiptar. Rreziku i tyre eshte zhdukja, dmth e vetmja menyre qe te bien ne filoturqizem e filoarabizem eshte humbja e identitetit bektashi ne favor te atij sunit. Sa me besimtare te jene bektashinjte aq me pak i duan sunitet, turqit dhe arabet.
Ortodokset ndryshe nga katoliket dhe sunitet e njesoj me bektashinjte kane dy tradita, ajo e vjetra arberoro-bizantine dhe ajo e reja greko-bizantine.
Tradita e vjeter eshte ajo qe prej ndarjes se vitit 1054, kur ortodokset perftuan nje profil te tyrin. Pavaresisht influencave te vazhdueshme serbe e bullgare, ortodokset shqiptare kishin nje identitet te vetin, arberoro-bizantin si te dallueshem nga ai greko-bizantin.
Kjo tradite e vjeter vazhdoi edhe gjate shekujve te pare te pushtimit turk, sepse pjesa me e madhe e Toskerise ishte nen administrimin kishtar te Patriarkanes se Ohrit, e cila ka qene padyshim me tolerante, sesa ajo serbe. Rreth mesit te shek 18, 1767, Patriarkana e Ohrit u suprimua dhe gjithe territoret shqiptare i kaluan direkt ne varesi Kostandinopojes. Po ne kete periudhe fillon edhe karriera e famekeqit Kozma Etolasi, i cili çuditerisht eshte shume i famshem si shen Kozma. Nuk eshte as çudi qe djegja e Voskopojes dy vjet me vone 1769, te lidhet me kete ndryshim radikal te pushtetit kishtar. Filloi nje greqizim masiv gjate shek 19 qe u nderpre vetem nga Noli, me te cilin kisha ortodokse duhej t’i rikthehej, kesaj radhe si e pavarur, tradites se vjeter, para greqizimit masiv.
Te dyja traditat, ne menyre simbolike mund te ti quajme, tradita e Gj-ve dhe e J-ve. Tradita e Gj-ve eshte ajo arberore e Gjonit, Gjinit, Gjikes, Gjokes, Gjekes etj qe kane ngelur gjeresisht si mbiemra nder ortodokse por edhe myslimane. Tradita e J-ve ose Jorgos, Janit, Jakovit eshte tradita e greqizimit masiv, ne fakt keta si mbiemra nuk gjenden tek myslimanet shqiptare.
Keshtu, problemi eshte i pervetesimit prej secili komunitet te tradites se duhur ne rastet ortodokse dhe bektashe dhe mbizoterimi i rrymave vendase ne rastet sunite dhe katolike.
Kur secili komunitet perveteson rrymen e duhur dhe traditen e duhur, atehere gjerat nuk kane si te mos shkojne vaj, sepse secili komunitet kontribuon me traditet e vet me te mire ne unitetin shqiptar.
Kur pastaj gjendja behet rrumpalle, sikunder edhe eshte, me besimtare e klerike qe duhen hetuar e mbajtur nen kontroll nga organet e Sigurise Kombetare, atehere gjithçka eshte e demshme ne kulm, prodhim kaosi e prag katastrofe.
Kyçi eshte shteti, ka aq kompetenca sa t’i beje zap, duke nisur qe nga hetimi i pasurive te institucioneve fetare e deri tek shpallja ”non grata” e individeve te huaj. Kjo qe ndodh eshte produkt i nje shteti te degjeneruar, krejt te paafte per te kryer ndonje funksion jetik per shqiptaret.
Zoteri Hyllin,mendoj qe ne kete rast mund t’i shohim gjerat shume me thjeshte.
Une e shoh nga ky kend:Skenderbeu eshte figura qendrore e kombit.
Komuniteti bektashi nuk perben asnje problem;as nuk do te perbeje.Per ato arsye qe thoni ju (sidomos per ate se nuk ka nga kush te ndikohet) por edhe se prej tij kane disa nga eterit themelues te kombit,qe jo vetem e kane pranuar,por kane qene ata vete qe e kane “promovuar” Skenderbeun si figure qendrore te tij.
