Makthet e Maks Gjerazit, të cilat lexuesi i PTF i ka ndjekur këtu prej kohësh, më në fund po dalin në një vëllim më vete, i cili do të prezantohet ditën e enjte, më dt. 28 tetor 2010, në orën 6 pasdite, në Teatrin e Metropolit, Tiranë.
Përmbledhja me me titull Gjashtëdhjetë e gjashtë rrëfimet e Maks Gjerazit, botohet nga K&B nën kujdesin e Ardian Klosit, dhe vjen me një pasthënie të Ervin Hatibit – të cilëve përfitoj nga rasti t’ua shpreh edhe një herë mirënjohjen time për ndihmën e çmuar.
Hyrja është e lirë, pjesëmarrja juaj si miq, kolegë dhe kundërshtarë debatesh do të më nderojë.
Më në fund! 🙂 Identiteti i autorit jepet apo mbahet ende i fshehtë (besoj se shumë lexues të blogut nuk e njohin “mirë” autorin)?
Falemnderit – jo, nuk është më i fshehtë autori – vetëm Maks Gjerazi tani është edhe personazh, i kapur në limbo, midis krijesave të veta dhe krijuesit.
Urime!
Dhe suksese!
Urime Ard, era ora!
Urime!
Urimet me te ngohta autorit! Ky eshte libri qe lexuesi shqiptar pret qe 20 vjet.
Urime, ka ne te tregime e parabola te nje intensiteteti te rralle, qe shume veteve do tu kthejne shijen humbur te leximit.
Me habit fakti qe Ervin Hatibi promovon nje shkrimtar te ketille pornografik. Nese Mitko paskesh thene qe
“Shokeni u prish dynjaja/dualle(n) cicat’ me maja”
duhet te themi tani, Shokeni na u prish Islami, Ervin Hatibi na eshte bere si Maks Gjerazi.
Qehaja, të paskan shitur bar të keq.
me sqaro pak per punen e barit? mos eshte gjerazi ky vete?
Unë gjithnjë kam pasur një kuriozitet…. mbiemri i Gjerazit, ku theksohet? Tek e-ja, apo tek a-ja?
Mbase është vetëm përshtypja ime, por tradita ta do të theksohet tek a-ja, ndërsa kuptimi i emrit tek e-ja.
Surprize e kendshme te mesoj kush fshihet mbas Maksit. Me vjen dhe inat qe s’munda te dalloj penen e Ardianit, qe ne fakt e konsideroj si nje nga me te mirat ne hapesiren e sotme shqiptare.
Respekte dhe urime Xhaxha.
Ajo qe mbi te gjitha nuk me pelqeu tek Hatibi tek ajo qe thote e qe ja ka cituar i zoti i punes, teksa ja ka vene ne tabele te nderit (“Në këtë serial janë faqet të tëra të letërsisë që nuk mundi të shkruhej, shkrepje të aparatëve që nuk i patëm, mbishkrime që u fikën nëpër cepa muresh, gjithë ata dokumentarët që i jetuam, por nuk u xhiruan dot ndonjëherë. EH”) eshte fakti qe Hatibi ishte femije ne komunizem dhe i mungon eskperienca e jetes ne komunizem per te thene keto qe ka thene. Sigurisht qe Vehbiu e di kete por e gelltit sepse i duhet emri i Hatibit si poze marketingu, por Hatibi vete, me cudit me guximin qe ka per te thene gjera te tilla, per t’ia dhene vetes nje autoritet/eksperience/dije qe nuk e ka. Per te mos folur qe edhe nje njeri me inteligjence normale e kupton se cfare stisjeje kane ato rrefime e si te tilla nuk mund te jene as dokumentare dhe as mbishkrime e as shprepje aparatesh: eshte thjesht nje komunizem virtual, nje eksperiment ku Vehbiu ben gare me veten per te provuar caqet e fantazise se tij. Por kjo nuk ka te beje as me komunizmin, e dyshoj, se as me letersine. Gjynaf, kur ata qe duhet te benin kritiken, bejne parafjalen. Dhe kemi kaq nevoje per kritiken e sinqerte e te ndershme ne art e letersi.
SMR, Ervin Hatibi i ka ndjekur copëzat e Gjerazit që në fillim, madje me komentet e tij ka qenë një nga arsyet që unë e vazhdova projektin dhe u krijua libri. E gjithë kjo, edhe pse nuk e njoh dhe nuk e kam takuar kurrë; por ia kam lexuar shumë vepra dhe e admiroj si autor. Madje përkrahja, që në fillim, e një autori të kalibrit të Hatibit më bindi se kisha gjetur diçka me vlerë, për t’ia dhënë publikut. Ishte fat për mua, që ai pranoi të shkruante edhe pasthënien.
Sa për rrëfimet vetë, kam frikë se ti këtu refuzon ta kuptosh natyrën e letërsisë. Gjerazi nuk ka pretenduar kund të bëjë letërsi dokumentare, ose të shkruajë kujtimet e veta ose të së tjerëve; rrafshi narrativ në ato copëza është përgjithësisht i sajuar ose artificial ose absurd, por ethos-i është i vërtetë (kjo është natyra e fiction-it, apo jo?). Por ndoshta edhe ti nuk e ke jetuar periudhën totalitare, ose nuk e ke kuptuar dot kur e përjetoje drejtpërdrejt; si ai personazhi i Molière-it, që nuk e dinte se kishte gjithë jetën që fliste në prozë.
Më në fund, thua: kam frikë se kjo s’ka të bëjë me letërsinë; po pse jo? Çfarë kushtesh duhet të plotësojë një tekst fiksional, që ti ta konsiderosh si letrar? Po më lë gojëhapur.
SMR, pse kaq shumë me këmbët e para…? Pse kaq armiqësore dhe pastaj ç’është kjo mungesë eklatante ndjeshmërie dhe takti për të fshehur e ndrydhur pasionet negative? Xhelozi? Cmirë? Dashakeqësi? Xhelozi, cmirë dhe dashakeqësi bashkë? Fjalë të rënda me siguri, por alternative tjetër do të ishte që të të konstatoja vdekjen e shijes së nevojshme evropiane lindore për të kuptuar subversiven e nevojshëm të “absurdes” në literaturën e pozicionuar kundër një të keqeje absolute, siç është shteti i organizuar në formën më represive të tij.
Shkruan: “ Ajo qe mbi te gjitha nuk me pelqeu tek Hatibi tek ajo qe thote e qe ja ka cituar i zoti i punes, teksa ja ka vene ne tabele te nderit…eshte fakti qe Hatibi ishte femije ne komunizem dhe i mungon eskperienca e jetes ne komunizem per te thene keto qe ka thene”
“Ajo që mbi të gjitha???” Paska pasur vërtetë kaq shumë gjëra që nuk të paskan pëlqyer? Je e ndërgjegjshme, që kjo që thua është një marrëzi e pashoqe? E para kush je ti, që shpërndan autorizime se kush u dashka ta kuptojë të kaluarën (në kuptimin, që ku e more ekspertizën?). E dyta, ç’janë këto kritere të llahtarisura (dhe të padëgjuara), që vetëm dëshmitarët e një epoke e kuptokan dot këtë dhe e treta, pse kjo paranojë? Me ç’të drejtë mund të kërkosh të gjesh një manipulim të çfarëdoshëm në faktin që një autor shkruan diçka dhe një i dytë ja pëlqen?
