Kjo javë në Shqipëri do të mbahet mend, mes të tjerash, edhe për blitz-in kundër qendrave të basteve dhe, në përgjithësi, për ndryshimin në politikën ndaj lojërave të fatit.
Opinioni publik është i ndarë midis bindjes se lojërat e fatit po shkaktojnë plagë sociale të pashembullta, pa llogaritur dëmet për ekonominë; dhe bindjes tjetër, më të rafinuar, se ato janë pjesë e ekonomisë së tregut dhe shteti nuk mund t’u tregojë qytetarëve se ç’të bëjnë me paratë e tyre.
Natyrisht, aksioni i tanishëm kundër pikave të basteve është ligjërisht dhe politikisht shumë më i kufizuar sesa dënimi i bixhozit si të tillë; meqë gjithnjë flitet për licenca, pará të dala jashtë Shqipërisë, etj. Administrata po vepron në planin ligjor, jo në atë moral.
Kur flas për opinion publik, kam parasysh atë që i sheh lojërat e fatit, bastet sportive dhe bixhozin në përgjithësi si veprimtari dhe probleme të Tjetrit; vështirë të marrësh vesh se ç’mendojnë për këtë punë konsumatorët e këtij dëfrimi të kushtueshëm, të cilët duhet të jenë qindra mijëra, anembanë Shqipërisë; dhe sidomos familjarët e tyre.
Fakt është se lojërat e fatit janë përhapur si farë e keqe në mjediset urbane, duke shërbyer edhe si vende ku njerëzit – rregullisht burra të ngeshëm – takohen, kalojnë kohën, lidhin miqësi dhe kultivojnë një filozofi të jetesës të mbështetur mbi parazitizmin.
Unë e kam një dell libertarian brenda vetes dhe nuk ndihem entuziast, kur shteti merr përsipër të zbatojë politika me natyrë etike; por megjithatë mendoj se pikat e basteve dhe praktikat e ndryshme të lojërave të fatit duhen luftuar – jo aq me masa policore sesa në mënyrë administrative, duke i goditur sipërmarrësit me taksa aq të larta, sa ta bëjë veprimtarinë vetë jofitimprurëse.
Kam lexuar, aty-këtu, mendimin se, sa u përket pikave të basteve dhe lojërave të fatit, përfshi edhe ato elektronike, Bashkimi Europian ka një legjislacion të caktuar, të cilin duhet ta ndjekë edhe Shqipëria, nëse dëshiron të jetë pjesë e Europës.
Një pikëpamje e tillë, të cilën e ndesh thuajse sa herë që bëhet fjalë për reformat në legjislacion, ka shkaktuar dëme të pashembullta në shoqërinë shqiptare.
Dhe ja pse: legjislacioni europian është fryt i zhvillimeve kulturore qindravjeçare në Europë dhe i tillë që t’u përgjigjet në mënyrë optimale shoqërive europiano-perëndimore, të karakterizuara nga niveli i lartë i qytetarisë, i respektit për të drejtat e njeriut, i etikës sociale, i shoqërisë civile, etj.
Shqiptarët nuk kanë qenë pjesë e këtyre zhvillimeve; prandaj i njëjti legjislacion që në Europë është adekuat dhe funksionon mirë, në Shqipëri mund të ketë pasoja të kobshme.
Një shoqëri që nuk i formulon ligjet e veta në bazë të nevojave që ka, por i kopjon ato nga një shoqëri tjetër e pangjashme, nuk është as demokratike, as e zhvilluar, as humane.
Ka njëzet e kusur vjet, që Bashkimi Europian tallet me Shqipërinë, duke i kërkuar që të adoptojë gjithfarë ligjesh absurde dhe qesharake, që nuk i përshtaten realitetit vendës, por që shërbejnë si “kushte” për t’u qasur në komunitetin e madh.
Zyrtarët shqiptarë, diplomatët dhe përfaqësuesit e legjislativit kanë bërë një punë fare të keqe, dhe nuk kanë arritur t’ua shpjegojnë kolegëve të tyre aparatçikë të BE-së se Shqipëria nuk është gati për shumë nga ligjet që tashmë veprojnë në Perëndim.
I tillë është edhe legjislacioni për lojërat e fatit: ai parakupton një shoqëri të përbërë nga qytetarë në kuptimin e mirëfilltë të fjalës; dhe një nga karakteristikat e qytetarit është edhe pjekuria etike, ose aftësia për t’u sjellë si adult.
Në Europë qytetaria është produkt zhvillimesh historike të ngadalshme, procesesh komplekse politike, sociale dhe kulturore; jo diçka e imponuar me ligj, ose karakteristikë formale e subjektit ndaj të cilit vepron ligji.
Shqipëria nuk ka qenë pjesë e këtyre zhvillimeve dhe proceseve në rrjedhë të shekujve; prandaj ne ende nuk kemi qytetarë, në kuptimin që ka kjo fjalë në Perëndim.
Ne kemi nënshtetas, e rrallë ndonjëherë edhe shtetas; subjekte shpesh të papjekura, foshnjore dhe tërësisht të varura nga agjenci të epërme – të cilat mund të jenë, sipas rastit, shteti, familja, fisi ose banda kriminale.
Afrimi ynë me Bashkimin Europian do të duhej të ishte, para së gjithash, një proces i kultivimit gradual të qytetarisë; jo një frenezi e rishkrimit të ligjeve.