Komuniteti katolik nuk perben asnje problem,gjithashtu,per arsye qe kuptohen,por edhe se te gjitha deshmite historike flasin per nje sintoni te plote te tij me komunitetet e tjere,per ceshtjet madhore te kombit,natyrisht edhe per figuren e Skenderbeut.Nuk ishin katoliket ata qe imponuan figuren e Skenderbeut – kjo eshte shume e rendesishme per t’u thene.Nje argument tjeter i forte,pak i vene ne dukje,eshte se Vatikani i dha “viston” nacionalizmit te katolikeve shqiptare.Edhe kjo ka rendesi,sepse gjithe ai mirekuptim,qe ka treguar kleri (dhe komuniteti) katolik ne raport me klerin (dhe komunitetet) e tjera,eshte,ne mase te madhe,pasoje e kesaj “lirie veprimi” qe ju dha nga qendra katolike.
Komuniteti ortodoks nuk perben,po ashtu,asnje problem.Shumica derrmuese e eterve themelues te kombit kane qene ortodokse.Dhe,eshte i vetmi komunitet qe ka me shume martire,ne nivel klerikesh,se cdo komunitet tjeter.Qendrimi i ketyre klerikeve martire ka shenjuar thelle nenvetedijen e komunitetit ortodoks.Eshte kjo arsyeja kryesore qe, sado ndikim te kete kisha greke,nepermjet klerikeve te saj ne kishen shqiptare,nuk mund te perbeje ndonje problem per kohezionin e kombit.
Komuniteti mysliman ka nje problem me doktrinen (problemi i perjetshem i laicizmit),me fenomenin e diteve te sotme te terrorizmit dhe me ndikimin e shtetit turk.
Per mua me problematik eshte ndikimi i shtetit turk.
Ne pamje te pare,kjo mund te duket e padrejte,po te kemi parasysh ate qe historiani Pellumb Xhufi e tha troc ne nje emision televiziv:komuniteti mysliman eshte i vetmi qe nuk ka klerike te huaj ne drejtim te tij.Kjo eshte e vertete.Por,kjo eshte vetem pamja e pare.Pamja tjeter eshte ndikimi i MADH dhe i thelle qe ka shteti turk dhe shteti i thelle turk tek komuniteti mysliman ;tek te gjitha komunitetet myslimane ne Ballkan;tek kleriket dhe besimtaret e thjeshte.
Aq i madh eshte ky ndikim, zoteri Hyllini,sa zyrtaret me te larte te shtetit turk,po e perdorin si karte te lojes diplomatike ne ngercin BE-Turqi.
“Kercenimet” e Rames tone,ndaj Europes,per ndikime e pershkallezime esktremiste,nese nuk i jepet nje dore,jane qesharake.
Kercenimet e shtetit turk,per ironi,jane te bazuara,reale,te njemendta.Ndikimi i tij ne komunitetet myslimane ne Ballkan eshte i jashtezakonshem.Ne cdo raste mund te ngreje te ashtuquajturin flamur te zi;domethene mund te beje ndonje trazire,qofte edhe thjeshte fare sa per t’i treguar Europes se c’ndikim te madh ka Turqia ne Ballkan dhe se c’andrralla mund t’i sjelle kjo Perendimit.
Ndikimi eshte shume i madh por,po te rrezohej Skenderbeu apo edhe te behej ndonje “kompromis” per qendrimin ndaj tij,sic me habi te madhe po lexoj keto dite,medyshja e madhe e nje pjese po te madhe te komunitetit mysmilan do te kthehej ne njemendje;kesisoji ndikimi(nga shteti turk) do te ishte absolut;dhe perdorimi,pastaj,poashtu.
Hyllin, nje pyetje kam meqenese diku permende censusin. Ti beson ne korrektesen e mbledhjes dhe perpunimit te te dhenave te censusit?
Relapso, nuk besoj tek vlera absolute e censusit, kam qene kunder regjistrimit, por çdo census eshte i hapur per interpretim, kur fenomene te ndryshme shoqerore duket se gjejne njefare perafersie ne shifrat. E kam permendur ne lidhje me delegjitimimin e krereve ortodokse e bektashinj, gje qe e deshmon zbrazetia e kishave dhe teqeve. Xhamia ne Rrugen e Kavajes eshte gjithnje me levizje, Kisha Ortodokse e sapondertuar eshte gjithnje bosh.
