Në vazhdim po sjell dy fragmente që kam përkthyer nga vepra “The History of Greece”, e George Finlay, e cila mund të konsultohet lirisht në Google. Autori (1799-1875) ishte një historian skocez, mik i George Byron-it, dashamirës i grekëve dhe përkrahës entuziast i luftës së tyre për pavarësi. Për historianët profesionistë materiali në vijim duhet të jetë më se i njohur; por shpresoj se lexues të tjerë të blogut do ta gjejnë me interes, veçanërisht përballë gënjeshtrave të propagandës grekomadhe, të cilat jo rrallë e gjejnë rrugën deri në komentet e kolegëve në listë [theksimet janë të miat].
Në shekullin XIV, [arbërorët] kishin shtënë në dorë një pjesë të madhe të territorit të Akarnanisë, Epirit, Thesalisë dhe Maqedonisë, dhe po fillonin të konsolidonin ngulimet e tyre në Peloponez. Për herë të parë, [arbërorët] u shfaqën në gadishull [Peloponez] si trupa mercenarësh në shërbim të despotëve grekë të Misitrës, dhe pak kohë më pas shumë prej tyre u vendosën si kolonistë në tokat e hapëta të provincës. Gjatë gjysmë shekullit që i parapriu pushtimit të Moresë [Peloponezit] prej turqve, arbërorët atje më shumë se një herë luajtën rol të dorës së parë në punët publike dhe, në një rast, u bënë edhe gati për t’i dëbuar krejt grekët nga Moreja [f. 38].
[…]
Despotët që sundonin Morenë [gjatë shek. XV] nuk ishin asgjë më tepër sesa mëkëmbës të perandorit në Kostandinopojë, vetëm se rrethanat e veçanta në të cilat gjendej perandoria i kishin shndërruar, për një kohë të gjatë, në sovranë absolutë dhe të pavarur. […]
Kur Mehmeti II po bëhej gati të sulmonte Kostandinopojën, e pa të udhës t’u hapte dy despotëve të Moresë [Thomait dhe Dhimitrit, që ishin vëllezër] aq shumë telashe në vendin e tyre, që këtyre të mos u shkonte mendja t’i dërgonin ndonjë ndihmë vëllait të tyre Kostandin në kryeqytetin e perandorisë. […] Rënia e Kostandinopojës dhe bindja se shumica e banorëve të Peloponezit i druheshin më shumë grykësisë bizantine sesa mizorisë turke, i detyroi despotët t’i kërkojnë Mehmetit II paqe me çdo kusht. Sulltani i pranoi si vasalë të Portës, përkundrejt premtimit të tyre për t’i paguar një tribut të përvitshëm prej 12 mijë dukatesh […].
Gjatë kësaj periudhe të pafat për historinë e kombit grek, populli, i shtypur prej sundimtarësh që ishin krejt të huaj për të nga pikëpamja morale dhe politike, filloi të humbi krejt dëshirën për të mbrojtur pavarësinë kombëtare; ndërsa kolonët arbërorë në More ishin shtuar kaq shumë në numër dhe kishin vënë kaq shumë pasuri sa po aspironin tani liri të plotë politike. Tokat që ishin lënë djerrë për shkak të shkatërrimeve të turqve ishin të mjaftueshme për ta lejuar popullsinë arbërore të shtohej shumë, meqë ata i përdornin tokat e shkretuara si kullota për bagëtinë e tyre. Lajmet që mbërrinin çdo ditë në More për fitoret e mëdha të bashkatdhetarit të tyre Skënderbeut i frymëzuan arbërorët me dëshirën për liri; dhe ideja e tyre për lirinë ishte të bëheshin zotër absolutë të tokës ku jetonin dhe të refuzonin t’u paguanin feudalëve grekë rentën për të drejtën e shfrytëzimit të tokave si kullota. Arbërorët jetonin në kushte kaq të ashpra, saqë bollëku që zotëronin i ndihmoi për t’u shtuar në numër, pikërisht kur çdo klasë tjetër e popullsisë së Moresë po e vuante së tepërmi shkretimin e përgjithshëm. Grekët, nga ana tjetër, ishin tepër të qytetëruar dhe të mësuar me nevoja tepër artificiale, për të qenë në gjendje të riprodhonin popullsinë e tyre në atë situatë privacionesh ku ndodheshin. Fshatarësia, e grumbulluar në qytetet, po vdisnin për bukë; artizanët dhe tregtarët, të privuar nga puna, po emigronin drejt vendesh të tjera. Mirëpo arkondët e Moresë dhe zyrtarët bizantinë zgjodhën pikërisht këtë moment kaq të papërshtatshëm, për