Më tingëlluan të tepruara, të shtirura, në kufi të histerisë, reagimet për “mbulimin” e statujës së Skënderbeut në Tiranë, gjatë një ceremonie fetare të komunitetit mysliman.
Nuk jam në gjendje të them nëse ka njerëz që vërtet/ende kujtojnë se myslimanët e Shqipërisë ia mbuluan statujën Skënderbeut (do të ketë, sepse u kanë besuar tabloidëve dhe Facebook-ut); pa çka se pranëvënia, ose “sinekdoka” mes atyre që kremtojnë një rit fetar mysliman dhe Gjergj Kastriotit gjithnjë fton për interpretim.
Problemi – nëse ka një problem vërtet përtej mendjeve të nxehta që kërkojnë sherr – do të lidhej me vetë sheshin “Skënderbej” dhe funksionet që duam t’i japim.
Me fjalë të tjera: a mund të përballojë ky shesh edhe statujën e Skënderbeut edhe një ceremoni fetare masive të komunitetit mysliman të Tiranës?
Madje më tej: a mund të përballojë ky shesh edhe koncerte rock-u, edhe manifestime politike, edhe operat e Puccini-t, edhe përvjetorin e emisionit të Fevziut, edhe koreografi zgjedhore, edhe evente korporatash, edhe festa fëmijësh?
A mund të shërbejë ai si kontenitor i gjithçkaje publike sot, në një Shqipëri që mbetet e përçarë sipas shumë vijave – çfarë edhe e konfirmuan polemikat e tanishme?
Ata që konceptuan, dizajnuan dhe pastaj kremtuan ristrukturimin e tij të tanishëm, ndoshta besojnë se sheshi mund ta përmbushë këtë funksion.
Pa çka se kjo i bën jehonë një filozofie të Tiranës “monocentrike” e cila nuk i përgjigjet më realiteteve urbane.
Por mënyra si u promovua anembanë ky shesh, si “qendër” dhe tribunë e Shqipërisë mbarë, ose model në miniaturë i Tiranës vetë, krijoi një perceptim për të si tribunë të aktualitetit. Aq sa gjithkush kërkon të shfaqet atje, ta përdorë dhe të përdoret prej tij, të shihet duke e konsumuar dhe të ofrohet për konsum të publikut.
Çdo gjë pritet tani të ndodhë në atë shesh, edhe procesioni edhe karnavali, edhe manifestimi i forcës edhe teatri i solidaritetit, me përjashtim të ballafaqimit, dialogut dhe debatit midis pjesëve të shtetit dhe ndoshta edhe të kombit, që një sheshi urban do t’i shkonin ndoshta më mirë.
Nga shesh akoma tradicional, i organizuar rreth një statuje, sheshi “Skënderbej” tani po kërkon të shndërrohet në kontenitor multivalent, ose si vitrinë për të ofruar protagonizmin absolut.
Por kjo nuk mund të ndodhë, sepse ai vend është i shenjuar kulturorisht; dhe simbolet ekzistuese, nga statuja e Gjergjit vetë te xhamia e Et’hem beut dhe Kulla e Sahatit, nga kompleksi i ministrive te Pallati i Kulturës, mezi e kanë krijuar një ekuilibër semiotik në rrjedhë të viteve; dhe vetë sheshit i është dashur të absorbojë më parë monumentin e Stalinit, dhe më pas atë të Skënderbeut (dy elemente prej kryeqyteti), pa e humbur natyrën e vet si hapësirë publike e qytetit të Tiranës dhe e komunitetit qytetar përkatës.
Ajo që refuzojmë të kuptojmë, është se simbolet në shesh nuk përfaqësojnë vetëm vetveten, por edhe komunikojnë mes tyre. Çdo protagonizëm i ri, qoftë edhe i përkohshëm, merr pjesë në këtë komunikim dashur pa dashur, e modifikon atë dhe e fut ekuilibrin në krizë; çdo element i ri që sillet në shesh, qoftë edhe një ekran masiv ose një spektakël laser-i, do të ri-interpretohet në marrëdhënie me skenografitë dhe sintaksat ekzistuese.
Prandaj sheshi “Skënderbej”, i riu, nuk e mban dot këtë ngarkesë semiotike që po duam t’ia lëshojmë sipër: dhe provë e kësaj pamundësie dhe këtij dështimi është edhe katrahura që sapo ndodhi.
Aq më tepër në kontekstin kur trashëgimia politike, kulturore dhe thjesht historike e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut ka vite që është kthyer në një fushë betejash midis partikulariteteve brenda shqiptarisë, të cilat janë të interesuara kryesisht ta përvetësojnë, duke ia hequr ose të paktën shpërfillur polivalencën.
Kjo nuk i çliron nxitësit e sherrit nga përgjegjësitë, përkundrazi.
Një gabim që po bëhet rëndom, është se disa nga zërat që lëshuan alarmin në mediat po interpretohen si të komuniteteve përkatëse. Pa çka se askush nuk i ka zgjedhur dhe as i ka emëruar si zëdhënës të asgjëje; dhe komunitetet, fetare dhe të tjera, kanë mënyra të kolauduara dhe të mirënjohura, për të shprehur qëndrimet e tyre publike.
Këta që flasin tani, pavarësisht krekosjeve dhe retorikës të nxjerrë nga sepetet, përfaqësojnë thjesht veten e tyre; madje nuk është për t’u përjashtuar se e bëjnë jo se u dhimbset “Skënderbeu” (çfarë farse do të ishte kjo!); por për të promovuar imazhin e tyre, si shëlbues të heronjve.