Shkruan më poshtë: “Sigurisht qe Vehbiu e di kete por e gelltit sepse i duhet emri i Hatibit si poze marketingu, por Hatibi vete, me cudit me guximin qe ka per te thene gjera te tilla, per t’ia dhene vetes nje autoritet/eksperience/dije qe nuk e ka.”
Sikur të mos ta njihje konsistencën intelktuale, do të duhej të të thoja tani që paske rrjedhur, por i hidhëruar duhet të ndërgjegjësohem, që ky pohim është një lloj poshtërsie e vockël e mizantrope.
Shkruan akoma: “Per te mos folur qe edhe nje njeri me inteligjence normale e kupton se cfare stisjeje kane ato rrefime e si te tilla nuk mund te jene as dokumentare dhe as mbishkrime e as shprepje aparatesh: eshte thjesht nje komunizem virtual, nje eksperiment ku Vehbiu ben gare me veten per te provuar caqet e fantazise se tij.”
OK. Po kjo ç’është? Kush në dreq qenkan këta “njerëz me inteligjencë normale” dhe para së gjithash pse në dreq kujton ti që e paske atë kompetencë të dish perceptimet e tyre letrare? Ka vetëm një rregull për kuptimin e ca gjerave: “chi lo capisce, lo capisce!”, që zakonisht në alb-club (ku e ka fillimin Gjerazi, ti, unë e shumë të tjerë, por ti e di që kjo ishte mënyra e pranuar me një konsensus për t’i thënë dikujt, “hë mor kastravec, prapë i paske kuptuar gjërat anapolla?!”
“Komunizëm virtual?” Vërtetë që ankohesh pse Vehbiu fokusohet tek një komunizëm virtual? Vërtetë gjen pa vend, pse krijuesi krijon realitetin e tij, në formën dhe dimensionet e tij, për ta sulmuar, lakmuar, lëpirë, përqafuar, pështyrë, cimbisur, qesëndisur, në mënyrë që lexuesi pikërisht nga kontrastet e krijuara midis realiteti të krijuar dhe pozicionit të mbajtur të marrë impulset e nevojshme të përditshmërisë së tij intelktuale? Nëse vërtetë është kjo ajo që të mundon, pa dashur të të fyej por shko urgjentisht në miq që ke e lër prej tyre të të hedhin ca kova me ujë të ftohtë, se një kinezëri më flagrante nuk besoj se mund të shkruaj dot dikush seriozisht që nga koha e Revolucionit Kulturor.
Shkruan akoma: “Dhe kemi kaq nevoje per kritiken e sinqerte e te ndershme ne art e letersi.”
OK. Pas kësaj hipokrizie ky do të duhej të ishte momenti për të të çuar ty në dreq. “Kritikën e sinqertë në letërsi”?
Shpresoj që gjithçka ta kesh stisur në vijim të një trilli masohist prej domine që fshikullon aq bujarisht majtas e djathtas, apo për t’ju përshtatur stilit absurd të Gjerazit, apo për t’u kthyer në kohët anarkiste te mira, bukura e të vjetra të alb-club-it, por sinqerisht jam i hutuar, se nuk di se si të të kuptoj? Asgjë që ke thënë nuk ka vend dhe para të gjithash (pa dashur të jem cinik) kështu si je pozicionuar tregon një hall shumë të madh, që nuk ka asnjë arsye (dhe të drejtë) ta kesh.
Xhaxha,
Une nuk e vura fare ne dyshim qe Hatibi te ka lexuar nga fillimi. Dhe as e vura ne disktuim nese ai e ka pelqyer apo jo vepren tende. Por fakti qe Hatibin ti e konsideron shkrimtar kalibri, dhe meqe shkrimtari i kalibrit pelqen vepren tende, nuk do te thote asgje me shume se kaq dhe nuk me heq mua te drejten, meqe nuk jam as shkrimtare dhe as e kalibrit, te them ate qe thashe: Hatibi nuk eshte ne poziten e atij qe mund te thote ate qe ka thene dhe qe une kam cituar ne komentin e meparshem. Keshtu qe une pyes veten: c’e shtyn nje njeri ta vere veten ne nje pozite kaq te dyshimte?
Po te le gojehapur? Pse? Po them pak a shume ate qe ke thene ti tek nje shkrim i fundit, botuar tek respublika, mbi dy qytetet: qe edhe nje science fiction duhet te kete besueshmeri, racionalitet/llogjike. Mua me duket, opinioni im personal, se Gjerazi eshte treguar shume dembel e nuk eshte munduar t’i japi asnje lloj besueshmerie tregimeve te tij.
Dite te mbare
Po mire, per cfare lloj besueshmerie po pyet, se se si po me duket ky koment, sikur perpiqet te thote dicka por nuk ia del dot nga qe meket e i merret goja. Per besueshmeri artistike, apo per besueshmeri perfaqesuese te nje realiteti? Nuk di te them se sa besueshmeri kane si perfaqesim realiteti, pasi as une nuk e kam jetuar ate kohe, megjithese kush e ka kete lloj besueshmerie ne keto kohe subjektiviteti fanatik, por po qe se je duke folur per besueshmeri artistike, me vjen keq, por me duket se nuk di c’flet. Mund te kete ndonje tip apo karakter me premisa nostalgjike, ndoshta edhe klishe, si ai qe kishte humbur kujtesen (“Lamtumire Lenin,” dhe se cka qene nje komedi shqiptare me Roland Trebicken qe loz me te njejtat premisa), por zgjidhja qe i jep Maks Gjerazi ketyre premisave, hapja e dosjeve per te rikuperuar kujtesen, gjithcka mund te quhet pervecse mungese besueshmerie artistike. Eshte zgjidhje e guximshe, por jo e hallakatur apo e parealizuar prej Gjerazit. Cdo pjese e ka trajtuar si nje mikrokozmos te vecante, dhe me e bukura, me nje humor aq te erret dhe origjinal, sa qe vetem logjika e humorit sikur te zberthehet me vete, ben me turp edhe specialistet me ne ze qe ka sot per sot Shqiperia ne fushen e komedise. Ne s’me beson, marrim nje pjese cfaredo, e hapim si c’hapet logjika e anekdotes, edhe e shohim jo vetem se si funksionon, me sukses apo si deshton, por edhe nga vjen e ku shkon habia. Perndryshe nuk eshte e lejuar te flitet ne ajer per logjike.
