nga Eneida Bozhani
Është bërë shqetësuese që nga viti në vit çmimet e shtetit për letërsinë të qarkullojnë në një dorë njerëzish.
Kush vendos? Kush fiton? Sa të pavarura janë palët? Pse ka ndodhur ky izolim? Cilat janë pasojat? Kush humbet nga kjo histori me miq që punojnë për miqtë?
Dhe në fund: a është vërtet aq i vlefshëm ky çmim sa ç’është i lakmueshëm?
A gëzojnë autorët ndonjë të mirë në interes të letërsisë dhe komunikimit me lexuesin? A i bën çmimi më të njohur, më të pranishëm, më të shitur, më të përkthyer, më me influencë në opinionin publik dhe në realitetin letrar?
Po i marrim me radhë duke parë fituesit e duke e parë jurinë. Si njëra dhe tjera palë do të na shtyjnë të kthehemi herë pas here te të dhënat në vite të çmimeve kombëtare. Përsëritjet janë të detyrueshme.
Juria e çmimeve kombëtare të letërsisë për vitin 2010 përbëhej nga kryetari Agron Tufa, shkrimtar (disa herë fitues dhe anëtar i jurisë), Persida Asllani pedagoge e letërsisë (disa herë anëtare e jurisë), Bardhyl Londo, poet, burokrat, përfaqëson Ministrinë (disa herë anëtar), Balil Gjini poet, përkthyes nga frëngjishtja; Virgjil Muçi shkrimtar, përkthyes (fitues, anëtar në edicione të mëparshme).
Përfaqëson një model kjo juri?
Modelin e jurisë vajtje-kthim, me autorë që një vit janë fitues, një vit konkurrentë e një vit gjykues.
Ajo e vlerësoi me Çmimin e Madh të Letërsisë studiuesin Sabri Hamiti për veprën “Poetika shqipe”. Hamiti ka fituar një herë Çmimin Kombëtar të MTKRS së Shqipërisë më 2006, atëherë quhej “Penda e Argjendtë”, me studimin “Tematologjia” që është pjesë e studimit të plotë te “Poetika shqipe”!
Për Çmimi “Petro Marko” u përmendën kandidatë të përhershmit Zija Çela e Mehmet Kraja (të dy fitues në edicione të tjera, të dy pjesëmarrës të rregullt në konkurrim). Po edhe debutuesit në prozën e gjatë Idlir Azizi, Rudi Erebara, Lindita Arapi. Juria i buzëqeshi Ramiz Gjinit, romanit të tij “Bibollasit”. Gjini konkurronte edhe në gjininë e tregimit me një përmbledhje me tregime të zgjedhura (ribotim)! Jehona e romanit më të mirë shqiptar ka pasur në shtypin shqiptar së paku një recension, me autor Agron Tufën.
Çmimin “Mitrush Kuteli” juria ia dha Ridvan Dibrës me vëllimin me tregime Në kërkim të fëmijërisë së humbur. Konkurrent ishin sërish Ramiz Gjinin dhe historiani Uran Butka. Kështu që Dibra doli fitues pavarësisht motivacionit ex cathedra: “për teknikat narrative të përvojës së gjallë, të rikuptimësuara në korniza kompozicionale dhe paradokset semiotike me kohën”.
Çmimi “Lasgush Poradeci” për Arian Lekën me poemën Ndreqje gabimesh: “për monologun e subjektit poetik përmes imazheve metafizike e meditative si rrugë komunikimi maksimal me trajtat e rrëshqitshme të femrës në të gjitha rolet e saj”.
Letërsisë si kavie eksperimentale i shkon kjo babëzi për kode, shenja, semiotikë, terminologji, shkencë etj.
Bëhet kështu dy herë fitues Leka poet dhe konkurrentë kishte poet si Preç Zogajn, garues i vjetër po edhe fitues.
Kryetari i jurisë ia ka shprehur vlerësimin Lekës edhe më përpara, i ka dedikuar vargje. Tufa dhe Leka, të dy i përkasin brezit të autorëve që lulëzoi pas viteve nëntëdhjetë, autorë që shpesh kanë treguar solidaritet mes tyre në një grupim që jep e merr çmime, po edhe për neverinë ndaj letërsisë paraardhëse, realizmi socialist. Është e zakonshme të gjesh në librat e tyre me poezi dedikime njëri-tjetrit, një formë që dëshmon solidaritet si në një sekt.
Ngjalli komente në media në vitin 2002, vlerësimi me çmim i Gentian Çoçolit, i cili në vëllimin fitues kishte një poezi dedikuar Agron Tufës, asokohe anëtar i jurisë.
Në radhën e Çmimeve Kombëtare të Letërsisë është “Faik Konica”. Jepet për studimin dhe këtë vit iu dha “Migjeni, ose parathënie e dyzuar” me autor Anastas Kapurani. Ky çmimi është kuptuar deri më sot si atribut për vepra akademike, universitare. Nuk gjen alternativa përpos varianteve studimore mbi Çajupin, Fishtën, Koliqin, Camajn, Poradecin, autorë të letërsisë së vjetër shqipe. Fituesit tradicionalë kanë qenë shkolla e vjetër e teorisë dhe kritikës letrare në frymën e realizmit socialist, Alfred Uçi, Jorgo Bulo, Floresha Dado. Dy vjet përpara, një nxënëse e tyre fitonte çmim me një studim që një shkallë e ndante nga gjurmët e mësuesve. Studiuesja në fjalë, Dhurata Shehri, është pedagoge e letërsisë, por është edhe bashkëshorte e një ish anëtari të përhershëm, disa herë kryetar i Jurisë së Çmimeve Kombëtare, Mark Marku. Në vitin 2009 juria që vlerësoi Shehrin drejtohej nga Aurel Plasari. Në vitin 2010, juria që vlerësoi zbulimin e vitit Eir Plasarin, vajzën e drejtorit të Bibliotekës Kombëtare, drejtohej nga Mark Marku.
Çmimi “Gjergj Fishta” iu dha Visar Zhitit, për librin eseistik “Panteoni i nëndheshëm”. Juria mendon se Zhiti sjell një mendim analitik e sistematik mbi veprën letrare të shkrimtarëve të ndaluar e të burgosur nën diktaturën komuniste. Vepra e Zhitit nuk është shembull as i mendimit analitik e as sistematik, por e kundërta: shembull i subjektivizmit të thellë, mungesës së burimeve, e të dhënave të sakta e të verifikuara, sepse bëhet fjalë jo për vepra dhe shkrimtarë, as për kronikë mbi to, po për fluturim të lirë mbi letërsinë dhe fatin e autorit.
Çmimi “Fan Noli” iu dha përkthyeses Saverina Pasho me romanin Ishulli i mundshëm të shkrimtarit francez Michel Houellebecq.
Në kategorinë e përkthimit artistik konkurronin kryesisht vepra të përkthyera nga gjuha gjermane, përmendim Kafkën në shqip nga Ardian Klosi, Rilken nga Jonila Godole, Hessen nga Aristidh Ristani, një përkthim nga greqishtja i poezisë së Kavafit nga Aristotel Spiro dhe i një romani të Mazantinit nga Mimoza Hysa.
Asnjë nga anëtarët e jurisë nuk është njohës i gjermanishtes, por dy prej tyre merren edhe me përkthime nga frëngjishtja, Balil Gjini dhe Persida Asllani. Dhe fitues është përkthimi i një vepre nga frëngjishtja, që ka për redaktore anëtaren e Jurisë Persida Asllani.
Në të shkuarën e çmimeve kombëtare për letërsinë ka ndodhur që pa ekspertë të përkthimit nga gjuha gjermane, të shpallej fitues Afrim Koçi, përkthyes i veprës voluminoze të T. Mannit, “Mali Magjik”. Pak më thellë në histori, kur çmimet e Ministrisë kishin doza naiviteti e primitivizmi, përpos konstantes së interesave nga persona dhe ekipe të caktuara letrarësh, i njëjti përkthyes është vlerësuar për përkthimin e një autori finlandez!
Çmimi “Jusuf Vrioni”, shpesh rezulton honorifik. I jepet një përkthyesi që ka një kontribut në përkthimin e letërsisë në një gjuhë të botës. Ia dha juria përkthyesit të Joachim Röhm “për kontributin e gjithanshëm e të shumëçmuar në përkthimin dhe promovimin e dhjetëra shkrimtarëve dhe veprave të letërsisë shqipe në gjuhët dhe kulturat gjermane”. Por gjatë vitit 2010 përpos ndonjë vepre të Kadaresë, Röhm nuk ka përkthyer tjetër gjë.
Që prej vitit 1998 e deri dje, me këtë çmim janë vlerësuar pothuajse të gjithë përkthyesit e Kadaresë, pas të cilit kanë zënë vend herë pas here autorë të tjerë.
Çmimi “At Donat Kurti” kushtuar letërsisë për fëmijë, iu dha shkrimtarit të ri Joni Boçarit me romanin “Bor-for ose provat e Askanos”. Boçari kishte konkurrent legjendën e autorit të realizmit socialist për fëmijë, Kiço Blushi.
Çmimi “Migjeni” iu dha poetes debutuese Manjola Brahaj me vëllimin “Vajtimi i Kalipsosë” që zor se e gjen në librari. Edhe kjo autore u vlerësua, për atë që vlerësohen gjithë poetët në Shqipëri, “për gjuhën e pasur dhe imazhet befasuese, në një konceptim modern të strukturës semantike dhe vargut të përpunuar”.
Kjo është “përzgjedhja” ndër 1000 tituj në tre muaj punë.
Ditën kur ndaheshin çmimet Ministri i Kulturës tha: “I gjithë ky proces i pandërprerë synon që me përpjekje të përbashkëta të bëhet i mundur integrimi i kulturës së shkruar shqipe në vlerat më përfaqësuese të kulturës evropiane dhe asaj botërore.”
Për çfarë integrimi flet ministri i kulturës? Ai ka firmosur që kryetar jurie i Çmimeve Kombëtare të Letërsisë të jetë një njeri që gjykon edhe në juritë e këngës, në këshillin Kombëtar të Radio-Televizionit, në Këshillin Artistik të Projekteve të Ministrisë. Aktualisht Tufa është anëtar i Këshillit të Projekteve në Qendrën Kombëtare të Kinematografisë.
Ky shkrim qëllimisht nuk trajtoi çfarë janë këto vepra që serviren si më të mirat e letërsisë shqipe në një vit. Shijet që vlerësojnë për risi prozën arkaike të romanit të Ramiz Gjinit, e tradhtojnë një juri që vlerëson përkthimin e një autori vërtet provokativ të letërsisë së sotme evropiane si Mishel Uelbek (Michel Houellebecq).
Me çfarë e masin veten autorët shqiptarë, me shijet e miqve? Miqtë nuk janë publik, thotë Kafka.
Letërsi me klimë si kjo nuk mbin.
S’ka gje, tema ishin cmimet per letersine.
Te pakten na beri te qarte se
Nuk e di kush ishte audienca e ketij artikullit, padyshim jo une, se s’morra vesh gje, pertej faktit qe autorja nuk eshte dakort me te qenit e Tufes ne krye te jurise, per arsye qe s’i kuptova tamam.
Faleminderit per shkrimin?
Analiza dhe konstantimi i me siperm per konkursin e letersise vlen per cdo konkurs kulturor ne Shqiperi. Duke mos qene ne shqip, po ve vetem linkun ku mund te ndiqni nje analize te ngjashme dhe te detajuar per Onufrin, permbledhur nga Blerina Berberi dhe Kevin Tummers.
http://ekphrasisstudio.wordpress.com/2011/01/20/onufri-competition-in-2010-more-of-the-same/
“Kryetari i jurisë ia ka shprehur vlerësimin Lekës edhe më përpara, i ka dedikuar vargje.”
Kjo ceshtja e vargjeve eshte hata me vete, i keni pare recensionet e llojit te bejteve dy-lekeshe qe keta letrarucet i bejne veprave te njeri-tjetrit neper gazeta? Te bejne te shkulesh floket nga “metaforat”. Per nje teke raki qe mund t’u kete dhene “shkronjetari” jane gati te shkojne deri ne hene e te vjelin yjet si me qene fiq. E kur yjet vilen si fiq kooperative, ne vend te fiqve te bahces, letersine (dhe jo vetem) e ka marre lumi.
Per t’iu ri-kthyer temes (qe te mos me akuzoje Hyllin se po flas per pleshtat 😀 , ky konkurs me duket thjesht e vetem nje kthim qokash), se ne shqiptaret kemi qelluar sederlinj e namusqare te medhenj;asnje qoke nuk leme pa kthyer ne kete fshatin tone te madh, qe jeton ende koherat e “bashkesive primitive”.
Nejse Hyllin, ceshtje pleshtash gjithandej 🙂
Eneida, ky eshte nje artikull i goditur pasi zberthen qarte mekanizmin e “miqve te pushtetit” dhe “pushtetit te miqve”! Per fat te keq, ajo qe ti pershkruan me siper, heteronomia e artisteve shqiptar, nuk eshte vetem nje fenomen shqiptar, kjo ndodh, per shembull, edhe ne France. Letersia nuk i ben dot abstraksion te plote pushtetit. Vecse tek ne, fenomeni eshte shume here me i theksuar. Per sa kohe fusha e letersise nuk fiton autonomi ndaj fushes se pushtetit, sekti, sic e quan ti, do ta kete jetegjatesine e gjate.
Nga ana tjeter, ka edhe dicka, dicka qe e tejkalon logjiken e sistemit, dicka qe gati-gati shfaqet si universale tek te gjithe artistet, (interesi per) “mosinteresimi” ndaj cmimeve qe jepen nga pushteti, nga kultura legjitime. Shkrimtaret “e vertete” (edhe pse s’me pelqen ti perkufizoj keshtu) mbajne qendrim te caktuar ndaj mekanizmit shteteror qe shenjteron disa prej “miqve”, ai perpiqet te gjej famen gjetke, sic thote Burdje, “ai prodhohet me ate qe ai kontribuon duke prodhuar”, pa kerkuar enkas qe pikerisht kete fame t’ja delegoje pushteti. Kjo ka qene perhere perplasja midis shkrimtarit te oborrit dhe shkrimtarit te mallkuar.
”’ Nejse Hyllin, ceshtje pleshtash gjithandej 🙂 ”’
S’thone kot qe gjuha shkon ku ti doje maja 🙂
Ky ping-pong çmimesh me kujtoi nje pjese humoristike me Ceken, ku pasi bashke me gruan bene llogarite e lekeve, keto filanit, keto fistekut, keto per kete e per ate, ne fund per ushqimin mujor u ngelen vetem 2 lepirese dhe Cekja i tha gruas:
– Per 2 javet e para jemi ne rregull, une lepij timen ti lepi tenden.
– Po pas dy javesh çdo bejme, ia kthen gruaja.
– Pas dy javesh, une lepij tenden ti lepij timen.
Keshtu edhe ky muhabet, lepihemi bashkarisht ose lepijme bashkarisht ç’te mundim.
Me eshte krijuar bindja, qe ne kohet e sotme 90% e pjesemarresve ne çdo aktivitet njerezor, i jane futur punes te pengojne shfaqjen e atij 10% te pjesemarresve qe ben diferencen.
Ne rastin tone, synimi eshte demoralizimi, ngushtimi i hapesirave qe i duhen atij 10% per te dale ne siperfaqe.
Nuk e shoh vetem si çeshtje miqsh, por edhe si produkt i ketij sistemi , qe ne kohet e sotme nuk toleron dot shperthime ne asnje fushe qe nuk lidhet me teknologjine.
Eshte çeshtje mendesie, konceptet jane strukturuar ne menyre te atille, qe te mundesojne riprodhimin e ketij sistemi, dmth do e quaja me shume kriza e koncepteve, te cilen autorja e kap shkarazi tek kjo pjesa:
– Letërsisë si kavie eksperimentale i shkon kjo babëzi për kode, shenja, semiotikë, terminologji, shkencë etj.
Keshtu qe, ngelet ne fuqi lepirja, une lepij tenden tha, ti lepij timen.
p.s eshte periudhe e erret per letersine kudo ne Europe, po triumfon Amerika e Jugut, duhet te reflektojne mire ata qe kane ne dore modifikimet e sistemit.
Më falni, po ç’pretendoni tjetër! Letërsia shqiptare është në krizë, dhe për këtë natyrisht e ka fajin lexuesi. A keni lexuar kohët e fundit ndonjë kritikë letrare të hartuar bukur e me shije, për ndonjë roman shqiptar që nuk ka si temë “atë të emigracionit të dhimbshëm”, ose “tranzicionit dhe prostitucionit” që në letërsinë e sotme shqipe janë pak a shumë e njëjta gjë?