Aq më tepër që pretendimi se Skënderbeu është flamuri i komuniteteve të krishtera në Shqipëri do ta zhvlerësonte kontratën sociale shqiptare, ashtu siç e njohim. Nëse ka kuptim të flitet për atentat ndaj themeleve të bashkëjetesës ndërfetare tek ne, atëherë ky i tanishmi do të ishte shembulli më didaktik.
(c) Peizazhe të fjalës.
Për budallallëkun shqipja ka disa shprehje: Budallallëku s’ka brirë. Budallallëku në këto gjëra duket. Por ka një shprehje anglisht që i shkon tamam fare kësaj situatës sonë: “Stupidity has a habit of getting its way!”
“Nuk jam ne gjendje te them nese ka njerez qe vertete /ende kujtojne qe myslimanet e Shqiperise ia mbuluan statujen Skenderbeut” – po ka;ai eshte Moikom Zeqo.Ka shkruar edhe nje shkrim dje tek Dita.
Timur,
Faleminderit se ky është vërtet shumë lajm i mirë.
Ngelet vetëm t’i mbushim mëndjen AV-së që të mos bëj më pyetje retorike… dhe pastaj e kemi të pjekur.
L.A.
Faleminderit per pergezimin!
Une permenda vetem nje emer.Por,ja edhe nje emer tjeter:Artan Lame.Ne te vertete,zotnia ne fjale,pati dy reagime.Une e kam fjalen per reagimin e pare qe,padyshim,eshte edhe me i sinqerti.”Je suis Scanderbeg” – keshtu tha zotni Lamja (pastaj,se kush i kujtoi qe eshte nepunes i shtetit,apo,mbase u kujtua edhe vete dhe beri nje ndryshim te vogel,duke respektuar korrektesen politike;por ,kjo nuk ndryshon gje).
Po keshtu edhe nje analist tjeter;pas reagimit te tij te pare,identik ne thelb me te zotni Lames,pasi na paskesh marre ca mesazhe sqaruese nga ca miq besimtare myslimane,edhe ai korrekton qendrimin;por,edhe kjo,njejte si ne rastin e pare,nuk ndryshon asgje.Qendrimi i tyre i vertete eshte ai i pari.Ka edhe te tjere ende.
Por,une permenda Moikom Zeqon.Nje erudit ne kuptimin e plote te fjales;nder te paktet qe kemi,te cilin,edhe vete zotni Vehbiu ne nje shkrim te tijin(qe nuk po me vjen ne mend per momentin) pikerisht ketu ne PF,e ka vleresuar per kete gje.
Edhe mundesia qe zotnia ne fjale te jete genjyer nga portalet,perjashtohet.Ai eshte i angazhuar ne debatin publik dhe shkruan rregullisht ne shtyp;dhe,mbi te gjitha,eshte shume i perfshire ne gjithe c’thuhet e c’shkruhet,c’behet e c’nuk behet ndaj figures se Skenderbeut.
L.A.
Qe nuk e permenda me kot te urtin Moikom Zeqo,po ju sjell ne vemendje se c’ka thene ai ne nje interviste te para nje jave,dhene gazetarit Xhevdet Shehu,tek gazeta Dita.
Teksa pranon qe ka lexuar “ca shkrime me te sofistikuara” per rastin ne fjale,ai thote,citoj: ” Por per fat te keq,te kufizuara ne konceptim dhe te klientelizuara ne ide.Keshtu,kriticizmi ndaj Skenderbeut behet ne emer te luftes kunder idolatrise”.
Sado e cuditshme mund te duket,intuita ma thoshte se do te kishte nje reagim te ketille.
Ajo perdia me monitore para monumentit te Skenderbeut cfare ishte? Nese dikush nuk e shikon , ka perde tek syte. E nese vendosja e ekraneve para monumentit , ndonese ne distance por , gjithsesi aq sa te mos shikohej prej besimtareve, pra nese e gjitha kjo nga kreret e komunitetit mysliman u justifikua si nje “ceshtje teknike” , komentet e dhjetra besimtareve dhe deklaratat e ca hoxhallareve , ishin te qarta dhe te trocta: Skenderbeu nuk eshte heroi yne!
Sado periferike te jene keta zera , ata jane maja e dukshme e nje ajsbergu qe ende nuk ja dime permasat. Ne emer te tolerances nderfetare, nuk mund te hedhim nje jorgan mbi plaget tona dhe pastaj, kur maisen, kruajme koken. Personalisht jam kunder ekstremizmave dhe thirrjeve radikalie te tipit te K.Myftaraj por nuk mund te jem dakord as me portale qe e quanin reagimin virtual si nje “prove gjenerale” perballe cdo tentative per cenimin e simboleve kombetare. Nuk eshte sheshi “fajtor” por politikat per administrimin e sheshit .
Nese zera nga komuniteti mysliman thone se Namazi nuk mund te jepet para shembelltyrave njerzore, atehere le te zgjedhin hapsira te tjera per te ushtruar te drejten e tyre, duke mos cenuar bazat e shtetit laik dhe simbolet kombetare .
E vetmia pike me interes ne kendveshtrimin e A.V, eshte paragrafi fundit , ku hidhet ideja se , cvendosja e semantikes te rolit historik te Skenderbeut nga simbol i shqiptarise ne hero te krishterimit, mund te dogdise komunitetin mysliman dhe te prishi kontraten sociale mes shqiptareve .