SMR është drejta jote të gjesh një krijim të dobët. Është një problem shumë i madh i yti të besosh se ti ke kriterin e vetëm për gjykimin e vlerave artistike. Është një fatkeqësia që pasioni negativ që ke për autorin dhe veprën e tij të nxit kundra tij publikisht. Është manipulim i opinionit publik (blogut këtu) të përdorësh identitetin e peshkut për një dashakeqësi personale.
Se dhe nuk e shikojmë njëri-tjetrin dhe mbase të duken si sentimentale këto që shkruaj por nuk jam gjë fare në atë frekuencë. Nuk e kuptoj se pse ke humbur shijen. Më vjen keq për stalinizmin tënd dhe më vjen keq para së gjithash, që nuk e ndrydh dot gjithë këtë të keqe.
Pse nuk hesht për ca kohë dhe nuk lexon nga Thomas Bernhard “Wittgensteins Neffe”. Ik, mbyllu brenda, hidh dhe një burka mbi kokë dhe bëj një gjë që të bëhesh e durueshme, se është shumë herët të të mbyll në azil.
do kete kopje te librit sonte tek prezantimi besoj(?)
Po, do të ketë patjetër. Së bashku me një numër të kufizuar kopjesh të disa librave të tjerë të mi: Shqipja totalitare, Kulla e Sahatit dhe Folklori i elitave.
Suksese xhaxha. Kalova disa minuta te kendshme sot tek faqja e shekullit bashke me nje pjese te librit qe ndodhej aty.
E ngrite lakun Xha, jo vetem nje here kaq suksesshem, ku kap dhelpen-mendje, me Maks Gjerazin, qe e kam lexuar aq leht, me dashuri, edhe pse shtonte mbiemri Gjerazi, familiar per shoke femijrie timin.
Kam shume te them, dhe jo po aq koh ti them mendimet.
Urime!
Xhaxha, se pari te uroj per botimin dhe e di qe fiction eshte nje nga armet e tua me te forta, pamvarsisht qe disa here “te thenat” e Maksit me jane dukur pak te sforcuara vetem kur Maksi shkruan per diktaturen, por me te shumten kam qeshur me lot duke e lexuar, dhe kam zgjeruar diturine time me fjalorin e tij te pafund, me humorin e holle, me imagjinaten e papare, dhe me kohen e shtrenjte dedikuar te gjithe neve, publikut qe e lexon.
Se dyti, kam nje pyetje –pse numri 66? Cfare ke pasur ne mendje? Arsyeja qe te pyes eshte pse titulli eshte, dhe duhet te ejte gjithmone kuptimplote, dhe personalisht si dhe historikisht numrin 6 e njoh si numer qe personifikon “te keqen”. Nuk mund ta beje 77?
Kjo nuk eshte kerkese, thjesht nje deshire e mire.
Urime per librin. Edhe ceremonia ishte interesante dhe e koncpetuar shume kendshem. Vetem se me sa kuptova, shume prej jush aty i bashkonte me librin jo vetem vleresimi reciprok, por kujtimet e perbashketa, qe ishin kri(y)pa. D.m.th nje promovim i mbyllur, mes miqsh do te ishte me i goditur dhe me i lirshem. Me Gjerazin, z. Autor mendoj, se “keni humbur” te drejten te shkruani kujtime.
Per komenting nga SMR, mbi stisjen e rrefimeve te zotit Gjerazi,une nuk e di se cfare pike veshtrimi perdor komentuesja per te arritur ne kete perfundim, por nese perdor ekpserience e vet, atehere vitet do te kene pasur nje efekt deformues ne to. Me ose pa dashje, s`mund ta them.
Cfare mund te them eshte se jo rralle realiteti i atyre koheve ishte me i cuditshme dhe grotesk se sa edhe vete realiteti i krijuar nga liria artistike e zotit Gjerazi.
S`e kam me te degjuar. E kam me te pare.
Kur ne krye te nje tavoline te rende mahoganie , qe s’dihet se cilit kulak i qe requizuar, Foto Cami shpjegonte vendimin e Partise per tu dhene fshatareve nga nje koke dhen per familje, dhe dikush me qimen te sapodersitur, out of the blue, e pyeti se pse vetem nje dhe jo, te themi, tre, pergjigja e “ndihmesit te Profetit” ishte: aaaaa. Jo. Ashtu na shtohet “oreksi”. Dhe te gjithe te tjeret rreth e qarke ne tavoline shume vendeshe, qe, me shikimin e pare, tundnin koken ne shenje aprovimi mbi mencurine e radhes, te porsaprodhuar nga “ndihmesi”, dhe qe me shikimin e dyte i hidhnin syte me nje shprehje habie te revoltuar drejt pyetesit, sikuar te kishin para tyre dike qe papritur kish ikur nga mendet e kokes, dhe qe zhveshur sakaq lakuriq, duke i treguar te gjitha mrekullite e Zotit ne trup te njeriut, te gjithe cka ishin ne ate zyre.
Me tutje SMR thote:
…”eshte fakti qe Hatibi ishte femije ne komunizem dhe i mungon eskperienca e jetes ne komunizem per te thene keto qe ka thene…
Hatibi nuk eshte ne poziten e atij qe mund te thote ate qe ka thene dhe qe une kam cituar ne komentin e meparshem. Keshtu qe une pyes veten: c’e shtyn nje njeri ta vere veten ne nje pozite kaq te dyshimte?….”
Dmth, nese dikush ne shekullin e 18 shkruan mbi renien e Romes, ne shekulllin e 4-5, dhe analizat e te cilit komentohen, ne perpjekjen per te kuptuar shekullin e 20-21, simbas logjikes se mesiperme nuk kane besueshmeri sepse s`jane bashkekohes te periudhes ne fjale dhe si pasoje nuk jane ne pozite per te thene ate qe thone?
Dicka nuk vete me kete logjike.
Por kam frike se nuk eshte pune logjike, por eshte pune lepurash. Qe kush e di se ku flejne.
SMR,
1. Ervin Hatibi eshte i datelindjes 1974, nuk eshte edhe aq i ri dmth, nuk perjashtohet mundesia qe te kete mbresa personale nga koha e komunizmit. Qe me botimin e pare te poezive kur ishte rreth 14 vjec ka treguar jo vetem talent te rralle, por edhe ndjeshmeri artistike dhe njerezore te pazakonte, e jo vetem per moshen.
Nuk e kuptoj pse nuk paska autoritet/eksperience/dije te gjykoje nje liber? Nga vjen autoriteti? Nga mosha, nga titujt perpara emrit, nga numri i botimeve, nga pranimi i kujt si autoritet? Po eksperienca, a duhet te jete patjeter personale? Nuk perfitojme e mesojme edhe nga eksperiencat e atyre qe na rrethojne, nese kemi aftesine per te kuptuar e mesuar? Po dijet si i masim? Me vjetet e shkolles se kryer, me titujt e fituar, me numrin e librave te lexuar, me aftesine per te cituar, apo me aftesine per te gjykuar?
