VEZËT E SË KEQES

Deri më sot, mediat e Tiranës e kanë shkruar shqipen standarde sipas dy modeleve: duke ndjekur pak a shumë rregullat e pranuara të drejtshkrimit, ose duke iu dorëzuar fatalitetit teknologjik dhe duke larguar nga alfabeti dy shkronjat problematike: ë-në dhe ç-në.

(Këtu nuk po flas për eksperimentimet, herë të suksesshme e herë të dështuara, për të shkruar në gegnishte).

Zakonisht këto media të shkruara përpiqen t’ia ruajnë alfabetin shqipes, dhe kjo është para së gjithash meritë e atyre që shkruajnë aty; dhe ndoshta edhe e redaktorëve përkatës.

Ka edhe ndonjë gazetë si Koha jonë, ku haptazi është hequr dorë nga alfabeti i rregullt i shqipes; sikurse edhe e kemi lajmëruar qëkur. Për fat të mirë, këtë gazetë nuk duket ta lexojë kush.

Alfabeti i shqipes është pasuri e përbashkët, ose pronë publike; deri më sot qeveria e Berishës nuk ka guxuar, ose nuk ka arritur dot ta nxjerrë në shitje, qoftë edhe me çmimin simbolik të 1 euroje. Si çdo pronë tjetër publike në Shqipëri (parqet, pyjet, liqenet), edhe ai tashmë i fton përdoruesit që të abuzojnë me të.

Çfarë pashë sot te “Panorama” më konfirmon se kemi hyrë tashmë në një epokë të re ortografike, edhe më të trishtuar se ajo e mëparshmja; ku përdoruesit përpiqen që ta shkruajnë shqipen me alfabetin e vet (sa e vështirë është kjo, xhanëm?), por nuk arrijnë dot.

Citoj nga artikulli përkatës:

Akuzën për bashkëpunimin tim me sigurimin e shtetit e kam dëgjuar te qarkulloje disa here ne këto 22 vite te demokracisë, qe ne muajt e pare kur u angazhova ne themelimin dhe organizimin e degës se Partisë Demokratike ne Durrës e me pas, ne momente kulmore te politikes e ne varësi te pozicionit tim politik e publik. Gjithnjë e kam dëgjuar si një pëshpërime, thashethem, te thëna nga persona qe me tregonin se dikush kishte thënë kështu a ashtu për mua. Jo rastësisht, burimi i peshperimes akuzuese vinte gjithnjë nga ana tjetër e krahut politik me te cilin isha ne opozicion apo kritik ne momentin e dhënë. Gjithnjë i kam neglizhuar duke i trajtuar me qetësi, shaka, qesëndi a përbuzje por pa mllef pasi isha i vetëdijshëm për te vërtetën time te thjeshte te cilën do t’jua rrëfej me poshtë duke ju thënë qe nuk jeni ju te paret pasi atë e dine plot te afërm, miq e shoke te cilëve iua kam treguar kur ka qene rasti, siç tregohen rëndom mes miqsh e te njohurish ndodhi te rëndësishme te jetës.

Kam nënvizuar, në paragrafin më lart, të gjitha ato instanca kur në vend të ë-së është përdorur një e; çfarë e dallon këtë shëmti nga tekstet e panumërta të shqipes sot, të shkruara nga autorë që, për arsye të ndryshme, nuk e çajnë kryet për alfabetin e shqipes, është prania, në të njëjtin tekst, e shumë fjalëve të shkruara sipas rregullave.

Me fjalë të tjera, autori i shkrimit ose redaktori teknik (pas gjase ky i fundit, kur është përpjekur, in extremis, t’ia shtojë ë-të një teksti të dorëzuar në redaksi me alfabet të gjymtuar, ose të transmetuar me SMS), janë përpjekur që ta zbatojnë alfabetin e rregullt, por nuk kanë arritur dot – meqë, pas gjase, i kanë zëvendësuar shkronjat në një tekst tashmë të gatshëm.