Nderkaq bektashinjte nen influencen e fondeve iraniane po hapin xhami, duke krijuar shiitet e pare me brumin bektashi. Kur flasim per bektashinj, flasim per teqe e tyrbe, per sheh, dervish, baba, dede, gjysh, nuk flasim per imame. Ne traditen shiite/iraniane, imami eshte figure qendrore e padiskutueshme.
Tani nje bektashizem me xhami e imame, sigurisht qe krijon nje medyshje tek bektashinjte, duket me shume si strukture sunite.
Ketu i kthej pergjigje edhe Timurit, i cili thote se problemi qendron vetem tek besimtaret e kleriket sunite. Ne fakt, edhe pse ne nivele me modeste, problemi eshte tek te gjithe besimtaret e kleriket aktuale.
At Gjergj Meta ka folur mjaftueshem si kozmopolit, ia kam lexuar perhere shkrimet, zakonisht tek Panorama. Natyrisht nuk mund te pretendojme qe kleri katolik te mos jete kozmopolit, por nuk mund te vihet shenja e barazimit mes gjuhes se tij dhe disa figurave te hershme te klerit katolik.
As Gjekmarkaj qe sillet shpesh si zeri i katolikeve perendimore shqiptare, nuk ka diskurs patriotik, ka diskurs kozmopolit te llojit te vet, se shqiptaret nuk i bashkon identiteti Perendimor , por identiteti shqiptar, te cilin duam te jete Perendimor, por jo qe ne rrugen e tij te shperbehet uniteti i shqiptareve.
Pastaj per klerin ortodoks, lere fare se nuk ke nga ta kapesh, eshte si lesh dhie apo lesh arapi,sundojne minoritare e vllehe. Te vetmen te mire qe kane eshte se nuk flasin fare. Flasin ca anonime forumesh e gazetash, rendom greke e vllehe me origjine. Sipas gjasave kur te kene debuar me sjelljen e tyre gjithe shqiptaret, atehere do fillojne te hahen greke , vllehe e grekomane, se kush do kete ne dore pushtetin, ndersa shqiptaret ortodokse do bejne sehir se kush fiton e do pretendoje t’i perfaqesoje.
M’andej Timur çfaredo implikimesh politike dhe gjeopolitike te kene sunitet e si sillen grupe te caktuara, keto nuk legjitimojne t’u qepesh me buke ne traste. Terrorizmi dhe erdoganizmi nuk jane te rrezikshem.
Nje akt i vetem terrorist ne trojet shqiptare do i shkundte nga themelet gjithe hierarkite sunite ne Shqiperi e Kosove, gje qe nuk i intereson askujt prej klerikeve myslimane.
Ndersa erdoganizmi kalon nga antiqemalizmi dhe ne fillim i duhet te fitoje ne Turqi, gje qe e shoh shume te veshtire, jo te pamundur se s’ka gje te pamundur, por do kaloje nga disa grushte shteti te njepasnjeshem. Nqs ushtria i toleron shume gjera Erdoganit, kjo vjen me shume si pasoje e zhvillimit te jashtezakonshem ekonomik te Turqise, qekur erdhi Erdogani ne pushtet. Sapo zhvillimi ekonomik te hase ne pengesa dhe ekonomia te bjere ne krize, gjeneralet turq do e fluturojne Erdoganin nga dritaret e sarajeve.
Gjeneralet ne Turqi kane qe me revolucionin xhonturk te 1908, dmth 110 vjet, qe nuk lejojne ekstremizem fetar, jane garante te Turqise moderne. Puçi i fundit ne Turqi deshtoi kur Erdogani kuptoi se nuk ishin gjeneralet qemaliste por gyleniste, u kthye mbrapsht dhe fitoi. Nqs do ishin qemalistet historia do te kishte rrjedhur ndryshe dhe Erdogani do ishte azilant politik. Gyleni dhe Erdogani jane shoke te vjeter idealesh.