2. Besueshmeria/racionaliteti/logjika jane atribute individuale apo jo? Kane te bejne me konstitucionin e dikujt, formimin, ambientin, prejardhjen, edukimin, kulturimin, etj. etj. Se perndryshe nuk do kishim njerez qe besojne se Holokausti ka ndodhur, dhe te tjere qe nuk e besojne; apo qe besojne se ka UFO, Zot, konspiracione, dhe te tjere qe nuk besojne ne to. Dhe per keto gjera jane shkruar e do shkruhen qindra libra, disa me te besueshme, e disa me pak ose asfare te besueshme, gjithnje ne varesi te botkuptimit e kendveshtrimit te lexuesit.
OK. Vetem sot e mora vesh qe xha=maks dhe xhai=gjerazi. Nuk e di, njehere pata thene se me ishte krijuar pershtypja se ketu shkruante vetem xhaxhai, madje disa here i kam rene ne qafe duke kritikuar qe nuk ishin te tijat, por ja qe pershtypja ime s’paska qene dhe aq larg realitetit. OK.
I uroj librit jete te gjate.
Nja dy-tre fjale mbi kohen e komunizmit. Ka njefare qasje, kete e shoh nga ca shkrime qe i lexoj lart e poshte, nuk kane te bejne me shkrimet e Gjerazit, nuk i kam lexuar mire dhe s’mund te flas per to, ka njefare qasje po thosha, kur behet fjale per periudhen e komunizmit, njefare qasje qe une do ta quaja qasja “mazohiste”, qe si baze ka mallin per ate kohe. Kujdes ! nuk jam duke thene se autoret e duan komunizmin apo rikthimin e tij, ata mund te jene aq te zgjuar sa ta kuptojne se komunizmi s’ia vlente. Qasja “mazohiste” eshte pak a shume kjo :
Ah sa kam vuajtur more shoke ne ate kohe, por e dua bre, e dua ! se eshte jeta ime dhe s’kam ç’bej ! Se me kujtohet gjiza dhe hudhra, rakia e permetit dhe qingji ne malin e Nemerçkes, me kujtohet sardelja e ernest telmanit dhe shkrepsja e mihal durit, ah sa me ka marre malli bre shoke !
Me nje fjale, mazohizmi ne kulm. Shkon te besh pushime ne Indonezi, atje te kapin peng ca njerez pinxhivule, dhe te mbajne nja 3 vjet. Pas lirimit, vjen ne Europe dhe puth gruan dhe femijet, ah sa shume me keni munguar, ska si liria, rrofte europa, dhe traktati i mastrishtit, etj. Dhe ne fund, kur te shohesh ndonje dokumentar mbi zgjedhjet e fundit ne Indonezi, te shpeton nje pike lot per kujtimet e tre vjeteve. Fundja, edhe ata jane njerez, mendon ish-pengu, isha lidhur me ta, duhet t’i kuptoja, duhet t’i pranoja, eshte pjese e jetes sime, nuk e mohoj.
Mendoj se eshte shume e veshtire te shkruash mbi diktaturen. Sidomos nga dikush qe ka qene i rritur ne ate kohe dhe nuk ka bere burg.
Ne lidhje me dyshen trillim-dokumentar, nuk ka formule magjike. Nje letersi ngjet ose s’ngjet. Mund te jete nje trillim nga koka tek kembet, dhe prape te duket me reale se realiteti. Mund te jete krejt reale dhe prape nuk ngjet, sepse, dhe ketu futet fryma e tekstit, sepse kjo nuk ngjet me nje diçka me te madhe qe e ka emrin vizion.
Psh, sot kam pare dike qe hyri ne nje dyqan buke, s’kishte leke dhe pas refuzimit per t’i sherbyer, nxori pistoleten dhe vrau shitesen. Nese une e tregoj kete ngjarje keshtu :
Dikush hyri ne dyqan.
Kerkoi nje buke.
Shitesja nuk ia dha.
Dikushi nxori nje pistolete dhe e vrau.
atehere une dhashe nje lajm.
Por nese une nxjerr ne pah ato hapat e trembur te dikushit duke hyre ne dyqan, ate veshtrimin venger perbuzes te shiteses qe po i hynte brenda nje leckaman, dhe pastaj nese pershkruaj mizat jeshile mbi gjakun e shiteses, une kam futur ketu diçka me teper se nje lajm, por perseri nuk eshte nje letersi e mire. Sepse fryma qe futa ketu, ajo qe s’lexohet ne rreshta por qe fryn ne mendjen e lexuesve, permban nje mesazh turbullues, shqetesues, dhe atehere duhet ta shohim nga me afer kete shkrimtarin sepse nga ky mund te na pillet dhe ndonje traktat mbi metodat e varjes, ose mbi kendet e tytes se pushkes pas qafes njerezore.
Por une mund ta tregoj dhe ndryshe kete histori. Mund te shkruaj se shitesja nuk po kuptonte çfare ishte duke ndodhur, se ate dite ajo ishte grindur me burrin ngaqe ky i kishte humbur te gjitha parate ne bingo, dhe femijet kishin qare nga kjo grindje, dhe se ne tyten e revolverit ajo pa erresiren e nje tyte revole kauçuku te femijeve te vet duke luajtur me lufta, nje revole qe ajo ua kishte blere ngaqe kushtonte me lire ne stiven e lodrave… etj. Atehere ketu nuk kemi te njejten fryme, gjendja ndryshon, krimi i kryer behet absurd, lexuesi nuk di mire ç’te mendoje por ama mendon se ka ndodhur nje krim. Kete nuk e mohon dot.
Edhe njehere, suksese per librin, shpresoj te pelqehet dhe lexohet.
Une kam nje pyetje. Me kete numer botimesh, a konsiderohesh financiarisht i suksesshem?
Jo. Për botime të tilla si të miat as që mund të shpresosh. Për një treg të vogël si Shqipëria gjithashtu. Shto këtu edhe sistemin e shpërndarjes, që i trajton librat si të ishin deodorantë këmbësh. Shto edhe sistemin e promovimit, kritikën letrare që mungon krejt, fondet që kanë institucionet për blerje librash. Por sidomos: shto edhe që për një masë të madhe lexuesish, me të ardhura të pakta, libri mbetet tepër i shtrenjtë për t’u blerë. Prandaj as që mund të shpresosh për sukses financiar. Megjithatë, kënaqësia e komunikimit me lexuesin dhe kuptimi që i jep jetës ky lloj komunikimi mjaftojnë.
Xhaxha.