Ne regjimin e Hoxhes , Skenderbeu u propagandua si simbol i luftes per liri, per mbrojtjen e trojeve arberore nga osmanllinjte. Hoxha i dinte mire se cfare ishte Europa e krishtere dhe, ne funksion te politikes izalocioniste, i voliste mostheksimi kontributit te Skenderbeut ne mbrojtjen e Arberise dhe Europes se krishtere perballe flamujve islame te osmanllinjve .
Sikurse i dinte mire edhe keto punet e feve dhe peshen e bashkesise se hoxhallareve.Vetem ne studimet historike permendej apelacioni per Skenderbeun si Atlet i Krishtit.
Ne kohet e sotme, kur Shqiperia meton te behet pjese e bashkesise europiane dhe kur veten e shpall pjese te qyteterimit europian, vellezerit tane myslimane duhet te qartesojne pozicionin : a jane ata per integrimin e vendit ne Europen me themele te qyteterimit tek Krishterimi?
Shqiperia, pas pese shekuj fitoi mevetesine nga turqit osnane…por mbeteti e pushtuar nga feja dhe kultura e tyre. Ky eshte paradoksi yne , ky eshte habdikapi yne. Ketu rrihte dhe debati para do vitesh mes I.Kadare dhe R .Qosjes. Pra tek identiteti. Kjo eshte ceshtja, jo sheshi.
Simbolin e Skënderbeut si luftëtar për lirinë e kombit nuk e ngriti regjimi komunist, por rilindësit, të cilët vunë projektin e shtetit komb, mbi përkatësitë fetare. Dhe kjo është kontrata me të gjitha palët fetare. Prandaj nuk ka asnjë arsye që simboli i Skënderbeut të marrë nuanca fetare.
Sa i përket rolit historik të Skënderbeut në mbrojtje të Arbërisë dhe Evropës së krishterë, mendoj se historiografia shqiptare ende nuk e ka ezauruar si dhe sa duhet vërtetësinë historike të figurës së Skënderbeut, për shkak të faktorëve jashtë shkencorë (ideologjia komuniste, nacionaliste, evropianiste etj.) që e kanë mbizotëruar dhe vazhdojnë ta mbizotërojnë atë. Nuk bëhet histori për histori, por histori për hir të interesave të momentit.
Në lidhje me fenë dhe kulturën që trashëgoi Shqipëria pas shkëputjes nga osmanët, t’i quash ato “pushtuese” është absurde. Kulturat japin e marrin me njëra – tjetrën në rrugë të ndryshme. Një kulturë dhe fe e përvetësuar për një kohë të gjatë nga shumica e popullsisë, shndërrohet në vendase. Vetëm se komunizmi shkuli me forcë dhe pothuaj e zhduku totalisht fenë dhe kulturën islame te shqiptarët, e për pasojë gjurmët e saj (kulturës islame) janë të zbehta te brezat e sotëm, kjo nuk do të thotë se shqiptarët nuk kanë kulturë islame autoktone dhe nuk do të thotë që shfaqjet e fetarisë islame janë të huaja e jolegjitime në shoqërinë shqiptare sot.
Prandaj kjo kulturë nuk e cenon aspak integrimin evropian të shqiptarëve, sepse është veçori e kulturës së tyre, që të përmbajë edhe aspekte apo ngjyresa islame. Qytetërimi evropian sigurisht që ka rrënjë të ngulura në qytetërimin pagan greko-romak dhe më pas në atë judeo – kristian (ashtu siç ka edhe kontribute sado të vogla nga qytetërimi mysliman), por para së gjithash BE, shoqëritë dhe qytetërimi i saj modern janë laike. I tillë është edhe shteti ynë, i konceptuar nga rilindësit, e tillë është eshe shoqëria jonë, pavarësisht përkatësive fetare të individëve të saj. Prandaj asnjë grup fetar nuk përbën pengesë për integrimin evropian. Madje të gjithë janë të interesuar të realizohet ai, e myslimanët ndoshta edhe më shumë, sepse tek Evropa shihet realizimi i shtetot të së drejtës, të cilin ne si shoqëri nuk e kemi arritur ende 100 vjet pas shkëputjes nga PO. Vitet e tranzicionit kanë dëshmuar se shkaku për këtë mosarritje gjendet te sëmundjet shoqërore të shkaktuara nga formimi i njeriut të ri socialist dhe jo te feja apo kultura islame, sepse, pavarësisht statistikave që shkruhen, fetaria dhe kultura fetare te shqiptarët në përgjithësi janë tepër të dobëta, për të qenë efektive në shoqëri. Këtë e dëshmojnë korrupsioni masiv, përhapja e drogës, hajdutërisë dhe të një sërë plagësh të tjera, të cilat çdo fe i ndalon, por që tek ne po mbizotërojnë.
Prandaj ajo puna e identitetit dhe e mbitheksimit të pjesës së tij fetare e kulturore për të qenë të pranuar nga Evropa më duket thjesht një maskë për të mbuluar paaftësinë tonë për të ndërtuar një shoqëri të drejtë e të ndershme.
Shto ketu se edhe Bashkimi Europian sot ka nje perqindje te ndjeshme qytetaresh myslimane me Francen, Gjermanine, Angline, Hollanden, Belgjiken ku rreth 6-9% e popullsise deklarohen myslimane praktikante. E me sa duken bathet, prirja eshte qe kjo perqindje te rritet. Nuk besoj se ne Shqiperi praktikantet jane me shume. Kam pershtypjen se te ne perqindja e islamikeve te radikalizuar eshte edhe me e vogel se ne disa vende te BE-se.
