Në një op-ed botuar sot në The New York Times, Nicholas D. Kristof shprehte entuziazmin e vet që, pas tetë vjetësh anti-intelektualizmi të presidencës Bush, amerikanët kthyen në Shtëpinë e Bardhë një intelektual të mirëfilltë dhe të deklaruar, si Obama. Kjo, sipas autorit, vlen edhe më shumë po të kihet parasysh klima përgjithësisht armiqësore ndaj dijes, që po e mbyt valë-valë kulturën amerikane publike; dhe sidomos në rrethanat kur republikanët, edhe pas fiaskos Bush, guxuan të propozojnë kandidaturën e Sarah Palin për nënpresidente, me gjithë mangësitë intelektuale të kësaj provincialeje të lustrosur.
Artikulli ia vlen të lexohet, së bashku me qindra komentet në blogun e Kristof; dhe unë jam i pari që e pranoj se votova për Obamën edhe ngaqë më kishte ardhur në majë të hundës me zhargonin e ashpër të Bushit, afërsinë e tij shpirtërore me kamionët dhe sëpatat, mungesën e çuditshme të kureshtjes intelektuale në një njeri si ai, inteligjent por njëkohësisht përçmues i gjithçkaje inteligjente; dhe sidomos, më tepër sesa me padijen, me bindjen gjithnjë në rritje e të ushqyer nga mediat e djathta populiste (Bill O’Reilly, Rush Limbaugh, Ann Coulter), se në rafinimin intelektual ose të menduarit kompleks kishte diçka thelbësisht anti-amerikane, armiqësore dhe, sidomos, joburrërore (gay); ndërsa Obama më ka lënë përshtypjen e dikujt që e ka mendjen të ndriçuar nga dija, jo të ndezur nga testosteroni surrogato i pushtetit.
Megjithatë, nuk jam i sigurt nëse një intelektual, sado i shquar dhe i përfshirë në politikë, e ka vendin në krye të shtetit; sepse roli i intelektualit është, ndër të tjera, t’i ofrojë publikut një këndvështrim kritik ndaj pushtetit, nga pozitat e shoqërisë civile ose të publikut vetë; dhe se kjo kritikë është për pushtetin politik dhe krejt shoqërinë pluraliste demokratike ndoshta po aq e nevojshme sa edhe vetë ushtrimi praktik i pushtetit nga ekzekutivi, legjislativi dhe gjyqësori. Në qoftë se intelektualët shkojnë në pushtet, atëherë dialogu i shoqërisë civile me pushtetin vjen e i ngjan një tryeze të rrumbullakët intelektualësh, e cila priret vetvetiu drejt elitizmit.
Në Shqipëri menjëherë pas 1990-ës shumë intelektualë u tunduan fort pas pushtetit dhe përfunduan të skllavëruar nga rutina e përditshme e politikës, për të mos folur për tundimin prej grykësisë dhe korrupsionit. Dy protagonistët e sotëm të politikës shqiptare, Sali Berisha dhe Edi Rama, u njohën fillimisht prej publikut atje si intelektualë dhe autorë invektivash të forta kundër pushtetit – Berisha kundër regjimit Alia, ndërsa Rama kundër komunizmit më parë dhe kundër berishizmit më pas. Megjithë meritat e njërit dhe të tjetrit në krye të politikës shqiptare, unë mbetem i bindur se për këta vetë dhe për Shqipërinë do të kishte qenë më mirë të kishin mbetur intelektualë dhe pjesë e shoqërisë civile.
Megjithatë, në Shqipëri intelektuali ende admirohet, së paku për inerci; dhe vetë politikanët kanë dëshirë ta përfytyrojnë veten edhe si intelektualë, madje edhe kur veprimtaria më intelektuale në të cilën përfshihen është intervista televizive; sepse politika shqiptare ndikohet sa nga modelet europiane, aq edhe nga reminishencat e liderit poliedrik Enver Hoxha, që ulej gju më gju me malësorët e Dragobisë për t’u shpjeguar rrethimin imperialisto-revizionist dhe të metat fatale të vetadministrimit titist. Kjo farë megalomanie do të vazhdojë edhe pak, derisa të vijë në pushtet brezi i fëmijëve të gangsterëve me dopiopet dhe bibave televizive kokëboshe, që e marrin kulturën nga revistat që lexojnë në floktore.
Përkundrazi, që amerikanët ia dhanë një intelektuali të deklaruar si Obama mandatin e Shtëpisë së Bardhë, tregon se Amerika e udhëhequr nga elitat provinciale, arrogante dhe injorante të çifligarëve WASP, Amerika e pushtetarëve që kërkojnë me çdo kusht të sundojnë botën por që nuk e kanë idenë e botës, është tashmë në një krizë udhëheqësie. Me fare pak përjashtime, politika e kuadrit e administratës Bush krijoi probleme skandaloze për politikën amerikane – mjaft të përmend këtu personazhe groteske, si ish-drejtori i agjencisë FEMA, Michael DeWayne Brown (më parë komisioner i Shoqatës Ndërkombëtare të Kuajve Arabë), dhe që ishte drejtpërdrejt përgjegjës për katastrofën humane në New Orleans, pas uraganit Katrina; ose ish-ambasadori amerikan pranë OKB-së, John Bolton, i cili u emërua atje prej Bush-it megjithëse e kishte shprehur haptazi përçmimin e vet për atë organizatë; ose ish prokurori i përgjithshëm i SHBA John Ashcroft, i cili urdhëroi të mbuloheshin me perde të kaltra gjinjtë lakuriq të statujës The Spirit of Justice në Sallonin e Madh të Departamentit të Drejtësisë në Washington DC.
Një arsye e varfërisë intelektuale të elitave amerikane në pushtet gjatë këtyre viteve ka të bëjë edhe me traditën e intelektualëve amerikanë për të qëndruar larg jetës publike dhe për t’i mbajtur debatet brenda mureve të akademisë; por edhe me preokupimin e tepruar të këtyre intelektualëve me çështje të dorës së dytë, si feminizmi, multikulturalizmi, çështjet e gjinisë, post-modernizmi, studimet për kulturën homoseksuale (gay dhe lesbian), politikat e identitetit dhe të tjera çështje të ngjashme, përqendrimi në të cilat e ka jetërsuar akademinë amerikane nga problemet e jetës së përditshme, duke i mos i lënë intelektualët të luajnë rolin e tyre të natyrshëm si kritikë të pushtetit dhe të logjikës së pushtetit. Ndonjë figurë e veçuar si Chomsky, i barrikaduar në pozicionet e tij marksiste muzeale, nuk është veçse një përjashtim që vërteton rregullin; dhe përtej pak qarqeve elitare në dy brigjet e oqeaneve, jeta shpirtërore e amerikanëve u ka mbetur në dorë korporatave (televizionit, Hollywood-it) dhe megakishave fondamentaliste.
Nëse do të arrijë dot një intelektual si Obama t’i japë fund anti-intelektualizmit ndër elitat amerikane, kjo është ende herët për t’u parashikuar; edhe pse historia tregon se intelektualët në pushtet rrallëherë kanë pasur sukses si intelektualë, meqë arti i të ushtruarit të pushtetit kërkon aftësi të tjera – organizative, komunikimi dhe sidomos intuitën për t’u orientuar në momente krizash. Megjithatë, Obama mund të ndihmojë për t’i nxjerrë akademikët amerikanë nga manastiret mesjetare të kolegjeve dhe për t’u dhënë zë, hapësirë dhe autoritet në komunikimin publik, krahas prezantuesve televizivë, veteranëve të luftës, tregtarëve të çorapeve, kuzhinierëve, komedianëve, fallxhorëve, basketbollistëve dhe Oprah Winfrey-t. Pavarësisht nga traditat populiste dhe demagogjike të politikës amerikane, zgjedhësit treguan se nuk preken shumë nga profkat për hidraulikun Joe, as nga urtësia e vetvetishme e këtij të fundit; argumentit ad Lazarum i ka dalë tashmë boja duke qëndruar pak si shumë në vetrinë, dhe publiku amerikan kërkon të ketë në krye njerëz të admirueshëm edhe për nga forca e mendimit dhe guximi intelektual, jo kolegë pijetarë nga birraria e lagjes ose e fshatit. Prandaj ndoshta vetëm një intelektual në pushtet do t’ia kthejë dot pushtetin intelektualit në SHBA.