Sikurse ka ndodhur tani me një rregullsi torturuese, çdo përpjekje për t’i reformuar ligjet në bazë të modeleve europiane, ka përftuar përshtjellim dhe, çfarë është më serioze, patologji sociale dhe kriminalitet.
Në fakt, kur ligji është i keq, produkti i tij kryesor do të jetë krimi.
Nga lojërat e fatit, e vetmja që e ka një traditë në Shqipëri është lotaria; ndryshe nga bastet ose mënyra të tjera për të djegur paratë, lotaria e vonon atë që quhet instant gratification, dhe i kufizon shpërdorimet e mëdha dhe papërgjegjshmërinë financiare të shtetasve-fëmijë.
Përndryshe, shteti shqiptar nga njëra anë mund ta paralizojë krejt bixhozin nëpërmjet taksimit prohibitiv dhe ta kufizojë në disa zona të kontrolluara (unë do të propozoja Tropojën, se ashtu kushedi do të nxitej edhe turizmi malor); dhe nga ana tjetër, të angazhohet në një veprimtari sqaruese masive me partnerët europianë, për t’u shpjeguar atyre se Shqipëria nuk është truall për eksperimentet e tyre; dhe se ligjet nuk mund t’i jepen një shoqërie siç ua dha Perëndia hebrenjve në Bibël.
Une mendoj se eshte nje shkelje e hapur e te drejtave te njeriut ; nje prej te cilave eshte padyshim edhe ajo e te shpenzuarit te lekut ashtu si ta ka qejfi ty. Natyrisht, brenda nje kuadri ligjor te mirepercaktuar dhe mbi te gjitha te zbatuar mire. Por nese ti si shtet, nuk je i afte ta krijosh kete kuader ligjor, aq me teper pastaj ta zbatosh, ta ndalosh me ligj kete veprimtari nuk eshte gje tjeter vecse shfaqja me e qarte e deshtimit tend. Ne nje fare menyre eshte vazhdimesi e se njejtes llogjike me moratoriumin e skafeve ; meqenese une nuk e kontrolloj dot, e ndaloj !
Edhe unë e kam vrarë mendjen për këtë – të drejtat e njeriut. Edhe pse nuk di nëse e drejta për ta shpenzuar paranë e fituar si dëshiron, mund të quhet e tillë; në kuptimin që ligji që e kufizon kumarin do të shkelte një të drejtë të njeriut.
Por ka edhe një problem tjetër: e drejta e shpenzimit sipas dëshirës është e një njeriu të pjekur (adult); nuk zbatohet, bie fjala, ndaj fëmijëve – njëlloj si, p.sh. e drejta e votës ose e drejta për jetë seksuale. Unë kam dyshime sa mund të quhen të tillë, adultë, ata që e lënë krejt katandinë e tyre në bixhoz.
Po i njejti adult qe le katandine e vet ne bixhoz, ka te drejten e votes, patentes, apo te mbrojturit te atdheut ne rast lufte. Nese i besoj armen ne dore, voten ne kuti, timonin ne rruge, nuk kam si t’a ndaloj per katandine e vete.
Te luash nje bast pastaj ( se kumar apo bixhoz sec me tingellon keq ) une mendoj se eshte padiskutim nje e drejte e njeriut. Dikush ve bast me veten, dikush me nje mikun e vete me nje birre, dhe dikush ne nje kompani te licensuar dhe kontrolluar ve bast njohurite e veta sportive po them. Nese do i hynim thelle, bursa vete eshte nje lloj basti, madje jo dhe aq i kamufluar.
Por dua te shtoj dhe dicka tjeter me kete rast. Dje kryeministri doli te na thoje se bllokohen dhe bastet online. Per cilindo qe i ka dy njohuri sado minimale nga informatika, eshte e qarte se ky nuk eshte vecse nje bllof i madh populist. Nuk ka ASNJE shans praktik qe kjo te ndodhi, persa kohe eshte e pamundur. Bastet luajne para te madhe. Mjafton nje server ne Greqi po them kot, apo me Maqedoni, dhe gjithe struktura e bllokuar nga ISP-te tona behet bypass.
E megjithatë, një adulti ia japim patentën pas një provimi; dhe ia heqim, nëse nuk e nget makinën mirë. A do të ishe ti dakord me një sistem, ku dikujt t’i hiqej e drejta për të luajtur kumar, në qoftë se nuk i shpenzonte paratë e veta “mirë”? Ose, një sistem kur dikush të licencohej për kumar nga familja e vet?
Sa për bastet e sportit, edhe unë kam vënë të tilla, kur kam qenë në gjimnaz: me ndeshjet e kampionatit italian. Vinim nga 30 lekë (të vjetra) secili. Por këtu flasim për një fenomen tjetër, shpresoj.
Ne fakt jo, nuk do isha dakort. E drejta per te shpenzuar parate e tua, pra per ta perdorur pronen tende, qofte edhe per bast, jepet si e tille dhe nuk eshte e provueshme apo licensueshme ( dhe ketu vjen e drejta e njeriut, per ndonje qe e kerkon literalisht neper traktatet ). Familja le ta coje per ndihme te psikologu nese personi ka varesi. Perndryshe ta zgjidhin si te duan, dhe me divorc pse jo. Liria keto ka, nuk ka brire. Duhet te dish edhe ta perdoresh, perndryshe shteti me bie ne qafe mua qe lirine di ta perdor.
Megjithate po perpiqem ta shtroj ndryshe. Ka apo jo shkelje te te drejtave te njeriut ( qe une mendoj se ka ), nje shtet qe ndalon dhe nuk kontrollon, qe eshte pengues dhe jo propozitiv, qe ve moratoriume dhe jo rregulla, eshte ne thelb nje shtet i deshtuar.