Në fund të fundit, askush nuk e di se çfarë është e mirë ose e ligë nga ana letrare. Për këtë shërbejnë kritikët, për të na informuar. Nuk ka këtu njerëz që të shkruajnë për jetën e përditshme? S’ka ndonjë grimë të vogël normaliteti, që ta përqafojmë e ta puthim si miken tonë më të mirë? Natyrisht, për sa kohë që lexuesi nuk e ngre zërin të protestojë, atij do t’i serviret vit për vit po e njëjta çorbë. Lexues, ose ngrini zërin dhe mbroni të drejtat tuaja, ose… lexoni çdo vit nga një roman të ri të … nuk po e them.
E ngreme neve zerin o posi, pa dalim dhe ne protesta neve, e pastaj na akuzojne per puçiste neve…
p.s.
ai togfjaleshi :”emigracioni i dhimbshem” eshte bere si hartimet apo provimet nje here e nje kohe: -para clirimit populli yne ka qene…. etj etj etj 🙂
Më 2007 e kam gjetur argëtues këtë fenomen. Veçse më mbeti ca qefi që çmimeve ju hoqën emrat që mbanin, dhe nuk ju vu Penda e Patës, (e florinjtë, e ërgjëntë, e bakërtë).
Penda e Patës
O pata që po vini nga Karavastaja
Më huani një nga pendët e mëdhaja;
Do të shkruaj me unxë, bojë, në kartë
Ju premtoj, do t’ju a kthej pendë të artë.
Zënë e qeshin patat, zënë e bëjnë ga ga,
Por nuk shkulin asnjë nga pendët e mëdha.
Këtë marri – thonë – mos e hidh në kartë
Nuk fluturon shpend me pendë të artë.
Atëhere, – ju them patave me të rëndë –
Ju premtoj, do t’ja u kthej pendë të argjëndë.
Patat ulen bregut dhe fillojnë kullosin,
Mua s’më flasin por për mua llafosin.
Unë bëhem lypsar, bëhem rrahaderës
Dhe ju lutem patave në bisht të herës:
Më falni o pata në ju ka mbetur hatri
Ju premtoj, do t’ua kthej pendë prej bakri.
Patat gagarasin, sikur i ndjek patoku,
Dhe me ceremoni ma japin së toku.
Ndërsa duan ta pranoj me aman, aman,
Lexojnë: I jepet Penda e Patës si Shejtan…
Pa shaka.
Çmimin e bën prestigji, e përderisa çmimet tona kanë gjithçka veç prestigjit, them se nuk është problem, e pa qënë problem s’ke ç’të zgjidhësh. Problemi, njëri të paktën do ishte ngritja e një çmimi prestigjoz. Një nga rrugët që mund të bëhet kjo, (nëse e duam përfshirës, dhe me pare taksapaguesish) është përfaqësimi në juri i departamenteve, katedrave (apo si do që i quajnë) të gjuhës dhe letërsisë, gjuhëve të huaja për përkthimet, pranë universiteteve.
p.s. për autoren, nëse mundet: ju e keni vënë këtë titull?
Titulli i origjinalit: Gjithë pushtetin miqve, kundër letërsisë. M’u desh ta shkurtoj, më tepër për arsye teknike të WordPress-it.
Sipas meje eshte pak konfuz si shkrim. Me duket se e ke bere pak lemsh.
Te kuptohemi : nese deshiron te tregosh llumin e ketij çmimi, atehere duhet te flasesh per vlerat letrare te atyre qe kane fituar, e te thuash se pse s’duhet te fitonin.
Nese do te thuash qe keta njiheshin me njeri tjetrin, kjo eshte sa e vertete aq edhe e paevitueshme. Jetojne – shume prej tyre – ne te njejtin qytet, bejne te njejten “pune” keshtu qe detyrimisht jetojne ne te njejtin ambient e njihen.
Sidoqofte une ketu shikoj disa prej emrave me te medhenj te letersise shqiptare bashkekohore, nga Zhiti te Leka. Atehere çfare?
Kesaj goces i duhet te rritet dhe te shkruaje kur t’i kete lexuar veprat fituese, te cilat nuk i njohka dhe nuk qenka absolutisht fare e kesaj fushe. A nien mi goce? Shkruaj vete, duke e njohe objektin dhe mos merr frymezim kari-kuar nga te… tjere. Shkrimtaret ne Shqiperi te gjithe njihen: si ata qe fituan me merite, si ata qe nuk fituan. Me qe nuk e njeh kete fushe, po te fal nje “vëth” te kuq per veshet, qe te skuqesh pak (nje thenie frazeologjike te vendlindjes time):
“Livadhi i huaj ta prish kosën”!
“Modelin e jurisë vajtje-kthim, me autorë që një vit janë fitues, një vit konkurrentë e një vit gjykues,” thote Eneida. Mbetet te shohim qe kur te konkurosh vete, te mos jete ne juri Arian Leka. Ketu eshte problemi, se qe mund te jene te mira veprat fituese, as qe nuk diskutohet.
Mbi pseudonimin Eneida Bozhani
Meqe pashe pak per emrin tend dhe s’gjeta kund Eneida Bozhani, qe te kishte shkruar se paku nje shkrim ne detin e informacionit, i dhash karar se kurrefar Eneide s’ka lidhje me kete shkrim: eshte thjesht nje “burre i kompleksuar me fustan”, qe druan ta nxjerre turicken dhe hedh gure nga ballkoni ku eshte mshehe. Cili je ti more burre, qe s’ke emer e hedh gure? Pse na fshihesh nen fustan, a ke ftyre per sheshmejdan?
etj, etj
Ik o Tufe, se s’eshte ketu Gramoz Ruci.
Agron,
Eneida Bozhani është pseudonim i një vajze.
Në këtë blog kontribuesit jo vetëm shkruajnë me pseudonim, por edhe janë të inkurajuar të përdorin pseudonime.
Kur të mësohesh pak edhe ti me etiketën në Internet, ndoshta do ta kuptosh psenë.
E kam fjalën që Interneti është pyll i madh, ka faunë të larmishme, nuk duhet ngatërruar me një kafene fshati, ku personazhet veç riprodhojnë vetveten.
Tani ti don të dish me çdo kusht se “kush” i shkruan këto (“cili je ti more burrë që s’ke emër e hedh gurë”, shkruan).
Është një kuriozitet i natyrshëm, të gjithë e kemi kur dikush na përmend emrin; por në analizë të fundit nuk është se do të ndryshonte gjë nga çfarë është shkruar më lart.
Kur të qetësohesh, do të vësh re se ka edhe diçka prej polici në pyetjen tënde, ose në kërkesën për t’i marrë tjetrës një informacion që ajo s’ka dëshiruar ta japë – ndoshta ngaqë i druhet arrogancës si kjo që tregon ti vetë në komentet e tua; sikurse ka diçka prej detektivi në kërkimet e tua për të “identifikuar” autoren e shkrimit…
Kuptimplotë edhe dyshimi yt se vetëm “një burrë i kompleksuar me fustan” mund t’i shkruajë këto – pse vallë? Pse të mos ketë qenë një femër? Vallë mendon se një femër nuk do të shkruante ashtu?
Mos e dhente Zoti qe ky te jete vertete Agroni ! Tmerr !
(Dora vete pa asnje dyshim. PA)
Unë po pres që z. Tufa të na ndihmojë të kuptojmë problemin e ngritur, nëse ka diçka për të thënë. Natyrisht, mund ta bëjë edhe me pseudonim…
Nuk e njoh Eneiden, dhe s’me intereson personalisht ta njoh, pertej e pervec shkrimit. Por nqs komentuesi me siper eshte Z. Tufa, atehere ajo eshte treguar shume e rezervuar ne shkrimin e saj. Dhe cdo germe ne ate shkrim legjitimizohet.
Z. Tufa, per reflektim as qe u beka fjale. Dhe kur ju nuk keni as idene minimale te etikes dhe komunikimit, heshtja do kishte qene zgjedhja me e mire. Meqe zgjodhet ndryshe e duke qene se shume lexues ketu jane dashamires te artit, te letersise, s’na mbetet me vec te psheretijme me dhimbje: Medet ne dore te kujt ka rene Letersia.
“Pse na fshihesh nen fustan, a ke ftyre per sheshmejdan?”
Monda, po qe se e ve ne dyshim qe kjo eshte pena e Tufes, duhet urgjent t’i besh derman rrufes.
Monda, ti ke qenë e vogël dhe s’besoj se e mban mend “U hapën pusetat”… s’ke pse mrekullohesh nga disa lloj përgjigjesh 😉
Z. Tufa, do te ishte me interes per te gjithe ne te tjeret nese do t’i referoheshit ne repliken tuaj pretendimeve konkrete te artikullshkrueses; jane valle te paverteta faktet qe parashtron zonja qe ka shkruar artikullin e mesiperm?
Mesa konstatohet nga shkrimi, nuk ngrihen pretendime mbi cilesine e veprave, por mbi paanesine e personave qe vleresojne. E nje juri vleresimi, jo vetem duhet te jete e paanshme, por edhe duhet te duket si e tille. Mirepo, juria juaj nuk e gezon kete vecori. Kjo diskutohet tashme edhe ne rrethe te tjera, jashte atyre letrare, bazuar ne fakte konkrete: lidhjet gjinore; bashkeshortore apo te tjera -te llojit recenzent autor- ndermjet vleresuesit dhe te vleresuarit.
Oh boy.
Po qe se me te vertet eshte z. Tufa ai qe shkruan ketu, eshte per te ven duart ne koke. Dicka me thote se eshte pseuodnim. Por edhe ne kete rast, s`i falet kaperdimlleku gati infantil.
Ka nja 10-12 vjet, qe nga Alb Club edhe tashti ne PTF qe njerezit kane arritur te jene ne gjendje te komunikojne ndryshe me njeri tjetrin.
Perndryshe autorja paska prekur nje nerv te zbuluar te kultures ne Shqiperi.
Tufa vete eshte pasi komentin e pare qe ka lene ketu ne blog e gjen dhe ne profilin e tij ne FB e dyshoj qe dikush tjeter e manaxhon llogarine e tij.
Nuk mund te jesh dakort me stilin e Eneides por me duket se ishte menyra me e pershtatur per te nisur nje debat pasi nuk mund te flitet per kritike letrare e merite per cmime pa u shembur me pare gardhet qe i rrethojne. Ate qe Eneida beri per cmimet ne pergjithesi, Fuga ja beri vetes!
Eneida, ne me lexofsh, te lumte per kurajon dhe shpresoj qe te gjesh ketu hapsiren e duhur per tu rikthyer me nje kritike letrare te veprave.
E pata thene edhe me siper qe gjykoj artikullin ne fjale mjaft te keq. Nuk flet per veprat, flet per jurine e ngelet – pak a shume – ne nivel thashethemesh.
Me sa thote edhe zoti Tufa, autori duhet te jete ndonje person qe e njeh mire ambientin, duke qene se zbret edhe ne detaje me embra e mbiemra. Pra, ne emer te letersise, zbritet ne nivel personal. Me duket pak si gjueti shtrigash, nejse!
Por do me pelqente sikur zoti Tufa ti pergjigjej. Sikur gjerat qe thota Bozhani te jene te verteta, del imazhi i nje jurie deri diku te pavarur. Ky eshte problemi i vertete.
Tirana, ta zeme se kjo kritika e kritikes qendron. Edhe une jam dakord qe, qe te ishte me e mprehte, duhet te perfshinte jo vetem nje kritike ndaj modelit te cmim-dhenies, por edhe nje kritike, pak me shume se nje paragraf per secilen, ndaj veprave te vleresuara. Nje kritike qe te mos ishte thjesht subjektive, por edhe deri diku e sakte. (Psh, arkaizma, Ramiz Gjini, nuk ka. Ka krahinarizma – gjirokastrizma e kadareizma – qe nuk i perkasin krahines se vet, po, por jo arkaizma.) Por pavaresisht kesaj, ja e zeme se te gjitha punet e vleresuara jane te mira. Mbetet problemi i modelit te cmim-dhenies, bazuar ne njohje shoqerore apo simpati subjektive. Ketu eshte kyci.
Jam dakord Lulian. Ndaj edhe e thashe qe ne fillim qe nuk me intereson aq shume gjuetia qe ben Bozhani, edhe per arsyen qe mendoj qe keta – fituesti e juria – jane ajka e letersise shqiptare, keshtu qe do-s’do, ata jane here juri, here fitues. Pra, nuk e di se sa varet nga keta njerez e sa varet nga rrethanat, me kupton? Psh,
“Çmimi “Jusuf Vrioni”, shpesh rezulton honorifik. I jepet një përkthyesi që ka një kontribut në përkthimin e letërsisë në një gjuhë të botës.”
Tani, s’eshte se letersia shqiptare po çan boten. Detyrimisht perkthyesit jane te paket, e keshtu qe dikush do e marri. Me gjithe kritikat qe Bozhani i ben fituesit, eshte e pashmangshme qe do e fitonte ai po dikush si ai.
Deri ketu them se jemi dakord!
Tani, duke pare kete, interesi i te gjitheve eshte te krijojne nje çmim qe te jete sa me i pasulmueshem. Duket sikur ne kete rast juria eshte e tille. Kete gje them se duhet te sqaroje zoti Tufa.
Problemi tjeter, sipas meje, eshte qe keto çmime, qe te marrin vertet vlere, duhet te jepen nje here ne 4-5 vjet a me tujte. Nuk kemi aq letersi sa te perballojme kaq shume çmime kaq te shpeshta.
Jam shume dakort me Tiranacalling ; artikulli i Eneides eshte i dobet. Nje atikull i mire, me argumenta te qarte ( si ishte ajo ? rreshket mes gishtave ? ) eshte ai i botuar tek siti i tij ; nje leter e 00genti, i cili gjithashtu kerkon te demaskoje funksionimin e gjerave ne kliken artistike te Tiranes ( kesaj rradhe ate muzikore ), ne menyren e tij.
Pra, te marrim shembull nga 00genti !
http://tiranacalling.wordpress.com/2010/12/06/shihemi-ose-ja-pse-e-meriton-ardit-gjebrea-n/
Midis artikujve ka dy ndryshe thelbesore Peshperites. E besoj se i kupton gjithkush qe i lexon keshtu qe as po marr mundim ti shpjegoj.
Aman TC, per cfare ajke flet, me qafsh? Nese quhet ajke ky Tufa, na paska marre lumi me gjithsej.
Dhe jo Tufa, po te gjithe ata qe permenden ne shkrimin fillestar, Cela, Londo, Arapi, Gjini, Zhiti….te gjithe me rradhe jane me e pakta MEDIOKER.
Se kjo pune u be sikur Shqiperia eshte ndonje fis andej nga Amazona, qe s’ka pare ndonje here gure te cmuar me sy, dhe habitet pas qelqeve me ngjyra. Sidomos sot, kur secili boton per qejf te vet, e nuk ka as treg te vertete, e keto jurirat jane keshtu, per faqe te zeze, shume e zymte duket e ardhmja e letersise shqipe.
Qameti, tha kako Pinua!
Duhet te imagjinoj qe ti i ke lexuar te gjithe keta. Une jo, kam lexuar nje pjese. Askush nga keta nuk eshte gjeni i letersise, Wallace i ri apo de Lillo. Por ama askush nga keta nuk eshte medioker si thua ti.
Por nese me ben nje analize se pse e thua ate qe thua, do te pergjigjem fi e per pe.
Edhe diçka tjeter : letersia shqiptare mik/eshte ashtu si te gjitha letersite e botes nuk ka nevoje as per juri as per treg as per dreq as per djall, se nuk eshte as miser e as grure qe do shi per tu rritur. Letersia eshte gje tjeter.
“……edhe per arsyen qe mendoj qe keta – fituesti e juria – jane ajka e letersise shqiptare, keshtu qe do-s’do, ata jane here juri, here fitues.”
Pikerisht ky gjykim qe nuk le asnje shteg per interpretim eshte problemi qe shtrohet; cilet e paskan vleresuar se keta qenkan ajka e letersise shqiptare; por edhe ne qenkan, valle nuk ka te tjere? Duhet te perseritet cdo vit domosdoshmerisht ky qark i mbyllur individesh? A nuk mund te jene vit pas viti ne juri personalitete e.g. Ardian Vehbiu; Ervin Hatibi; Luljeta Lleshanaku, etj, te cilet duke jetuar edhe jashte kufijve prezumohet te kene nje objektivitet te larte ne vleresim; apo qofte edhe persona te tjere si Mimoza Ahmeti, Brikena Cabej, apo ku di une, estet, perkthyes, kritike te tjere te njohur, qe ju i njihni me mire?