Po, Rilindasit e ngjizen dhe evokuan Skenderbrun si simbol i lirise. Por ata ishin ideologe dhe prandaj theksin e vura tek qasja e regjimit komunist ndaj Skenderbeut, duke nenvizuar idene se tashme behej fjale jo per ideologe atdhetare por per nje sistem politik, per nje shoqeri me shtet laik. Eshte e qarte se Skenderbeu u “perdor” edhe nga nacional komunizmi Hoxhes por pertej e mbi realitetin trifetar te Shqiperise. Figura e tij , te themi, u laicizua.
Kurse sot, ne demokraci , kur vendi meton te integrohet ne Europe e kur fete jane legalizuar, ngjyrimi Heroit si Atlet i Krishterimit ka ngjallur reagime dhe refuzim tek masa e besimtareve muslimane.
Ngsdalsimi procesit te integrimit europian, sigurisht qe lidhet me rolin e politikes, me mosfunksionimin e shtetit ligjor, korrupsionin dhe probleme te tjera sociale.
“Semundjet” e shoqerise aktuale i kane rrenjet edhe tek pasojat e sistemit socialist por kaluan tridhjete vjet dhe deshtimet e problematikat tona nuk duhet t’i faturohen vetem kalit te ngordhur te komunizmit.
Kjo eshte nje menyre per te shmangur burimin e vertete te problematikave, vete sistemin kapitalist, te leshuar azat, pa “kapistren” e rolit rregullator te shtetit.
Por pertej pasojave te komunizmit, paftesise se klases politike dhe sistemit qe prodhon kontradikta, ceshtja eshte edhe KULTURORE .
Feja islame u nderfut si mish i huaj ne pese shekuj otomane dhe ka prekur ADN- ne e Kombit. Askush nuk mund te thote se trifetaria ka qene avantazhi yne. Perkundrazi.
Edhe pse islami shqiptar ka nje tradite te moderuar dhe figura te ketij komuniteti i kane kontribuar ceshtjes kombetare, Europa e Krishtere, sidomos ne kushtet e sotme te perplasjeve kulturore, thelle ne vetedijen e saj, imazhin dhe peisazhin me minare te Shqiperise, nuk eshte se e shikon pa dyshime dhe dilema.
Komenti dhe analiza me e sakte dhe e paanshme qe kam lexuar keto dite.
Te veme statujen e mbretit Bardhyl, se ai zoteronte edhe Kosoven edhe Shqiperine edhe Iliriden, ishte pagan, ka emer shqiptar dhe thone se 90 vjeç rrinte ende mbi kale. Ose veme Pellazgun, si personifikim i pellazgeve, mbi kale edhe ate, se Mbreti nuk rri ne kembe. Zogun e lane pa kale se nuk ishte mbret tamam, beu i Matit ngeli.
Mund te veme edhe Mujin, se ai kishte edhe kale edhe palle, ishte edhe pagan. Ose Gjergj Elez Aline me kale e topuz, ky rri mire se 1/3 e emrit eshte i krishtere dhe 2/3 myslyman.
Kur mori komanden e princave thuhet se Skenderbeu ka thene; me bete prift, mos me rruani mjekren.
Tani qe e kemi vene tek sheshi nuk duhet t’ia rruajme mjekren. Mua me dukej si blasfemi kur ne koncerte Skenderbeu zhdukej pas skenes se madhe, e kane bere keq sheshin, duhet prishur dhe rindertuar. Skenderbeu nuk duhet te rrije pas skenave te koncerteve dhe ekraneve gjigande, duket keq, po i rruajme mjekren gjithnje.
Ndoshta kete donte edhe Rama, kush e di se ça pjell mendja e tij perverse.
“Mua me dukej si blasfemi kur ne koncerte Skenderbeu zhdukej pas nje skene te madhe…”
Zotni Hyllin,ky eshte nje argument qe po e perdorin shume per te banalizuar incidentin.Ka nje dallim thelbesor mes mbulimit qe i behet statujes per arsyet qe thoni ju dhe per gjithe arsyet e tjera qe i rendisin banalizuesit,dhe mbulimit per arsyen qe u be.
Te gjithe e dime kete arsye.Eshte bere thjeshte per arsye fetare.Mbulimi,sic me te drejte e cilesoi i nderuari Moikom Zeqo,ishte mbulim skenik.Mbulim skenik i bere per arsye fetare.Sillu,vertitu e perdridhu sa te duash e nga te duash,kjo eshte e verteta.
I vetmi “argument” qe mund te kete perparesi,nese do te mund te flitnim per nje te tille,eshte ai i korrekteses politike,i qasjes paqtuese,i mosfryerjes se zjarrit etj.
Ja po marr nje shembull hipotetik:po xhirohet nje film artistik,ku behet fjale pikerisht per kete ngerrc te myslimaneve praktikante ndaj figures se Skenderbeut.Skenari e do qe ne nje episod te caktuar te mbulohet statuja e Skenderbeut;te mbulohet me nje cohe te zeze;me nje cohe,bash nga ai material qe perdoret per burken.Dhe,mbulohet.Ju siguroj,qe askush nuk do te reagonte.Absolutisht askush.Sepse,po xhirohet nje film.
Por,eshte krejt e kunderta,kur kjo behet per arsye fetare.Aq me teper,per arsye te percaktuara mire fetare,qe te gjithe i dime.
Ne fakt une s’po perdor ndonje argument te te tjereve, as kam lexuar shume se debatin kulturor ne kete pike e quaj debat pa ndonje vlere pozitive, nuk shton, vetem heq. Me mire flasim per fanellat e bukura qe kishte Kombetarja kunder Lihteshtejnit, mua me pelqyen, gjithe kompleti ishte bere me lezet, me shije. Dakort qe futbolliste jane jo modele, po prape veshja e bukur ka lezetin e vet.