Ishalla nuk ndalojne alkoolin, me tha gjyshi sot, se mbeta pa pire rakine e mengjesit me Thomain.
Pëshpëritës e ke gabim,
po bëhet fjalë për lojërat e fatit si një sëmundje e individit, e cila e shkatërron fillimisht jetën e një individi, pastaj të familjarëve dhe rrethit të tij të menjëhershëm dhe kur këta individë bëhen shumë, shkakton dëmtime serioze të shoqërisë vetë.
Nga përvoja ime në këtë fushë si dhe nga ç’kam lexuar, vartësia nga lojërat e fatit është perceptuar prej shumë kohësh si sindromë dhe mjekohet, njësoj si vartësia nga substancat narkotike, përdorimi i të cilave është i kontrolluar dhe kufizuar. Vjen një moment, që individi, i cili sigurisht mund të bëjë me pasurinë e vet ç’të dojë (me përjashtimin e madh, që kjo ç’të dojë nuk shkakton një dëm publik), nuk e ka më kontrollin mbi veprimet e tij për shkak se vartësia nga lojërat e fatit është ajo që e dominon dhe kontrollon. Është detyre e shoqërisë që të ndërhyjë si për ta mjekuar këtë person ashtu edhe për t’i kufizuar në mënyrë preventive në maksimum mundësitë, që ky person të bjerë viktimë e këtyre rrethanave.
Këtë gjë nuk e ka shpikur Edi Rama apo Stalini.
Në këtë botën normale në të cilën jetoj unë, lojërat e fatit taksohen në mënyrë të tillë, që ato të mos pushtojnë qytete e të dëmtojnë shoqërinë, ndërkohë që në kazinotë nuk u lejohet hyrja banorëve nga zona përreth.
Vartësia nga lojërat e fatit, si edhe ajo nga lëndët narkotike bien me vetë një kriminalitet i cili dëmton në radhë të parë qytetarin e thjeshtë, më të ekspozuar publikisht, pra shtresën e mesme dhe të ulët. Vjedhje banesash me thyerje, grabitje, vjedhje makinash. Po këto varësi shkatërrojnë familje, ku fëmijë nuk mund të rriten e edukohen në atë mënyrë, që shoqëria nesër të mos duhet të ndreqë edhe gabimet e tyre me terapi apo ndëshkojë me burg. Pra në mënyrë preventive ndërhyhet paraprakisht, që dëmi të mbahet në një kufi të pranueshëm si dhe natyrisht edhe e drejta themelore për të prishur para sipas qejfit të mos kufizohet përtej kufijve të jetës së një individi të arsyeshëm.
Tek traktatet e te drejtave te njeriut ne asnje vend nuk thuhet ” E drejta per te luajtur bixhoz”. Madje as nuk perfshihet e drejta per te shpenzuar parate sipas qejfit.
Po pse o njeri mos thone gje traktatet, qe i paske shkoqitur kaq mire, qe ke te drejte te ulesh ne nje bide rrumbullake ose katrore ?
Edhe sikur të shkelen të drejtat e njeriut për një problem si puna e lojrave të fatit, pasi të jetë analizuar në mënyrën më të mirë të mundëshme, janë të argumentet për t’u mbyllur gojën kritikëve. Në një farë mënyre të gjitha ligjet janë shkelje e të drejtave të njeriut.
shteti ka instrumente per te “rregulluar” (ve re, perkunder termit “kontroll” apo “ndalim”) veprimtari te tilla ekonomike.
Problemi mund te shtrohet pra, ose si problem moral (e kesaj nuk ka cfare t’i beje shteti, se nuk eshte autoritet moral), ose si problem politik dhe ligjor (parlamenti, vullneti i popullit apo ai politik, eshte shprehur me ligj), ose si problem teknik dhe zbatimi (sic mendon peshperitesi).
Nese problemi shtrohet si ceshtje politike, atehere parlamenti ka te drejte te vendose qe nje veprimtari te jete e paligjshme ne Republiken e Shqiperise dhe nuk ka pse ta lodhesh koken perse. Kjo nderhyrje mund te legjitimohet thjeshte si masa per mbrotjen e konsumatorit, njesoj si reklamat apo kufizimin e tymosjes se duhanit, ose shteti mund te vendose taksa te larta per hapjen e bizneseve te tilla, si edhe procedura administrative penguese/shkurajuese (rinovim licence cdo 6 muaj, taksa te parapaguara afrofe mbi vleresime teper optimiste financiare te tregut te basteve, zhvendosjen e ketyre pikave jashte zonave urbane apo me infrastrukture te dobet etj.) Qeveria gjithashtu mund te ndaloje perkohesisht cdo veprimtari ekonomike, demi apo rreziku financiar i se ciles eshte ende i panjohur. Ky eshte nje vendim politik: te presim deri sa ta studiojme ceshtjen, e shohim me pas nese qeveria ka kapacitetet e duhura teknologjike per te rregulluar e kontrolluar kete veprimtari ekonomike. Vendim poltik do te ishte edhe sikur kjo veprimtari te jepej me koncesion nje monopoli,dhe qeveria e mbyllte kete kokecarje.
I vetmi problem qe kam une, eshte se mos keto nisma jane thjeshte per te nderhyre ne menyre selektive ne klientelen e vjeter te PD-s per te fuqizuar rishtazi klientelen e re ne pushtet?! Se, sic tha, ligji eshte si shkop, dikujt i bie lehte e tjetrit forte.