Keta qe ti i quan “ajka” mund te jene pa dyshim te tille, mirepo, ata mbeten nje grup miqsh e shokesh qe nuk mund te vleresojne njeri-tjetrin apo te afermit e miqve e shokeve, sepse pikerisht ketu shfaqet ai qe rendom njihet si “konflikt interesi”, i cili shnderrohet ne nje pengese per cdo vendimarrje ndaj personave qe vendimarresi ka nje afeksion, bazuar ne lidhje gjinore, krushqie, shoqerore, dashurore, bashkeshortore etj etj.
Ekzistenca e ketyre lidhjeve sherben pra si rrethane qe ipso facto con ne prezumimin e konfliktit te interesit, pa qene e nevojshme qe te vertetojme post factum qe njeri apo tjetri eshte burre aq i mire sa nuk ndikohet fare nga lidhja shoqerore qe ka me konkurentin. (Nuk po shtroj fare ketu problemin e simpative apo antipative qe bazohen ne bindjet politike ndermjet konkurentit dhe anetareve te jurise)
Jo vetem kaq, por edhe te shprehurit me pare lidhur me te njejtet autore, i ben keta anetare jurie te duken te anshem. Une nuk gjykoj se Dhurata Shehri, mund te vleresoje ne menyre te paanshem nje perkthim te Ardian Klosit, pasi ajo ka patur rastin ne rrethana te tjera te gjykoje vepren e tij. Personalisht kam simpati e vleresim per Persida Asllanin, por ajo nuk mund te vleresoje dike te cilit i ka bere parathenien e librit, pasi ajo nderkohe e ka dhene vleresimin e saj.
E shembujt vazhdojne….
Eshte hera e pare Ardian, qe zbres ne “faunen” tuaj. Mbajeni Faunen, une po rri ne “kafen e fshatit”, pa faune.
A e di car beni ju ketu zotni? Gjyqe popullore, vulgare, thashatheme. Eshte shume e ulet, shume banale., pleps…
Kam ndjesine se duhet te lahen dhe ju kerkoj ndjese, qe s’ju dhashe ndonje ngushellim. Kush te kuptoje, le te kuptoje…
Shendet e harlise fauna… ju duhet nje kapak pusete. Te pakten sa kam ne dore vete, po jua ve, e me vrap – te lahem!
Agron,
as unë, as administratorët e tjerë të këtij blogu nuk jemi në gjendje t’i verifikojmë të gjitha gjërat që thuhen në shkrimet ose në komentet.
Megjithatë, blogu vetë mbetet i hapur ndaj përgënjeshtrimeve, të cilat kompensojnë edhe për mungesën e verifikimit.
Nëse ka në shkrimin e Eneidës pasaktësi, keqinterpretime ose, më keq akoma, shtrembërime dhe shpifje, ti ose kushdo tjetër, i prekur nga shkrimi ose palë e tretë, jeni të mirëpritur t’i përgënjeshtroni.
Kreun e faqes e keni të garantuar.
Kam frikë, megjithatë, se çfarë thotë Eneida janë të vërteta.
Autorja ka të drejtë t’i bëjë të ditura këto të vërteta, madje edhe t’i kombinojë në mënyrë të tillë që të formulojë një hipotezë për tarafet e letërsisë, të kulturës dhe të çmimeve në Tiranë.
Thashetheme? Mundet. PTF është blog, jo faqe e enciklopedisë shqiptare. Sot themi diçka, nesër marrim vesh diçka tjetër dhe e themi edhe atë. Pasaktësitë i korrigjojmë. Nëse kemi fyer kënd, i kërkojmë të falur. Njëlloj si në jetë.
E vetmja mënyrë si mund të realizohet ky normalitet, është duke i dëbuar paragjykimet. Ti, Agron, ke ardhur këtu me paragjykim. Ti flet për puseta, për banalitete, për vulgaritete. Ule tonin, koleg. Po bën figurë shumë të keqe dhe pa arsye.
Edhe një herë – nëse të ka lënduar shkrimi i Eneidës, je i mirëpritur të përgjigjesh; duke u përgjigjur, do t’i bësh nder vetes dhe të tjerëve që të duan dhe të lexojnë dhe të admirojnë si shkrimtar dhe si njeri.
Por jo me pështyma, jo me pështyma.
Me sa duket, qenka ceshtje modelesh, 2Xha. Fillon peshtyma qe lart dhe e gjen ullukun e shkarkiimt, teksa zbret poshte..
Citime nga tufa:
“eshte thjesht nje “burre i kompleksuar me fustan”, qe druan ta nxjerre turicken dhe hedh gure nga ballkoni ku eshte mshehe. Cili je ti more burre, qe s’ke emer e hedh gure? Pse na fshihesh nen fustan, a ke ftyre per sheshmejdan?”
“Shkruaj vete, duke e njohe objektin dhe mos merr frymezim kari-kuar nga te… tjere. ”
Dhe shkrimi i fundit që i kam lexuar Tufës, ka patur titullin: Alergjia nga kultura.
ah, harrova t’ju them: Ç’respekte!
Ky shkrimi me siper, vetem analize a kritike per cmimet e letersise nuk eshte.
Nuk merret me librat ose produktet letrare te autoreve, por me thashetheme. Filani njeh fistekun dhe fistekja ka burre filanin dhe ky filani ka bere vargje per fistekun. Nderkohe qe vetem per produktet nuk flitet. Mungon thelbi i argumentit: Pse keto libra dhe autore nuk i meritojne ato cmime qe kane marre?
Une nuk e mohoi apriori qe nuk ka te beje miqesia, por vetem duke permendur emra pa u marre me librat, nuk mjafton.
“Ky shkrimi me siper, vetem analize a kritike per cmimet e letersise nuk eshte.”
Duhet bere qarte qe ky shkrim nuk synonte te beje kritike te mirefillte letrare, por nje analize te cmimeve. A mund ta keni kete parasysh qe ketu e tutje? Kjo eshte plotesisht e lejueshme dhe per ta kuptuar qe nuk ka asgje prej thashethemi, ju lutem shikoni postin e Aloire per nje analize te njejte per artin pamor. Jam e sigurt qe Eneida do mund te bente dhe analizat letrare po te kish qene ky qellimi, por besoj ka aq respekt per lexuesin sa ta lere te vendose vete me tej, duke e lene te lire te lexoje e vleresoje vete. Ajo na beri nderin e madh qe na hoqi barren e peshes se cmimeve qe tani t’i lexojme pa patur vleresimet e ngarkuara miqsore te nje jurie qe kryhesohet nga nje person i tille.
Duket që s’e ke lexuar as titullin.
Do ta merrje vesh që nuk ishte shkrim për të analizuar veprat e vlerësuara, por që do analizonte pushtetin e vlerësuesve.
Pak a shume ate qe thote Tiranacalling kisha si rezerve kryesore qe ne fillim, po thashe hajt s’po e shtjelloj.
Dmth autorja me arrogance thote qe s’do merret me analizat apo meriten e veprave letrare qe kane fituar cmimin. E thote kete ne fund te nje artikulli te gjate qe flet per keto cmime.
Cdo gje tjeter ne artikull bie era qitje dufi me stil gjueti shtrigash.
Mund te jene krejt te verteta dhe te legjitimuara keto ne vetvete, mund dhe te mos jene. Por kur ngre nje akuze, eshte pergjegjsia jote qe ne mos ta provosh, te pakten ta legjitimosh me analizen tende pse mendon se qendron.
Duke thene qe vetem per cilesine e veprave ne fjale s’do flas e duke bere cdo thashethem dhe akuza me fije merimange (ky pi kafe me kete, ai i shkruan poezi ketij, prandaj punet s’jane mire), eshte veshtire qe ne replike te kesaj menyre arrogante te te shprehurit te presesh nje pergjigje serioze dhe te shtruar.
Nuk po legjitimoj aspak tonin e komenteve te Tufes (nderkohe qe vleresoj pergjigjen e tij) por e kam fjalen qe nuk ka si te nenvleresohet premisa e akuze-ngritjes.
As nuk jam shume dakort me menyren se si e shtron xhaxhai ceshtjen, tip ne e kemi blogun te hapur per cdo akuze te ngritur si mos me keq dhe me stil thashethemesh, dhe ti po deshe hajde bej mbrojtjen tende ketu.
Po kjo thjesht si shprehje rezerve komentuesi e lexuesi i ketij blogu.
Tek e fundit kjo menyre e te akuzuarit vec debat nuk eshte, dhe vec debat nuk prodhon. Prodhon qitje dufi, po.
Xhibi, unë autoren e njoh.
Para se të dilte shkrimi, ajo më siguroi se i kishte verifikuar të gjitha të dhënat që jep atje.
Natyrisht, në PTF nuk duam të lejojmë që të thuhen gjëra të paqena për njërin ose për tjetrin; sa të mundemi, e shmangim.
Por kur njerëzit për të cilët flasim janë njerëz publikë, pasaktësitë ose shtrembërimet ndonjëherë nuk mund të shmangen.
Që këtej edhe “institucioni” i përgënjeshtrimit.
Përndryshe, unë mendoj se shkrimi më lart qëndron. Ai është një shkrim për tarafet në kulturë, s’ka të bëjë me kritikën letrare.
Si zhanër, i përket kritikës së administratës, jo kritikës letrare!
Kush kërkon kritikë letrare, le të shkojë dhe ta gjejë atje ku bëhet – por jo te një shkrim për tarafet.
Mos na bëni budallenj, xhanëm!
xhaxhai, nuk kisha aspak qellim qe te te bej per budalla, ashtu si s’kam kurefare lidhje apo interesi me Tufen etal.
Ti mund te dish shume gjera, po ashtu dhe autorja, por kur ben nje shkrim publik dhe jo muhabet me te, ne blog a kudo ku lexohet nga te gjithe, sic thashe (sipas mendimit tim) duhet minimalisht te paraqisesh argumentin tend, sidomos kur shkrimi eshte akuzues, dhe mundesisht argument te qene, jo thashetheme ky pi kafe me kete.
Ketu cili ishte argumenti, ku mbeshtetej?
Nuk ka kuptim te besh akuza me stil thashethemesh dhe te thuash ne fund refuzoj te flas per piken baze te akuzes; si ishin veprat per te cilat akuzohet per tarafe/korrupsion, te merituara a jo, a kishte te tjera me te mira a jo.
Ketu e kisha, qe shkrimi qe publikohet te jete dicka me shume se fletrrufe si qemoti dhe te kete nje fare serioziteti nga autori/autorja, qe te jete dicka me shume se qitje dufi.
Perndryshe, c’vlere ka?
Mbase e kam kuptuar gabim.
or ti plak… nese ke ndonje gje per te kundershtuar nga hipoteza e autores mbi ndikimin e tarafeve ne vleresimin me cmime te autoreve shqiptare e qokat qe shkembejne me njeri-tjetrin … urdhero bujrum! … jam kail te te lexoj serish. Por mos gri sallat kot.
Ndoshta ky lloj rrethi i ngushte vjen pikerisht nga mosperfillja e lexuesit ndaj autoreve shqiptar. Me moton: meqe nuk po na vlereson lexuesi, le te vleresojme vet-veten, llojin e sorollopin tone, t’i krehim bishtin apo te shqyhemi si kanibale mes vedi.
Kjo teme dhe tjetra para ca ditesh nga Demo duhet pershendetur. Publikimi/transparenca e procesit te vleresimit (pervec rezultatit) e ben lexuesin te interesohet. Artikulli percjell me shume informacion mbi autoret, se nje artikull elozh (apo te paguar) mbi dorezime cmimesh (te cilat harrohen ne rrjeshtin e katert).
Doli puçiste edhe Eneida, pas saj doli puçist edhe xhaxhai, kurse ne te tjeret dolem kokepalaret ( po kokepalari a quhet puçist?).
”’Kam ndjesine se duhet te lahen dhe ju kerkoj ndjese, qe s’ju dhashe ndonje ngushellim. Kush te kuptoje, le te kuptoje…”’
S’jep dot ngushellime se s’ke fare si te hakmerresh ndaj Eneides apo burrit me fustan.
Je i nje harbuterie te papare per rolin qe mban.
”’Ndaj edhe e thashe qe ne fillim qe nuk me intereson aq shume gjuetia qe ben Bozhani, edhe per arsyen qe mendoj qe keta – fituesti e juria – jane ajka e letersise shqiptare, keshtu qe do-s’do, ata jane here juri, here fitues. Pra, nuk e di se sa varet nga keta njerez e sa varet nga rrethanat, me kupton? ”’
Nuk e sheh çfare tipi eshte Tufa, nga gjithe çfare din e çfare pe nuk je ne gjendje te besh nje sillogjizem, te vendosesh 2 premisa e te nxjerresh perfundimin ?
Nuk e sheh qe ky eshte maniak i pushtetit, po ne fund te fundit, me thuaj nje mjedis ne Shqiperi ku nuk sundon o klientokracia o mikokracia ?
Kurse ai argumenti i dhenies se provave konkrete, eshte argument kot, se çeshtja eshte ngritur ne nivel parimor, duke bere te qarte qe ka ping-pong çmimesh, kjo edhe per vete faktin se ai lloj argumentimi kerkon 20-30 faqe, meqe duhen kapur veprat nje nga nje.
Te kerkosh kete lloj argumentimi do te thote te dalesh jashte temes.
Persa u perket rrethanave, gjithçka eshte e mundur, po nese me ane te rrethanave legjitimojme ping-pongun e çmimeve, te tipit e kam une, e ke ti ,e ka emrin mikokraci, atehere ne mund te justifikojme çdo mjedis duke filluar nga politika.
Por nuk ka si te biem ne kete gracke, nuk duhet te biem ne kete pusete, perndryshe Tufat e çdo mjedisi na vene kapakun siper.
Une te sfidoj te me gjesh nje mjedis te paster ne Shqiperi, ose ku klientokracia dhe mikokracia jane te permbajtura dhe nuk i shkaktojne deme mjedisit.
Zoti Tufa, po ju drejtohem juve drejtperdrejt.
Une besoj qe ky shkrim ka te pakten nje vlere : ndez nje debat mbi nje problem real. Siç e kam thene me lart, ky shkrim vjen pak ere “gjueti shtrigash” qofte edhe per faktin qe nuk merret me letersi. Autorja e thote qe s’ishte ky qellimi i saj, dakord, duhet respektuar per ate qe ka thene, edhe pse mua e shume te tjereve u duket i gabuar. Ashtu si duhet respektuar ky sit, qofte edhe per faktin qe jemi mysafir e secili ka te drejten e fjales, per te bere nje debat te denje.
Por ama problemi qendron e personalisht besoj se, per respekt kundrejt vetvetes, kundrejt jurise qe perfaqsoni, kundrejt fituesve e prestigjit duhet te pergjigjeni. Me pelqeu fakti qe – sipas menyres suaj – paten kurajon te vini ketu e te komentoni, por nese – siç une besoj – s’keni asgje per te fshehur, atehere s’keni as se pse te mos pergjigjeni.
Qe s’do te thote te mohosh ça thuhet ketu – se ato qe thuhen ketu mund te jeni te verteta apo genjeshtra, s’eshte aty çeshtja – por te shpjegoni situaten e ketij çmimi, vendimet e jurise, zgjedhjet. Nese e beni kete, njerezit do e kuptojne.