Z. Vehbiu, nuk e gjej dot shkrimin qe permenda, rreth 2010, ish teme e mbyllur e nuk kish asnje koment, ku mes te tjerash permendej edhe dyshimi mbi rolin qe mund te kish luajtur mickonja apo helmimi ne vdekjen e Skenderbeut.
Ceshtje e mbulimit amo mosmbulimit te Skenderbeut nuk ka me rendesi tani,e lagu s’e lagu, se na u be si testi i Rorshakut (Rorschach). Kjo eshte teme e sikletshme ku besoj te gjithe po mesojme dicka pa dashur te fyejme askend..
Sidoqofte, ketu ju permendet nje paralizem interesant me ceshtjen e monumenteve te luftes civile ne Amerike, qe ne fakt ka shkuar ne histeri, ku po sulmohen e vandalizohen edhe monumentet e zbuluesit zyrtar te Amerikes, Kristofor Kolombit, biles po kerkohet me peticion te hiqen edhe monumentet e tij:
https://www.thenewamerican.com/culture/history/item/26838-iconoclasts-vandalize-statues-of-columbus-in-new-york-and-baltimore
http://www.wxyz.com/news/group-petitioning-to-take-down-christopher-columbus-statue-in-detroit
Ne fakt duhet pare edhe paralelizmi se kush ishin vertet sklleverit dhe “zezaket” ne shekujt e gjate te perandorise osmane? Ishin pikerisht jomuslimanet qe zakonisht ishin shtetas te kategorise se dyte, qe diskriminoheshin fetarisht (duhej te paguanin taksen xhizje keta “dhimmi”) apo per mbrojtje (nuk u lejohej te mbanin arme), qe u ndalohej te konvertonin muslimanet, diskriminoheshin ne sistemin gjyqesor apo per punesim ne administrate etj, apo qe edhe rrobat duhej ti vishin me ngjyra te ndryshme qe te dalloheshin nga muslimanet etj etj. Biles ka dokumenta nga sekretaret e thesarit osman qe i ankoheshin sulltanit qe te ngadalesonte konvertimet ne mase se po binin te ardhurat e arkes. Eshte periudhe e gjate dhe komplekse, por edhe me faza tolerance, ku biles per kohe te gjate edhe flota osmane komandohej nga greke, apo ku dragomanet (perkthyesit e oborrit) ishin jomuslimane pergjithesisht dhe u fuqizuan shume, packa se nje pjese e mire e femrave te haremit te sulltanit ishin robina lufte apo te krishtera per shekuj me rradhe apo qe numri i tyre shkonte mbi 1000 per sulltane te caktuar.
Se ka patur kryeministra shqiptare por ama asnje nuk u be sulltan (nderkohe perandoria romake njohu perandore me origjine ilire). Edhe ne Turqine e sotme ju po e shihni se kush e ka pushtetin e vertete, kryeministri apo Presidenti? Se psh shihen telenovelat idilike per sulltanin e madherishem por historianet thone se ishte pikerisht haremi i sulltaneve qe coi ne dobesimin e perandorise osmane (epshi, nderhyrjet e nenes se sulltanit dhe grave te tij), duke cuar ne terheqjen e sulltaneve nga jeta politike dhe ushtarake.
Se shpesh historia ka 2 versione, e ja shembulli me i fundit,
http://www.dailymail.co.uk/news/article-3487154/Turkish-president-s-wife-declares-harems-educational-centres-prepared-women-life.html
https://www.youtube.com/watch?v=Yuc3zsXSiwc
Jetojme ne kohe te shpejta ku telefoni dhe internet po edukojne e rrisin brezat e rinj dhe habitemi cfare rrugesh marrin e cfare njerezish behen. Atehere nuk kish as gazeta as te drejta te njeriut, prandaj shume menxyra nuk dihen.