Nderhyrja e shtetit, ne kete rast, duket mjaft e arsyeshme. Shteti per kete eshte, t’u tregoj kontigjentit te pazhvilluar te shtetasve te vet, se te luash kumar eshte nje rruge qe te con vetem drejt shkaterrimit. Ata qe fitojne ne kumar jane mashtrues te regjur dhe kurdohere nje hap para ne raport me turmat fatkeqe. Te gjitheve besoj na kujtohen firmat piramidale. Nese shteti do t’u bente te qarte qytetareve naiv, se pjesmarrja ne to eshte nje marrezi e rrezikshme dhe po ashtu, do te nderhynte per ti bllokuar dhe ndeshkuar ligjerisht, gjema nuk kish per te qene e te atille permase. Tek e fundit, shteti per kete eshte, tu tregoj te marreve, qe po te hidhesh nga kati i dhjete, eshte provuar se largohesh nga kjo dynja pergjithmone.
problemi është se shteti, alias mister Piktori po shrfytëzon për qëllime propagande kinse të mirën e disa personave, të cilët për çudi as kanë kërkuar ndihmën e Piktorit e as u është orfuar ndihmë gjatë fushatës, për ta shfrytëzuar për pasurimin e Tomave e Koçove të klanit të vet.
Duke pretenduar se bllokon kompanitë e basteve, e duke bllokuar fillimisht ato të huajat e le vendin e këta të mjerët, të cilët po i shfrytëzon siç shfrytëzoj vrasjet e 21 janarit, për të pasuruar ato vendaset, të cilat i ka nën kontroll, e me të gjitha gjasat do të jenë të gjitha Piktor-eske. Monopol i pastër.
Le të shohim. Po jo më shumë se disa muaj, se tani nuk do lëmë që të ngarkuarit me propagandën ramiste të na lodhin veshët me komentet e tyre me logjikë të çalë, sipas të cilëve u duhet dhënë kohë… Sa kohë… Nja 20 vite…
Shkruan:
A ke ndonjë provë për këtë, apo e thua qesim fare, si pellazgologët?
Me te gjitha thene me siper ne shkrim dhe komente, lojrat e fatit, me gjithe mynxyrat e tyre, jane tashme te pa shmangshme. Detyra e qeverise eshte vendosja e rregullave per ta bere ate sa me te drejte. Njerez te fushes zgjedhin nje legjislacion te nje vendi te ngjashem dhe e zbatojne ate pike per pike. Rruge tjeter nuk ka. Ne kete menyre mardhenia shtet-operator-konsumator do te ishte me e percaktuar. Pra shteti siguron qe nga njera ane mbjedh te ardhurat nga xhiroja dhe nga ana tjeter siguron qe lojtari/klienti te mos zhvatet.
Pengimi dhe deligjitimimi i lojrave te fatit ka provuar rritjen e informalitetit te ketij aktiviteti dhe si rrjedhim humbje te ardhurash. Pra finalja eshte RREGULLOJE ATE.
‘bunkerit’ s’i paska lindur nena motra ose vete nuk paska vajza…
Nuk i prisja keto ‘kakerdhi’ ne kete blog nga nje ‘ bajgaxhi me pagese ‘…
Edhe jot’eme kur u be nene per here te pare ishte cupeline e papergatitur dhe e paeksperience …
Se pari, si njeri qe marr vesh nga fusha do te desha te sqaroj konceptin e varesise. Ashtu si edhe per substancat apo edhe per gjithcka tjeter vetem nje perqindje e caktuar dhe e vogel e njerezve krijojne varesi. Pra kur kemi nje perqindje te caktuar ne popullate atehere quhet varesi. Kur kemi nje popull te tere qe luan lojra fati kemi nje fenomen ekonomiko-social e kulturor.
Ajo qe shpesh ngaterrohet ne Shqiperi eshte se lojrat e fatit nuk jane shkaktare me shume sesa jane pasoje. Kete gjendje nuk e kane shkaktuar lojrat e fatit edhe pse edhe ato kane nje pjesez te fajit. Perkundrazi ato jane shkaktuar prej saj. Pse mendoj se kemi te bejme me nje fenomen ekonomiko-social e kulturor? Po perpiqem te sqarohem me poshte.
Faktori kryesor eshte ekonomia dhe pamundesia per te care me rregullat ekonomike te cilat ne vitet e fundit ose jane ngushtuar se tepermi ose jane percudnuar deri ne ate pike sa njeriu i ndershem e kupton se cdo aktivitet ekonomik qe nuk ka brenda blerjen e arbitrit eshte nje lloj bixhozi. Dhe keshtu kthehet tek bixhozi formal.
Faktori i dyte eshte ai social. Nese ne SHBA koha eshte luks, e ne Evrope dic me pak, ne Shqiperi koha eshte stres. Nese i ke falur pak kohe nje amerikani ai do te te falenderoje. Nese i fal pak kohe nje shqiptari ai do te te shaje se nuk do te di c’te bej me te. Te punoje nuk mundet kurrsesi se pune nuk ka. Keshtu qe do te merret me aktivitete “alternative” qe i duken se jane te lira si psh te kaloje me ore te tera ne kafe duke paguar 50 leke apo te veje skedina 100 lekeshe me shprese se kap 100.000 leke.