Per Bozhanin : ” Letërsi me klimë si kjo nuk mbin. ” Shiko, letersia nuk eshte miser a grure, qe ka nevoje per shi per sperkatje, letersia lind kudo e kete s’mund ta ndryshon fakti qe juria perbehet nga ky apo ai anetar.
agron tufa zbriti nga olimpi e tha fjalen e tij te madhe?
miku Tufa. ne ketu qe lexojme e shkruajme, jemi lexuesit e tu nder te tjera. ti te lash gojen para se ti flasesh dikujt ketu me kete gjuhe skandaloze qe vetem e nje artisti s mund te jete.
ato cmime leshi qe ndahen me ate klasifikim karagjoz qe keni sajuar (jo ti, por te tere xhaketat letrare), e me ato motivacione qe kane dale nga pena jote zoteri i dashur, sepse ta njoh stilin, jane nje mal me turpe. une njoh e kam lexuar autore shqipetare qe kane nje pene qe s krahasohet me asnje nga personat fitues te cmimeve. e ata autore nuk i njeh kush. sepse ndarjen e cmimeve e keni bere krushqi e krushqit i hedhin vallen njeri tjetrit ne dasem. eshte vertet qesharake. dhe akoma me qesharake pozita juaj ne kete moment me ato qe shkrove. gjithmone nese je agron tufa i vertete.
e une qe po te shkruaj jam loer kume e flas me emer mbiemrin tim.
do i krijoj ndoshta vetes luksin po deklaroj qe tani, qe te marr nje cmim te mire ne ate farse. po e deklaroj paraprakisht, dhe nese e marr, do qeshim te tere bashke me faktin e do pime per shitblerjen e cmimeve te famshme 🙂 ja ku jemi ketu tere lexuesit e shkruesit.
dikush ketu shkroi qe pse keta autore nuk i meritojne cmimet qe kane mare. atehere ju pyes une, kush jane autoret qe nuk e meritonin? kush ka lexuar ata qe kane merituar e ata qe s kane merituar?
jemi ne truall letrar miq, e trualli letrar eshte shume subjektiv. askush nuk ka autoritet absolut per te percaktuar qe kjo veper ben e kjo jo. e gjithmone ka fije dyshimi. dhe titulli i shkrimit nuk me pelqen, sepse cmimet letrare nuk jane pushtet por vleresim.
sidoqofte, ajo c ka shtjellohet ketu mbi thashethemet e lidhjet tangente eshte e vertete. vini peshoren e le te jemi objektive ne diskutim.
pershendetje
po vazhdoja leximin me detaje. ketu ka per te uleritur jo per te shkruar.
me terhoqe vemendjen TC. ti ke ca njohuri ne ca aspekte te kultures, qe te rralle njerez ketu i kane. ama miku im, me letersine shqipetare ti nuk ke lidhje fare. nuk e njeh. ndaj dhe ben gabime te tipit ajka e letersise e kshu gjerash.
mos harro se kemi pasur nje debat te dy bashke dikur, e kur une te kam bere nje liste me shkrimtare shqipetare ti nga ana jote me rrefeve qe letersine shqipetare (me te drejte sigurisht, se s ke qene ketu) nuk e njeh mire. dhe nuk beson se egziston letersia shqipetare. tani mos rri te besh afirmime ketu mbi ajken dhe nese i meritojne apo jo cmimet fituesit. 😉 mos e zgjero domeinin e luftes man!
kam lexuar psh ishullin e mundshem. perkthyesja ka bere nje pune vertet te mire sipas meje, por ka dy probleme.
1. titulli. eshte skandaloz. humb krejt kontekstin. ne origjinal eshte mundesia e nje ishulli. do te thote dicka ai me kete mundesia, se te ishte ashtu, ia kishte vene vete titullin ishulli i mundshem. po kjo behet qe ti bjere me mire ne vesh lexuesit, qe te bleje librin, dhe e di me siguri qe perkthyesja s ka dore ne kete karagjozllek.
2. ka nje perkthim te nje fjale, po ma sqaronte ceshtjen nje perkthyes serioz ne tregun shqipetar, qe spo e emeroj derisa te doje te shkruaje vete ketu, qe me shkruan keshtu
“Sa per dijeni, Houellebecq perdor nje fjale spanjolle aty qe Pasho e ka avulluar, “sierras”. Sepse Pasho nuk ka nga ta dije qe sot bujqit marokene punojne ne SPANJE dhe jo me France, siç e ve ne dukje Houellebecq. Marokenet mbledhin te gjitha domatet qe ti i ha sot ne sallate, ne mes te janarit. Edhe luleshtrydhet e europes, ne Spanje behen, nga punetore marokene dhe rumune. Por Pasho i bie shkurt dhe shqiperon dhe termin spanjoll “sierras” per ta bere sera.”
ja ku e dhashe une per ate qe di, nje shembull. hajde tani merre vesh punen e perkthimit.
ju ftoj te tereve te diskutojme veprat. (dyshoj qe shume nga veprat do keni mundesi ti lexoni, sepse pothuajse s dalin fare ne librari. nga se kam kerkuar librin e eir plasarit vjet, e se gjeja gjekund. liber fantazem, edhe pse kur e lexova mu duk perpjekje interesante.)
po e theksoj dhe nje here. ceshtjet jane keto.
cmimet ndahen me mik.
a i meritojne vertet autoret keto cmime?
ka autore qe nuk permenden kurre e qe jane shkrimtare te denje te merrnin cmime.
asnjeri nuk i ka lexuar tere veprat qe kane qene ne konkurim.
asnjeri prej nesh nuk e di kush kane qene veprat ne konkurim.
asnjeri prej nesh nuk do rrije te germoje veprat qe fitojne cmime se ka te tjera vepra te paindokrinuara per te lexuar me domosdoshmeri. qe i perkasin jo letersise se oborrit, po asaj te mallkuar.
Kujt i duhen cmimet pacavure akorduar nga njerez qe ne komentin e pare permendin fjalen e fundit? qe tregon nje qytetari shpellare te theksuar?
po e rifreskoj deklaraten. nese une do marr nje cmim me mik, tere sa jane ketu do i ftoj te qeshim siper faktit e te bejme ca dolli te mira si miq anatemiste. 🙂
shendet! po u nxeha prape, do shkruaj prape.
He de mos u nxeh me!
Shiko Loer cila eshte ideja ime : nese ke miell, vaj e mjalte, ben petulla me mjalte.
Nese ke vetem miell e uje, ben petulla me uje. S’ke ça te besh tjeter.
Te kam thene qe s’e njoh ( apo me mire, qe nuk e vleresoj ) letersine shqiptare e ta perseris. Por une nuk njoh psh as letersine kilene. Kjo s’do te thote qe ne Kili nuk ka ndonje poet te madh a te vogel, qe jepen çmime edhe aty.
Pershtypja ime eshte qe, deri diku, kjo juri ka qene e detyruar te beje petulla me uje! Sipas vendit behet edhe kuvendi.
Dakord deri ketu? Shpresoj te kem qene i qarte.
Tani, eshte me se normale qe kur nje njeri sulmohet ne internet, nga nje person me pseudonim, qe nuk flet per vlerat letrare po per muhabete tavolinash, pezmatohet. Natyrisht qe zoti Tufa mund te ishte treguar me i qete e me i rafinuar, por ai reagoi siç ja morri mendja. Problemi i tij.
Por, perseris ate qe thashe, qe po them e qe do them : Por ama problemi qendron e personalisht besoj se, per respekt kundrejt vetvetes, kundrejt jurise qe perfaqsoni, kundrejt fituesve e prestigjit duhet te pergjigjeni. Me pelqeu fakti qe – sipas menyres suaj – paten kurajon te vini ketu e te komentoni, por nese – siç une besoj – s’keni asgje per te fshehur, atehere s’keni as se pse te mos pergjigjeni.
Le të shohim edhe një herë se çfarë e paska shqetësuar kaq shumë zotin Tufa.
Thuhet në shkrimin e Bozhanit se z. Tufa ka qenë kryetar i jurisë për këtë edicion.
E vërtetë? Patjetër.
Thuhet se kjo juri, e kryesuar nga z. Tufa, ia ka dhënë Çmimin e Madh Sabri Hamitit, për një vepër e cila e përmban, brenda vetes, si matrioshkë, një vepër tjetër (“Tematologjia”), e cila e ka marrë një herë Çmimin Kombëtar (si Penda e argjendtë) në vitin 2006.
E vërtetë është kjo apo jo?
Dhe në qoftë e vërtetë, a nuk e ka ditur z. Tufa se ia ka dhënë çmimin Hamitit dy herë për të njëjtën vepër?
Çfarë ka thashethem këtu? Ose është e vërtetë, ose e gënjeshtërt – dhe lehtësisht e verifikueshme.
E përmban libri i Hamitit librin tjetër apo jo?
Thuhet në shkrimin e Bozhanit edhe se z. Tufa ka shkruar në shtyp një recension pozitiv për romanin e Ramiz Gjinit, i cili fitoi pastaj çmimin “Petro Marko” nga juria e kryesuar përsëri nga z. Tufa.
A është e vërtetë kjo? Doemos që është e vërtetë. Asnjë thashethem nuk ka këtu. Ose e ka shkruar, ose nuk e ka shkruar.
A ka konflikt interesash, kur unë si kryetar jurie ia jap çmimin një autori që e kam vlerësuar më parë publikisht, me një recension në shtyp, për të njëjtën vepër?
Nuk e di. Bozhanit i duket se ka.
Vazhdojmë.
Çmimin “Lasgush Poradeci” e ka marrë poeti A. Leka. Bozhani thotë se z. Tufa i ka kushtuar vargje Lekës. Është e vërtetë kjo apo jo?
Them se mund të verifikohet lehtë.
Po ashtu, në vitin 2002, kur z. Tufa ka qenë anëtar i jurisë, çmimin e paska marrë G. Çoçoli, për një vepër që përmbante një poezi kushtuar z. Tufa.
Përsëri: lehtësisht e verifikueshme.
Tani, është e pranueshme që ti, si anëtar ose kryetar jurie, u jep çmime, ose lejon t’u jepen çmime autorëve që t’i kanë dedikuar ty vargje ose vjersha haptazi, ose publikisht, ose vice-versa?
Bozhanit i duket e tepruar kjo, në mos shprehje e një familjariteti të sëmurë dhe e lë të kuptohet qartë.
Ndokujt tjetër mund t’i duket normale. Por faktet janë fakte. Nuk diskutojmë përshtypjet e autores, por faktet.
Nuk diskutojmë thashetheme, vulgaritete, banalitete, puseta, por gjëra që kanë ngjarë vërtet.
Më tej, autorja e shkrimit thotë se në juri nuk ka pasur ekspertë ose njohës të gjermanishtes dhe të përkthimeve nga kjo gjuhë, në një kohë që ishin pranuar të konkurronin disa vepra të mëdha të përkthyera nga gjermanishtja (Kafka, Rilke, Hesse).
Si janë vlerësuar këto vepra të përkthyera nga gjermanishtja, kur s’ka pasur ekspertë përkatës?
A mban sado pak përgjegjësi kryetari i jurisë z. Tufa për këtë kontradiktë? Po për faktin që një anëtare e jurisë, P. Asllani, paska redaktuar përkthimin i cili fitoi edhe çmimin përkatës?
Edhe ky fakt mund të verifikohet. S’ka thashethem këtu. Hapet libri, lexohet emri i redaktorit/redaktores.
Ka apo nuk ka konflikt interesi këtu?
Mua më duket se ka.
Nuk është e lehtë të jesh kryetar jurie, në një vend të vogël si Shqipëria, ku autorët i dedikojnë vargje njëri-tjetrit, dhe janë ose miq të ngushtë ose armiq për vdekje mes tyre.
Artikulli i Bozhanit ngre disa shqetësime me vend. Irritimi i z. Tufa tregon se artikulli ka qëlluar në shenjë, duke goditur një klikë.
Mua me shqeteson shume fakti qe zoteria ka rremuar ne google te gjej ndonje informacion, ose, pse jo, ndonje klecke ne biografine e vajzes, qe pastaj t’ kundervihet: “ik se ti je e atilla apo e ketilla”, mendesi kjo shume e perhapur se fundmi neper “instancat e larta” (e beme telef kete togfjaleshin 😀 ). Pastaj vazhdon te me shqetesoje mosbesimi i zoterise se nje femer nuk mund te shkruaje keshtu…
Po mor zoteri, nje femer mund te shkruaj edhe keshtu!
Nje femer mund te kete mendimin e saj (te pavarur, e te pa-karikuar, kjo pa vize ne mes, ose me sakte: vizen ne mes e ke vendosur gabim), dhe te jete e afte ta mbroje deri ne fund kete mendim pa ndihmen e askujt…
Ja u sqaruam, dhe, si i tha doktori vogelushes pasi i beri gjilperen, ” kaq ishte ”
Me sa mesova duke lexuar zotin Tufa, zonja/zonjusha Bozhani ka thene disa gjera te pasakta.
Personalisht, mund te them qe pas ketij diskutimi di me shume se sa dija dje, e kjo eshte gjeja e vetme e rendesishme.
Pres qe adminet e PTF ta vene pergjigjen ne faqe te pare. Eshte gjeja me korrekte qe mund te bejne.
Kaq pata une. Me tej nuk di.
Gjithe te mirat.
Në vazhdim është soneti i Agron Tufës, ujku që ka lënë gjurmët që autorja tregon kur shprehet “Kryetari i jurisë ia ka shprehur vlerësimin Lekës edhe më përpara, i ka dedikuar vargje.” Pavarsisht, se nga ku e solla shkruhen vetëm dy gërma kapitale, po e marr se soneti i është kushtuar Lekës. E përsëris, Lekës i është kushtuar soneti, nuk i janë kushtuar vargje. Poeti, Tufa, në vargjet e sonetit, i përkushtohet poezisë, e i kushtohet shpirtërores së “bariut” në një gjendje që rrallëkujt mund ti bjerë për hise, edhe pse natyra, me gjithë mrekullinë e saj gjendet jo më larg se të kalosh bordurën e rrugës automobilistike, pasi të kesh mbyllur kapakët e librit a të e-book-ut. As përmbajtja, as lloji, e asgjë tjetër këtu nuk të lënë të spekullosh, e jo më ta marrësh për të vërtetë se autori i dedikon vargje Lekës për ti shprehur vlerësimin. Përkundrazi, duke imagjinuar gjendje mes shirrash të të dyve, ku Leka pyet se si ja bën bariu (bariu o shokë bariu/ ku gjëmon e fryn veriu), përvoja jetësore plus talentin e Tufës japin një sonet, meritën për nxitjen në të shkruarin e të cilit autori nuk nguron t’ja japë atij që i takon. Nuk ka asnjë grime adhurimi nga poeti drejt atij që përfaqson inicialet, kur, pozicioni i qartë i tregimtarit lirik që i lejon vetes poeti, i jep atij automatikisht rolin e mësuesit.
Sonet
A.L.
Kur shirat shkrehen shtrazë-shtrazë
E rrahin rrahet me rrëshekë,
Me kërp e kulpra e këlkazë
Bredh barit burri breg më breg.
Baret bariu buzë burimi –
surb shirat surbull me rrebesh,
vërvit vetimë asi vështrimi
shpërpush e shprish shirat përshesh.
Përpiqen plym pikat në parzmë
Dhe burri barit shtang vetiu:
E merr bariu për fantazmë:
Shajni i del atij bariu…
Tek për një timtë të vetëtitmtë
Koha këmbën kambanë të grymtë.
***
Mandej disa poezi sa për të treguar kush-është çfarë-ka-shkruar-në-vargje nga të përmendurit në juri.
Bardhyl Londo
REQUIEM
Pasi i hengren te gjitha banketet
Pasi i shijun te gjitha presidiumet,
Pasi i moren te gjitha cmimet, te gjithe titujt,
Pasi i bene te gjitha udhetimet jashte shtetit,
Befas nje mengjes folen krejt ndryshe:
Ate qe kemi puthur, ta peshtyjme tani.
Dhe zgjaten duart prape drejt banketeve, cmimeve,
titujve, udhetimeve…
Rituali i ripertypjes filloi ne remaxhor:
pertyppeshty, peshtypertyp…
Zoti te ruajt, demokraci!
***
Nga Virgjil Muçi:
Çarls Bukovskit
Ditën e vdekjes
9 mars 1994
Një monument
Njerëzimit i lipset
vetëm
një monument.
Le t’ i marrim
t’ i shkrijmë
shtatoret
e mbretërve,
gjeneralëve,
shkrimtarëve,
filozofëve,
diktatorëve
e gjithë psikopatëve
e idhujve të rremë
dhe me bronxin e tyre
t’ iu ngrejmë
një monument
PROSTITUTAVE.
***
dhe qershiza nga Magje (Maks Gjerazi):
Arbereshe
MËNGJI
Qish ndrita kij fikur
Ndë palathire menatë
Si buz’ e pa puthur
Gjeth’i vjetr rrxoi.
Vashëz e virgjir
Me gjishtër akullthit
Prek di ftonj t’athëta
Ndë gjoks q’i rrudhen.
E habitshme, Ardian! Si ore e paskeni heqe pergjigjen time te gjate prej 2.5 fletesh? Dhe kesaj i thoni ju “demokraci” opinionesh?! Pastaj na dalka dhe nje lesh-terik anonim me emrin Loer Kume, qe mashtron neveritshem, sikur paskesh diskutuar me mua, e une, degjon, i paskam thene se “nuk e njoh mire letersine shqipe”! Te me dale perballe t’ia bej turinjte cope! Ae kuptoni se ketu eshte nje kazan shpifjesh? Ketu ne ferrin tuaj as nuk zbavitesh dot… te kishte qene nje grumbull me milingona – po. Me thua dot, pse e hoqet pergjigjen? Se ishte e vetmja perpjekje per t’i hedhur poshte shpifjet e goces se kar-ikuar?
Tani po, e meritoni kapakun e arte te pusetes: kaferdisuni pra!