Me ka lene shije te hidhur nje dy here qe kam rastisur ne koncerte, aty ku ishte ekrani kesaj radhe ka qene skena e madhe se hajvani qe e ka ideuar sheshin, shtyn çdo organizator ta bllokoje Skenderbeun. Po te kishte ndonje ndeshje te madhe Kombetarja aty do te shtynte ana organizative ta vendosesh ekranin po atje.
Nqs vertet nuk duan te kete Permendore perpara, behet si tek shprehja çohu prift te ulet hoxha ose anasjelltas çohu hoxhe te ulet prifti. Veni asht’ i xanun. Le te shkojne tek ndonje shesh tjeter ose te marrin nje stadium.
M’andej kete pune e zgjidh vete komuniteti sunit, as komunitetit katolik, po te duam bashkuar me komunitetin ortodoks nuk u duhet marre per ters ndonje tejkalim zelli, se ne rang mbarekombetar te dy bashke perbejne 1/6 e shqiptareve, te voglit i lejohet ndonje kapriço.
Secili tha te beje nje hap prapa e mos t’i marre punet me yrysht, se nuk fiton kush, te gjithe humbasim.
Zotni Hyllin,shumica e atyre qe kane protestuar ne rrjetet sociale jane te komunitet sunit apo,me sakte, te prezumuar se i perkasin atij.Eshte nje fakt qe anashkalohet me shume mendjelehtesi nga disa,dhe me dinakeri nga disa te tjere.Duke marre persiper rrezikun e nje verejtjeje tjeter,per te mos marre si shembull veten,megjithate po them qe une jam i ketij komunitetit sunit qe thoni ju.Jam,sepse me numerojne si te tille dalezotesit e ketij komuniteti.
Perndryshe,nuk jam.Nuk jam,sepse jam afetar;ashtu si nje pjese shume e madhe e ketij komuniteti.Po te mos me numeronin mua si pjestar te tij,qe do te thote te mos numerohen edhe mijera e mijera si une,atehere na del nje e vertete tjeter,qe nuk eshte ne favor te madhesise se ketij komuniteti.
Keshtu,ata qe flasin,nder laiket,per “komunitetin me te madh” bejne nje gabim elementar.Kurse,ata qe flasin,nder kleriket myslimane,bejne nje gjynah te madh.
Eshte nje gjynah shume i madh te llogarisesh per myslimane ata qe,jo vetem nuk e kane deshmuar besimin,por edhe e refuzojne me ndergjegje te plote.
Edhe sikur te kishte nje organizim te qellimte nga katoliket dhe ortodokset per te reaguar ndaj mbulimit(skenografik) te statujes se Skenderbeut,prapeseprape shumica e reaguesve do te ishin te komunitetit mysliman.Eshte kjo arsyeja,ne fund te fundit,edhe pse kemi hero kombetar Skenderbeun.
Te gjitha mediat e lavderuan qendrimin e myftiut te Tiranes dhe e shperfillen me mendjelehtesi nje dinakeri te tijen.
Ne sqarimin e tij publik,ai i’u drejtuar vellezerve te krishtere,katolik dhe ortodokse,sikur vetem keta na paskeshin qene te indinjuarit.
Edhe ju zotni Hyllin,po thoni te njejten gje dhe e keni gabim.Ashtu sic e keni gabim edhe kur thoni qe kete pune e zgjidh komuniteti sunit.Sepse,po te ishte keshtu i nderuar,ehh sa e thjeshte do te ishte zgjidhja.
Timur po e fut çeshtjen ne degezime te tjera, jo per gje po degezimet nuk mbarojne.
Tek regjistimi fetar dhe etnik qe u krye ne vitin 2011, kemi nje delegjitimim te Janulles, vetem 7% u deklaruan ortodokse, nga te cilet 2 % jane pakicat greke, vllahe dhe shule, ndersa 5% shqiptare, dmth nga ai 22% qe pretendon Janulla, i bie qe vetem 1 ne 4 shqiptare etnike pranoi perkatesine e trasheguar, se minoritetet e mbajne fort perkatesine fetare. Po te shkojme tek besimtaret praktikante, qe te shkojne çdo te diele ne kishe, rrezik nuk gjen fare, ndonje plake mbase.
Regjistrimi delegjitimoi edhe kreret bektashinj, nga 15-20% qe ata pretendojne dolen vetem 3%. Nje pjese e tyre do te jete deklaruar thjesht myslimane, po ketu ka rendesi delegjitimi i krereve bektashinj jo myslimanesia e tyre.
Dy komunitete nuk i delegjitimuan kreret e tyre, katoliket me 10% nga 11% qe pretendohet dhe sunitet/myslimanet, te cilet dalin 53% pak a shume sa i bie po te zbresesh pretendimet e te tjereve.
Ngaqe u be rrumpalle, te gjithe kunder te gjitheve u ”delegjitimuan” edhe perkatesite etnike, greket psh dolen 0.8% nga 1.7% qe i nxorri censusi i 1989-s, shqiptaret rane ne pak mbi 70%.
Megjithate, shifrat etnike menjane, se nuk na interesojne heperhe, tek shifrat fetare duket qartazi qe kemi dy komunitete, ortodokse e bektashinj, qe nuk jane me fare komunitete, dmth nuk identifikohen as per se largmi me kreret dhe trashegimite perkatese dhe dy komunitete qe qartazi identitikohen ne kreret dhe trashegimite perkatese, sunite/muslimane dhe katolike.