Nuk e di se cfare rrefenjash ke permbledhur ne liber, por ato qe kam lexuar ketu ne blogun tend me kane shkelyer duke qeshur. ke nje fantazi te semure. kur i lexoj rri e vertitem e them eh. p.s. ku i shkon mendja. duhet te kesh nje memori shume te forte qe germon e nxjerr historira nga e kaluara jone komuniste. je i vecante!
do te ishte mire qe barcaletat me kohen e partise ti transferosh edhe ne realitetin aktual te politikes sot, por edhe vellazerise se rilindur me vellezerit amerikane. aty ku je ti ke boll material qe do te te ndihmonte te prodhoje shkrime si ato qe ke ne kete blog.
kjo do te bente me aktual.
Falënderoj të gjithë kolegët që më uruan për librin e ri; si dhe ata që më nderuan mbrëmë duke ardhur në prezantim.
Tani mua me duket se Self Made Radio ka ngritur nje pike qe qendron.
SMR pyet a jane tregimet e Maksit letersi (domethene fiction) apo jane “radioskopi e radiografi nga më zhbirueset” sic po mundohen te na i kalojne nen rrogozin tone te varfer autoritete te kenduar te letrave shqipe.
Mendimi i SMR, piftos, breshkut dv, vete Maksit apo ndonje tjeter se tregimet jane letersi eshte i debatueshem. Ai shoqerohet me pro dhe kunder, dhe per pasoje, nuk ka ndonje rendesi. Megjithate ne zbavitemi kur themi mendime te tilla, ushtrojme mendjen, si dhe na duhen per citate kur duam te mbrojme ndonje teze dhe ti thyejme nockat kundershtarit: E ka thene edhe Klosi apo Pirro Misha, if you know what I mean.
Ka qene nje kohe, per te cilen po detyrohemi te marrim hua nje titull nga Kadareja. Bejme fjale per kohen e parashkrimeve. Aty nga 2000 – 2007 po te hapje librin e Arjan Lekes do gjeje parathenien e Agron Tufes, po te hapje librin e Agron Tufes do gjeje parathenien e Gentian Cocolit, dhe po te hapje librin e Gentian Cocolit do gjeje parathenien e Arjan Lekes. Cikel i mbyllur me qoka te bera. Secili me te vetat, keshtu qe per ta permbyllur ate te “A eshte letersi apo jo” une them qe secili i gjen nje pergjigje te veten kesaj pyetjeje. Koha, sic kane thene, eshte prova e vertete etj etj.
Por me duket se shqetesimi i komentuesit selfmaderadio qendron tek nje shqetesim qe kam edhe une vete: A perbejne keto tregime nje “radioskopi e radiografi nga më zhbirueset”? A jane keto tregime parodi: “faqet të tëra të letërsisë që nuk mundi të shkruhej” ?? “shkrepje të aparatëve që nuk i patëm”, “gjithë ata dokumentarët që i jetuam, por nuk u xhiruan dot ndonjëherë”?
Me duket se jo. Megjithese zbavitem shume me tregimet e Maks Gjerazit, per xhonglimin (ne kuptimin e mire, po te duam) te fjales, tregimet jane larg se qeni nje autopsi e kohes, “qe nuk u be kurre” po te vazhdojme me te njejtin pershkallezim. Keto tregime jane te shkruara me nje qasje te njohur dhe te levruar edhe nga te tjere (perfshire ketu edhe vete parathenieshkruesin si dhe Agron Tufen, ky i fundit ka patur nje serigrafi tregimesh te tilla, Pellumb Kulla dhe te tjere). Atributet per radioskopi dhe radiografi me duken te teperta, te pamatura e te nxituara. Eshte nje letersi tjeter, jo edhe kaq fiction, me emra qe (nuk) i njohim si: Et’hem Haxhiademi, Gjergj Bubani, Qemal Draçini, Ndoc Nika, Sejfulla Malëshova, Kasëm Trebeshina, Musine Kokalari, Kapllan Resuli, Astrit Delvina, Trifon Xhagjika, Fatos Lubonja, Bashkim Shehu, Vilson Blloshmi, Genc Leka, Havzi Nela etj te cilet kane bere ate qe i atribuohet kesaj permbledhje tregimesh.
Gjithe te mirat.
Nuk me duket se vlen te theksohet kaq thelle dallimi. Vertete ka nje moment ku letersia fiktive nuk ka te beje me dokumentaret apo memuaret, por gjithsesi mund te sherbeje si “radioskopi e radiografi nga me zhbirueset.” Kjo nese kur flet per letersi fiktive ke parasysh, nga njera ane, letersine fiktive, pasi ne fund te fundit, ashtu si dhe radioskopia apo radiografia ajo eshte mjet qe sherben per zhbirimin e realitetit. Dhe si i tille, si mjet pra, edhe pse e maskon realitetin me ligjet e veta, me ligjet e letersise fiktive, nuk do te thote se realitetin nuk e zbulon, apo dhe me larte, nuk e zhbiron. Eshte pikerisht nepermjet cilesise specifike te letersise fiktive, ndryshe nga cilesia e memuarit apo dokumentarit, etj, qe dhe zhbirimi i realitetit mund te arrihet fale species. Po c’eshte kjo specie? Ndonjehere, “truth is stranger than fiction,” tha, ashtu si ndonjehere letersia fiktive mund ta zhbiroje realitetin me mire se cdo medium tjeter. Nga ana tjeter, edhe nese me letersi fiktive ke parasysh autorin, i cili ndoshta nuk i perket kategorise te se persekutuarve ku bejne pjese emrat e numeruar prej teje, kjo nuk do te thote se lloji i letersise se ofruar prej tij, nuk mund te jete radioskopi apo radiografi nga me zhbirueset. Deri ketu, ne princip. Te tjerat besoj se jane realisht anekdota te kohes, apo anekdota te ndertuara ne bazen e logjikes se ketyre anekdotave te kohes.
Mire, siç e thashe dhe njehere me lart, nuk mund te flas per librin e ri ne fjale, ngaqe nuk kam te dhena te mjaftueshme, por ama mund te flas per problemet, ne pergjithesi, te letersise me diktaturen.
Por me perpara, do te doja te merrem pak me pifton dhe njefare dashnori. Problemi, miq te dashur, eshte se ju i keni kaluar te gjitha caqet e nje diskutimi mes madhoresh qe dine shkrim e kendim. Sidomos pifto, qe nuk jemi kurrsesi larg se vertetes po t’i shtojme dhe nje sh dhe ta bejme shpifto.
Te trajtosh nje person njerezor te gjinise FEMERORE me fjale te tilla, tregon se jo vetem nuk ia kemi idene diskutimit, por as edukates elementare ne shoqeri. Ju do te me thoni : o po zoteri, po dhuna eshte gjithandej, sot ka lufte ne Irak, ka cunami ne Indonezi, ka dhune ne stadiume futbolli, keshtu eshte bota, andaj dhe dhuna ime nuk eshte ndonje gje e veçante.