Kjo ishte pergjigja, te cilen e di mire se do ta hiqni prape:
…Megjithatë, për hir të Ardianit, sidomos Xhibit, Tirana Calling etj., do të përgjigjem, anipse e vetmja çertefikatë morale që ka një juri janë librat e autorëve fitues, krahasuar edhe me pretendetët: lexojini të dy palët dhe flisni. Meqë kjo më kërkohet dhe ka të interesuar që besojnë në troçësinë time, unë do flas për veten, në rradhë të parë. Gjithçka jashtë kësaj që do them, mbetet një lloj gufimi e shfryrjeje gufi me rigonin e përjetshëm shqiptar.
Kam qenë vjet fituesi i çmimit të Madh. Si regull, tradita e këtij konkursi lyp që ky fitues, të jetë në juri, gjë të cilën dy paradhësit e mi fitues, At Zef Pllumi dhe Ismail Kadare nuk e kanë bërë, për shkak, se i pari u nda nga kjo jetë dhe i dyti, gjendej në Paris. Profesioni im është letërsia, përkthimet, leksionet, studimi dhe kritika letrare etj. Jam një lexues kurreshtar dhe i vëmendshëm, që e ndjek procesin letrar dhe botimet, prandaj shpesh shkruaj dhe recensione për librat që më kanë lënë mbresë të fortë. Çdo angazhim në juri nënkupton të mos shkruash nga momenti i përfshirjes në të, për asnjë autor pjesëmarrës të konkursit dhe kjo është morale. Nuk kam shkruar. Por jo përpara konkursit ama: recensioni im për romanin e mrekullueshëm të Ramiz Gjinit “Bibollasit”, është botuar në qershor të vitit 2010. Në juri më është bërë ftesa në fund të Tetorit 2010. As ia kisha idenë kush do të ishte tjetër në juri dhe nuk është e domosdoshme. E qartë? Duhet thenë se me shkrimtarët shqiptarë, njihem në pjesën derrmuese të tyre. Kam drejtuar gazetën e përjavshme letrare “Fjala” për 5 vjet dhe njohja ime përfshin imtësisht procesin letrar dhe ata që shkruajnë. A përbën kjo ndonjë faj? Anëtarët e jurisë (Bardhyl Londo, Balil Gjini, Virgjil Muçi dhe Persida Asllani) janë gjithashtu të njohur, por jo miqtë e mi të ngushtë. Edhe po të kishim emra të tjerë, prapë do t’i njihja. Mos qendron këtu korrupsioni?
Artikullshkruesja ngre pyetjet: “A gëzojnë autorët ndonjë të mirë në interes të letërsisë dhe komunikimit me lexuesin? A i bën çmimi më të njohur, më të pranishëm, më të shitur, më të përkthyer, më me influencë në opinionin publik dhe në realitetin letrar?”
Përgjigja ime është kjo: “Çmimi nuk është gjyqi i vetëm e i fundit. Ai nuk është ideal. Por ne ankohemi për mungesën e mekanizmave dhe infrastrukturës në njohjen e veprave, për instrumentat seleksionues të vlerave letrare, që të mund të realizonte një njohje më të mirë të veprave dhe autorëve që shkruajnë sot letërsi të mirë. Dhe mendoj se fituesit e çmimeve e përligjin më së mirë këtë. Nuk di ndonjë rast sensacional, që dikush u la pa çmim, sepse e mori dikush që nuk e meritonte. Të paktën në këto 10 vjetët e fundit. Por sigurisht ka patur shkarje nga tempi, e ndonjëherë edhe për mua ka patur ndonjë rast të veçuar, për të cilin nuk kam qenë dakord. E pastaj? Juria nuk është një njeri, por janë pesë vota. Nga ana tjetër nuk është aspak e vërtetë që çmimi nuk i bën të njohur kontributet e fituesve. Ata janë pikërisht më të pranishëm, më të shitshëm, e më të përkthyer, me opinion në realitetin letrar. Të paktën për një pjesë të mirë të tyre, tek romani, tregimi dhe poezia…
Por unë flas për përvojën e këtij Konkursi. Artikullshkruesja thotë: “Juria e çmimeve kombëtare të letërsisë për vitin 2010 përbëhej nga kryetari Agron Tufa, shkrimtar (disa herë fitues dhe anëtar i jurisë), Persida Asllani pedagoge e letërsisë (disa herë anëtare e jurisë), Bardhyl Londo, poet, burokrat, përfaqëson Ministrinë (disa herë anëtar), Balil Gjini poet, përkthyes nga frëngjishtja; Virgjil Muçi shkrimtar, përkthyes (fitues, anëtar në edicione të mëparshme)”.
Përgjigjem: Kam qenë vetëm një herë në Juri (anëtar) në vitin 2002 (mos është e ndaluar?) dhe kam këmbëngulur t’i jepet çmimi “Penda e argjentë” Martin Camajt. Është e vërtetë që çmimin e poezisë e ka fituar atë vit vëllimi i mrekullueshëm i Gentian Çoçolit “Perimetri i hirit”. Çmimi diskutohej midis Çoçolit dhe Vojsava Nelos. Kemi lexuar disa poezi në juri, për të dalluar të gjithë diferencën. E them me plot gojën: ka qenë një çmim super i merituar! A e kam pas mik Çoçolin? Po! Çfarë faji kam unë që ndonjë mik i imi është edhe i talentuar? Është për t’u gëzuar kjo apo për t’u trishtuar? Apo duhej bërë kështu: “jo, jo, unë po tërhiqem, se po gjykohet krijimtaria e një poeti të mrekullueshëm, por, të cilin fatkeqësisht e kam mik”. Polemika nuk ka pasur atëherë, me përjashtim të një replike që pata me znj. Alba Maltezin (shih pra me kë!), edhe ajo, e stërfryrë nga irritimi i i një miku të saj poet që u skalifikua. Përgjigjen ia dhashë publikisht.
Kam marrë çmimin e romanit “Penda e argjendtë” në vitin 2004 (“Fabula rasa”, i përkthyer në frëngjisht). Asnjëherë nuk kam ndërtuar marrëdhënie të sëmura me librat e mi, e aq më pak me çmimet. Pra kam marrë 2 herë cmime (2004, 2009) dhe dy herë anëtar jurie (2002, 2010). Besoj se e kam merituar padiskutueshëm në të dyja përballjet, por jeni ju që gjykoni (të kuptohemi, jo pa lexuar). Ku qenka korrupsioni këtu? Po sekti? Kush shkëlqeu me mosmarrjen e çmimit kur ai m’u dha mua?
Artikullzhgrepsja pyet:”Përfaqëson një model kjo juri?”
Përgjigjem: “E, pse nuk përfaqësuaka?”.
Hasetin e madh goca e ka me Sabri Hamitin. Trilogjia 600 faqëshe “Poetika shqipe” (“Bioletra”, “Tematologjia”, “Albanizma” dhe shtojcat) mori çmimin e Madh si rezultat i kontrubutit 40 vjeçar në kritikën, teoritë dhe interpretimin e kodeve të letërsisë shqipe si një organizëm i vetëm. Është një punë kapitale dhe votimi 3:2 e nxorri atë fitues në përballje me romanet e fundit të Zija Çelës, i cili gjithashtu është një i njohur i imi i hershëm. Gocës duhet t’i them, që shoqëria ime vërtitet mes njerëzve që shkruajnë letërsi, e jo atyre që mblidhën në pikën e grumbullimit për gazetarë.
Nuk po i marr me radhë fituesit. Por të ndalem tek Ramiz Gjini, emigrant në Nju-Jork. Pas shtatë vëllimesh me tregime, një përmbledhje të botuar në rumanisht nga M. Dobrescu (“Atdheu prej dëbore”) dhe një romani (“Rrëketë”), konkuronte me romanin “Bibollasit”, të cilën artikullshkruesja e quan të “stilit arkaik”. Pyetje: “A më lejohet ta di më mirë unë këtë punën e stileve?” E kam besoj tagrin, qartësinë dhe ndershmërinë, dhe nuk furnizohem me frymëzime as nga para, as nga mbrapa. Këtu s’po kuptohet kush është eksperti i gjykimit. Sa për Arian Lekën ia fusni krejtësisht kot. Libri i tij krahasuar me pretendentët e tjerë kishte diferencë. Goca ngre pretendimin se e kam mik. Ku e di ajo kë kam mik e kë s’kam mik? Kur pranova të marr pjesë në juri, nuk mund të shtija fall për librat e botuar, apo që do të botoheshin deri më 31 dhjetor. Edhe për tregimet, u skualifikua Ramiz Gjini, me tregimet e zgjedhura, por ka patur konkurrime të tjera, me emra të njohur, si Ylljet Aliçka, Teodor Laço etj. Jam i bindur se Ritvan Dibra nuk është ndonjë lëng groshe, siç mund t’i duket ndokujt dhe e meritoi. Nëse irritojnë kënd formulimet, ato formulime bëhen me terma të letërsisë, pavarësisht se gocës i pëlqejnë formulime të tipit “mace-mace, tollumbace”.
Por goca e ngjyen penën në mllef dhe thotë: “…Studiuesja në fjalë, Dhurata Shehri, është pedagoge e letërsisë, por është edhe bashkëshorte e një ish anëtari të përhershëm, disa herë kryetar i Jurisë së Çmimeve Kombëtare, Mark Marku. Në vitin 2009, juria që vlerësoi Shehrin drejtohej nga Aurel Plasari. Në vitin 2010, juria që vlerësoi zbulimin e vitit Eir Plasarin, vajzën e drejtorit të Bibliotekës Kombëtare, drejtohej nga Mark Marku”.
Çfarë mashtrimi! Dhurata Shehri është fituese e çmimit të kritikës në vitin 2007 me studimin “Koliqi mes malit dhe detit”, një studim krejtësisht i përkundërt me metodologjinë e Jorgo Bulos apo Floresha Dados dhe një nga studiueset më serioze të letërsisë që ka sot në Shqipëri. Shehri s’ka fituar gjë më 2009 dhe nuk ka qenë në juri Aurel Plasari. Në vitin 2009 fitues ka qenë bash Ardian Vehbiu! Eir Plasri e fiton çmimin për romanin debutues në vitin 20010 me romanin “Bërthama”. Dhe i lumtë, se e meritonte!
Lind pyetja, përse gënjen kjo vajzë? Kush e ka mbarsur me një frymëzim të tillë? Pse i ngatërron qëllimshëm vitet?
Të ngresh pretendime për Visar Zhitin me librin eseistik “Panteoni i nëndheshëm”, edhe këtë vetëm frymëzimet e kapërdijnë.
Sa i përket gjermanishtës, prapë goca gabohet. Në juri kishte njoje të gjermanishtes: isha unë, përkthyes i Traklit, Benit, Paul Celanit etj. Isha dhe redaktor i “Elegji Duine” të Rilkes. E pastaj? Mos do të shtinim fall, që do të jemi në juri, që mandej, të bënim “grevë urie”, me mos prekë profesionin me dorë? Por edhe të kishin fituar të tjerë emra, prapë i njëjti avaz, e prapë të njëjtat frymëzime do të kishim.
Juria zgjodhi Michel Houellebecq-un, si një ndër mitet e prozës bashkëkohore sot, për të hyrë në rezonancë me lëtërsinë që shkruhet sot në botë, përveç përkthimit mjeshtëror të Saverina Pashos, të cilën nuk e kam mikeshë. Personalisht do të doja të kishte qenë Rilke, por prandaj janë 5 vota dhe jo një.
Goca ia fut kot edhe për Joachim Röhem. Më poshtë po jap një cv të tij.
Librin e Manjola Brahajt e ke në Librari, mos gënje! Pastaj juria ka punë me vlerat e veprës, e jo me shpërndarjen e librit! Gocës i duhet thjesht të lexojë dhe të përmbajë frymëzimin e huaj.
Pastaj klithma e gocës vjen me habinë: “Kjo është “përzgjedhja” ndër 1000 tituj në tre muaj punë”. Shko në BK dhe merri këto libra, bëhet fjalë për tituj, të cilët do s’do ti janë në 70 përqin vetëshprehje, paraletërsi, dhe sigurisht që me shfletimin e parë, e ke të qartë se me çfarë ke të bësh.
Mllefi i vrerosur dhe të qepurit prapa si rrodhe (ndonjë ditë do ta shohësh të hyjë dhe në kafene, të më denoncojë, fjala vjen, se përvec kafes, Tufa mori edhe Vodka!!! Ku i gjen paratë?!), duken edhe në këtë paragraf të saj (të gjitha armët në sulm) ku goca thotë: “Për çfarë integrimi flet ministri i kulturës? Ai ka firmosur që kryetar jurie i Çmimeve Kombëtare të Letërsisë të jetë një njeri që gjykon edhe në juritë e këngës, në këshillin Kombëtar të Radio-Televizionit, në Këshillin Artistik të Projekteve të Ministrisë. Aktualisht Tufa është anëtar i Këshillit të Projekteve në Qendrën Kombëtare të Kinematografisë”.
Ç’të thuash? Ajo e paska kapë dallaverexhiun! Po moj gocë, nuk kam mbaruar 24 vjet studime brenda e jashtë Shqipërisë për të punuar në zejet e paqme të bukëpjekësit, muratorit, taksisit etj, etj. Sigurisht që kam qenë njëherë (viti 2009) ne jurinë e këngës dhe dhashë të vetmen votë kundër votimit të jurisë. Sigurisht që mbaron mandati im në Këshillin TVSH (dhe do hapë sytë të gjej një punësim shtesë, se do ruaj fëmijët), sigurisht që jam për këtë vit edhe tek QKK. Unë jam punëtor dhe duhet të jem! Më kanë propozuar dhe kam pranuar. Çfarë dashke ti, t’i bie qemanes?
Jam i fushës dhe jam legjitim në këtë fushë ku jam. Për gocën kam po atë këshillë që kisha më lart: “Livadhi i huaj, ta prish kosën”. Ke folur pa lexuar, duke paragjykuar e duke mashtruar e shpifur. Tani Kafkën po ta kthej mbrapsh me një thënie të tij nga ditarët: “Mosdurimi është kryemëkati më i madh. Pas tij, vijnë të gjitha mëkatet e tjera…”.
Përmbahu pra, dhe lexo, lexo… këtë urdhër japin dhe librat e shenjtë. Përndryshe sytë nuk të bëjnë dritë dhe sheh gjithandej veçse korrupsione, konflikte interesi, sekte, teori konspiracioni, et, etj. Ti mund të vazhdosh me tënden, por për një gjë jam i sihurtë: do të vuash gjatë e do t’i hedhësh përjetimet dëm.
Zoti Tufa,
Komenti yt u kalua si teme kryesore per ti dhene vendin e duhur, krahas opinioneve te tjera, si shenje respekti per mundimin dhe deshiren e mire per te thene fjalen tuaj.
E ke ketu: http://xhaxhai.wordpress.com/2011/02/09/profesioni-im-letersia/
Me vjen keq qe me detyron te ta kthej me te njejten monedhe ““Mosdurimi është kryemëkati më i madh. Pas tij, vijnë të gjitha mëkatet e tjera…”
…andej nga anet tona Zt. Tufa, vertet perdoret frazologjia “skuq” por shpresoj mos i dish vetem kuptimin dhe ta hedhesh keshtu per stolisje lart e posht por dhe te “skuqesh” ndonjehere se s’po i le vetes sy e faqe. Sikur te mos kishe bere figure te keqe deri tani kjo ja vuri kapakun (pusetes).
zoti tufa, te siguroj qe do e kesh pak te veshtire te me besh turinjte pershesh duke qene se une jam i ri mjeshter. i ri dhe i fuqishem.
te keshilloj te kesh kujdes me perdorimin e vijes se mesit qe te paska ngelur ne maje te gjuhes.
e te hapesh syte mire, e te mesosh te levizesh ne terrenin virtual ashtu si duhet. update!
nese do replike me mua, hap syte e lexo mire c kam shkruar qe te perket ty. keshtu nuk do nderhysh ne diskutime qe nuk te perkasin fare mor mik (jo i imi, i ndokujt qe te mban iso)
po zaten perfaqsime te kesaj natyre te letersise shqipetare, te bejne krenar te jesh anonim.
po nuk eshte faji yt, e per kete une jam i qete.
eshte ne pergjithesi mjedisi “pjellor” shqipetar.
vetem deformime radioaktive mund te sjelle ne jete, e per kete jemi te tere te ndergjegjshem. gabimi yne i vetem eshte qe kerkojme qiqra ne hell duke pretenduar pak vertetesi, ne art te pakten.
zoti tufa, te me drejtohesh me zoti kume here tjeter, meso etiken e te folurit.
dhe bej ca pompa para se te takohemi 😉
bej shaka po he, te tere ketu jemi njerez te mire, disa hane buke natyrshem, e disa u duhet te lodhen e denatyrohen per te ngrene buke.
me te mira.