Ne kete kuptim them se ai 53% qe identifikohet me kreret dhe trashegimine sunite e ka vete ne dore ta zgjidhe kete pune, te delegjitimoje kreret e vet e/o trashegimine.
Katoliket, ortodokset dhe bektashinjte nuk kane shume pune se çfare takemi jane kreret e komunitetit sunit, persa kohe qe ata nuk bejne thirrje per konflikt fetar, aty normal qe kane pune. Po edhe qe te nderrosh Skenderbeun me Sulltan Pekmezin, kane pune sepse Sulltan Pekmezi u ka mohuar te drejta, madje bektashinjve nje nga Pekmezet u mbylli edhe gjithe teqete.
Per te tjerat s’kane asnje pune, etika e mire ne punet nderfetare, do te kerkonte qe vetem nga ai 53% qe u vetidentifikua si mysliman te dilnin zerat kunder dhe logjikisht nga ana e perfaqesueve te shtetit, sepse Skendebeun aty e ka vene shteti dhe e ka per detyre t’i dale zot.
Por politikanet tane kur shohin turma e kane mendjen tek votat, kane bere nje llogari te votave qe do fitojne apo humbin ne zgjedhjet e Tiranes pas dy vjetesh dhe e qepen gojen.
Pastaj qe ketu behet rrumpalle sa here flitet per fe, te gjithe kunder te gjitheve, kjo eshte arsyeja pse them qe keto lloj debatesh vetem heqin e nuk shtojne gje, aq me teper kur ne çdo rast merr ngjyrat Lindje vs Perendim.
Nga pikepamja legale kur behet çensusi nuk shenohet dot opsioni shqiptaria si fe, keshtu qe mjafton te refuzosh sepse mungon opsioni qe do. Me gjera kaq te vogla u ulim pendet krereve te feve ashtu sikunder me bojkot politik u bien pendet politikaneve, nuk jane aq te veshtira sa duken ca gjera.
Nje parashikues moti shpirteror mund te thoshte:
Duhet ditur se javet e fundit kane patur rritje te ndjeshmerise kombetare per shkak te ridiskutimeve se etnise se nenes se Heroit, pra duhen kuptuar nuancat e ndryshme qe mund te marrin ca re te shpejta te cilave disa u duken re grumbullore a thjesht kalimtare ndersa ca te tjereve si re te zeza. Eshte ceshtje perceptimi, varet se ne cfare kendi shikohen te vendosura stendat, skenat e monitoret e ceremonive, te perkoshme por qe mund te lene gjurme te ndryshme.
Nje analist i paanshem i mitingjeve te sheshit qendror, si dhe burre zakoni, mund te shprehej:
Skenderbeu eshte nje nder Yjet me te rendesishem te kombit shqiptar prandaj cdo perballesi nga afer duhet trajtuar me (r)respektin e duhur qe te mos lindin keqkuptime. Karshilleku i fundit duhet te kete qene i paqellimshem, por nuk ka rendesi. Ajo qe ka vertet rendesi eshte qe te mos thyhen kontratat e pashkruara pasi pastaj do detyrohen te shkruajne te zezen mbi te bardhe. Po shpjegoj:
Kur sheshi jepet per perdorim, eshte sikur te jepet “me qera” falas, dhe me ca rregulla, por ne fund te fundit i lihet ne dore perdoruesve qe te vene doren ne zemer per detajet e tjera, dhe te mendojne per gjithe popullin shqiptar, apo edhe per “po bota cdo te thote”? Per mitingje fetare ndjeshmeria eshte me e larte dhe ata qe zbresin ne shesh nuk duhet te harrojne shqiptarine e burrnine pasi po u lihet sheshi ne mirebesim e ne besë. Asnje shqiptar, as ateisti, as agnostiku, as katoliku, as muslimani, as ortodoksi, as protestanti etj etj nuk mund ta pervetesoje apo keqperdore Skenderbeun ne shesh pasi Heroi i perket kombit e sheshit, ka vendin e vet ne shtepine e vet. Nqs behet e veshtire per te percaktuar vogelsirat e etiketes se sheshit atehere duhet konsideruar hapesira personale (qe njihet edhe si “personal space”). Bashkia mund te vendose qe monumentet e heronjve kombetare te kene nje hapsire personale respekti dhe qe nuk duhet cenuar nga asnje lloj aktiviteti fetar, politik, artistik etj. (stenda, monitore, skena etj) Largesia ne metra (50, 75, 100m?) te percaktohet ne menyre te arsyeshme e me mirekuptim, por te pakten do jete e shkruar dhe e paralajmeruar per te shmangur cdo lloj kendveshtrimi apo perceptimi.
Eh c’na ka gjetur! I jemi qepur komunitetit me te madh ne vend me traste nga mbrapa dhe nuk duam ta leme te qete. Rast i rralle ky ne bote ku pothuajse gjithnje sulmohen minoritetet. Per sa kohe nuk do te mbaroje xhamia e madhe ky avaz do te jete. Ata jane te detyruar te falen diku per Bajram.