Faktori i trete eshte kulturor. Une mendoj se ky eshte faktori me pak i forte por qe sidoqofte luan nje rol. Shqiptaret jane nje popull qe pergjithesisht u mungon nje etike e forte pune. Impulsive dhe me pak arsim ata priren drejt fitimit te shpejte ne kundershtim me investimin dhe mundin afatgjate. Keshtu qe i tundon butoni imakinerise qe mund te te beje me leke sa hap e mbyll syte.
Tani kuptohet qe te tre keta faktore jane te nderlidhur me njeri-tjetrin por edhe me te tjere.
Te rikthehemi per nje cast tek varesia qe na tremb aq shume e na eshte bere gogol. Te jeni te sigurt se ajo perqindje qe permendem me siper qe ka prirje per varesi ndaj lojrave te fatit do te mbetet perseri e tille edhe pasi lojrat te kufizohen apo te ndalohen fare (ndoshta mund te zvogelohet vetem paksa). Duam apo nuk duam ne ata do te jene gjithnje ne nje lufte te brendshme me veten dhe do te kene nevoje per nje ndihme sociale e profesionale. Ndersa pjesa tjeter e popullit do te vazhdoje jeten e qete.
Pa hyre ne te thella, se edhe kaq po e zgjas shume, se nese eshte nje e drejte njerezore apo jo, une po e bej te qarte mendimin tim se lojrat e fatit duhet te dekurajohen. Ashtu sic shumica e shoqerive dekurajon alkoolin psh.
Sakaq termi “kumar” apo “bixhoz” per lojrat e fatit eshte haptazi abuziv. Termi “Lojra Fati” eshte nje term i gjere dhe ne te perfshihen nga lotarite televizive tek lojrat qe luhen ne kazino, tek makinerite e deri tek bastet sportive. Te gjitha keto jane te ndryshme. Une nga i gjithe aksioni i qeverise apo edhe nga fjalimi i kryeministrit nuk e kuptova se per cfare behet fjale konkretisht. Dhe me e rendesishmja: Nuk merret vesh se cfare ka nderrmend qeveria konkretisht.
Une mendoj se nuk eshte e veshtire te hartosh nje strategji me disa pika per lojrat e fatit. Dhe kete PS-ja duhet ta kishte bere pa ardhur ne pushtet e tani ta detajonte e ta zbatonte. Per kete nuk duhen me shume se 4-5 specialiste. Perkundrazi degjohen deklarata te paqarta e nonsense te tipit do mbyllim website-et. Po kjo c’eshte??? A e di kryeministri se sa perqind e shqiptareve e perdorin internetin? Po se sa perqind e atyre qe luajne lojra fati e perdorin internetin dhe faqet online? Pse ketu paska ngelur lufta ndaj ketij fenomeni?
Dhe se fundmi sa me shume degjoj te flitet ne tym rreth ketij fenomeni, aq me shume me perforcohet bindja se kete shoqeri nuk e rrezikon dhe aq varesia ndaj lojrave te fatit sesa varesia ndaj pushtetit fasadist qe luan lojra me fatet e njerezve me bukur sesa Xhoilloto.
Gentius, falemnderit që e ktheve këtë diskutim në hullitë e arsyes.
BUNKER, të lutem hidhi një sy komentit më lart: ky është niveli i debatit që duam të bëhet në Peizazhet. Të lutem mos na sill më këtu tone dhe tema prej forumesh të tjera, kosha plehrash të Internetit shqip.
Me dekurajimin, venien nen kontroll dhe krijimin e zonave te caktuara per bastet, jam dakort edhe une. Ne fakt kjo eshte c’ka bejne shtetet perendimore. Ndersa te vetmet raste, perjashto shtetet me karakter islamik ( per arsye te kuptueshme ), qe me rezultojne qe e kane ndaluar cdo lloj aktiviteti me bastet, jane Ukraina dhe Rusia, dhe fiks per te njejtat arsye si puna jone ( ne Ukraine kishte ndodhur nje vrasje e 9 fishte ne nje prej kazinove qe situata te degadonte ). Nuk me duken dy shembuj per tu ndjekur ; duke pare raportin e dyte me lirine dhe te drejten.
Unë nuk jetoj në Tiranë, dhe kur vij këtu i kam të përcaktuara pak a shumë vendet se ku vete të kullot; por dje më qëlloi të kaloja nëpër bllok ditën, dhe mbeta gojëhapur me numrin e madh të pikave të lojërave të fatit, bukur të dukshme për nga dekori fare grotesk (mjafton dekori për të kuptuar se çfarë lloj klienti duan të tërheqin), por edhe ngaqë tani ishin mbyllur me shirit të verdhë dhe vulosur me shkresë administrative.
Ka diçka që nuk shkon, kur në lagjen më trendy të kryeqytetit, të mbizotërojnë veprimtari të tilla, krejt parazitare; dhe në këtë rast nuk është veprimtaria vetë, sesa shpërpjesëtimi, në raport me çfarë mund të kishte atje: kinema ose teatro të vogla, private, elitare; klube kulturore të kombinuara me një kafe (si e Përshtatshme) etj. Kushedi po të lejohej prostitucioni, lagjja do të vinte e t’i ngjante the Red Light District në Amsterdam, me mishrat të ekspozuara në vitrina. Dhe në këtë pikë do të duhej të pyesnim se çfarë kanë dëbuar nga hapësirat urbane këta tempuj të parazitizmit, kujt ia kanë zënë vendin, kë nuk po lejojnë të ngrenë kokë.