Doktor Kume, nuk e di Profesor Tufa se ti ja shkul dhëmbët me t’ardh n’dorë 🙂
E keqja e Prof. Tufës mbetet karakteri i tij prej Hurbineku; merr zjarr menjëherë dhe, me sytë e errësuar nga zemrimi, humbet vetkontrollin (dhe, fatkeqësisht, ka dhënë prova disa herë).
Është për të ardhur keq që një figurë e një shkalle kaq të lartë erudicioni, siç është (dhe i heq kapelen njohurive dhe aftësive të Tij), të “rrëshqasë” në shpërthime emotive që venë në siklet gjithë dëshmitarët e debatit.
P.s: Sa për batutën fillestare; nuk ka të bëjë me aftësitë prej boksieri të Dr Kumes, por me profesionin e ushtruar prej tij në një… klinikë dentare 🙂
Agron, të kam shkruar edhe privatisht, në adresën që ke dhënë kur je regjistruar për komentet këtu.
Kam përshtypjen që irritimi yt i ka rrënjët në një keqkuptim, i cili lidhet drejtpërdrejt me paragjykimin që ti ke ndaj blogut.
PTF është një mjedis i kultivuar, jo kanal i ujërave të zeza. Megjithë difektet e shumta, ne përpiqemi – të gjithë ne, jo vetëm unë – që ta mbajmë të lartë nivelin e debatit.
Ti erdhe këtu, që në krye, i armatosur deri në dhëmbë dhe gati për t’u përleshur me çakej imagjinarë. Në të vërtetë, nuk kemi të tillë, na rrinë larg.
Fakt është që ti, kur nuk e pe komentin, mendove menjëherë se ta kishim fshirë; edhe pse unë dje të kisha premtuar se, po të përgjigjeshe, do të ta vija përgjigjen në krye të faqes.
Kam të drejtë të mendoj se e paragjykove blogun edhe një herë dhe as denjove të dyshosh se mos ndoshta unë vërtet do ta mbaja premtimin e djeshëm.
Për këtë kam edhe unë pak faj, që s’e kisha lajmëruar zhvendosjen e komentit te faqja kryesore e blogut. Mendova se do të dukej automatikisht kur të klikohej mbi linkun e blogut; tani e shoh se kam gabuar.
Agron, je personazh publik, ca gjëra që bën publikisht edhe do të të komentohen në mënyra që ty s’të pëlqejnë. Kësaj nuk i shmangesh dot; madje edhe duke e quajtur “thashethem” ose “gjyq publik”.
Megjithatë, të lutem t’i japësh blogut PTF atë që i takon; dhe të mos e paragjykosh në bazë eksperiencash të tjera, të pakëndshme, që mund të kesh pasur gjetiu.
U lutem edhe kolegëve që tash e tutje ta harrojnë këtë incident të vogël dhe të përqendrohen në çështjen që diskutojmë.
Eneida Bozhani më ka dërguar një shkrim në vazhdim të këtij diskutimi, të cilin do ta nxjerr sonte.
Shpresoj që pas sqarimit të keqkuptimeve dhe dëbimit të paragjykimeve, debati do të normalizohet.
Nuk arrij te kuptoj se a ja vlen me bo debat me nji te tille mendimesh te deformuara simetrike me vet kafken e ktij arroganti !
Vetedeklarimi poet shkrimtar shkenctar etj si kto, jan nji Trend i epokes idiote te ktyre 20 vjeteve te fundit ku si element per karriere sherben dhuna mendore dhe fizike .
Nuk mundet ne asnji menyr qe nji person i tille i pakulture te flas e bej njikohesisht Kultur. Nji njeri i cili nuk shkeputet dot nga te ambjentuarit ne traditat mesjetare te komunikimit -ankoruar ne thellesi te asaj epoke te erret e te tentoj atje te gjej te ardhmen, jo kjo eshte absurditet or taj.
Mosrrespektimi i autores e reaxioni ndaj kritikeve te ashtuquajtures Letersi qe pretendohet nga Tufa e tufezuar, arroganca e aplikuar ndaj Femrave si nji argument ndaj kritikave eshte nji tregues i qarte i paaftesise ne radh te pare te qenit njeri .
Rrespekt atij brezi te ri te talentuar i cili meriton cdo mbeshtetje e inkurajim .
Loer, sqaroja me dy fjale dhe ti “qe diskutimin mbi mos-njohjen e letersise shqipe ia drejton Tirana calling dhe jo Agronit”, ai thjesht eshte keq-kuptuar nga renditja e komenteve dhe mos-eksperienca e te shkruarit neper blogje, gjera qe ndodhin…
U lutem edhe kolegëve që tash e tutje ta harrojnë këtë incident të vogël dhe të përqendrohen në çështjen që diskutojmë.
Konfermoj ate qe thote Xhaxhai e u lutem ta zbatojne te gjithe, ndryshe nuk ka kuptim te rrime e te flasim.
Zoti Tufa pati nje keqkuptim te vogel, asgje me shume. Ah, Loer Kume e kishte me mua qe kam thene qe se njoh mire letersine, nuk e di se si u ngaterruan komentet po s’ka rendesi.
Me vjen keq per diçka : qe te gjithe ata qe lexojne e shkruajne ketu e duan letersine. Edhe u vjen keq per gjendjen e letersise shqiptare. Ama nuk eshte e drejte qe te hakmerremi me zotin Tufa per te gjithe mekatet kunder letersise.
Pyetja qe do doja te shtroja per te gjithe eshte kjo : çfare mund te behet per te permirsuar nivelin e letersise sone?
Plotesisht dakort por vec nje sqarim te vogel per kete:
Pervec shkrimit origjinal emri i zt. Tufa nuk eshte permendur fare ne komentet fillestare deri kur ai shfaqet. Nese klima eshte e helmuar, me vjen keq ta them, eshte pasoje nga nderhyrjet plot mllef te zt. Tufa. Si ne shkrim dhe ne komentet me tej nuk me duket se per situaten behet fajtor zt. Tufa. Nese ai kerkon te behet protagonisti kryesor mes viktimizimit pune tjeter. Sipas gjasave ai eshte thjesht nje nga simptomat e shumta te nje kulture te semure. Nuk ia ngarkuam atij te gjithe gjynafet e letersise dhe teatrin e cmimeve. Dhe me tej, besoj se i jemi drejtuar me respektin e duhur por sic vu ne dukje dhe XH2, zt. Tufa eshte futur ketu me paragjykime dhe keto deri tani vec kane demtuar figuren e tij. Te tjerat le te mbeten me kaq!
Per Xha Xhain
Jam plotesisht dakord. E pranoj se u sqarova. Incidenti u shterrua. Pranoj dozen e paragjykimit tim: nuk do ta kem më. Kjo nuk eshte forme ndjese, por ndjesë. Edhe une do te besoj se debati normalizohet. Pershendetje!
Nje nga gjerat qe autorja e merr per faj, gabim, keq, etj eshte Cmimi “Fan Noli” per perkthimin.
Sa thote dhe sa le te kuptohet, ajo gjen gabim:
-dhenien e cmimit nje perkthimi nga frengjishtja kur ne listen e shkurter perkthimet e tjera ishin nga gjermanishtja, gjuhe te cilen asnje nga antaret e jurise nuk eshte njohes i gjermanishtes, dhe
-dhenien dikur cmimit nje perkthimi nga finlandishtja (qe duhet te kete ardhur nepermjet nje gjuhe tjeter)
Ajo qe ajo kerkon ne kete rast jane eksperte te gjermanishtes, ne te tjerat, kuptohet, te gjuheve perkatese.
***
Kur nis e thua apo shkruan cmimi “Fan Noli” per perkthimin e kerkon te kunderten e asaj qe vete Noli pat bere, kerkon dicka pertej cmimit vete. Pretendimet e ngritura mund te qendronin nese cmimi do ishte fjala vjen Hafiz Ali Korca, i njohur per perkthimin e rubairave te Khajamit nga origjinali ; per te perkthimi i Nolit i dukej i shmanget e i kritikueshem. Korca mbase eshte keshtu dhe i pari(?) i rrymes se besnikerise ndaj perkthimit.
Por po ti hyme brenda cmimit kemi nje juri qe ngrihet paraprakisht e pavarsisht prurjeve. Askush nuk mund te shtjere fall e te dije nga do jene shumica e perkthimeve te shkurtores (dakort per shortlist?) tjeter, ndersa eshte po juria qe nuk ka perfshire ne shkurtore perkthime nga gjuhe qe antaret njohin (asnje s’ishte rusisht psh). Nje juri sido qe te ngrihet nuk mund te plotesoje kushtet e te paturit te eksperteve; gjuhe jane shume. E nje juri nuk mund te nderrohet gjate procesit. Jurine nuk e ndalon kush te konsultohet me ekspertet, por edhe kjo sado e mirepritur mbetet fakultative, sepse sipas rregullores (apo si e di une qe eshte – ne qofte ndryshe e terheq) shtepite botuese dorezojne vetem kopje te perkthimit dhe jo te origjinalit. Pastaj perse kjo kerkese qe me teper i ndihmon veshtrimit nanomolekular te asaj se si eshte perkthyer ndertimi i librit, se sa te librit si mjet perdorimi per te kenaqur lexuesin. Pse nuk mjaftoka qe juria njeh mire shqipen, e qe perkthimet ne fjale ndoshta i ka konsultuar me perkthime ne gjuhe te tjera? Si na qenka e afte juria dhe nuk kritikohet qe nga qindra vepra zgjodhi gjashte por kritikohet vetem kur nga gjashte zgjedh nje?
Ky kendveshtrim me duket se po ben vend e hedh rrenje, paralelisht e krahas me ate qe nuk eshte mire te perkthehet me ndermjetesi gjuhesh te dyta. Edhe kjo ne vetvete e diskutueshme, (me vjen keq qe s’morra pjese kur u fol per perkthimin ne kete blog). Se njeri perkthyes mund te humbe me shume nga origjinali duke e perkthyer drejperdrejt, se sa tjetri nga nje gjuhe ndermjetese, thjesht se ai i pari nuk deshiron ti qendroje besnik origjinalit. Por dhe humbja e permendur (asnjehere gjetja), me teper qarkullon si mit se sa si raportim i ndonje studimi te kryer. Sfida e vertete mes perkthimeve nuk eshte mes mjeteve qe perdorin perkthyesit –origjinal/gjuhe e ndermjetme-por perkthimet e te njejtes veper nga perkthyes te ndryshem. Larg kesaj sfide te vertete, bejme mire te mos shpikim te paqena.
Une do te nxitja kedo perkthyes ti hynte punes per te perkthyer dicka nga Ngugi wa Thiong’o, nga cila gjuhe qe ti voliste, i bindur se sa te jem gjalle asnje shqiptar nuk ka per te mesuar Gikuyu; ndersa do tu lutesha atyre qe dine japonisht te perkthejne shqip 1Q84 e Haruki Murakamit; ama kush do ta perktheje nga anglishtja, gjermanishtja, frengjishtja e do marr Fan Nolin i lumte.
Nuk ka menyre tjeter per ti cuar lexuesit shqiptar letersine boterore pertej kufijve te gjuheve te medha. Kundershtimi indirekt i sjelljes se kesaj letersie nepermjet moskonsiderimit, moscmimit me arsye te diskutueshme, vec te tjerash i ndihmon neokolonializmin letrar, kunder te cilit ndaj kemi ngritur dhe mbajme nje ministri te tere.
Ne kete debat ne lidhje me problemin e modelit te cmim-dhenies krahas shume argumentave ne favor te pikpamjes se Bozhanit, ka edhe nje problem qe ngre Tufa :” lexojini autoret pastaj flisni”. Me c’shoh ketu jo vetem eshte folur por edhe pergojuar e sulmuar ne nje menyre aspak etike si psh ne rastin e znj.S.Pasho ,perkthyeses se Houellebecq.
Nder te tjera L.Kume shkruan:
“..kam lexuar psh ishullin e mundshem. perkthyesja ka bere nje pune vertet te mire sipas meje, por…,.. ka nje perkthim te nje fjale, po ma sqaronte ceshtjen nje perkthyes serioz ne tregun shqipetar, qe spo e emeroj derisa te doje te shkruaje vete ketu, qe me shkruan keshtu
“Sa per dijeni, Houellebecq perdor nje fjale spanjolle aty qe Pasho e ka avulluar, “sierras”. Sepse Pasho nuk ka nga ta dije qe sot bujqit marokene punojne ne SPANJE dhe jo me France, siç e ve ne
dukje Houellebecq. Marokenet mbledhin te gjitha domatet qe ti i ha sot ne sallate, ne mes te janarit. Edhe luleshtrydhet e europes, ne Spanje behen, nga punetore marokene dhe rumune. Por Pasho i bie shkurt dhe shqiperon dhe termin spanjoll “sierras” per ta bere sera.”
ja ku e dhashe une per ate qe di, nje shembull. hajde tani merre vesh punen e perkthimit.”
Se pari, tingellon shume e cuditshme se si L.Kume, qe e ka lexuar dhe e vlereson perkthimin e S.Pashos ne teresi ( “perkthyesja ka bere nje pune vertet te mire sipas meje”) arrin me pas ne perfundmin se “hajde tani merre vesh punen e perkthimit” duke u nisur nga keqperkthimi(?) i vetem nje fjale. Vertete nuk eshte konstatimi i tij por i nje “nje perkthyesi serioz ne tregun shqipetar,”, por Kume i ka dale per zot opinionit te” perkthyesit serioz” meqe e perdor si argument.
Se si mund te hidhet poshte “ nje pune vertete e mire” prej dhjetra e dhjetra faqesh vetem per nje fjale jo korrekte , kete logjike eshte veshtire ta kuptosh. Akoma me e veshtire te kuptosh cinizmin se “ ..Pasho nuk ka nga ta dije” ?? Perse valle nuk paska nga ta dije, mos valle kjo dije eshte ekskluzive vetem e “perkthyesit serioz” apo Pasho, qe njeh nja kater gjuhe,dy qe nga feminija, e ka te pamundur te konsultoje nje fjalor spanjisht apo dygjuhesh?
Se dyti, a e ka lexuar vertete L.Kume perkthimin ne fjale apo i ka hedhur nje sy? Eshte i ligjshem ky dyshim sepse po ta kishte lexuar do te konstatonte se :
_ perkthyesja fjalen e permendur “sierra” (dhe jo “sierras” sic e shkruan gabimisht Kume) , bashke me te tjera nga spanjishtja apo anglishtja ,nuk i ka shqiperuar duke i lene si ne origjinal , meqe vete autori ka zgjedhur t’i perdore ne vend te fjaleve perkatese te frengjishtes.
Per pasoje , duke mos qene e shqiperuar, nuk ka ndonje mjet per te mesuar ne se autorja ia di kuptimin apo jo sic pretendohet.
_ ne perkthimin shqip te S.Pashos “sierra” (dhe jo“sierras) del jo me pak se shtate here ne faqe te ndryshme dhe vetem nje here , ne faqen 10, del si “serra”.( Permend ketu qe ne spanjisht ‘sierra’ dhe ‘serra’ jane sinonime dhe kete mund te mos e dije as vete “perkthyesi serioz” qe ka asistuar Kumen.) Nese Pasho do ta merrte ‘sierra’ per ‘sera’ sic pretendohet ,atehere duhej te dilte kudo si ‘sera’ , gje qe nuk ndodh.
Se ketejmi nuk ka asnje shans tjeter logjik vecse te arrish ne perfundimin se ajo “serra “ ne vend te “sierra” ne fq . 10 eshte thjesht nje gabim shtypi.Qe do te thote me tej se Pasho nuk rezulton kaq e paditur sa c’akuzohet me nje te rene te lapsit nga cilido lexues apo “perkthyes serioz”.
Dhe se , me ne fund, eshte katerciperisht absurde per cilendo logjike te zhvleresosh deri ne mohim punen e S.Pashos,apo kujto tjeter qofte, per shkak te nje gabimi shtypi te rastesishem.
Nese L.Kume ka ndonje interpretim tjeter eshte i mirepritur .Por do te ishte po aq i mirepritur t’i pergjigjej edhe pyetjes : perse ky gjykim i pa argumentuar e jomiredashes?
Nese Kume i ka besuar verberisht pa gjykuar vete “perkthyesit serioz te tregut shqiptar” mund ta leme edhe ketu kete replike.. Mund edhe te ndodhe , nuk eshte ndonje hata. Per me teper qe ai vete shprehet se : “trualli letrar eshte shume subjektiv. askush nuk ka autoritet absolut per te percaktuar qe kjo veper ben e kjo jo. e gjithmone ka fije dyshimi..” me te cilen bie dakord pa dyshim.