Psh, gjithmone do gerricen me Skenderbeun, por nuk ka folur njeri per Ali Pash Tepelenen qe mes te tjerash shquhej per tortura e vrasje te tmerrshme te kundershtareve apo roberve, por ajo qe eshte me e rendesishme eshte se cfare lloj shteti do kish qene pashalleku i Ali Pashes, nqs do kish arritur ti mbijetonte osmaneve dhe do kish krijuar principaten e tij. Dy gjera i kishte per zemer Pashai, shkollat greke (gjuhen greke) dhe mesimet mbi islamin. Pra shteti i Ali Pashes do krijonte greke muslimane. Pse tani do i diskutojme ne edhe monumentin e Ali Pashes? Nuk behet fjale! Ashtu ishte koha, ashtu ishte botekuptimi, se ndryshe do ngelet vendi pa monumente, dhe do perfundohet si Portugalia qe merret me ngritjen e statujave dhe kultit te futbollistit maestro Ronaldo.
Ne fund te fundit vete Skenderbeu ishte produkt i perandorise osmane dhe cdo sulm i fetareve ndaj tij do ish autogol, pasi osmanet e moren te krishtere qe femi dhe e konvertuan ne islam (nje hipokrizi qe ish perkunder parimit islamik dmth Kuranor se “nuk ka detyrim ne fe”), e sprovuan ne luftera etj etj. U mor peng me sistemin e deshirmese apo taskes se gjakut qe zgjati jo pak por rreth 4 (kater) shekuj, nje praktike qe shkaterroi jo vetem familje por krijoi edhe kombe te ardhshme. Bosnja e sotme muslimane (boshnjaket), ku sistemi i devshirmese u zbatua gjeresisht, njihet si shembulli me i forte i pasojave te kesaj praktike shekullore ne Ballkan. Skenderbeu ishte edhe femije lufte, apo sic quhen sot “child soldiers”, qe u rrit ne shoqerine osmane, ku mesoi gjuhen e vendasve etj etj.
Ka mundesi ai Skenderbe ka vrare ne betejat osmane (para kthimit ne Kruje) me dhjetera apo qindra te krishtere, pagane etj por askush nuk ka qejf ti permendi apo ti llogarise fetarisht.
A e dini qe ne folklorin e popujve te Ballkanit ka edhe kenge vaji e mallkimi ku permenden taksidaret arnaute qe mblidhnin taksat e perandorise? Apo qe revolucioni i pavaresise greke cilesohet edhe si lufte civile “mes shqiptaresh” ku arvanitas e arnaute luftonin e shanin njeri-tjetrin? Apo qe edhe katolike e ortodokse shqiptare nder shekuj merrnin pjese si mercenare ne fushata te caktuara ushtarake te osmaneve?
Skenderbeu nuk ka vrare muslimane shqiptare pasi nuk e thone burimet e kohes (Barleti etj), dhe nuk kish se si (ata qe thone te kunderten shpifin). Skenderbeu nuk krijoi Kishe Kombetare por Kanunin e Arberise (nderi e gjakmarrja ishin kryesore) pasi edhe nje pjese e shqiptareve shkonin me parimin “ku eshte shpata eshte feja”. Marrja e Krujes me ferman te rreme ishte nje operacion i paster ushtarak, i kryer nga Skenderbeu me trimat e tij besnike, jeniceret shqiptare, qe ishin si forcat speciale te perandorise. Edhe Hyllin e permendi rolin e madh te sufizmit mistik dhe bektashizmit ne rradhet e jenicereve, deshmuese e butesise fetare te Skenderbeut qe me pas perqafoi krishterimin (uniat ndoshta), por me elemente te bektashizmit por nuk perjashtohet edhe elementi sunit ne te. Nuk kishte fare nevoje per vrasje te popullsise per pune feje, nuk duheshin gjakmarrje por ushtare e perkrahje. Ka mundesi disa nuk do e duan kurre por edhe do e sulmojne Skenderbeun pasi e shohin si apostat (feleshues), dhe sot ne bote ka 16 vende me shumice muslimane ku apostazia cilesohet krim.
Kur shihni Skenderbeun ne kale ne Tirane duhet te shihni edhe LIRINE E BESIMIT dhe ZGJEDHJES per JETEN, qe ai Skenderbe u be cfare i deshironte zemra, u kthye aty ku e ndiente se kish shpirtin, dhe luftoi per te e me sukses ne shtepi te vet, me albanezet e vet, sic ja pershkruante veten dhe luftetaret atij princit katolik e ironik te Tarantos.