Ka të drejtë kolegu kur thotë se problemi është social jo kriminal; në fakt, ky përdorim i lirisë së iniciativës private tregon se ka një vakuum; në kuptimin që kjo mani për të luajtur me pará përfton një proliferim të paparë, ngaqë nuk ndesh në rezistencë – as të jashtme, në kuptimin e hobbies dhe të gjërave të tjera me të cilat e kalojnë kohën njerëzit; as të brendshme, në kuptimin e censurës etike, ose të përgjegjshmërisë. Përndryshe, nga pikëpamja sociale, unë mendoj se ne jemi më mbrapa se Rusia dhe Ukraina; shumë më mbrapa.
Dakort, kjo eshte shume e rendesishme. Problemi pra eshte social jo kriminal. Edhe qasja duhet te jete e tille. Duhani eshte gjithashtu nje problem social, por nuk kam pare ti shkoje neper mend kujt qe ta ndaloje me ligj. Te kufizohet ne ambjentet, te rriten taksat, te dekurajohet me fushata sensibilizuese, por ne fund zgjedhja ti lihet individit.
Duke e ndaluar me ligj dhe jo duke e kuruar me ligj, vetem sa e shmang problemin nuk perballesh me te. Paliativ pra, deshtim.
PS : as nuk e diskutoj qe Ukraina dhe Rusia jane shume me siper nesh, por nuk me duket se jane modelet qe ne duhet te aspirojme apo jo.
Shkruan:
Këtu janë dy anë të problemit: duhet të aspirojmë të bëhemi si Norvegjia ose Zvicra (ose t’i vëmë vetes ideale të paarritshme); por të adoptojmë metoda të ngjashme me ato të shteteve të cilave u afrohemi më shumë.
Paradoksalisht: nuk mund të pretendojmë të bëhemi si Norvegjia, duke kopjuar legjislacionin norvegjez, por vetëm duke kopjuar atë ukrainas ose moldav – me kusht që këto të mos e kenë kopjuar ndërkohë nga Norvegjia.
Vetë Norvegjia nuk u bë Norvegji duke kopjuar legjislacionin norvegjez; por duke synuar zhvillim ekonomik dhe social organik, jo mekanik (edhe nafta, nuk është se i dëmtoi).
Dua të them: nëse zgjedhim si model shtetin A, atëherë metodat duhet t’i kopjojmë nga shteti B, C, ose D; por kurrsesi jo nga A.
“Dua të them: nëse zgjedhim si model shtetin A, atëherë metodat duhet t’i kopjojmë nga shteti B, C, ose D; por kurrsesi jo nga A.”
Jo detyrimisht ; sidomos kur nuk e dime ende nese metoda e shtetit B na con vertete ne rrugen per te A apo jo. Psh meqe jemi ne Ukraine ne kontekstin tone, pa kaluar mire disa muaj, ligji u amendua duke i lejuar tashme lojerat e fatit ne zona te caktuara.
Nje raport online ( http://www.dlapiper.com/files/Publication/f247d5f2-58c2-4c31-a793-f7490deede51/Presentation/PublicationAttachment/9fb5af2d-d15d-4c87-95ab-f9670f591d87/WOGLR_May_2013.pdf ) me thote se si rezultat i ketij ligji, biznesi i lojerave u shtua ne menyre ilegale, “underground”, duke u riorganizuar online akoma edhe me rrezikshem se me pare. Qe ketej edhe edhe amendimet e menjehershme.
Ve bast, me kete rast, qe nese vertete Rama do e nxjerri nje ligj te tille qe i ndaloj gjithe lojerat e fatit, nuk do mbushet viti pa u amenduar 🙂
Une do te shkoja pak me larg duke vene ne pikepyetje edhe dobine e synimeve te tilla si “shkuarja drejt A”. Nuk jam sigurisht kunder progresit, por se pari te biem dakord se c’perben progres njehere.
Pak eksperienca historike kemi keto 200 – 300 vjeter e fundit per te mos u bindur se A ka nje evolucion te caktuar ashtu si B e C. Dhe megjithese A, B e C perparojne ata mbeten entitete deri diku te ndryshme.
Cdo tentative per te bere B e C, A gjithkund ka deshtuar ne menyre te vajtueshme.
PO sjell ketu alegorine e Bretkoses qe donte te behej e madhe sa nje “Ka”.
Te gjithe e dine se si perfundoi.
Jam dakord me xhaxhain kur thote qe bretkosa me mire te shohe nga koleget e madhesive te ngjashme (per te miren e saj).
Per sa kohe ne synojme Hollanden apo Danimarken dhe ne vend qe te pervetesojme virtytet (dhe deri diku veset – fatkeqesisht e pashmangeshme) dhe shohim qe importohen vetem veset dhe aspak virtytet, atehere nuk me duket mencuri deshira infantile per tú ngjare te tjereve vetem ne vese.
Une te apkten kete nuk e klasifikoj si progres.
Lart me gola,
nuk e di, por sikur nuk më binde me ç’shkrove. Vartësia nga lojërat e fatit është diçka tashmë e njohur dhe e studiuar mirë dhe nuk më duket gjë si e referuar në shkencë kur shkruan:
“Ashtu si edhe per substancat apo edhe per gjithcka tjeter vetem nje perqindje e caktuar dhe e vogel e njerezve krijojne varesi. Pra kur kemi nje perqindje te caktuar ne popullate atehere quhet varesi.”