Një koment rreth Ashcroft, vërtet edhe unë u pezmatova shumë nga budallëqet e Ashcroft, ama pas këtij incidenti m’u rrit respekti për Ashcroft. Megjithëse ishte aq i sëmurë i tha jo Gonzales-it (i cili meriton burgun për mendimin tim) dhe Bush-it.
Xhaxha,
Te me ndjeni se u be e disata here qe po shtoj nje pergjigje menjehere mbas temese qe ju trajtoni.
Intelektualizmi eshte si ai clubi me nje membership fee tejet te larte, i cili nje here se siguruari hyrjen ne te , mbrapa misterit te vet resulton te jete dicka me se ordinere.
Greenspan shkruante sot ne WSJ:
…”After more than a half-century observing numerous price bubbles evolve and deflate, I have reluctantly concluded that bubbles cannot be safely defused by monetary policy or other policy initiatives before the speculative fever breaks on its own…”
I dashur, gjithnjë t’i mirëpres komentet, vetëm do të të lutesha t’i përktheje citatet në shqip, për ata vizitorë të blogut që nuk dinë anglisht.
Pa ndonjë dëshirë për të shkruar për tema që kahen nga politika, të cilën e ndjek pak e mund të gaboj shumë, mua më duket se po ndodh pak a shumë kështu:
Lufta (e vërtetë) e klasave, ajo midis të pasurve dhe të varfërve, është shuar gradualisht me kohën. Intelektuali ka qënë herë në mes e herë në krahët e kësaj lufte, por gjithmonë si luftëtar i shquar, edhe kur ka mbrojtur interesat e veta edhe kur ka bërë mercenarin. Intelektuali këtë e ka bërë edhe duke ndarë qartasi rafshet filozofike, politike, sociale, nga ato ekonomiko-financiare, pa i ngatërruar (gërshetuar). Ai ka folur për demokracinë, për demokratë e republikanë, për politika të majta e të djathta, ku secili individ mund të gjente veten dhe të mendonte se i përkiste; ai ka folur si për ata që nuk dinë si të flasin, t’u themi anti-intelektualë, si dhe për ata që nuk kanë mundësi të flasin – këta, gjithmonë puntorë e fermerë. Ai kështu ka ruajtur ekuilibrat.
Ajo që sot intelektuali bëri, mishëruar kjo në zgjedhjet e fundit në USA, është braktisja e rolit të deridjeshëm; fjala kyç që më bën mua ta them këtë është KLASA E MESME, të cilën presidenti i sapozgjedhur, e përdor sa hërë drejtohet e sa herë që pyetet. Trillem të besoj që kështu ka qënë gjatë gjithë fushatës të tejzgjatur. Intelektuali, hedh kështu pelerinën, e shfaq muskujt në betejën politike; atij (presidentit të zgjedhur, Xha Xhait) tashmë mund ti drejtohemi dhe me: Po ju klasa e mesme, ashtu si deri dje i drejtoheshim me: Po ju intelektualët…
Si do ti quajmë sot e si do duan të quhen ka pak rëndësi, ajo që ka rëndësi, është se mbas marrjes de facto të frenave të një partie, klasës së mesme do ti duhet të përballet direkt me klasën e të pasurve, për t’ia lënë ruajtjen e ekuilibrave puntorëve dhe fermerëve. A do të munden këta vallë, kur dihet sa rëndë kanë gabuar, kur nuk kanë dije, përvojë, mjete, kur në fund të fundit mund të ëmbëlsohen (si deri më sot, dhe si intelektualët vetë) me karamele aristokracie, të ruajnë ekuilibrat tashme te shkatërruar. Le të presim, historia shkruhet ngadalë.
I dashur:
I dashur, kot me te pyete: nga eksperienca jote e thua?
Tatjeta,
cka mundet me sjelle intelektualizmi n’pushtet? Estetike e etike t’re per masat? Rishqyrtim e riformulim t’vlerave?
Intelektuali lyp me kuptue, kurse bota e sodit lyp veprim. Shpresoj qe intelektualizmi ka me i quejt gjanat me emnat qe ju kane hije, p.sh. shkencave politike me ju thane arte politike, se ato fusha studimi s’jane shkence, e zezakeve me ju thane zezake, se afrikano-amerikane s’jane, e edhe shqiptaret m’e quejt Nane Terezen katolike, e kosovaret shqiptare, sepse as ajo s’asht shqiptare, e as kosovaret s’jane kosovare. Dabjuja bile i ka hape dyert tue e zhveshe rroben e pshtire t’korrekteses politike.
Kam pase qejf Kosova m’e u pamvarsue n’kohe t’Obames, se arsyetimi i Bushit “s’ban ma me prite, edhe pritjes i vjen fundi” e cvesh Kosoven prej krejt t’drejtes morale me u ba shtet.
Tana t’mirat,
Ardiani
Ta shtoj qe Boltoni mire e ka pase per pune t’Kombeve t’Bashkume. Nese nuk m’zani bese mue, pyetni Ruanden dje, e Kongon sot, e qebesa do afrikane tjere, qe si une, e kane pase fatin me ju rregullue punte UNi.
Ardian, këto që thua ti për intelektualin vetëm reflektojnë gjendjen ku është katandisur imazhi i intelektualit në Amerikë.
Pyet se ç’mund të sjellë intelektualizmi në pushtet – ndoshta një përpjekje për ta kuptuar pak botën, para se t’i gjuash me bomba?
Sa për Boltonin dhe pikëpamjet e tij për OKB-në; unë nuk kam kohë të rri e të gjykoj opinionet e çdo të marri për OKB-në (këtu në SHBA ka njerëz që kujtojnë se OKB-ja kërkon ta pushtojë ushtarakisht Amerikën, që t’u heqë të drejtën për të mbajtur armë rritësve të derrave në Idaho). Megjithatë, nse Boltoni nuk e donte OKB-në (punë e tij), ç’dreqin pat që pranoi të shkonte atje si ambasador i Bushit?
”””’derisa të vijë në pushtet brezi i fëmijëve të gangsterëve me dopiopet dhe bibave televizive kokëboshe, që e marrin kulturën nga revistat që lexojnë në floktore.””’
Me kujtove Karla Brunin, gruan e Sarkozise. Meqe ra fjala Sarkoziu eshte rritur pa baba, meqe i ati u martua me nje tjeter, Obama po ashtu, te dy emigrante,po jo gangsterra.
Imagjino Franca ka ne krye nje hungaro-cifut i cili ka grua nje italiane ,bibe televizive kokeboshe.
Elita jone do jete ne shoqeri te mire 😀
Nano la gruan per nje qe smerret vesh se nga dallonte prej ‘shoqeruesve’ te pasanikeve greke, Edi Rama ka lene gruan prej kohesh e bashkejeton me nje bibe televizive kokeboshe, Sarkozia po ashtu, Klintonit ia mblodhi Levinski(ose Klintoni ia mblodhi Levinskit, varet nga kendveshtrimi) , Berluskoni e ka gruan e dyte e kam besim me lista do jete mjaft e gjate, po te behet nje studim .