Nga njëra anë, dukuria konfirmon se redaktorët teknikë të gazetave (ose edhe autorët) janë kaq të dëmtuar në kompetencën e tyre drejtshkrimore, sa nuk arrijnë ta shkruajnë dot shqipen mirë edhe kur përpiqen; ose që shkrimi i shqipes me alfabet të cunguar nuk është më pasojë e shpërfilljes së rregullave, as e imponimit prej free riders ndaj lexuesit viktimë. Nga ana tjetër, e njëjta dukuri dëshmon se pikërisht ata kujdestarë të shqipes së shkruar që duhej të ofronin të parët shembullin e një përdorimi të rregullt të saj, janë duke e trajtuar këtë pasuri publike me gjithë delikatesën e një mushke artilerie.

Rezultati është një tekst i përzier, një mish-mash i fëlliqtë, një këllirë që do ta bënte me turp edhe Gjon Buzukun, i cili e shkroi vërtet i pari shqipen, por e bëri këtë me një kujdes, dashuri dhe konsistencë të tillë që ca nga këta shkruesit e sotëm, me gjithë vitet e studimit në shkollë, gramatikën dhe letërsinë, traditën tashmë të konsoliduar të vetë shqipes së shkruar, po parapëlqejnë të trashëgojnë jo vëmendjen dhe shqetësimin për pasurinë publike, që është karakteristikë e qytetarit, por shkujdesjen kriminale ndaj saj, që është karakteristikë e halldupit të vrazhdë.

Deri më sot, thyerjen e rregullave e kisha parë si një formë rebelimi, shpesh naive dhe të padëmshme, ndonjëherë të frymëzuar e të ushqyer nga shpirti provincial dhe katundar, ndonjëherë tjetër nga dëshira për të lënë gjurmë duke shkatërruar; por tashmë shoh se rregullat po shkelen e po thyhen edhe kur përdoruesit duan që t’i respektojnë; dhe se mosdashja dalëngadalë po shndërrohet në pamundësi.

Zgjidhja e vetme: të privatizohet alfabeti 36-shkronjësh!

Nuk ka komente

  1. Nese privatizohet alfabeti, ne profanet e demokracise, qe ende vazhdojme te komunikojme me letra dashurie, si do t’ia bejme? Apo neper keto letra thuaj vlen edhe shqipja piktografike?

    1. Unë kam vite që përdor:
      http://extensions.openoffice.org/en/project/dict-sq
      Ndoshta përdorimi i programeve kompjuterikë që ofrojnë lehtësim të shkrimit të shqipes do të duhej të gëzonte përkrahje politike në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni. Nuk e kuptoj se pse në 2012 diçka e tillë do të duhej të ishte akoma në diskutim. Aq më tepër se gjithçka ofrohet gratis.

  2. Më pëlqeu ky artikull. Unë si një lexues i huaj kam vënë re shumë raste kur një artikull ose libër shqip i ka ndjekur përgjithësisht rregullat drejtshkrimore, por jo plotësisht. Zakonisht ka të paktën disa zëvendësime të ë-së me e-në dhe të ç-së me c-në. Kjo përzierje e drejtshkrimit të “thjeshtuar” me atë standard më duket se duhet shmangur më shumë se sa njëra anë ose tjetra!

  3. Si në shumë aspekte të tjera të “emanciçpimit” që na ka kapluar si shoqëri, mbruajtur me papërgjegjshmërinë (a)tipike që na karakterizon jo vetëm në ç’ka na prek dora apo ç’na belbëzit gjuha, por edhe në gjendje heshtjeje dhe mpirjeje totale (lexo: gjumi), drejtshkrimi i gjuhës amtare e karakterizon in-extremis se nuk kemi seriozisht as kur shkruajmë e as kur shprehemi. Dhe këtë e ndesh (fatkeqësisht) nga maja deri poshtë, dhe nga majtas-djathtas… Si zgjidhet?! E lehtë të thuash, por edhe kjo duhet marrë pak më shumë seriozisht, të paktën nga akademikët dhe ata që nënshkruajnë me pavetëdijen karakterizuese shkresurina ku konceptimi i një letre të thjeshtë lë shumë për të dëshiruar…kur fara e keqe mbillet që në shkolla, dhe kur këta analfabetë dalin në jetë, është shumë vonë, tepër vonë… E keqja është se fara e keqe mbin kollaj dhe është vështirë ta çrrënjosësh pastaj.

Lini një përgjigje

Zbuloni më tepër nga Peizazhe të fjalës

Pajtohuni tani, që të vazhdoni të lexoni dhe të përfitoni hyrjen te arkivi i plotë.

Vazhdoni leximin