Nga ana tjeter, te njejtet individe qe u perpoqen te sabotonin ndertimin e xhamise me njemije pretekse i gjen perseri tani duke perdorur metafora te sforcuara pa sens te tipit i vune perce Skenderbeut. Po mire kaq injorante te jene valle sa te mos e dine se myslimanet percet nuk i kane per burrat? Ne fakt nuk jane injorante. Jane me shume dashakeqes. Me kujtohet se vite me pare, i kapur edhe une nga keto “shqetesimet e sinqerta patriotike”, pyeta nje te njohurin tim mysliman; Ore pse nuk faleni ne stadium ju? Pergjigjja me habiti. “Nuk na japin lejen se na thone se prishim barin”. Tani pas disa viteve e disa gernjave me vone me eshte mbushur mendja se edhe po te lejoheshin te faleshin ne stadium do dali ndonje kinse i shqetesuar social e do thoshte se Qemal Stafa ishte ateist. Mund te thonin edhe qe prishja e barit po minon procesin e integrimit te futbollit tone ne Europe. Po te faleshin tek sheshi tjeter qe quhet Nene Tereze po i njejti avaz do te ishte si ky i Skenderbeut. Ne bulevard mbaj mend ishte tjeter avaz se deshmoret e kombit kishin qelluar plot edhe myslimane dhe nuk e kishin dhe aq problem, mirepo na bllokohej bulevardi anipse falja kryhet shume heret ne mengjes dhe nuk bllokon thuajse asnje. Te namazgjaja po po ndertohet xhamia dhe nuk ka vend. Le qe edhe aty problem ishte dikur se ishte afer parlamentit dhe kompromentoheshin proceset e thella demokratike. Sheshet e tjera keta po i zene me ndertime, perfshi ketu edhe ato sheshe qe i perkisnin ketij komuniteti. Tani ka ngelur vetem te falen tek liqeni po edhe aty do kete ankesa se nuk do ti lene femijet te luajne dhe te rriten te lumtur si europiane te ardhshem.
Akoma nuk po e kuptojne njerezit me mend ne kete vend se keto jane vetem brockulla.
U mbulua, s’u mbulua! Nuk eshte kjo -besoj- ajo kryesorja, sepse ne fund te fundit edhe mbulimi i statujes se Skenderbeut vetem sa i diskretiton myslimanet praktikante ne Shqiperi, si nje kollone e peste e Turqise otomane dhe erdogane! Problemi kryesor eshte se, gjithshka ka te beje me myslimanet (sidomos ata praktikante) ne Shqiperi, kontrollohet dhe dirigjohet direkt dhe gati plotesisht nga shteti i sotem turk, si dhe nga organizata te tjera turke! Vetvetiu, kush paguan ka dhe te drejten e fjales! Nje fakt domethenes ishte se 1-2 dite para bajramit vura re rrugeve te Tiranes shume fytyra turqish! (Nje pjese e tyre dallojne nga syte dhe fytyra.) Rastesi? Nuk e besoj!
Jam gjithnje per perzierje te lehta te popullsise, sepse ky fenomen sjell brezni te reja me te zgjuara e te zhvilluara! Kam besuar se 20-30 % e turqve ane e mbare jane moderne, europiane. Mirpo perhere e me teper po shoh vitet e fundit se vetem 3-4 % e tyre jane te tille. Shumica jane akoma me nostalgjite otomane dhe sunduese! Ndaj fati i Shqiperise ka perenduar me kohe! Xhamia e madhe otomane ne ndertim jo larg akademise se shkencave eshte vula simbolike e ketij fati te mbrapshte te vendit qe kemi braktisur.
Zoti Ardian Vehbiu: “Prandaj sheshi “Skënderbej”, i riu, nuk e mban dot këtë ngarkesë semiotike që po duam t’ia lëshojmë sipër: dhe provë e kësaj pamundësie dhe këtij dështimi është edhe katrahura që sapo ndodhi.”
Gjykoj se, te kesh nje hapsire publike, nje shesh publik si ai “Skenderbej” ne rastin e diskutimit tone, ku te organizohen lirisht aktivitete shteterore dhe sidomos qytetare te natyrave dhe prirjeve te ndryshme, deri kontradiktore apo kunderthenese, cfaqje artistike dhe kulturore, tubime politike apo clodhjeje dhe argetuese, ceremoni perkujtimore apo festive, praktika te riteve fetare apo panaire biznesi, valle popullore apo dancime muzikore moderne, eshte nje privilegj i qyteteve te kulturuara, eshte nje kenaqesi per qytetaret apo vizitoret e tij, si dhe nje shenje e pagabueshme e harmonise se komuniteteve qe perbejne ate qytet, nje tregues i qyteterimit te popullates si dhe nje platforme e vyer per ballafaqime, per shkembime dhe perafrime te kulturave dhe menyrave te jeteses se grupeve perkatese.
Sigurisht, sa kohe qe keto zhvillime, kryhen me rregullat dhe lejet e nevojshme nga pushteti lokal dhe forcat e rendit, sa kohe qe nuk jane te dhuneshme dhe nuk nxitin anarki, diskriminim, urrejtje dhe percarje.
Ashtu sikurse, semiotika e objekteve dhe ndertimeve te kesaj hapsire publike, sidomos te veprave perfaqsuese te artit, te trasheguara, te rinovuara apo te pasuruara nen ritmin dhe zhvillmet e kohes, jane nje vlere e shtuar dhe origjinale ne sfondin e zhvillimit te kesaj jete te gjalle te kesaj hapsire publike, sa kohe qe, fjala vjen, nuk jane prane e prane apo balle perballe, simbole, lapidare apo statuja te viktimave me ato te xhelateve te tyre.
Ja perse, mendoj se problemi nuk eshte te Sheshi i ri Skenderbej ne vetvete dhe as tek multifunksionet qe ka pasur apo qe metohen t’i jepen atij tani se fundmi.
Problemi i vertete, eshte gjetke.