Po qe se intelektualet do merreshin ca me shume me rolin e rendesine e familjes ne jeten e shoqerise dhe te individit, mendoj se edhe shume nga gjerat me te cilat po merren sipas teje:
”””’preokupimin e tepruar të këtyre intelektualëve me çështje të dorës së dytë, si feminizmi, multikulturalizmi, çështjet e gjinisë, post-modernizmi, studimet për kulturën homoseksuale (gay dhe lesbian), politikat e identitetit dhe të tjera çështje të ngjashme””’
do humbisnin kuptimin.
Per intelektualet une jam plotesisht Platonist; pushteti u takon per ushtrim atyre qe kane demostruar qe kane ne radhe te pare ‘mend per te dhene’.
Figura e intelektualit te vertete ,per mua nuk lidhet as per nje moment me zbulimet e haplogrupeve, te kuarkeve apo te kometes Hallej, por me figuren e plakut te urte , qe arrin te prodhoje kulturen spirituale te njerezimit.
Kete intelektual do doja ne pushtet, meqe pushteti eshte ne radhe te pare produkt i njeriut e jo i makinave e kush njeh me mire njeriun eshte me i afte edhe ta udheheqe njeriun, ashtu sikunder intelektuali i makinave eshte me i afte te udheheqe makinat.
Elitizmi i tyre nuk me krijon asnje problem, meqe eshte elitizem i urtesise. Problem me krijon elitizmi i parase elektronike, qe e fut elitizmin e urtesise brenda akademive e klubeve.
A fitoi (nder te tjera) edhe kultura ne Amerike? Vetem ne rast se Obama ”’nuk”’ eshte mbeshtetur nga Wall Street dhe Lobi Cifut.
Rastesisht i ka te dy me vete!
Tatjeta Mixhe,
pushteti nuk m’duket qe ka nge per m’e kuptue boten. Cka ka me ba nji intelektual si Obama me problemin e Kines, kur ta kupton qe shoqnite kunfuciane nuk jane kompatibile me demokracine? A ka me veprue per promovimin e t’drejtave t’njeriut, apo per ruajtjen e thelbit t’asaj shoqnie? Cilave ka me ju dhane perparesi, t’drejtave apo pergjegjesive t’njeriut? Si kane me u sjelle intelektualet kur ta lyp nevoja muskulin? U pa qe muskuli (s’e kam fjalen per Shvarcenegerin) e flliqi me ka krejt kur u desht perdore truni… Sidoqofte, kohnat jane shume interesante e shpresoj qe Obama ka me pase ma shume fat se Vilsoni.
Sa per Boltonin, paj, edhe ky qe po i pastron nevojtoret ktu nuk asht qe e ka bash n’qejf ket pune, mirepo, rroga, apo dicka e tille…
Tana t’mirat,
Ardiani, tue thirre Poshte Kombet e Bashkueme t’Pareformueme!
”””Kam pase qejf Kosova m’e u pamvarsue n’kohe t’Obames, se arsyetimi i Bushit “s’ban ma me prite, edhe pritjes i vjen fundi” e cvesh Kosoven prej krejt t’drejtes morale me u ba shtet.””’
E drejta morale me u ba shtet, duhet te shoqerohet me force ushtarake, perndryshe behesh si prifti a hoxha i sotem , duke bere moral e nderkaq sta ve veshin kush.
Obama tek une perceptohet si nje qe do e beje ne breke sapo ta trashe zerin ‘lepuri’. Kete pershtypje ma le ne fakt periudha e Vietnamit, kur nje popull i tere, jetonte me uturakun poshte kolltukut se mos vinte ndonje thirrje per ushtar ne shtepi.
Shpresoj te jem i gabuar. Gjithsesi Obama sdo i sillte kurrfare pavaresie me dinjitoze Kosoves. Pavaresia dinjitoze vjen nga gryka e pushkes jo nga goja e nje te panjohuri.
T’m’falni per postin e njipasnjishem, por po due m’e permiresue veten:
problemin e Kines e ka zgjidhe Kina vet: mbrenda 10-15 vjete, kinezi (15% e botes) nuk ka me pase as axhe, as daje, as teze e as halle. Ky asht moment unik n’historine e njerzimit, moment qe e ridefinon vleren, virtytin, t’miren e qebesa edhe t’keqen. Shpresoj qe Obama e pergatite Ameriken per ket dallge.
Xha Xha,
Me duket pak si sforcuar ideja qe Obama e eshte ne pushtet ne emer aop ne pozicionin e intelektualit. Shume shume mund te thuash qe erdhi nga pozicioni i aktivistit. Te qenit intelektual eshte ndoshta spulementare. Edhe Bushi pretendonte apo donte te paraqitej “si intelektual, por qe e sakrifikonte intlektualizmin e tij per hire te rendesise se ceshtjes, e cila nuk ia kishte edhe aq ngene intelektualizmit”. Kurse Mc Cain shkoi ne ekstremin tjeter duke e bere intelektualizmin “rezil” dhe duke mos i lene asnje lloj hapesire, gje qe solli ne memorien e votuesve imazhet me groteske te presidences Bush.
Por nese i kthehemi imazhit qe aq shume i ka meshuar Obama, pra te qenit intelektual aktivist, duhet thene se ai nuk sjell asgje te re ne skenen politike Amerikane, sepse thjesht duhet te kujtosh se edhe presidente te tjere kane ardhur nen ate flamur me pare, sic ka qene psh. edhe Theodore Roosevelt, duke shpresuar ne ringjalljen e nje tradite.
Pra me shume se intelektuali, fitoi aktivisti, sepse eshte absurditet te thuash se turmat e te papuneve, hispanikeve, zezakeve, dhe gjithe atyre qe nuk po dine ku te futen pas tete vjeteve te Bushit, vrapuan per intelektualin e radhes. Te qenit i Obames intelektual eshte bileta per t’u pranuar dhe ngjitur ne hierarkine e Partise Demokratike Amerikane, por jo i masave – qendrim icili nuk mund te krahasohet me pergjerimin qe kane (pasur) pershembull turmat (masat) shqiptare ndaj intelektualeve te tipit Berisha, Rama, deri edhe potencialisht Kadare (ky i fundit kishte aq integritet per te mos e ngaterruar inteletualizmin me deshiren per pushtet). Pra per mendimin tim “intelektuali nuk eshte ne pushtet”, por ndoshta mund te thuhet se nga prirjet e deritanishme Obama do dije me mire se shume te tjere se si ta perdore intelektualizmin e vet (nese ka) dhe te te tjereve.
Tatjeta Hyllin,
sa vjet intelektualizem t’Rugoves, sa vjet lufte t’UCK-se, e 78 dite bombardime t’NATO-s, edhe n’fund, kerkush s’fitoi asgja, pos qe humbi Milosheviqi, fale sistemit t’kalbun qe e ndertoi.
Grykes s’pushkes ju ka venite zani qysh n’fund t’Luftes s’Pare Botnore, Luften e Dyte e kane fitue matematikanet, Luften e Ftofte fizikanet, luften e Panamase AC/DC, luften e Vietnamit mediet…
Pamvarsia vjen prej nji t’panjohuri, vete Martin e Ahtisareve, gjyshin e Vilhelm cu Vidit, e t’kallxon. Sado qe ti e blen shtofin e shtrenjte, masen ta merr e teshat ti ndreq tjeterkush. Mue, Ajnshtajni m’ka kallxue, kur ja kishin ofrue shtetin pa lufte.
Tana t’mirat,
Ardiani
Kolombi pyet:
…”I dashur:
Intelektualizmi eshte si ai clubi me nje membership fee tejet te larte, i cili nje here se siguruari hyrjen ne te , mbrapa misterit te vet resulton te jete dicka me se ordinere.
I dashur, kot me te pyete: nga eksperienca jote e thua?…”
Jo. E kam me te thene.