Po, miq, e vertete qe ka dhune gjithandej. Por ama, ju duhet te pushoni se luajturi ne play station, sepse kjo ju ben te çakerdisur. Teper gjak, teper shperthime, oh sa e trishte e tere kjo !
________
Tani ne lidhje me letersine dhe diktaturen. Ceshtje shume e veshtire. Qe te shkruash kunder diktatures, duke qene ne te njejten kohe nje jetues brenda asaj kohe, do te thote te jesh parricid, ose shqip, te vrasesh babain. Nuk ke nga shkon : ose do te na duhet te ngrihemi mbi veten, kunder vetes, ose nuk do te qullosim gje. Arsyeja eshte se diktatura ishte e krimbur qe ne themele, ose ndryshe, me nje shprehje tjeter : krimbi eshte tashme ne frut (psh, kjo thuhet rendom per vdekjen). Ndaj kesaj, disa ishin vaksinuar, dhe te vaksinuarit gjendeshin ne pergjithesi ose nentoke, ose nentoke. Nentoka e pare eshte varri (per me fatlumturit qe paten nje varr, sepse ka dhe trupa ne lumenj apo ne detin adriatik), dhe nentoka e dyte jane galerite e minierave ku shtyheshin “minatoret” qe nuk e kishin zgjedhur fare kete profesion, dmth te burgosurit.
Ne te tjeret, ne qe jetonim mbi toke, ishim te pavaksinuar, ne ishim te semure te perhershem : me ethe, me temperature, me dhimbje sysh, veshesh, shkurt, patologjike te perjetshem. A mundet nje patologjik te shkruaje kunder semundjes se vet ? Nuk besoj. Sepse ai jeton tashme me kete semundje, e ka bere tashme si nje natyre te dyte, dhe madje nganjehere i vendos emra perkedheles kesaj semundjeje, si psh “kolla e mire” (nga ajo qe ta merr shpirtin).
Shkurt, mision i veshtire, por jo i pamundur. Letersia qe ka si teme diktaturen ngrihet mbi nje krim, “duhet vrare Parmenidi”, thoshte dikur Platoni. Dhe keshtu lindi filozofia.
Si ishte ajo para-shtresa?
…” Te trajtosh nje person njerezor te gjinise FEMERORE me fjale te tilla, tregon se jo vetem nuk ia kemi idene diskutimit, por as edukates elementare ne shoqeri…” ?
LOL
Pure brilliance, mon pot.
Me vjen gati te shkruaj se ve bast qe kerkon falje sa here qe perdor fjalen “gjak”: ” Me fal per shprehjen, por i doli gjak nga hunda”.
Dhe ne prani te Fatimes se kthyer ne Fatos, apo Fatosit te shnderruar ne Fatime, e ngre pinkun lart kur pi uje apo gjesend tjeter.
Por me mire jo. Jam ne shtepi te mikut, me thote Kanuni. 🙂
ehe,
unë nuk doja aspak të të prishja midenë, por mbase edhe ti e paske ca të ndjeshme. Përndryshe unë teoritë e tua për letërsinë refleksive referuar periudhës së diktaturës e gjej patjetër si një pasurim të diçkaje, që sinqerisht nuk jam në gjendje ta konkretizoj dot më tej, por kam një besim të pamposhtur që ke një predispozicion të mirë që të udhëheq. Nuk e njohim njëri-tjetrin, por të siguroj se edhe unë për mirë i mendoj gjërat kur i them.
Më në fund!
Pas kaq vitesh që ndjek Max Gjerazin, duke përfytyruar (e dyshuar) më tepër tek Luljani, më në fund dhe misteri s’mund të quhet më i tillë.
Përsa i përket mënyrës së të shkruarit dhe fjalorit të përdorur, siç kam thënë gjithmonë, i heq kapelen Maxit…
por, nëse “Maxi” do bënte ndonjë listë të atyre që, në çdo rast kanë kritikuar tregimet e tij (qoftë edhe vetëm për ekstremizmimin e absurdit, të asaj kohe), besoj se në ktë moment do isha në krye të listës dhe do meritoja pushkatim me varje n’karrige elektrike.
Jam i bindur që, “Maxi” do shkëlqente më tepër nëse, qoftë edhe vetëm në kohën e lirë dhe me raste, të merrej me “lojëra fjalësh”… një herë, Parulla pati sjellë tek Peshku disa prej këtyre “lojërave” të Maxit… që atëhere nuk e shikoja më Maksin si të fiksuar antikomunist dhe ta krahasoja me Ypin 😛
P.s: Jo vetëm se i kam lexuar të gjitha shkrimet e “Maksit”, por edhe sepse trajton argumente që nuk më interesojnë (i përkasin prehistorisë tashmë ato argumente), unë nuk e ble një libër të tillë, por, nëse Maksi do më kërkonte paradhënie që tani për një libër me përralla apo me rrëfime dashurie, që tani do t’ja dërgoja paratë… dhe me kënaqësi.
Edi, më duket shumë absurde arsyetimi se pse nuk e blen një libër. Ti nuk besoj ta kishe blerë dhe lexuar as psh prillin e thyer të Kadaresë, po të shkonim me këtë logjikë.
Absurditetin e shikoj tek disa reagime si ky i joti.
S’besoj se ti do blije 66 libra të Kadaresë që trajtojnë të njëjtin argument të “Prillit”…
Përbile, edhe sikur të t’i falnin ato 66 libra, kam frikë se do mendoheshe dy herë më parë se të mbushje biblotekën me to (gjithmonë nëse i përket shumicës që rrallë mund të kenë mbi 500 libra në shtëpi).
Maks Gjerazit ja kam thënë gjithmonë, ashtu siç, sa herë ka qënë rasti, edhe Agron Tufës apo Ypit: Gjenialiteti i autorëve i konsumuar në mënyrë monokromatike, tregon:
– o varfëri idesh të autorëve (dhe përderisa i konsideroj gjenialë as që e marr në konsideratë këtë hipotezë),
– o ndonjë patologji të autorëve për të mbajtur kokën mbrapa dhe duke goditur atë ç’ka ka shkuar dhe që askush nuk do ngrihej ta mbronte, janë/ndihen më të sigurt/të qetë
– o frikë për të prekur argumente bashkëkohorë ose të së ardhshmes (për të mos hyrë në polemika të vazhdueshme me të tjerët dhe aq më tepër, herët a vonë, me pushtetin).
–
Insistimi im në kritikën ndaj Maks Gjerazit, vinte edhe ngaqë nuk e dija se këto tregime ishin pjesë e një projekti për një botim të caktuar të një autori që, ndërkohë, nuk ka shkruar vetëm në emër të Maksit dhe vetëm për atë argument.
Pra, nëse mund të kritikoja M.GJ për varfëri idesh, patologji apo frikë, këtë s’mund ta them edhe për babain e Maksit (apo duhet të thoja Xhaxhain e Maksit? 😛 ), të cilit ja adhuroj mënyrën e të shkruarit dhe seriozitetin me të cilin përgatit shkrimet e tij, por që, kjo s’do të thotë që të mbyll sytë apo të mos flas dhe kundërshtoj, kur diçka e thënë prej tij nuk përputhen me bindjet e mija.
