GOJËT ME BALTË

Pati shumë reagime në mediat shqipe, për mënyrën si iu drejtua lideri i partisë në pushtet kundërshtarit të vet gjatë një fjalimi në Shkodër javën që shkoi. Komentuesve u tërhoqi vëmendjen banaliteti i fjalëve të përdorura, por edhe vulgariteti i njerëzve që qeshën dhe duartrokitën, së bashku me dy fëmijët ornamentalë në tribunë, që ngritën gishtat në formë V-je, sikur ua tërhoqën duart nga lart me fije.

Natyrisht nuk është hera e parë që kjo lloj gjuhe kuajsh përdoret me publikun shqiptar, madje edhe për të fituar kapital politik duke kërkuar dhe gjetur një emërues të përbashkët në nivelin fekal ose gjenital të ligjërimit; ose pikërisht atje ku vrazhdësia martohet me retorikën prej nevojtoreje publike.

Ne që habitemi dhe shqetësohemi me çfarë na lexojnë sytë në forumet shqiptare të Internetit ose në komentet e pamoderuara të gazetave shqiptare online, nuk duhet të habitemi, as të shqetësohemi, kur shohim pastaj politikanin që përpiqet të sintonizohet me këto tonalitete, t’i bëjë të vetat, dhe të dalë si zëdhënës i vulgares përballë masës së qytetarëve tashmë të shndërruar në turmë.

Nga ana tjetër, nuk është për t’u harruar edhe që politikani, kur del t’i flasë publikut, huazon gjithmonë diçka prej aktorit në skenën e teatrit, sepse luan atë rol që ai mendon se publiku pret dhe dëshiron prej tij, madje edhe kur vetëm përpiqet t’i qëndrojë besnik misionit që i ka vënë vetes.

Prandaj edhe gjuha që parapëlqen politikani për të komunikuar, ose teksti që zgjedh për të recituar në publik mbrehet në shërbim të këtij roli, aq sa ta përkufizojë vetë marrëdhënien e folësit me ata që e dëgjojnë dhe, sipas kuvendit, e duartrokasin ose e fishkëllejnë.

Fjalët e qëmtuara, sintaksa e fjalisë, format dhe tonet dialektore të vetvetishme ose të studiuara; zëri i lartë ose i ulët, melodioz ose i çjerrë; gjestet shoqëruese dhe grimasat e fytyrës – të gjitha këto janë pjesë e pandarë e mesazhit të kumtuar, pavarësisht nga dëshirat dhe pritjet e të pranishmëve, të cilët ndonjëherë realizohen si publik pikërisht gjatë komunikimit me liderin.

Prandaj kur lideri i një force politike madhore u flet të vetëve me metafora prej xhambazësh të kuajve, nuk duhet të gabohemi e të kujtojmë se ky është niveli i liderëve që kemi; përkundrazi. Nëse ka vend për t’u shqetësuar, këtë na duhet ta bëjmë për çka është quajtur ndonjëherë padronizim i publikut nga oratori, ose supozimin e heshtur se atij publiku vetëm me atë gjuhë mund t’i flitet. Ligjërimi funksionon kështu si pasqyrë jo e ligjëruesit por e atyre të cilëve u drejtohet.

Edhe fiksimi obsesiv i këtij lloj diskursi me rrafshin gjenital të përfytyrimit dhe me interpretimin e sjelljes njerëzore si sublimim aktesh seksuale, më shumë tregon se ai lloj komunikimi politik nuk mund të kryhet veçse me ndërmjetësimin e një psikologjie ose emëruesi të përbashkët, midis folësit dhe publikut, të themeluar mbi metaforikën vulgare.

Shpesh ndesh në ankimin se politikanët, ose ligjëruesit publikë në përgjithësi, po i shkelin deri edhe normat elementare të komunikimit; sikurse ndesh edhe në shpjegimin se vetë shkelja e normave, kur bëhet në bashkëfajësi me tjetrin, e ndihmon komunikimin duke ia rritur kohezionin grupit nëpërmjet një procesi familjarizimi.

Bashkëfajësia vërtet funksionon si faktor i rëndësishëm i komunionit midis politikanëve dhe publikut të tyre, sidomos në ato rrethana sociale kur është praktikisht e pamundur t’i dallosh kufijtë midis publikut dhe turmës; ose në kontekstet e komunikimit publik të sunduara nga populizmi.

Politikani që flet me gjuhën e xhambazit nuk u drejtohet xhambazëve, por të gjithë atyre që kanë rënë dakord se, mes tyre, u lejohet ta përdorin gjuhën e xhambazit; udhëheqësi që përpiqet t’i afrohet “popullit” e të poshtërojë kundërshtarët nëpërmjet metaforikës gjenitale ose fekale, në thelb është duke u shkelur syrin atyre që ka përpara, ose duke thurur fijet e një komploti komunikativ përtej rregullave të dialogut dhe të ligjërimit publik qytetar.

Ky është edhe politikani që e josh publikun e vet jo nëpërmjet vizionit frymëzues, por vetëm duke ia rikujtuar se edhe mjerimi etik mund të shërbejë si pikënisje për të themeluar veprimin politik, veçanërisht për të sfiduar, nga poshtë, të gjithë ata që ende refuzojnë të heqin dorë nga fisnikëria e misionit ose besimi se e mira mund të realizohet edhe nëpërmjet politikës.

Karta populiste në Shqipëri luhet sepse është e vetmja kartë politike që u ka mbetur në dorë disave; çka provon edhe se shumë ujëra kryesisht të zeza kanë rrjedhur nën urë, që nga epoka e artikujve dhe pardesyve intelektuale të vitit 1990.

Shënim: ky është një version pak më i gjatë i një shkrimi të botuar dje në “Shekulli”.