Megjithate, kur edhe nje “magjistar” si puna e Greenspan pranon se ne fund te fundit tregjet e botes nuk varen nga IQ e elitareve por nga kanalet bilare apo trakti digjestiv i njerezve qe jane nen kembet e Olimpit, do te ishte njesoj sikur nje pape ne shtrat te vdekjes te deklaronte se ” dhe me duhet t’ju them, para se te mbyll syte, se mbas 50 vjetsh se kerkuari, arrita ne perfundimin se s’paska Zot”
Kam pershtypjen se nje intelektual ne pushtet mund te jete po aq i rrezikshem sa nje gangster. Absolutisht nuk deshiroj te bej ndonje aluzion mbi Obamen, i cili sapo vjen me ato predispozita intelektualsite shpresedhenese, te cilat i pershkruan xha xhai. Pergjithesisht duhet dyshuar ne mbrothesine politike, e cila si predispozite ka nje intelektual ne krye.
Me duket se eshte Emil Cioaran, nje filozof me prejardhje romune qe jetoi ne france, i cili e shkoqit pikerisht kete problematike. Sipas tij ( nese nuk me tradheton mbamendja) nje intelektual ne pushtet mund te shnderrohet ne nje despot, nga se gjithmone eshte i prirur ta sforcoje te verteten e tij. Dhe te gjitha keqkuptimet, por edhe represionet njerezore, pervec tjerash, vijne si pasoje e kesaj kembengulje te frikshme mbi te verteten absolute. Intelektualet jane specia qe insistojne ne te verteten, prandaj, ne pushtet, aty ku kjo e vertet mund te shnderrohet ne vendim behet e rrezikshme. Eshte tjeter pune kur insistimi ne te vertetat (jo rastesisht ne shumes) behet ne nivele tjera, kundervenese ndaj pushteti, neper forume apo ne agorat e mendimit intelektuale.
Nuk duhet te harrojme qe prapa toneve melankonike dhe plot delikatese te nje intelektuali ne pushtet mund te fshihet nje ekzekutor i mundshem!
ujku i zi,
shpjeguar me ligjin e ndryshimeve sasiore ne cilesore, marre prej materializmit dialektik (Engelsit, ky marre ca prej Hegelit, ky ca prej Aristotelit e ky ca prej jonianit Anaximen), mund te thuash se Obama erdhi nga aktivistet, nga rritja e tyre ne numur e aksione, por nderkohe nuk mund te thuash se ai erdhi nga nje pozicion i tille, perkundrazi, si nje mohim i tyre, si nje cilesi e re. Ai, me sa ma shfaqen mediat nuk eshte shquar per aktivitet te dalluar, karriera e tij teper e shkurter, aq sa eshte eshte e nje politikani. Nga ana tjeter ai vete ka bere c’mos te distancohet prej aktivisteve te te gjitha modeleve edhe pse keta e perkrahin pa rezerva.
Demokratet dhe Amerika, kur Obama sapo i hynte karrieres, refuzuan ne menyre poshteruese nje intelektual te cilit mospasja pushtet nuk ja pengoi arrtijet.
Them se eshte multikulturalizmi, i futur ku me hir e ku me pahir ne cdo qelize te jetes amerikane, ai gjenerator ne saje te te cilit Obama u zgjodh president, por me te cilin atje lart ku u leshua dhe shkeputet. Multikulturalizmi eshte pjelle e mendjes intelektuale, eshte projektues, aktivizmi eshte me teper reagim.
Orges, jam dakord me ty – intelektuali në pushtet mund të përfundojë lehtë në despot, sidomos kur është i rrethuar nga njerëz intelektualisht inferiorë.
Deri edhe Qazim Mulletit te komedia “Prefekti” i vjen në majë të hundës e ankohet: “ku m’u mblodhën mu gjith kto budallej xhanëm!”
Prandaj është më mirë që intelektuali të mbetet pjesë e shoqërisë civile. Historia ka plot shembuj intelektualësh në pushtet, që i kanë lyer duart me gjak, të bindur për drejtësinë e kauzës së tyre – që nga Robespierre, te Lenini dhe Trocki, e më tej te Mao Ce Duni. Yni intelektual nuk ishte, por kujtonte se ishte, çka është edhe më keq akoma.
Këtu dua të përmend edhe rivlerësimin tani së voni të dhunës revolucionare madje të vetë Robespierre-it Mjeshtër të Madh të Gijotinës, nga Slavoj Zizek (http://www.lacan.com/zizrobes.htm), por si shembull të problemit, jo të zgjidhjes.
Me kujtuat nje episod para tre vitesh ne Alb-Club ku me shaka dikush hodhi idene qe Krypa te propozohej si kandidat per ambasador ne SHBA. Ne fakt, propozuesi s’e kishte aspak me shaka dhe fliste me plot bindje per deshiren “qe te shoh me ne fund ne Washington nje njeri qe i ben nder vendit tim dhe bashkombesve te mij.” Nuk di te kete patur ndonje simpatizant te Krypes qe te mos e perkrahte kete propozim, por nje koment i LG me bindi se sa gabim do te ishte ne realitet. Me beri shume pershtypje arsyetimi i ofruar ne ate kohe dhe po e percjell me poshte per te na kujtuar se duhet te jemi fort te kujdesshem per ti rrjeshtuar intelektualet ne pushtet edhe pse keta, sic tha Xha Xhai, kane nje rol te pazevendesueshem mbi pushtetin. Mjafton te permendesh Lubonjen dhe sa jeteshkurtër e pati karrierren si kryetar te Këshillit Drejtues te Radio Televizionit Shqiptar, per te kuptuar se intelektualet duhet te dine si t’i rrine larg kurthit te pushtetareve.
Cyprinodon diabolis
Shume dakort me ato qe thua, vecse me duket se nuk jam shprehur mire kur kam thene “nga pozicioni i aktivistit”, kur kam dashur te them “ne emer te pozicionit te aktivistit” sikurse e sygjeron edhe sllogani “Change” i fushates. Nderkohe jam gjithashtu dakort me kompleksitetin e situates, sikurse e ve re edhe ti ne komentet e tua. Dhe sikurse e ve re edhe Xha Xhai, mesaxhi kompleks i Obames duket sikur e kap kete kompleksitet, duke ia peshtatur formen (fushaten) permbajtjes (situates).
Parrulla,
Mund te me thuash se si e shpjegon ti qe Konica nuk u shnderrua asnjehere ne despot apo qe, duke iu referuar vete Konices, nuk ishte ai qe dilte te priste “Emin Gjanrat” e kohes se vet por e kunderta? Eshte e tepert te thuhet se sa i ka sherbyer Konica vendit te vet dhe sa e ka nderuar pozicionin e ambasadorit, dhe po ashtu sa e ka demaskuar vete despotizmin e Mbretit te vet.
Po ashtu ti permend Lubonjen si dikush qe “ra ne kurthin” e pushtetit. Por une mund te argumentoje te kunderten qe: ishte pushteti ai qe nuk i ngriti dot kurth Lubonjes. Intelektuali, sipas mendimit tim, e ka te pamundur te mos merret me politike (shih U. Eco). Kurse nocioni i pushtetit eshte tjeter gje. Nese nje sistem ka shance te prodhoje despot, sigurisht le t’i lutemi zotit qe ky te mos jete intelektual. Por kjo tregon po aq per dobesite e sistemit sa edhe te intelektualit. Ne rastin e Lubonjes, per mendimin tim, tregon per forcen qe nje intelktual mund te kete per ta denoncuar sistemin edhe kur praktikisht ndodhet shume afer (brenda?) tij. Nese kjo nuk eshte garanci qe nje njeriu si Lubonja duhet ti ofrohet menaxhimi ose kontrolli i sistemit, duke qene se ai tregoi se nuk eshte i interesuar ta manipuloje ate, une nuk e di se kujt duhet t’i ofrohet!? Une e kam prekur ceshtjen e Lubonjes ne nje artikull ketu duke menduar se aktivizmi ne politike i dikujt si Lubonja, mund te sherbej si katalizator i ndryshimit te vete sistemit, jo aq per vlerat e vecanta intelektuale te tij por akoma me shume per garancite qe ai ofron. Dhe a ka garanci me te madhe se vete shembujt jetesore qe vijne nga e kaluara?