Por jo per te ashtuquajturin perkthyes serioz , qe sado zemergjere te jesh , nuk mund te mos konstatosh se eshte i shtyre nga nje mllef , qe vetem ai mund ta dije pse,ndaj S.Pashos.Vec ne qofte i papergjegjshem dhe atehere eshte i falur..
Gjykoj se minimumi nuk eshte serioze te kerkosh argumenta edhe atje ku s’jane vetem per t’iu kundervene A.Tufes. Znj. Pasho nuk ka qene ndonjehere antare jurie , as ka marre ndonje cmim tjeter me pare, as eshte mikeshe e z.Tufa sic pohon ai vete, prandaj dhe zelli per ta perfshire me cdo kusht ne ‘tarafin’ e Tufes,duke fyer punen e saj dhe ate vete, eshte jo vetem i paperligjur por dhe i ulet. Kjo nuk eshte etike,as sjellje qytetare, as intelektuale. Me kete logjike duhet te marrim per te pandehur pervec znj.S.Pasho edhe z.A.Vehbiu , qe e njohim fare mire ketu,meqe ne vitin 2009 ka marre cmim nga keto juri tarafesh, sic i cileson A.Klosi.
Duke e njohur nga afer znj.S.Pasho kam vleresim te larte per personalitetin e saj,per inteligjencen e saj , per skrupulozitetin e saj,per kontributin e saj ne fakultetin filologjik prej 20 vjetesh tashme. Sigurisht askush nuk eshte i shtenguar te mendoje si une por dhe ta denigroje pa argument eshte e palejueshme.Te pakten ne kete blog ku mbrojtja e te drejtave te individit ka qene bere kauze jo vetem nje here. Nuk them ndonje te re kur dua te theksoj se mungesa e argumentit nuk eshte mungese respekti vetem per tjetrin, por edhe per veten,ashtu sic eshte tentativa per t’i bere biografine tjetrit, nje autobiografi e vetvetes.
Meqe jemi ne ketu edhe dy fjale per vleresimin e A.Klosit qe shkruan :
“Përkthyese më e mirë u shpall në fundjanari Saverina Pasho, për mua emër i padëgjuar, për përkthimin e romanit të shkrimtarit frëng Mishel Ulëbek (Houellebecq) gjithashtu i padëgjuar për mua (o sa turp, sepse pastaj pashë në kopertinë që ishte shkrimtari i dytë më i madh i Francës pas Alber Kamysë – si është kjo madhësia e shkrimtarit, në ç’peshore peshohet?)”
Ky stil egocentrik i Klosit nuk eshte as i ri as i papritur. Eshte e tepert te komentosh: e padegjuar –thote-se po te te mos kete degjuar ky, doemos i padegjuar je.Plus qe del me peshore ne dore per t’iu dhene vleren kujtdo qe i del perpara, shqiptar, a freng ,a marsian qofte.Klosi, qe kujton se ka takat te vleresoje edhe vete E.Cabejn ,ku pyet per Houellebecq e Pasho bashke
Me tej :
“E shfletova pak, krejt rastësisht e hapa pastaj në fq. 129 ku lexoj: „…duke parë pjesën fundore të vitheve të saj ndjeva një turbullirë, desh i laga pantallonat. E arrita, e pushtova me krahë duke u ngjitur pas saj. „Open the door…“, tha duke fërkuar si pa mendje vithet pas pallës sime. U binda, por pa hyrë mirë u rrasa prapë pas saj; ajo u ul në gjunjë mbi një qilim të vogël aty pranë, duke vënë duart në tokë. Zbërtheva pantallonat dhe e depërtova (sa bukur, e depërtova, më shqip do të kishte qenë: e shkova në hell, A.K.) por për fat të keq rrugës në makinë ish përndezur aq shumë saqë mbarova punë menjëherë“ (si?! e depërtoi, pastaj shkoi me të të depërtuar rrugës në makinë? nuk e kuptoj, A.K.).
E megjithese ne vazhdim thote se :” ky fragment s’mund të flasë kurrsesi për gjithë librin..” perseri merr kurajon ta perdore si etalon dhe te nxjerre konkluzionin se puna e tij per perkthimin e Kafkes eshte ku e ku me lart se ajo e S.Pashos per Houellebecq, duke e marre kete te fundit per autor te rendomte. Nderkohe qe vete Bozhani kritikuesja e Tufes pranon se :”… që vlerëson përkthimin e një autori vërtet provokativ të letërsisë së sotme evropiane si Mishel Uelbek (Michel Houellebecq)”,per te mos permendur te tjere.” Megjithate ka nje merite(!) se ka shkuar ne faqen 129, ndersa ‘perkthyesi serioz ‘ i lartpemendur jo me tej se faqja e dyte ( e numeruar si fq.10) ku ka gjetur ‘faktin’ shkaterrues per S.Pashon.
Me argetuese eshte teksti very hot i zgjedhur per te peshuar Houellebecq. Sugjeron se “më shqip do të kishte qenë: e shkova në hell, A.K” – mirepo per dreq ,Pasho nuk ka qelluar ndonje admiruese e thekur e zhargonit mallakastriot. Nga nje ane thote se “kemi të bëjmë me përshkrime të thjeshta situatash njerëzore” nga ana tjeter “nuk e kuptoj, A.K.)”.Po c’ka per te kuptuar ketu,shqip eshte thene se ajo ishte perndezur keq rruges ne makine dhe kur erdhi casti ia dogji etapat atij mikut. Edhe andej nga anet e Z.Klosi thuhet se sa me i forte te jete zjarri, aq me shpejt zjen uji…Megjithese varet nga eksperiencat, po te kesh vetem eksperience nordike, ato jugoret e Houellebecq-ut zor se i merr vesh.
Sigurisht Klosi zgjedh ate argument qe mundet por ajo qe nuk shkon eshte te mos e beje me shpenzimet e Znj.Pasho.As te lexuesit.Dhe jo me keto menyra bizantine.
Duke perfunduar, S.Pasho nuk ia ka per borxh kujt ta perbalte pa e lexuar.Te flasim rigorozisht, ai qe merr persiper te vleresoje shqiperimin e saj , duhet te kete aq francais ne koke sa te lexoje lirshem Houellebecq ne origjinal, perndryshe s’jane vec thashetheme.
Ky eshte nje rast por vlen per te gjithe autoret e tjere qe trajtohen ne te njejten menyre.Tjeter eshte te gjykosh punen e jurise, tjeter vleren e cdo autori te vecante.
Fatma, më bëre t’i rikthehem komentit të Loerit.
Nqs është e vërtetë ajo çka është e zezë mbi të bardhë (dhe që vazhdon të jetë aty më sipër), unë e lexoj kështu:
“perkthyesja ka bere nje pune vertet te mire sipas meje, por ka dy probleme.
1. titulli. eshte skandaloz. humb krejt kontekstin. ne origjinal eshte mundesia e nje ishulli. do te thote dicka ai me kete mundesia, se te ishte ashtu, ia kishte vene vete titullin ishulli i mundshem. po kjo behet qe ti bjere me mire ne vesh lexuesit, qe te bleje librin, dhe e di me siguri qe perkthyesja s ka dore ne kete karagjozllek.
2. ka nje perkthim te nje fjale, po ma sqaronte ceshtjen nje perkthyes serioz ne tregun shqipetar, qe spo e emeroj derisa te doje te shkruaje vete ketu, qe me shkruan keshtu
“Sa per dijeni, Houellebecq…
Unë s’e di se ç’peshë mund të ketë fjala sierra në një frazë të caktuar apo në të gjithë librin, sepse mund të jetë e një rëndësie të papërfillshme (pra, mund të shkurtoje gjithë atë pjesë, ku përmëndet ajo fjalë, dhe kuptimi i veprës të mos pësonte shtrembërime thelbësore), ose mund të jetë një fjalë e një rëndësie të veçantë (që pa të të mund të humbiste kuptimin një pjesë e veprës, në mos e gjitha).
Në këtë blog (PTF) kemi patur rastin të ndesheshim me maniakalitetin (maninë) e Urim Nergutit për t’i dhënë ÇDO fjale të përkthyer rëndësinë që meriton. Me seriozitetin e tij, prej përkthyesi të përkushtuar ndaj atij misioni që i ka caktuar vehtes, ai (UN, alias Hurbinek), jo vetëm që kishte marrë me laps në dorë ÇDO fjalë, por këmbngulte që edhe lexuesit të bëheshin të vetdijshëm që ÇDO fjalë e përdorur, është vendosur në atë vend dhe në atë mënyrë sepse KËSHTU E KA VENDOSUR AUTORI.
Të gjithë ne që përdorim një gjuhë të huaj, na ka qëlluar që të bëjmë dhe përkthime letrare. “Aventurat” e mija në përkthime janë kthyer në përkthime VETËM kur kam qënë i bindur 100% se ajo ç’kam shkruajtur i përgjigjet besnikërisht fjalës së autorit. Më ka rënë rasti disa herë, që shokëve të mij ju ka mbetur hatri se pse nuk ja kam përkthyer ndonjë pjesë dhe ju dukej e çuditshme që nuk ja u dërgoja atë ç’ka kisha përkthyer, vetëm sepse NJË FJALË E VETME nuk më dilte ashtu siç do kisha qejf të ishte dhe, aq më tepër, që të merrej vesh menjëherë prej lexuesit
Meqë është Tirana Calling këtu, mund të dëshmojë edhe vetë për diskutimet e shumta rreth fjalës zerbino 🙂 .
Por, nëse unë, që përkthej për qejf, kam luksin që të zgjedh ato pjesë që MUND të përkthej siç duhet, një përkthyesi profesionist, aq më tepër kur e merr përsipër vullnetarisht (dhe jo i shtyrë nga editori) një vepër të caktuar, NUK I LEJOHET që të bëjë lëshime. Sepse, përveç/përtej parave dhe çmimeve që merr, kjo tingëllon si tallje me lexuesin (për t’mos shtuar edhe vetë autorin).
Replike me FATMAN.
Zonje, perkthyesi “serioz” (falemnderit Loer per vleresimin), jam une. C’rendesi ka emri, “il se trouve que je connais très bien le français”, do t’ju sqaroj per “sierras”.
Nese edhe ju keni fatin te dini frengjisht, ju rikujtoj fjalet tuaja dhe pastaj dhe fjalet e Michel Houellebecqut, dhe ne fund fjalet e mia.
Ju thoni :
“ne perkthimin shqip te S.Pashos “sierra” (dhe jo“sierras) del jo me pak se shtate here ne faqe te ndryshme dhe vetem nje here , ne faqen 10, del si “serra”.( Permend ketu qe ne spanjisht ‘sierra’ dhe ‘serra’ jane sinonime dhe kete mund te mos e dije as vete “perkthyesi serioz” qe ka asistuar Kumen.) Nese Pasho do ta merrte ‘sierra’ per ‘sera’ sic pretendohet ,atehere duhej te dilte kudo si ‘sera’ , gje qe nuk ndodh.”
Nuk e kuptoj per çfare flisni në këtë pasazh. Nuk di nëse e keni parasysh paragrafin origjinal të Houellebecq dhe përkthimin e Pashos.
Houellebecq thotë kështu :
« La première séquence était prise d’une hauteur. D’immenses bâches de plastique gris recouvraient la plaine ; nous étions au nord d’Almeria. La cueillette des fruits et des légumes qui poussaient sous les serres était naguère effectuée par des ouvriers agricoles – le plus
souvent d’origine marocaine. Après l’automatisation, ils s’étaient évaporés dans les sierras environnantes. »
Siç e shihni, në fjalinë e fundit, ka : « … dans les sierras environnantes ». Për dijeni, fjala « sierra » NUK ESHTE një fjalë frënge. Ajo është spanjolle dhe do të thotë pak a shumë një si lloj vargmali. Mirëpo, çfarë përkthen Pasho ? Një libër frëng apo një libër spanjoll ? Ku e merr të drejtën Pasho të përkthejë EDHE termat jo frëng ? Nuk keni parë ndonjëherë nëpër libra që përkthyesi të sqarojë me shënim poshtë : « në frëngjisht në tekst » ? Dmth, një autor amerikan shkruan në tekstin e tij anglisht termin francez « par excellence » dhe përkthyesi e lë siç është duke e theksuar se është shkruar kështu në origjinal.
Zonja Pasho ka përkthyer kështu :
« […] Pas mekanizimit ata kishin avulluar në serat përqark ».
Le të shikojmë më nga afër çfarë bëhet :
Houellebecq thotë kështu : « […] Pas automatizimit, ata ishin avulluar në sierrat përqark »
– Fjalia e Pashos është e tëra keqkuptim. Më shkoqur : automatizim NUK ESHTE mekanizim. Një bujqësi e mekanizuar është një bujqësi ku përdoren traktorë të uzinës Enver, etj. Ndërsa një bujqësi e automatizuar është një bujqësi ku fjalën e ka tashmë elektronika dhe informatika. Duke qenë se jetoj në Francë, e di shumë mirë ç’është një automat dhe ç’është një mekanizëm. Një automat është një tru elektronik e cila vë në lëvizje disa pajisje mekanike, me komanda. Ndërsa një mekanizëm mund të jetë thjesht një pajisje mekanike e cila vihet në lëvizje me mjetet tradicionale të fuqisë motorike : naftë, gaz, etj.
– E dyta, përse Houellebecq vendos fjalën e huaj spanjolle « sierras » në një tekst frëng ? Më kot ? Se ashtu i shkrepi ? Jo. Kjo është e përmendja e parë e kësaj fjale të huaj në tekst. Mirëpo, një fjali më lart, ai ka përmendur « marokenët » që punonin në sera. Atëherë, cili është nënteksti ? Nënteksti : është hera e parë në tekst që Houellebecq dëshiron të na bëjë me dije se jemi në SPANJE, ku marokenët kanë pushtuar serat e domateve dhe luleshtrydheve, madje të gjithfarë bime që e hamë në supat tona. Ky nëntekst është avulluar (dhe jo ka avulluar) në përkthimin e Pashos.
– e treta, nuk thuhet « ka avulluar » por « është avulluar ». Unë jam avulluar, dhe jo unë kam avulluar. Uji është avulluar, dhe jo uji ka avulluar. Është folje vetvetore.
____________________
Ku është ideja ime në këtë mesele ? E thjeshtë : nuk i bëj asnjë gjyq as Pashos, as cilitdo përkthyes qoftë, në lidhje me zotërimin e gjuhës. Pasho mund të jetë një njohëse e shkëlqyer e frëngjishtes, dhe kam prirje ta besoj deri në fund. Por problemi është gjetkë : Pasho, sipas asaj çfarë shohim nga përkthimi i saj, i përket shkollës së vjetër të përkthimit, dmth shkollës së FUTJES SE DUARVE NE TEKST. Kjo shkollë është shkolla më e përhapur sot në Shqipëri, dhe nuk ka gjasa që diçka të jetë duke ndryshuar. Për mua, kjo gje është një absurditet në kohën që jetojmë sot. Në një blog timin, kam sjellë disa shembuj (një shkrim të përkthyer) se çfarë bëhet sot me Dostojevskin në frëngjisht. Dhe aty mund të shihni sesi përkthimi i PERSHTATUR, i ZBUKURUAR, i LAJLE–LULUAR është krejtësisht anakronik sot në Europë, të paktën në Francë. Ka ikur koha kur Kafka vinte në frëngjisht si Dritëro Agolli në devollitçe. Kafkas i janë rikthyer të gjitha ngjyrat origjinale, pa asnjë shtrembërim.
Nuk na ka caktuar kush as mua as Pashos që të zbukurojmë apo lëmojmë veprat e huaja. Për mua, ky është një përkthim i keq dhe çmimi i saj është një keqkuptim. Sa për dijeni, meqë ju Fatma keni lënë të hapur mundësinë e një xhelozie nga ana ime, ju SIGUROJ se as mendja nuk më shkon të pranoj një çmim përkthimi që mban emrin FAN NOLI.
Ky i fundit, është jashtëzakonisht i nderuar për veprimtarinë e tij atdhetare, për gjuhën shqipe, për kishën ortodokse shqiptare, porse në fushën e përkthimit, ai është larg ideve dhe bindjeve të mia që kam mbi përkthimin. Nuk më intereson të mbaj një çmim që më nxjerr plotësisht fiasko kundrejt ideve të mia. Pasho duhet t’i gëzohet çmimit sepse ajo beson në shkollën e Fan Nolit, dhe unë e përgëzoj për këtë kurorëzim. Nuk ka asgjë prej xhelozie këtu. Thjesht duhet të jemi të ndërgjegjshëm në punën tonë, dhe të mos shkelim në atë çka besojmë. Kjo bëhet ende më e ngutshme në këtë epokë tonën shqiptare ku njerëzit s’kanë më pikën e idealit (shembullin më të mirë : estrada politike).