Si njeri i fushës që je, me siguri e di, që varësia e lojërave të fatit nuk ka të bëjë me dëshirën e lojtarit për të fituar para (deri në këtë moment është “hobby”), por me atë gjendje të lojtarit, i cili futet në lojë tashmë i pandërgjegjshëm për veprimet e tija nën shtysën e hormoneve, niveli i të cilave është funksion i vijimit të lojës. Kush ka arritur këtë fazë të vartësisë, dhe të siguroj që nuk janë pak, e ka humbur të paktën përkohësisht aftësinë për të perceptuar rëndësinë e rrethanave në të cilat vepron dhe është kryekëput i telekomanduar nga faktorë të tij të brendshëm, të cilët nuk i ka aspak nën kontroll. Ky njeri në këtë moment është i humbur dhe nuk del dot prej kësaj gjendjeje pa ndihmë, ndërkohë që për të mbetur ai lojtar që ky beson se është, i duhet shpesh të bëhet kriminel në rastin më të keq dhe në atë më të mirë një ngarkesë e tmerrshme emocionale e financiare e rrethit të tij të menjëhershëm social, familje, martesë apo shoqëri.
Që ky njeri të perceptohet si i sëmurë nuk është e nevojshme që bashkësia e tyre në nivel shoqërie të ketë ndonjë domethënie numerike. Si person që marr vesh diçka nga kjo punë e vartësive të shqiptarëve ndaj lojërave të fatit të siguroj se janë jashtëzakonisht shumë. Në një vëzhgim të bërë së fundi në vijim të disa proceseve gjyqësore kundër shtetasve shqiptarë që tregtojnë me lëndë narkotike në landin e Saksoni-së së Poshtme rezultoi se të inkriminuarit kishin shitur sasi të konsiderueshme lëndësh narkotike, ndërkohë që rreth 80% të fitimit përsëri e kishin humbur në lojëra fati. Ndoshta mund të thuhet se pikërisht kjo vartësi nga lojërat e fatit i ka detyruar këta njerëz që të tregtojnë në mënyrë fitimprurëse me lëndë narkotike, gjë që mua nuk me duket bindëse, ngaqë shqiptarët kanë shituar lëndë narkotike për të ndërtuar shtëpi në atdheun e tyre të origjinës, blerë makina apo hapur restorante, por jo për t’i luajtur paratë në bixhoz. Por kjo ishte dje.
Natyrisht që shumica luan nëpër lotari me ëndrrën për të fituar, por bastet janë diçka tjetër. E konvertuar ne lëndë narkotike unë do të thosha që dallimi është si ai midis një joint dhe një shiringe me heroinë.
Nuk jam i bindur edhe me shpjegimin që ti i jep përhapjes së lojërave të fatit me kohën e lirë të shqiptarëve. Kohë të lirë shqiptarët gjithnjë kanë pasur, por i kanë rënë dajres, kanë luajtur shah, tavëll, kanë dalë në shëtitje, kanë shkuar për peshk, kane prashitur bahçen me ato 10 rrënjë domate e patëllxhana, kanë rregulluar çatinë, kanë bërë muhabet me njerëz të tjerë të ngeshëm, kanë ndjekur qokat kane luajtur futboll me fëmijët e kështu me radhë.
Natyrisht që zhvillimet politike dhe ekonomike të 25 viteve të fundit e kanë nxitur përhapjen e këtyre veseve, por shqiptarët kanë bërë edhe punë të tjera fort të liga në këto kohë, si për shembull që kanë shitur njerëz, gjë që nuk guxuan kurrë ta bëjnë përpara shtëpisë së tyre, se kjo ishte dhe vazhdon të mbahet si punë e pisët shumë. Pra nën vëzhgimin dhe trysninë e opinionit publik në fqinjësinë sociale të menjëhershme shqiptari palo burrë disa gjëra nuk i bën, ndërkohë që bixhoz luan. Mua më duket se kjo e fundit ndodh shumë më tepër, ngaqë kjo vartësi i bën dot vend vetes në publik si puna e duhanit, rakisë, televizorit e drogave të tjera.
Unë aq sa kam shëtitur nuk kam parë asnjë qytet tjetër, që të ketë një përhapje kaq të madhe të lokaleve të lojërave të fatit dhe nëse qeveria aktuale ka vendosur t’ju shpallë luftën, unë nuk e shikoj se ku qëndron problemi? Ke ndonjë problem personal ti me Edi Ramën, që si njeri që merr vesh nga këto gjëra, nuk e kupton se ku qëndroka rëndësia e një aksioni të tillë pastrimi të qytetit dhe shoqërisë?
Pastaj shumë gjëra, të cilat janë të një rëndësie dytësore apo edhe më përtej, nuk është e thënë që të jenë pa tjetër pjesë e programeve elektorale, për të fituar një lloj legjitimiteti moral. Çdo të duhet të themi nesër, nëse qeveria shqiptare e çmon për oportune të adoptojë një rregull gjerman, që lejon hapjen e farmacive vetëm në një distancë të caktuar nga njëra – tjetra dhe ndalon hapjen e tyre në raste kur nuk drejtohen nga pronari (për të parandaluar krijimin e dyqaneve zinxhir për hir të ruajtjes së standardit të shërbimit).
Të shkrova diçka si direkt, se the që merr vesh nga kjo punë e ngaqë në rrethin e të afërmve të mi kam parë dy persona të degradojnë për shkak të lojërave të fatit, duke shkatërruar veten, dëmtuar familjen dhe trishtuar të gjithëve.
Pifto ke kapur shume pika dhe kam frike se nuk i pergjigjem dot te terave ne detaje edhe pershkak se gjate diskutimit jane ngaterruar si padashje planet.