Nderkohe ne rastin e Obames gjerat jane me ndryshe: sa c’mund te jete garanci Obama “intelektual” dhe “aktivist” per te qene katalizator ndryshimi, po aq eshte edhe vete sistemi garanci per te mos na bere te jetojme “nen pushtetin e Obames”. Thjeshte mos te harrojme ate qe nuk eshte sekret, se Obama duke u zgjedhur President ka hyre ne sinoret e nje rrace tjeter qe kontrollon ende shume gjera, qofshin keta demokrate (Klinton) dhe republikane, dhe si i tille nuk ka per t’i perdorur ato “executive powers” dhe aq lirshem, sa c’i perdori Bushi le te themi.
Mua me duket sikur ketu gelon ideja se mjaft te jesh aktivist, pa ke te drejte automatike , te ushtrosh pushtetin.
Mirepo shteti eshte strukture, shteti eshte ndertese qe do gure apo tulla, hekur,zhavorr, gelqere,rere ; do mermer per zbukurim, do boje,do stuko etj.
Kjo do te thote qe secili perberes ka vendin e tij e sa me kualitativ eshte aq me e fuqishme dhe e bukur del ndertesa.
Ne kete kendveshtrim secili duhet te vendoset ne vendin ku garanton eficence me te madhe. Vetem keshtu shteti arrin te kete eficencen e nevojshme.
Kina qysh ne kohet e vjetra bente konkurse per te caktuar vendet e administrates shteterore.
Tani se Shqiperia eshte vend se prapthi ku mjaft te jesh aktivist se edhe me nje universistet cfaredo behesh cte duash, kjo nuk do te thote qe eshte e mira dhe e verteta.
Shteti ka nevoje per njerez te pergatitur kryesisht, ne drejtesi, ekonomik dhe shkenca politike, qe nga shkallet e uleta e deri tek Presidenca.
Po te shikojme kryeministrat dhe presidentet shqiptare prej 1991-shit verejme se:
Berisha mjek, Meksi arkitekt, Majko inxhinier, Meta boksier, Mejdani fizikan, Mojsiu oficer e Topi veteriner.
Vete baballaret e Kushtetutes ishin shkrimtari Godo dhe aktori (me pas juridik me korrispondence) Imami.
Tani dakort jam me rolin e aktivistit se pushteti eshte ceshtje partie . burokracie partiake po te vesh, inxhiniera ,veterinere, boksiere e mjeke per te komanduar shtetin apo aktore e shkrimtare per kushtetuten, ketu ka realisht dicka qe nuk shkon.
Ketu nuk eshte arritur te kuptohet ende se shteti ka nevoje per njerez te specializuar ne nyjet kyce te veta,sidomos kur kemi mentalitet autoritar e keshillat e specialisteve bien shpesh ne vesh te shurdher.
Intelektuali ne pushtet per mua eshte si rasti i Kisingerit, nje gjeni i politikes se jashtme, ka shkruar mjaft libra, ka qene edhe eshte profesor universiteti etj.
Tani sado intelektual te jete Obama(ne fakt nuk i vjen as tek maja e thoit Kisingerit) eshte e natyrshme qe ne politiken e jashtme eshte mire ta mbylle gojen e te marre nje specialist te cilit ti degjoje llafin e jo te beje me koke te vet se eshte intelektual apo se eshte aktivist.
Shteti duhet te qeveriset nga nje oligarki njerezish te specializuar ne fusha te ndryshme te cilet se bashku formojne nje orkester e atehere do degjojme muzike te bukur e jo nje zhurme pularie, po nese dirigjentin e ben nje veteriner atehere gjithcka eshte e mundur.
Hyllin,
Nuk e di perse kam pershtypjen se nuk ia ke shume idene se c’behet ne Amerike! Obama aktivist nuk eshte Erion Veliaj qe e ben aktivizmin nga ekrani i televizorit, dhe qe i pelqen ta quaj “ndergjegjesim” sepse kujton se te tjeret jane budallenj. Ne Amerike nuk te katapulton njeri nga hici. Te lesh kreun e Harvard Law Review per ta nisur nga zero ne Chicago, nuk eshte tamam ajo qe do bente nje intelektual i “thekur”, sepse ketu ne Amerike politika, aq me teper lokale, nuk te ofron garancite qe te ofron akademia. Nderkohe Obama si jurist, sikurse jane 80% ne mos gaboj e ligjvenesve amerikan, eshte “right at home” me politiken sepse i njeh ligjet dhe strukturat e shtetit. Pra nuk kam ndonje ide edhe aq naive si te aktivizmit po ashtu edhe te rolit te profesionistit ne strukturimin e shtetit.
Megjithate ti ben mire qe permend emrat e atyre qe drejtojne shtetin shqiptar; qe as per aktivizem dhe as per profesionalizem nuk shquhen. I vetmi “aktivizem” i tyre, me te cilin ato vertet krenohen, eshte pjesmarrja neper mitingje e kongrese. Me nje fjale; politikanet shqiptar e kane shume te zhvilluar instiktin e parazitit.
“”””””Mund te me thuash se si e shpjegon ti qe Konica nuk u shnderrua asnjehere ne despot apo qe, duke iu referuar vete Konices, nuk ishte ai qe dilte te priste “Emin Gjanrat” e kohes se vet por e kunderta? Eshte e tepert te thuhet se sa i ka sherbyer Konica vendit te vet dhe sa e ka nderuar pozicionin e ambasadorit, dhe po ashtu sa e ka demaskuar vete despotizmin e Mbretit te vet.”””””
Këtë gjë Konica nuk e ka bërë GJITHMONË. Madje Konica akuzohet shpesh për inkoherencën e mendimeve të veta.
Një herë ishte kundër Turqisë dhe anadollakërisë, pastaj më vonë ishte pro që të vendosej në krye të shtetit shqiptar një princ turk.
Një herë pro, një herë kundër Nolit, sipas erës.
E njëjta gjë në qëndrimin ndaj Zogut. Madje po të kesh lexuar Konicën, sidomos në përshkrimin e udhëtimeve në Shqipëri, dallon qartë inkoherencën politike të tij.
Kështu psh ankohej se pse Shqipëria paraqitej në ambasada nëpër botë si “ambasada e mbretnisë shqiptare”, por nga ana tjetër sa i dilte përpara vetë mbreti, nuk harronte të lëvdonte karakterin apo politikat e tij.
J.
Eshte e veshtire per mua te gjykoj Konicen aq thelle sepse nuk jam studiues i tij per te nxjerre perfundime aq kategorike (megjithese i kam lexuar ato qe thua ti). Une e solla shembullin e Konices per te ven ne pah kontributin e tij ne pozicionin politik apo shteteror (quaje si te duash) afer pushtetit dhe jo per te analizuar kontradiktat me te cilat perballet intelektuali dhe vete Konica.
Por sipas ketij kandarit tim, ishin situatat kontradiktore dhe jo Konica. Une preferoj te marre per te verteta – ne vend te zyzeve ideologjike apo sepse keshtu deshiron ta interpretoj njeri apo tjetri veprimtarine e tij – ato qe i thote vete Konica ne fund Zogut, kur Zogu ia kishte nevojen dhe i kerkonte ndihme, se (duke perifrazuar); kishte zgjedhur ta perkrahte me pare vetem se Shqiparia ishte ne gjendje te mjere dhe jo se Zogu e meritonte. Ashtu sikurse veproi me Nolin apo me shume te tjere, jo se i kishte miq apo armiq por sepse i gjykonte veprimet e tyre vetem me nje standart: ate qe ishte e mire per Shqiperine.