Ndërsa ky reagimi yt tregon me siguri frikë nga gërvishtja e dregëzave të komunizmit!
Ku e pe frikën?!
Ç’llogjikë përdore për të arritur në ktë përfundim?!
Mendon se po të përdorësh fjalën komunizëm mund të më mbyllësh gojën?
Të më falësh edhe që të replikova herën e parë, se, me njerëz kaq të mjerë dhe të varfër edhe për t’u përgjigjur me një përgjigje të denjë për t’u quajtur e tillë, as që ja vlen të flasësh.
Logjikën tënde edrus. E di se komenti im i fundit është i mjerë, por desha për një moment të jem në nivelin tënd. Pastaj unë nuk e bëra lidhjen edi-edrus, se po ta dija as nuk do ta lexoja komentin tënd, e lëre më të replikoja. Do bëja si gjithë të tjerët. Prandaj, të më falësh ti!
E di që Xhaxhai e ka me shumë pasion dhe e ndjek me shumë përkushtim këtë blog dhe ka kërkuar që gjithmonë të komentohet rreth shkrimeve dhe jo të bëhen debate ndërmjet komentuesve.
Meqë i jam përmbajtur rregullave (komentet e mija i përkasin temës në fjalë) dhe shikoj që janë lënë komentet e Benit, besoj se do të lejohet edhe ky koment i imi si replikë ndaj këtij kolegu.
@ Ben, fakti që pranon të flasësh vetëm me të panjohurit, të thuash gjëra që askush t’i kërkoi dhe t’i shprehësh me klishetë e konkurueseve të konkurseve të bukurisë dhe të evitosh të përgjigjesh kur të të pyesin direkt, më le të mendoj se kam të bëj me ndonjë nga ata intelektualët e shoqërisë së hapur… që ndihen intelektualë vetëm sepse ndonjë bamirës i huaj e paguan (dhe vetëm ju që merrni rrogat prej Tij mund ta konsideroni bamirës).
Intelektualë që merrni rrogën vetëm për të duartrokitur të tjerët (që, në rastin e Vehbiut i harxhoni kot energjitë, sepse ai nuk ka nevojë për fëlliqësira si ju… ai ka kapacitetin dhe bagazhin e tij që e mbron) dhe nuk ju skuqet faqja të bini aq poshtë sa të deklaroni edhe ato që the.
Urime për librin e ri!
Jam befasuar këndshëm dhe jam gëzuar që Maks Gjerazi qenka Ardian Vehbiu! Maks Gjerazi, për mua, ishte një shkrimtar misterioz dhe shumë i talentuar. Në kohë të fundit jam shumë i zënë dhe nuk po mundem ta përcjelli rregullisht PTF. Ju dëshiroj suksese të reja!
Urime, Ard!!! Maks Gjerazi ka qene e eshte gjithmone aq i vecante!
Botimi i veprës së Maks Gjerazit përbën ngjarje të shënuar në letrat shqipe.
Realizmi tronditës, humori tragjik, tematika shpuese, stili migjeniano-kadarejan, e bëjnë Gjerazin sëbashkë me Krypën, ndër autorët që pa frikë ka mbërritur majat e letërsisë së sotme shqipe.
Do t’i sugjeroja autorit që, pa humbur kohë, të punojë në përkthimin dhe botimin gjermanisht të Gjerazit.
Klosi ka aftësinë që pa dyshim ta sillte mrekullisht Gjerazin në gjermanishte.
Kam bindjen se Gjerazi do ta gjente veten fuqishëm tek lexuesi gjerman, gati gjysma e të cilit e ka vuajtur vetë peshën e diktaturës komuniste, edhe pse në përmasa më të pakta se sa në Shqipëri.
Për mendimin tim, suksesi i Gjerazit në Gjermani është i garantuar. Fill paskëtaj, Gjerazi mund t’i paraqitej edhe lexuesit anglo-sakson. Mirëpo, në këtë rast, nuk do të gjeja tjetër njeri më të përshatshëm për përkthim përveç autorit, çka do të sillte në vëmendje një rast unik në historinë e letërsisë: sa i suksesshëm do të ishte botimi në gjuhë të huaj i një vepre, ku përkthyesi i saj është vetë autori i veprës origjinale?
Jo more jo maks jo, nuk do te ishte rast unik : ke dajen Sami Bexheti, alias Samuel Beckett, qe e ka zene radhen me kohe.
Por kjo ska rendesi. Problemi i vertete i perkthimit te Gjerazit ne gjuhe te huaj do te mund te ishte “referencat e shumta puro shqiptare” qe zor se do te kapeshin nga te huajt. Eshte njelloj si me romanin e fundit te Michel Houellebecq ku ka aq shume referenca franceze, te jetes franceze sot, sa ai eshte pothuaj i palexueshem per nje te huaj. T’i thuash te huajit kush eshte Jean-Pierre Pernaud, dhe ç’nenkuptim ka ky emer ne peizazhin francez, shendet e te mira se s’do te merret gje vesh. Vetem nqs perkthyesi do e mbushte librin me shenime ne fund te faqes, por ai s’do te ishte me roman por thjesht : o shoke, ejani t’ju tregoj nja dhjete vjet jete ne France.
Keshtu dhe kjo. Libri i Gjerazit mund te jete shume i mire per lexuesin shqiptar sepse te gjithe ndajne te njejten te kaluar, referencat i kane ne koke, kur te thuash “paketa Porti” apo “kutia e sardeleve te Vlores”, kete e merr vesh vetem shqiptari dhe ska gjerman apo marsian qe i bie ne te, qe ia kap ngarkesen.
Nga kjo rrjedh si me poshte : shkrimtaret, para se te fillojne nje roman, fillojne e mendojne : a do te jete i perkthyeshem ? Dhe pastaj zgjedh gjuhen perkatese, jep mesazhe universale, sa me pak referenca krahinore apo lokale. Lexoni psh “Thuaju te mos me vrasin” te Juan Rulfos, meksikan. E pamundur te mos duket se po flet per nje katund shqiptar apo japonez. E pamundur. Sepse skenat jane universale, ndjenjat gjithashtu, gjuha e thate si dhe toka per te cilen shkruan, etj.
Shendet.