__________
Në lidhje me përkthimin e Pashos, kam gjetur dhe plot gjëra të tjera që bien ndesh me mendimin e Houellebecqut, ka fjalë të anashkaluara, mendime të shtrembëruara, kontekste dhe nëntekste të humbura, sepse kur hyjme te livadhisim me tekstin e tjetrit qysh ne faqet e para, perfytyro pastaj çfare behet ne 400 faqe. Por nuk dua të ndalem mbi kete, u mjaftova thjesht me pjesën që më përket mua.
Ju falemnderit, gjithë të mirat.
…”E dyta, përse Houellebecq vendos fjalën e huaj spanjolle « sierras » në një tekst frëng ? Më kot ? Se ashtu i shkrepi ? Jo. Kjo është e përmendja e parë e kësaj fjale të huaj në tekst. Mirëpo, një fjali më lart, ai ka përmendur « marokenët » që punonin në sera. Atëherë, cili është nënteksti ? Nënteksti : është hera e parë në tekst që Houellebecq dëshiron të na bëjë me dije se jemi në SPANJE, ku marokenët kanë pushtuar serat e domateve dhe luleshtrydheve, madje të gjithfarë bime që e hamë në supat tona…”
Nuk e kam lexuar Houellebecq. Por spjegimi i mesiperm qe i behet arsyses se pse autori perdor fjalen ‘sierra’ nuk majfton sepse kam peshtypjen se eshte nje loje fjalesh me kontekst historik, qe me duket se i shpeton edhe UN.
Almeria eshte nje qytet i krijuar nga marokenet/berberet/mauret ne shek 10, ne kohen e kalifateve te Andaluzise, Cordovas etc. Dhe ajo mbeti per gati 600 vjet ne duar te tyre, deri ne kohen e Izabelles se famshme Katolike.
Kur mooret/mauret (marokenet) pushtuan Spanjen ne shek 8, te krishteret lane fushat dhe perfunduan vetem me ca qendra neper malet , “sierrat”.
Pra kemi nje perseritje ne shekullin e 20-21,e te njejtes skene, me te njejtet elemente, por ne situate te ndryshme. Marokenet pushtuan rishtazi fushat e Almeria-s, por u perzune nga keto fusha prej pushtuesve te rinj, te radhes “automatizuesve”, dhe perfunduan neper “sierrat’, si te krishteret dikur. Apo automatizimi do pare si proces clirimi?
Ose te pakten, kjo eshte cka une shoh.
Un,
Falemnderit qe u shfaqe sepse tani e kam gjithcka te qarte.
Per te respektuar mundimin qe shkruajte ketu po perpiqem te te pergjigjem sa me shkurt qe te mundem.
Ti nuk e ke lexuar perkthimin e Pashos.
Per nga logjika formale, eshte afermendsh ne mos e pamundur te pakten nje bezdi tejet e madhe , qe nje njeri si ti, qe e ka lexuar Houellebecq-un ne origjinal t’i hyje rileximit te 400 faqeve te tij ne nje gjuhe tjeter. Pervecse kur ka nje qellim te percaktuar mire. Cili eshte qellimi yt,ndonje studim, per cfare?? apo te koleksionosh gabimet e mundshme te nje kolegu? C’ne gjithe kjo sakrifice prej murgu?
Ti e jep vete proven qe s’e ke lexuar kur pohon se : “..kur hyjme te livadhisim me tekstin e tjetrit qysh ne faqet e para, perfytyro pastaj çfare behet ne 400 faqe”. Qe do te thote qe s’e ke lexuar ne fakt por vetem e perfytyron.Dhe perfytyrimi yt eshte i paragjykuar , ti pret te gjesh gabime pa fund. Kjo logjike pervecse hapur tendecioze eshte edhe matematikisht e gabuar. Eshte njesoj sikur te gjykosh qe, meqe ke hasur nje njeri te bardhe ne nje nga aeroportet e Afrikes qendrore, te besosh se do te hasesh akoma me shume duke hyre thelle ne xhungel.
Duke permbledhur, ti ke lexuar deri ne faqen e dyte , ke gjetur atje nje gabim shtypi ( ‘serrat ‘ kur duhej te ishte ‘sierrat’) qe, per shkak se ke qene i qellimshem, e ke perceptuar si ‘serat’.
Ja prova: ne perkthimin e Pashos eshte tekstualisht “Pas mekanizimit te bujqesise ata kishin avulluar ne serrat perqark.” kurse ti e sjell ne menyre te perseritur ne kete forme “Pas mekanizimit ata kishin avulluar në serat përqark”. Pra ke zevendesuar “serrat” me “ serat” jo per ndonje lapsus por per shkak te psikozes se i ke hyre leximit me qiri ne dore te gjesh difektet qe sipas teje duhej te ishin patjeter.E ke gjetur “gabimin”,e ke hedhur tej librin dhe ke ngritur akuzen.Perndryshe po ta kishe lexuar vertete librin do ta kishe gjetur “ sierra” te pa alteruar dhe te paperkthyer edhe nja shtate here te tjera. Dhe do gjykoje si cdo njeri normal se kemi te bejme me nje gabim shtypi.
Po ashtu nuk ke lexuar as c’kam shkruar ne postimin e meparshem.
Sepse ndryshe nuk ka si shpjegohet qe , megjithese une sqaroj se fakti (qe mund ta verifikoje kushdo duke lexuar librin) eshte qe “_ perkthyesja fjalen e permendur ‘sierra’ bashke me te tjera nga spanjishtja apo anglishtja ,nuk i ka shqiperuar duke i lene si ne origjinal , meqe vete autori ka zgjedhur t’i perdore ne vend te fjaleve perkatese te frengjishtes …” , ti vazhdon e kembengul se . “ Për dijeni, fjala « sierra » NUK ESHTE një fjalë frënge. Ajo është spanjolle dhe do të thotë pak a shumë një si lloj vargmali. Mirëpo, çfarë përkthen Pasho ? Një libër frëng apo një libër spanjoll ? Ku e merr të drejtën Pasho të përkthejë EDHE termat jo frëng ?”
Me vjen keq por kesaj i thone te flasesh ne vesh te shurdher !
Pra perfundimisht , ti nuk e ke lexuar perkthimin e Pashos, edhe ato dy faqe qe ke lexuar i keqinterpreton qellimisht dhe per pasoje debati me ty eshte i kote.
Por edhe nje fraze ne lidhje me perkthimin e “..marocaine. Après l’automatisation, ils s’étaient évaporés” . Ti ke te drejte kur sakteson se duhet perdorur “Uji është avulluar, dhe jo uji ka avulluar”.Ne thelbin e kesaj qendron logjika qe uji mund te avulloje vetem nen veprimin e nje force te jashtme. Por ketu flitet per marokenet , te cilet kane vullnet per te vepruar.Nese thua se “ marokenet ishin avulluar “ shqipja nenkupton nje nderhyrje , psh qe dielli ishte aq i nxehte sa qe marokenet ishin shkrire e ishin avulluar. Por kur thua “marokenet kishin avulluar” nenkupton nje veprim te tyre , e barazvlefshme me “ ia kishin mbathur, kishin ikur” ne sierrat perqark, gje qe eshte interpretimi i vetem ne kete rast. Kjo nderhyrje sa per te te kujtuar se gjuha nuk eshte nje seri rregullash gramatikore te ngurta por se ka nje logjike te brendshme,dhe se ato rregulla jane pasoje e kesaj logjike.
Per te tjerat nuk eshte vendi per t’u zgjatur ketu por ti mund ta vazhdosh debatin profesional me autoren e perkthimit apo kolege te tjere nese e gjykon se eshte e rendesishme.
Do te sugjeroja fare sinqerisht dhe me dashamiresi qe, kohen tende ta shpenzoje per pasionin tend te shqiperimit qe eshte edhe nje dobi publike se sa te kerkosh fajtore imagjinare.
Perndryshe te propozoj nje ‘zgjidhje politike’ : une po deklaroj se ti , u.n., je shqiperuesi me i mire nga frengjishtja ne shkembim te mundesise time per te mos vazhduar me tej nje debat te konsumuar tashme.
Adieux !
Fatma, falimnderit gjithashtu.
Nga fundi në krye : gabohesh tmerrësisht kur dëshiron të më “ngopësh” epitetin « shqipërues ». E tërë përpjekja ime është që të jem SHQIPERUESI ME I KEQ NE SHQIPERI. Më duket se nuk më ke lexuar mirë. Eshtë pikërisht mania e shqipërimit ajo që po i shkatërron veprat e autorëve të huaj.
Unë dëshiroj thjesht të jem një përkthyes, asgje më tepër. Shqipëruesit i mbaj për mënxyrën më të madhe që mund t’iu ndodhë letrave shqipe.
E dyta, kam përkthyer aq shumë letra frënge sa mund t’ju duket e pabesueshme. Dhe kjo përvojë, duam apo s’duam ne, do të lerë një gjurmë. Nuk kam kurrfarë nevoje të lexoj 400 faqe për të thënë se është përkthim i mirë apo i keq. Më mjaftojnë 3 faqet e para, dhe kam për detyrë të kap frymën, ritmin, shmangiet e përkthyesit. Mos u mundoni të më bëni një « procès d’intention », se nuk është mirë.
E përsëris, përkthimi i Pashos NUK është i mirë. Ka dy gjëra : ose Pasho përkthen shumë mirë dhe atëherë ia kanë shkatërruar veprën redaktorët dhe botuesit, ose Pasho përkthen keq dhe ska ç’ti bëjë askush. Për hir të deontologjisë së zanatit, unë do t’ia lija fajin redaktorit dhe botuesit. Dhe do të thosha se Pasho është « masakruar » nga dikush tjetër. Por në këtë rast, si ka mundësi që Pasho lejon të luajnë në emrin e saj ? Përse duhet që Pasho të « kryqëzohet » tani për faj jo të sajin ?
Zonjë ! Vetëm në botën e qelbur të letrave shqipe, të detyrojnë të japësh llogari për fjalët e tjetërkujt. E kam parim : NUK LEJOJ KERRKEND TE ME NDRYSHOJE FJALET E PERKTHIMIT sepse nuk kam nge t’iu përgjigjem Klosave dhe UN-ve të botës. Kur të dal para gjyqit, dua të përgjigjem vetëm për mëkatet e mia. Dhe të askujt tjetër.
_________
Dëshiron shembuj të tjerë ? OK, ja lexo më poshtë :
– Pasho përkthen :
« A ishte ajo një e gjallë, një e vdekur, një gjë e ndërmjetme ? Më shumë një gjë e ndërmjetme, besoj ; por është një gjë për të cilën s’mund të flasësh. »
Kurse Houellebecqu thotë :
« A ishte ajo një e gjallë, një e vdekur apo një e ndërmjetme ? Më tepër një e ndërmjetme, kështu besoj ; por kjo është diçka për të cilën ishte e përjashtuar të flitej. »
Si na qenka njëlloj « s’mund të flasësh për diçka » me « është e përjashtuar të flasësh për të ? » Këtu, vetëm përkthyesi e di. Lëre pastaj kohën e foljes : Houellebecqu flet për të shkuarën (ishte e përjashtuar të flitej), ndërsa Pasho e bën në të tashmen (s’mund të flasësh). Origjinali : dont il était exlu de parler.
Tjetër : Pasho përkthen :
« Maria22, nëse ekziston, është grua në atë masë sa unë jam burrë ; në një masë të kufizuar, të papranueshme. »
Ndërsa Houellebecq shkruan :
« Marie22, nëse ekziston, është një grua po aq sa ç’jam unë një burrë ; në një masë të kufizuar, të kundërshtueshme. »
A janë njëlloj këto dy fjalë ? E papranueshme (inacceptable) me E kundërshtueshme (réfutable, që përdor Houellebecq) ? Aspak. Kjo e fundit është thjesht diçka QE MUND TE KUNDERSHTOHET, që mund të hidhet poshtë. Ndërsa përkthimi i Pashos thotë QE S’MUND TE PRANOHET kategorikisht. Merret vesh lehtë çfarë del nga kjo !
__________
Po kjo ?
Houellebecq shkruan : “Il aurait fallu cesser. Cesser le jeu, l’intermédiation, le contact; mais il était trop tard. […]”
Dëshiron të bëjmë pak gjuhë? Në ç’kohë është kjo “aurait fallu” ? A nuk është në kushtoren e shkuar ? Dhe si bën kushtorja e shkuar ? DO TE ISHTE DASHUR. Dhe ç’na thotë Pasho ? Na thotë shkurt : Duhej të ndalesha. Që i përket frëngjishtes : Je devais cesser. Por ç’na thotë Houellebecq : Do të ishte dashur të pushohet. Të ndalet loja, ndërmjetësimi (dhe jo ndërmjetësinë). Për dijeni, fatma : e keni lexuar ju konferencen e Heidegger “Andenken” ? Aty do të gjeni tre fjalë si më poshtë : ndërmjetësia, ndërmjetësimi, e ndërmjetmja. Dhe pastaj do të kuptoni se ndërmjetësia NUK ESHTE ndërmjetësimi. Sepse përndryshe, e tërë konferenca e Heideggerit shkon për krunde.
Kjo është pikërisht arsyeja që përkthyesi nuk duhet ta marrë kurrë shkrimtarin kurrë për idiot. Kur Houellebecq vendos intermédiation, përse përkthyesi shkon dhe e ndryshon në intermédiateté ? Kështu që iu duhet dhënë fund futjes së duarve nëpër shkrimtarë, sepse ata po shkatërrohen fare, duke lexuar nga ta budalliqe pa lidhje.
Falemnderit.
UN pyet:
Pas kësaj reference të shumëpritur ndaj majdanozit, e deklaroj debatin të mbyllur.
Meqe tani u sqaruat dhe plasi paqja me Tufen e keqkuptuar, ju pershendes te gjitheve me nje paragraf shkeputur nga romani “Bibollasit” i Ramiz Gjinit, fitues i cmimit si romani me i mire shqiptar 2010. Kam arsye te besoj se Tufa nuk e ka lexuar kete pjese kur ka recensuar librin, pasi perndryshe do ta radhiste edhe Gjinin vete mes atyre qe jane te bindur se cmimet letrare ne Shqiperi jane te predestinuar, dhe, e pakta, do t’ia kishte thyer turinjte.
“Kur Nurçja u takua me Krroqin, dukej mjaft i kënaqur. Kishte kruar kurrizin dhe u kishte bërë masazh tuleve të prapanicës. Gjithashtu, ai kishte porositur edhe medaljen “Pena e artë” për romanin e tij të fundit, të cilin, në fakt, ende nuk e kishte shkruar. Ai mendonte ta shkruante këtë libër gjatë dy javëve të qëndrimit në plazh me gruan e tij, Lemen.
Shkrimtari Nurçe, kishte blerë gjithashtu, edhe një “telegram urimi për ditëlindjen e tij të afërt, që pritej t’ia niste shkrimtari nobelist latino-amerikan, Gabriel Garsia Markes, si dhe një titull “Kalorës i tregimeve me partizanë“.
(…)
Ish nxënësi Krroq Murdari ngjeshi nja tre herë majën e gjuhës pas qiellzës, ncëk-ncëk-ncëk, pastaj u kujtua e tha:
– Pra, ju, profesor, thatë që keni në dorë një roman.
– E kam, – tha jo pa krenari Nurçja. – Dhe që ta dish ti, o i dashuri nxënësi im Rroq, ky roman, ndonëse nuk kam filluar ta shkruaj ende, pritet të fitojë çmimin “Pena e artë“, një çmim ky, që jep çdo vit Ministria jonë e Kulturës.
– Uaaa, sa mirë! Urime, profesor, urime!
– Faleminderit i dashur, – ia ktheu i kënaqur tjetri.
– Po arrite të fusësh në dorë penën e artë, – vijoi Krroqi, – atëherë, asht’ e sigurtë, që ti, profesor, me këtë penë, do të mund të shkruash kryevepra botërore.
– Kismet, – tha Nurçja. – Vetëm ta marrim njëherë, pastaj shohim e bëjmë”
Shkeputur nga “Bibollasit” Ramiz Gjini
OMG, tani Krasta po flet per -perkthyes xheloze shtepish botuese te diskutueshme qe i bien ne qafe Severines “aristokrate”…:p o maj gad, ky vend paska merdhihur, ndersa ti xha xha je shpallur njeriu i muajit 😀