Ujku i zi, nuk i hengra meritat politike te Obames, thjesht e permenda si ‘jo te pershtatshem’ persa i perket politikes se jashtme, te pakten me cka thene, se pastaj ne praktike ,vendosja e cifutit ne krye te stafit, tregon qe Izraeli eshte i paprekshem dhe ai premtimi mbi vemendjen per paqen ne lindjen e mesme ishte nje nga shume premtimet boshe qe sipas meje ka bere Obama. Ky hap i pare u demostron edhe atyre qe jane ende skeptike, se Obama si politikan te jep leksione kur te duash.
Pastaj mos te vije hic keq nga krahasimi me Kisingerin, se Kisingeri eshte nga te paktet qe hyjne ne shume libra e jo vetem ne librat e historise.
Julius mor bir, cne qe shan Konicen ti , e ke edhe nga anet e tua?Mos e ke per shkak te mbrojtjes shpatezhveshur qe i beri rolit te islamit ne Shqiperi ?
Poliikane te mirefillte kemi pasur , Abdyl Frasherin qe u shqye me katersh derisa e solli Lidhjen e Prizrenit ne binaret e shqiptarise dhe Ismail Qemalin qe pasi i sherbeu Portes se larte gjithe jeten, pa qe po merrte te tatepjeten e me vrap shkoi te shpetoje c’ishte e mundur nga Shqiperia.
Gjithe te tjeret kane qene politikane part-time, si puna e ketyre te sotmeve.
Fatmirsisht Obama nuk eshte vetem intelektual, por ai eshte dhe Njerzor, cilesi e rralle ne intelektuale. Eshte nga te paket intelektuale qe mund te quhet edhe humble, dhe ai qe meriton te quhet i tille rrallehere preket nga lavdia.
Gjithashtu per fat te mire Obama nuk e di qe eshte i zi, inteligjenca e tij e mbyt inferioritetin e lekures. Duke njohur te dy anet e monedhes dhe duke mospasur skllaverine ne gen nuk pse te perdore fuqine per “hakmarrje”.
E vetmja gje qe me frikeson eshte welfare i cili mund te arrije pikun e lulzimit; persa i perket ekzekutimeve mendoj qe keto 8 vjet na hoqen mallin e komunizmit.
Kabineti i Obames eshte i percaktuar te jete elite me kapacitet qe ti perballen inteligjences se Obames.
Obames i takon te premtoje dhe i duhet te premtoje perndryshe nuk do te arrinte te pamunduren, e te pakten premtime qe mund te sjellin paqe asgje e keqe, por premtime te cilat sjellin lufte jane tanime bajate dhe zhgenjyese.
Nga te gjitha pergjigjet e Obames e premtimet une shoh shprese dhe shpresa eshte e vetmja qe kemi ne kete moment lufte.
Dyshimi per Obamen eshte legjitim kur perligjet.
Ujk, problemi me intelektualin, sipas meje qëndron te fakti se sipas shkallëve të lirisë së Kantit, ai ka fituar lirinë të varur vetëm prej ideve të tij dhe jo të rrethuar me gardhe. Dmth sipas Kantit, intelektuali i mirëfilltë, nuk ka më kombësi, përkatësi rracore, apo çdo lloj përkatësie tjetër të kufizuar, përfshirë atë politike. Njësoj, përfshirja në politikë, sipas mënyrës së Konicës i ka bërë dëm atij vetë.
Vetë inkoherenca e tij, është në dëm të intelektit, dhe për inkoherencën e Konicës është folur shumë. Karakteristike është thënia e nuk e mbaj mend se kujt që shprehej për mosftesën e Konicës në Manastir për alfabetin: Nëse do e ftonim, nuk kishim për të gjet zgjidhje.
Hyllin, nuk po e “shaj”, vlerat e Konicës janë të njohura prej gjithkujt që ka lexuar dopak gjëra për atë periudhë, veç tashi po e shohim në një tjetër kënd, meqë vetë niveli i pjesëmarrësve në këtë blog e lejojnë këtë gjë.
Gjithsesi, unë preferencë kam Nolin. Jo për shkaqe fetare, porse për dijen dhe statusin, si “plebe i ndërgjegjshëm”.
Ndërsa Konica ishte elita e rënë prej vaktit.
Julius, me kujtove Nicen kur the se intelektuali i mirefillte nuk ka kombesi.
Kjo eshte nga te paktat pika ku nuk jam dakort .
Intelektuali del nga gjiri i nje bashkesie dhe e ka tager ti jape asaj bashkesie, dmth eshte detyre te ciles nuk duhet ti beje absolutisht bisht; duhet te mbaje pergjegjesite e veta.
Kete liri qe permend ti, une nuk e kuptoj, pasi per mua secili ka tagrin e vet ne jete, te percaktuar ne ADN e tij e te grupit nga ka dale. Kjo pergjegjesi per mua eshte imperativi kategorik i cdo njeriu mbi toke. Pastaj nese kjo pergjegjesi i sjell edhe perfitime edhe njeriut nga kungullistani, aq me mire per kungullistanasin, per mua eshte krejtesisht indiferente.
Noli ishte Patriark,lale, ajo kategori i ka thene lamturise plebejve prej kohesh, mos ngaterro dashurine per cdo bashkekombas me statusin e plebeut te ndergjegjshem.
Noli ishte kaq nacionalist saqe harroi krejtesisht se ishte dele e Perendise, ne fakt harroi qe kishte Perendi.
J. thote:
J., shprehja e nje opinioni te tille kaq kategorik eshte shume e veshtire te kundershtohet, por gjithesesi eshte vetem nje opinion i yti sepse nuk e sqaron se ne c’drejtim e ka demtuar Konicen. Duke e kthyer ate ne kontradiktor, apo inkoherent? Te pakten ne te qenit kontradiktor (gjithmone sipas atyre qe mendojne se ai ka qene i tille) pjesmarrja ne politike nuk me duket se ka ndikuar shume.
Kam pershtypjen se ketu po gjykohet Konica apo Noli ne retrospektive duke harruar se ata nuk ishin vetem beres te historise por edhe pesues te saj. P.sh. duke pare se c’ndodhi ne Shqiperi dhe ne mbare boten ne gjysmen e dyte te shekullit eshte kollaj ta akuzosh Nolin per “bolshevizem” ne kuptimin e keq te fjales, por Noli nuk mund ta dinte se c’do te ndodhte. Kurse Konica pati largpamjen per ta akuzuar Nolin qysh atehere per nje gje te tille, dhe mbi baza shume praktike. Per te ishte e pakuptimte pozicioni pro-sovjetik i Shqiperise, ne mes te nje rajoni aq armiqsor sa ballkani, perjashtimi i mundshem i Shqiperise nga OKB qe do rezultonte katastrofik per fatet e vendit. Ne keto kushte alternativa e Zogut dukej shume here me e mire.
Ajo qe dua te them eshte se ne mund t’i gjykojme sa te duam edhe Nolin edhe Konicen per pjesmarrjen e tyre ne politke, por c’fare kuptimi kane figurat e tyre pa kete pjesmarrje. Perkundrazi, mendoj se kjo pjesmarrje eshte pozitive, se veprimtaria e tyre politike u shoqerua me ide te formuluara ne publicistike, traktate, apo shkrime letrare qe mund t’i sherbejne shume mire nje historiani, politologu apo studiuesve te tjere per te pare se si nderthuren ne realitet idete dhe veprimet.