Nje ide e sakte qe te con tek problemi eshte shprehur po nga zoti Vehbiu: “Aq më tepër që pretendimi se Skënderbeu është flamuri i komuniteteve të krishtera në Shqipëri do ta zhvlerësonte kontratën sociale shqiptare, ashtu siç e njohim. Nëse ka kuptim të flitet për atentat ndaj themeleve të bashkëjetesës ndërfetare tek ne, atëherë ky i tanishmi do të ishte shembulli më didaktik.”
Pra, thelbi i histerise se mbulimit te Skenderbeut ne diten e kurba-bajramit nga komuniteti mysliman shqiptar, eshte pretendimi se myslimanet shqiptare nuk e duan Skenderbeun sepse ai ishte i krishtere dhe se luftoi kunder osmaneve, dmth, nenkuptojne ata, luftoi kunder turqve.
Pas kesaj histerie, nenkupuar, por me shume haptazi, eshte teza se kjo behet nga qe myslimanet ne Shqiperi kane kulture turke, jane nen ndikimin dhe udhezimet turke dhe se komuniteti mysliman, lideret e tij me se paku, eshte i blere dhe i paguar nga Turqia me porosi direkte te Erdoganit.
Pas kesaj histerie, nenkuptuar, por me shume haptazi, eshte teza se myslimanet ne Shqiperi jane te deshiruar per Turqine dhe se, madje, jane ne nje vije me planet neo-otomane te turqizimit te saj, se jane kunder integrimit europian te Shqiperise, pra se perbejne nje rrezik per fatet e vendit dhe te ardhmen e tij.
Ne kete agresion te mireorganizuar te margjinalizimit te myslimaneve te Shqiperise, nje linje vecanerisht te rrezikshme kane pervijuar detashmentet e segmenteve me fashiste dhe revanshiste te politikes dhe organizatave me reaksionare antishqiptare greke, me kollonen e tyre te peste brenda Shqiperise, Anastas Janullatosin, uzurpuesin dhe shkaterruesin e Kishes Autoqefale Shqiptare.
Thelbi i kesaj linje te rrezikshme te fondamentalisteve ortodokse greke eshte teza se myslimanet e Shqiperise nuk jane shqiptare, por turq ose arabe, dhe se ortodokesit shqiptare jane me etni greke.
Trollet e Janullatosit e trumbetojne hapur kete teze tejpertej internetit dhe bllogjeve shqiptare, ku ata gelojne 24/7 pas cdo artikulli apo shkrimi qe prek qofte edhe terthorazi tema tilla mbi shqiptaret dhe myslimanet e Shqiperise, duke mbjelle percarje e urrejtje dhe duke hedhur balte mbi historine e Shqiperise dhe heronjte e saj.
Historia dhe veprimtaria e Janullatosit ne Shqiperi, eshte nje histori e hidhur e verberise dhe shurdherise politike te elites politike, kulturore dhe shkencore te vendit si dhe nje akt naiviteti dhe papergjegjesie e komunitetit ortodos shqiptar, qe ka lejuar dhe lejon nje situate te tille ne Kishen Autoqefale Shqiptare, asaj kishe te ngritur me se pari politikisht nga Fan Noli, si nje strehez e ruajtjes dhe kultivimit te besimit ortodoks te ahqiptareve, ne gjuhen shqipe, si shqiptare dhe jo si greke.
Ortodoksia shqiptare, eshte nje nga tre kollonat baze te kombformimit shqipar si dhe te shtetformimit te Shqiperise, ne harmoni te plote me komunitetin mysliman dhe ate katolik. T’i heqish shqiptareve kete kollone-themel, nepermjet greqizimit te saj te hapur, nepermjet kthimit te Kishes Autoqefale Shqiptare ne nje shtojce te kishes greke te drejtuar nga kleriket greke apo veglat e tyre te shitura shqiptare, eshte nje dere e hapur kater-kanat per “Zajednicen” greke ne Shqiperine e Jugut dhe nje hap me prane per autonomine vorioepirote per te cilen aspirojne dhe luftojne me pare e me diplomaci, me politike dhe me lobe, ne Bruksel dhe ne Washington, qarqet me agresive te megali-idheas helene.
Eshte nje cudi e madhe dhe nje komplot i madh se si dhe per cfare arsyesh, segmente shume te rendesishme te politikes dhe te mediave shqiptare, jo vetem nuk e sjellin me forcen e duhur ne vemendjen e publikut dhe te shtetit kete rrezik iminent nga panortodoksia greke, por bejne berihain dhe u bien tam-tameve te rrezikut te Turqise dhe neo-otomanizmit ne Shqiperi dhe bejne cmos qe te thyejne ose dobesojne miqesine midis Turqise dhe Shqiperise, si nje nga elementet shume te rendesishem te sigurise dhe stabilitetit ne rajon dhe te faktorizimit te shqiptareve ne Ballkan.
Jane keto tensione dhe synime antishqiptare, ne bazen e histerive si kjo e fundit, qe mori shkas nga “mbulimi” i monumentit te Skenderbeut ne Tirane.
Jane tam-tamet e luftes qe therrasin ne fushen e betejes snobet dhe islamofobet, batalionet e paguara te Janullatosit, grigjen udhehumbur, te hutuar e te trullosur te artodokesve shqiptare, pensionistet 300 evrosh “minoritare”, emigrantet ekonomike te tjetersuar dhe greqizuar shqiptare ne Greqi, syleshet exstremiste katolike qe rrahin gjoksin se nuk u konvertuan, spiunet e brendshem dhe te jashtem te komploteve antishqiptare te pan-ortodoksise greko-serbe qe gelojne ne politiken, ne elitat dhe ne piramiden e shtetit shqiptar, greket shqiptare te Himares qe iso-polifonine dhe vajet i kane vetem ne shqip,