Disa komentues shprehën rezerva lidhur me “66 rrëfenjat e Maks Gjerazit”, të cilat duket se janë në gojën e shumëkujt këto ditë. Mua më bëjnë përshtypje dhe mundohem t’i këqyr duke u përpjekur t’i kuptoj në mirëbesim si shprehje që vizatojnë barriera të mundshme e të kuptueshme midis kumtit siç e percepton autori dhe kumtit siç e percepton lexuesi. Kodi ndërsa udhëton nga marrësi tek dhënësi, pa llogaritur se ‘një tekst ka aq kuptime sa çka lexues’, gjithnjë kur më shumë e kur më pak, pëson humbje. Edhe duke kuturisur të provoj të eci me këpucët ku shkelin ato komente (përfshirë këtu edhe disa syresh të percjella shkel e shko të Shekulli), pa pretenduar se kam çelësat e kuptimit në të dy polet krijues-lexues, unë them se disave përgjithësisht ua kuptoj rezervat.
66 rrëfenjat, nuk i kam tani para syve që t’u referohem (kështu do të kisha mundur të sillja shembuj ilustrues), por prej leximit në vite, sidomos të më të mirave ndër to, kam vënë re se karakterizohen nga një kontekst sa overt (të hapur) aq edhe covert (të fshehur), nga shtresa të ndërthurura kuptimësish – palimpsest që kërkon pjesëmarrje aktive mendore prej lexuesit; nga skalitje që sado spontane, të lehta, e kreative (ndonjëherë me dozë grafike dhe ekstravagance më të fortë se ç’mund ta tolerojnë disa) dallohen për ekonomi rigjide të formës dhe përmbajtjes çka maksimizon vlerën artistike dhe peshën filozofike; nga lartësi estetike, që përtej humorit e zing-ut zbavitës, lypin prej lexuesit të vërejë të padukshmen e të kridhet përtej syprinës që edhe pa thellësinë nën të, ndoshta mbetet gjithaq e vetëmjaftueshme. Të gjitha këto i bëjnë rrëfimet të ngërthejnë një karakteristikë themelore, që besoj se e ka veç letërsia e mirë – transcendalitetin universal.
E them këtë sepse përshtypja ime është që tregimet nuk përshkruajnë e as veç interpretojnë sintetikisht, siç rrallë ose asnjëherë nuk është parë në shqip, realitetin e perçudur e gjithësesi lokal e të veçuar shqiptar të një epoke të caktuar. Nëpërmjet personazheve që sillen e trajtohen si pjesë veglash pune në repartin e marangozit; të klimës së frikës, mëdyshjeve, absurdit, përqeshjes e humorit të hidhur që s’di pse tani po më sjellin në mendje E Dyfishta: Një Poemë Petersburgu (The Double) ose Një Histori e Fëlliqur (A Disgraceful Affair) të Dostojevskit, të tradicionales dhe kontemporanes në tekst e ilustrim – secila histori më vete dhe së bashku është hartë me të cilën lexohen edhe territore të së djeshmes edhe të së sotmes, edhe të realitetit të vogël e të izoluar lindor, edhe të një realiteti qe i kapërcen kufijtë shqiptarë ose gardhet e një sistemi të vetëm. Ka me bollëk elemente e kumte në ato kompozime të cilat me pak manipulime të shkathta në thelb sipërfaqësore mund të përshkruajnë fare mirë realitete të sotme, e sisteme të tjera, të tilla si ato korporative, ideologjike, fetare, arsimore, politike, mediatike. Është ky fleksibilitet e lehtësi transferimi dhe aplikimi që e bën veçanërisht të vyer rapsodinë e MaGjes.
Edhe pse vlerat e një vepre nuk përcaktohen doemos nga popullariteti, as maten me numrin e lexuesve, mendoj se është i nevojshëm një aparat shpjegues e analizues që ta përshoqërojë këtë punim, në mënyrë që të ndihmojë mbërritjen pa firo në mendjen e lexuesve, e sidomos të lexuesit shkollar. Ky lexues i ri do të ketë ç’të përfitojë historikisht, ideologjikisht, kulturalisht, por edhe sidomos gjuhësisht përmes spintos ligjëruese – sepse vepra, në fund e jo për nga rëndësia, vjen edhe si kremtim i gjuhës shqipe dhe shërbim ndaj shqiptarëve.
…”nese nje dite me vjen e keqja te pakten do ta di se nga me vjen….dhe njesoj ai…”…
Dileme morale ne kete. Madje e madhe.
Te pakten te mos perdorej fjala shok.
Shkon aq ndesh me gjithshka cfare na eshte mekuar.
“Gjashtëdhjetë e gjashtë rrëfimet e Maks Gjerazit ” i Ardian Vehbiut eshte, per mua, nje nga librat me te mire, ne mos me i miri, i shkruar pas viteve ’90. Dhe, ndoshta, i vetmi liber qe merret seriozisht me epoken e diktatures. Me duhet te pohoj qe fillimin e pata jo te lehte. Per shkak te menyres se te treguarit paksa jokonvencionale, te rrefyerit dokumentarik. Por, ne fund te librit kete veshtiresi te fillimit e kisha harruar fare. Bile, besoj, qe kjo menyre e te rrefyerit e shpeton librin nga te qenurit pretencioz, fallco. Kjo menyre e te rrefyerit, e thjeshte, pa metafora te komplikuara, te ben te perqendrohesh tek ngjarjet e librit dhe personazhet e tij. Ne qender te romanit nuk eshte vetem autori, qe me syte e eksperiences se tij pershkruan kohen e tij ne burgun jashte burgut dhe, sic te sygjeron titulli, te gjashtedhjete e gjashte te burgosurve te tjere. Por, ajo qe e ben autorin shume te respektueshem eshte fakti qe ai nuk perpiqet t’i ngreje lapidarin vetevetes. Heronjte e librit, papritur, kane emra te tjere nga ai i autori dhe Maks Gjerazit. Gjithe vemendja e tij perqendrohet tek shpjegimi i nje diktature nepermjet eksperiencave te ndryshme […]. Ironia e realitetit qe sjell libri eshte qe heronjte e tij jane komuniste te bindur. Vdesin ne emer te tij. Nuk dua t’ua shuaj kuriozitetin. Por nuk mund te rri pa thene qe: ky eshte nje nga ata libra qe te bejne te mendosh per integritetin tend moral, per menyren se si e ke ndertuar jeten tende, per menyren se si ke jetuar ne ate epoke. Per dite e dite me radhe. Ky eshte nje liber i madh, qe duhet te futet ne programin e shkolles shqiptare. Nje liber qe nuk duhet te injorohet ashtu sic. Nje liber qe nuk duhet lene ne heshtje. Respekt!
Urime per librin e ri Xhaxha. Suksese ketij libri e te tjereve qe une shpresoj do ta ndjekin.
Librin “Gjashtëdhjetë e gjashtë rrëfimet e Maks Gjerazit” mund ta gjeni tani në libraritë kryesore të Tiranës, si edhe në stendën e shtëpisë botuese K&B, në Panairin e Librit që po mbahet këto ditë në Tiranë.
Liber i vecante … shtoji dhe faktin qe eshte shkruar ne shqipe te kulluar. Imazheria ne “Koma” zor se do me shqitet ndonjehere nga mendja.
Urime!