Kurse ai perkufizimi i Kantit qe sjell ti nuk e prek shume rolin e intelektualit aktivist. P.sh. duhet te imagjinosh qe ne vakumin intelektual qe ka pasur Shqiperia e fillimshekullit te kaluar, si Konica si Noli duhet te jene ndjere te detyruar per te marre persiper disa role politike dhe shoqerore qe perndryshe do kishin ngelur ne duart e injoranteve. Qe te dy keto figura mund te kene qene potencialisht filozofe, por as njeri dhe as tjetri nuk e ndjeu te pershtateshme te vishte ate lloj rrobe ne kontekstin e mjere ku ndodhej Shqiperia.
Për statusin e të dy burrave të kombit, ka shumë kuriozitete. Ato më interesantet dalin nga thëniet e të dyve. Kështu psh Noli thoshte për Konicën se kur iu mbaruan lekët të lëna trashëgimi prej xhaxhait, atëherë iu bashkua çështjes kombëtare.
Ndërsa Konica nga ana tjetër e akuzonte Nolin si “gourmand” apo llupës, ngaqë kishte oreks goxha. Ndërsa ai vetë thotë se ishte gourmet, me shije të hollë për ushqimin.
Vetëm nga këto thënie dallohet qartë niveli dhe statusi i të dyve në shoqëri.
Shiko pastaj se Noli është akuzuar si komunist. Ajo e patrikut nuk pi shumë ujë. Krijimtaria pastaj e tregon qartë çfarë ishte Noli. Ki parasysh vetëm “Anës lumenjve”.
Duke tentuar një përqasje për inteletualin me kombësinë e vet; i pari ndodhet në një sistem me tre të dhëna që nuk përputhen: shteti, kombi dhe shkenca.
Shteti nuk përputhet me kombin ndërsa shkenca apo dija, nuk ka kombësi. Kështu që detyrimisht do mbajë qëndrim “të vakët” në lidhje me kombësinë e vet.
Kjo sigurisht nuk e përjashton prej qëndrimit kritik, veprës krijuese apo studiuese në lidhje me shtetin apo kombin e vet.
U futem ne diskutim per Nolin dhe Konicen ketu. Por me kujtohet nje citat nga nje film, me duket se “Bronx”: “nuk ka asgje me te keqe, se nje talent i shkuar dem.” Eshte disiplina ajo qe sjell rezultat dhe jo talenti. Talenti eshte aty, sic edhe intelekti, por pa veprimin, eshte i kote, si nje vegel qe hyn asnjeher ne pune. Nga ky sistem argumentimi rrjedh qe Konices, i cili nuk perfundoi nje liber, i mungonte disiplina, dhe kjo ka te beje shume me karakterin, se edhe ti sherbesh nje ideje do jo vetem pasion (madje pak pasion) dhe shume disipline.
Por ju ngaterroni intelektualin me politikanin profesionist. Intelektuali ka nje gjykim analitik, kerkon ti ndaj gjerat ne pjesen me elementare te mundshme, politikani njeh njerzit, mangesite e tyre, ka nje shikim me te pergjithshem, mbi disa fusha, qellimi i tij eshte te veproj, jo te analizoj ose te mendoj. Nejse, edhe Platon e ka ngritur si problem kete, filozofet thoshte ai psh. duhet te udheheqin Republiken (mesa me kujtohet). Por bota ka treguar qe jane njerzit e Vepres ata qe udheheqin, pragmatistet , jo njerzit e mendjes (Alexandri jo Aristoteli, Chingis Khan etj. dhe jo ndonje filozof). Pastaj si shpjegohet fakti qe psh. filozofe dhe intelektuale te vihen ne sherbimin e ketyre njerzve te vepres? Heidegger ne sherbim te ideologjise hitleriane (madje shihte ne te materializimin e filosofise se vete), ose Gentile ne sherbim te Duces, Hegel shihte tek Napoloni profetin e ri, etj..
Julius, njeriu me bindje te verteta komuniste eshte internacionalist. Lere cfare bene komunistet pasi moren pushtetin, sepse ne castin qe merr pushtetin, internacionalizmi te duket enderr e nje nate vere, pasi ke aq shume pergjegjesi qe lidhen me bashkesine qe udheheq, saqe as te shkon neper mendje se sa vdesin urie ne Zimbabve apo Kongo. Do mbash sa per sy e faqe nje qendrim internacionalist, por veprimet ne ate drejtim do jene shume te kufizuara. Ne politiken e jashtme cdo bashkepunim lidhet drejtperdrejt me interesat e popullit qe perfaqeson.
Kohl e Miteran , vertet vune bazat e Perandorise Europiane, por e konceptuan ate si nje aleance mes ketyre dy te medhenjve dhe sateliteve, prandaj edhe shtetet ‘e fyera’, si Italia e Anglia as per se largu nuk e pranojne projektin Kohl-Miteran.
Pra akuza ndaj Nolit per komunizem eshte deri diku keqdashese. Ai ishte i reformave rrenjesore, por kjo nuk do te thote se je komunist.
Gabimi i tij, ishte se ne vend te perqendronte vemendjen ne forcimin e pushtetit duke bere aleance me bajraktaret e Veriut dhe bejleret e Jugut, shkoi e u morr me reforma socio-ekonomike qe ne ate moment nuk ishin te keshillueshme. Ne fillim konsolidohet pushteti, pastaj ndermerren reforma, meqe reformat kerkojne nje shtet te forte, ku ata qe do e pesojne te mos lejohen te bejne rremuja.
Si prift kish marre nje edukim mbrojtes ndaj vegjelise, si nacionalist donte qe cdo bashkekombas te arrinte te mbijetonte(ato kohe ishin te veshtira edhe per buken e gojes), keshtu qe nuk besoj te komunizmi i Nolit.
Shteti nuk ka ndonje vecanti qe perjashton perputhjen me kombin. Shteti rron kudo ku ka piramide socio-ekonomike ose le te themi qe kjo piramide eshte toka ku mbin e zhvillohet shteti.
Kombi dhe dija nuk perputhen plotesisht, por pjeserisht. Si kultura materiale ashtu edhe ajo spirituale , zhvillohen brenda nje bashkesie e pastaj nese jane te sukseshme mund te perhapen, por thelbi vjen prej asaj bashkesie.
Kultura egjiptiane dallohet si nga pikepamja materiale ashtu edhe spirituale, nga te tjerat e kjo eshte pasoje e zhvillimit te brendshem. Tani nuk eshte me ashtu si atehere, kjo eshte e vertete, por zhvillimi i brendshem i cdo bashkesie, origjinaliteti i tyre per mendimin tim eshte forca reale qe pastaj sjell nje kulture te zhvilluar ndermetropolitane.
Si me thene qe globalizmi ne dem te kulturave nacionale do shkaktoje renien e vete kultures ndermetropolitane.
Metropoli nuk lind njerez krijues se nuk i ka rrethanat e duhura spirituale , por ka mjetet e duhura per ti pergatitur e biles me cpo duken bathet edhe per ti shkaterruar krijuesit nepermjet konsumerizmit.
Pra une shoh lidhje midis shtetit, kombit dhe kultures(ku futet sigurisht edhe dija). Nuk e di sesa i madh do kish qene Kadareja nese do ishte rritur ne nje ambjent ku shteti, kombi e kultura nuk perputhen te pakten pjeserisht.
Kapedan ti e di shume mire, qe historine e kane bere aristokratet,sepse kane pasur pushtetin, biles sic ka thene njeri; ‘historia eshte nje varreze aristokratesh’.
Tani kjo nuk do te thote qe intelektuali ka qene jashte, biles eshte e cuditshme qe pergjate historise ta kerkosh intelektualin jashte shtreses aristokratike. Ka raste qe gjendet jashte por jane mjaft te rralla.
Aleksandri pa Aristotelin , nuk e di se sa do e kishte bere Aleksandrin.