Ajo qe doja te thoja ne ne fillim te komentit eshte se varesi ndaj lojrave te fatit ne kuptimin patologjik krijojne vetem nje grusht personash. Ndersa kur nje popull i tere luan lojra fati atehere duhet t’i hedhim syte diku tjeter tek rrenjet e problemit. Ka gjithnje nje perspektive statistikore e te parit te gjerave. Kjo faqe ne anglisht e shpjegon ne menyre te permbledhur se sa perqind e njerezve mund te quhen patologjikisht te varur nga ky problem. Interesant eshte edhe krahasimi me probleme te tjera te ngjashme qe del aty aty. Pra ka nje ligjesi statistikore:
http://www.masscompulsivegambling.org/paths/what_prevalence.php
Edhe une ashtu si ju dyshoj shume se ai grup njerezish qe merret me aktivitet jolegal si psh tregtia e droges apo prostitucionit i eshte futur asaj pune te shyre nga bixhozi. Por kjo eshte nje kategori njerezish shume interesante ne kete diskutim sepse nuk eshte kategoria me e madhe ne numer por mund te jete kategoria qe shpenzon me shume. Pra eshte interesant per debatin sepse ne njefare menyre kjo kategori e furnizon industrine e lojrave te fatit. Ndoshta ky perben edhe nje tjeter argument se rrenjet e fenomenit gjenden tjeter kund. Pra ne funksionimin anaormal te ekonomise dhe qarkullimit te parase ne Shqiperi. Edhe pse di dicka nga kjo fushe, nuk di shume rreth kesaj kategorie. Kam pervoja personale me ta sidoqofte. Anglezi ka nje shprehje per menyren sesi e shperdorin lekun keta tipa; “Easy come, easy gone!” qe ne shqip eshte pak a shume “sic e bejne i lejne” . Dhe bixhozi ne kete rast kam pershtypjen se eshte vetem nje pjese e mozaikut te aktivitetit qe ata bejne.
Sa i perket kohes se lire te shqiptareve si nje njeri qe ka jetuar ne intervale te ndryshme brenda e jashte Shqiperise e qe aktualisht jeton ne Shqiperi te siguroj se kohe me te tepert shqiptaret nuk e kane pasur kurre. Disa prej gjerave qe ju permendni shqiptaret i bejne akoma me shumice (dominoja, tavlla dhe sidomos te renit te dajres ne cdo dimension). Disa te tjera i bejne me rralle ose nuk i bejne dot me. Peshkim? Ku valle? Peshku eshte zhdukur nga syte kembet ne ujrat publike ndersa rezervuaret jane prone private. Shetitje? Ku valle? Ne cilat parqe apo lulishte e keshtu me rradhe. Dhe mbi te gjitha pervec kohes me pashe sot ka edhe presion me pashe per te bere para, gje qe nuk ekzistojnte edhe aq ne kohet qe ju permendni.
Ndersa persa i perket nismes se qeverise dhe kryeministrit, une nuk kam asnje problem personal. Madje e pershendes. E kuptoj edhe anen propagandistike te saj. Fundja-fundit cdo akt i nje qeverie te re eshte ne njefare menyre nje akt propagande qe deshiron te jape nje mesazh. Por nuk e mbeshtes menyren e turbullt sesi po ndermerret ajo. E ritheksoj se ose kryeministri eshte i paqarte ose kjo eshte thjesht nje nisme boshe si shume te tjera. Ose fundja edhe te dyja bashke. Komentuesit e tjere si psh Peshperitesi bene nje resume sesi funksionojne ne bote keto pune. Tani une dhe shume te tjere nuk jam i qarte se ku qendron kryeministri ne kete pike. Do t’i bejne te paguajne taksat? Do t’i reduktoje? Apo do t’i shfarose? Gjuha e tij e paqarte le te nenkuptosh kete te fundit. Nese eshte kjo atehere le ta thote qarte. Sepaku mund te diskutojme kete. Po jo te jape njezet zgjidhje ne tym se pastaj kalojme nga loto tek dajra per te kalur kohen e lire ne shqiptaret.
Eshte e kuptueshme se nje problem mund te shihet ne shume drejtime. Une me siper dhash nje arsyetim, se si shteti duhet te jete i pergjegjshem per aktivitetin shoqeror. Por, a mund te jete teprim nderhyrja e shtetit, ne nje kohe kur aktiviteti i individit eshte jashte kontrollit te tij, pra thjesht kur shteti dhe individi nuk kane pune me njeri tjetrin,,ose me sakt, ne te ashtuquajturen kohe e lire?
Tek Shvejku i tij i famshem, Hasheku na tregon, se kompania ku bente pjese figura me e ndritur e perandorise, dmth, Shvejku, u be me e lecitura vetem atehere kur u ndalua gazeta, ku behej fjale per sherrin midis Vogjickes dhe Hungazezit te felliqur dhe grindavec, nje ngjarje shume evidente qe nxirte ne pah kontradiktat ne gjirin e perandorise, Te gjithe e dime, se ky hungarez i qelbur u shqetesua per nje gje fare te thjeshte dhe te parendesishme, sic ishte fakti se i dergohej nje leter dashurie te shoqes nga toger Lukashi. Por ama, ajo qe ka rendesi per ne, kompania u be me e lecitur thjesht kur ju ndalua leximi i gazetes.
Te jete valle, qe kjo ndermarje e qeverise mund te sherbej si shkak per nje rritje te metejshme te pjesmarjes ne lojrat e fatit? Mos e dhente Zoti!….