Ne sistemin e sotem , eshte e vertete qe intelektuale te shumte ndodhen jashte, por ama edhe intelektuale te panumert punojne per shtetin.
Vete natyra e shtetit, ben qe cjane intelektuale te makinave, qe quhen edhe shkencetare, te qendrojne larg tij,ose maksimumi te punojne per ushtrine, ndersa intelektuale te tjere,si shkrimtare, gjuhetare, historiane, sociologe, psikologe mund te futen deri diku me pakice.
Nuk eshte e rastesishme qe ne vendet e zhvilluara, intelektualet ne pushtet i gjen nga deget dyce, te drejtesise , ekonomikut e shkencave politike.
Nga ana tjeter, politika te thith krejt energjite krijuese dhe kohen.
Ta zeme Ceka, nje arkeolog i dalluar, qe kur hyri ne politike, sa germime ka bere ?
Pra shteti ka nevoje per nje tipologji te caktuar intelektuali.
Ka nevoje per intelektualin qe ka demostruar vlerat e tij, ne fusha me rendesi per shtetin.
Nje intelektual veteriner psh, ka shkruar libra mbi semundjet e pulave e dallohet ne skenen nderkombetare, por ky nuk este i kurrfare dobie ne krahasim me nje intelektual ekonomist qe ta zeme merret me studimin e krizave ekonomike
Pastaj ky veterineri ka interesa te gjera(per cka dallohet intelektuali) e di nga pak ne cdo fushe, por kjo nuk e ben kushedi sesa te dobishem ne krahasim me ate ekonomistin.
Po ne te dy ore Hyllin cfare jemi, mbase njerzit e llogjeve (as te intelektit e as te vepres). Pashe para dy ditesh ate filmin “Hajduti i Bicikletes” nga de Siga. Njeriu duhet te marre pergjegjesi per kombin, porse fillon nga familja. Eshte e veshtire edhe per nje intelektual te zgjidh probleme po nuk u fut ne sistem, po nuk u ndye nje cik ne lluce, dhe megjithate duhet te keshe “kellqe” te futesh ne balte e te dalesh, mbase i lyer, porse te dalesh te pakten, e ne mos deri ne fyt, te dalesh faqe bardhe.
Mbase keshtu duhet shtrohet pyetja, ne sens praktik: cfare mund te behet dhe kush do ta bej?
Kapedani thote:
Mbase duhet pyetur: A ia vlen te ndertosh nje shtet teknokratesh intelektual, pra: ku minister i shendetesise te jete nje mjek i shquar dhe jo nje xhenerik cfaredo; apo minister i mbrojtjes te jete nje officer dhe jo mesues fshati i dikurshem; qe ligjvenesit te jene 80% me prejardhje nga fusha e ligjit dhe jo 80% agronome dhe veteriner, qe ministri i arsimit te jete nja akademik i shquar dhe jo nje drejtues partie i deshtuar, e keshtu me radhe?
Fare rastesisht gjeta nje shkrim te Ridvan Peshkopise titulluar “In Search of the Private, Public, and Counterpublic: Modernity, Postmodernity, and Postsocialism”, ku autori kundershton idene qe intelektualet doemos duhet t’i futen politikes si menyra e vetme per te shpetuar demokracine. Intelektualet, thote Dibra, duhet te perfshihen me shume ne mirembajtjen e kunderpublikes, duke ngulur kembe per pavaresine e institucioneve akademike nga shteti si dhe per perkrahje me te gjere per artin dhe kulturen.
Artikulli eshte vetem ne anglisht dhe mund ta shkarkoni ketu. (duhet te keni lidhje me nje librari per ta shkarkuar falas ose perndryshe me lajmeroni dhe mund tu nis nje kopje)
Parrulla, varet per cilet intelektuale eshte fjala. Shkrimtaret psh bejne mire ti rrine larg ushtrimit te pushtetit, ne duan te vazhdojne te botojne ndonje liber.
Kapedan, llogjetare duhet te jemi e me vone te vazhdojme te jemi. Shiko se cthoshte nje gazete italiane:
Kemi shume te diplomuar ne filozofi e pak ne inxhinjeri.
Tani une nuk e di se perse duhet shkruar nje gje e tille, kur ne fakultetet e filozofise mund te futet kush te doje, ndersa disa inxhinjeri jane me numer te mbyllur/kufizuar.
Kjo tregon se si jane nevojat e vendit/tregut te punes, keshtu qe titulli i gazetes del bllof.
Njeriu vetem kur shkon ne boten tjeter eshte i paster. Nuk di te kete njerez pa mekate, por mekatet ndahen ne kategori te ndryshme dhe qellimi i moralshem justifikon mekatin. Cfare ka rendesi , nuk eshte mosndyerja, por moraliteti i perfundimit . Vete brenda pragmatizmit, meqe shkaterrohet nje moral i vjeter, duhet ndertuar nje moral i ri ne menyre qe qellimi te dale i moralshem.
Problemi per mua krijohet, nese ndyerja perkon me indiferencen e plote ndaj moralitetit te veprimit.
Ne Shqiperi me duket se ekziston ky problem e para se te pyesesh: cdo bej ;duhet te ndergjegjesohesh per thellesine dhe nuancat e problemit, perndryshe ngjan si zulute me heshta qe u turreshin anglezeve me mitroloze e topa.
Parrulla, ma dergo ate artikullin edhe mua po deshe, se kjo biblioteka ime nuk eshte e regjistruar tek kjo reviste. Por jam pak a shume i mendimit me kete Ridvanin, dhe nje profesor i imi (Pfetsch) kishte te njejtin mendim ne nje diskutim qe u be ne nje leksion mbi filozofine politike.
Ne fakt psh. kibernetika ishte nje shkence qe i perzjente pak a shume keto dy rrafshet, shkencen me praktiken, kombinonte deshiren per te mesuar dhe menduar, me deshiren per ti thene rezultateve nje relevance me praktiken. Jo me kot shume kibernetiste te viteve 50-60 kur kjo shkence hyri ne mode, ishin edhe marksiste (ose me mire te majte), duke u nisur nga ideja e Marks mbi “filozofine e praktikes”. Per kete ceshtje me ka interesuar edhe mua kibernetika. Por si shkence doli nga moda per shkak te deshtimit (S. Beer ne Kili psh.) qe pati ne praktike. Cfare ne fakt na meson edhe historia. Shume utopi (projekte qytetesh nga filozof te ndryshem) bazoheshin ne intelektin dhe arsyen, edhe nje sistem qendror kontrolli, por mbase per kete edhe deshtuan, sepse jo arsyeja, porse dicka me shume se kjo, mistike, Zoti etj., eshte baza e nje organizimi shoqeror. I ngelet politikanit, nje tjeter specie, te “shoh per celesat” atje ku ka drite, te nderhyj atje ku mund dhe di. Ndersa shkencari e con “elektrikun e dores” ku do, intelektuali kerkon edhe ne erresire, jo vetem atje ku ka drite. Politikani i largohet asaj qe nuk di, eshte sic thote Weber i orientuar nga rezultati. Jo nga kerkimi si qellim ne vetvete, porse vetem dhe vetem nga rezultati. Prandaj edhe dija njeriut politik duhet te jete e gjere, jo e thelle (ku thellesia edhe per nje intelektual eshte e pambarueshme). Njeri politik eshte edhe gazetari, publicisti dhe analisti. Me shume se thellesia ne nje fushe te caktuar ketij te fundit i duhet te gjeje lidhjet (relations, zusammenhänge) midis disa fushave, prandaj ajo kritika e disave ndaj dijes enciklopedike (te lehtesuar nga Google) me duket e pavend.
New York Times
kishte nje editorial “The Wild Wordsmith of Wasilla” nga Dick Cavett para pak ditesh qe adresonte ne nje menyre shume argetuese ate cka diskutohet ketu.