t’u kërkuar arbërorëve një shtesë në rentën që paguanin për tokat ku jetonin. Kjo i ngriti arbërorët në këmbë, dhe udhëheqësit e tyre, që e gjykuan momentin si të përshtatshëm për një kryengritje të përgjithshme, e shpallën haptazi projektin e tyre për t’i dëbuar grekët nga Moreja. Kjo përbënte për grekët në More një kërcënim edhe më të madh sesa rreziku i dikurshëm prej sllavëve, dhe vetëm ndërhyrja prej turqve nuk lejoi që gadishulli të shndërrohej në tokë arbërore. Një numër aventurierësh politikë të pakënaqur i dezertuan bashkatdhetarët e tyre grekë, për t’u bërë udhëheqës nga më aktivët në këtë revolucion – i cili i detyrohej më tepër grykësisë arbërore dhe intrigave greke, sesa ndonjë ambicjeje kombëtare ose ndjenje patriotike. Manuel Kantakuzeni, një bujar bizantin që kishte fituar ndikim të madh në malësorët gjysmë të pavarur të Tajgetit dhe të Manit, doli në ballë të lëvizjes kryengritëse. Duke e ndërruar emrin e vet në një emër arbëror, shpresonte që rebelët do të bindeshin për ta zgjedhur Princ të Moresë. Ashtu, e ndërroi emrin e vet Manuel për të adoptuar emrin arbëror Gjin; ndërsa gruaja e tij e la emrin Maria, për t’u quajtur Kuqja (Cuchia). Kryengritësit arbërorë, me Gjinin në krye, e rrethuan despotin Dhimitër në Misitra […]
Fati i Peloponezit mbetej në duart e sulltanit. Të dy palët ndërluftuese i dërguan njerëzit e tyre te Mehmeti, për t’i kërkuar mbështetje. Krerët arbërorë ofruan të paguanin të njëjtin tribut që paguanin më parë despotët grekë, duke iu lutur sulltanit që t’i linte të mbanin gjithë gadishullin si vasalë të portës. Nga ana tjetër, Matias Asani, që komandonte garnizonin grek në Korint […] i kërkoi ndihmë turqve për t’i nënshtruar rebelët arbërorë, të cilët, sipas tij, e kishin mendjen kryesisht për të plaçkitur. Urrejtja e sulltanit ndaj Skënderbeut e bëri që të mos ndiente asnjë simpati për arbërorët, të cilët kishin filluar tashmë të pushtonin tokat greke dhe t’i plaçkitnin… Për të parandaluar [disfatën e plotë të grekëve], Turakhani mori urdhër të marshonte në Peloponez dhe t’i çlironte despotët prej rrethimit arbëror. Vrrulli popullor i rebelimit, megjithatë, ishte pakësuar që para se të mbërrinte ushtria osmane në gadishull; meqë sapo aventurierët grekë futën hundët në komandën kryesore të ushtrisë kryengritëse, popullsia arbërore e pa se ishte përfshirë në luftë për llogari të sundimtarëve të rinj, jo në revolucion për të mirën e vet.
[f. 297-303]
Finlay, po ta lexosh tere librin, u gjet teresisht i papergatitur nga revolucioni grek. Shkoi per te ndihmuar greke, por u gjet para arberoresh. Ishte nga te fundit qe u largua nga Greqia shume i zhgenjyer me romanticizmin e tij
Temën e arvanitëve në Greqi, të parë kryesisht nga ana demografike desha dhe unë ta trajtoj në blogun tim në një artikull sepse ndër autorë shqiptarë bëhet një abuzim mbi shifrat e arvanitasve por XhaXhai ia doli i pari. Kështu po sjell këtu një përmbledhje nga të dhënat që ka botuar Kostas Biris (Κώστα Μπίρη, Αρβανίτες, οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού, Αθήνα, Μέλισσα, 2005, bot. V, f. 337-340) ku trajton në një kapitull më vete në librin e tij për historinë e arvanitëve (një nga librat më të plota për temën sipas meje, në mos më i ploti) demografinë që nga kolonizimi i Greqisë deri në shek. e XX. Dhe në fakt s’ka pse shkojmë kaq mbrapa, deri tek Finlay kur në Greqi ka qarkulluar këtu e 8 vjet libri i A. Ducelier, Shqiptarët në Greqi, shek. XIII-XV, emigrimi i një komuniteti, IGH. ku trajtohen emigrimet arbërore drejt Greqisë.
Vetëm se, dua të pyes XhaXhain, cilat janë gënjeshtrat e propagandës grekomadhe?
Përmbledhja nga Biri është pak a shumë kjo.
Më 1350 Manuel Kantakuzeni solli në Despotatin e Moresë 8.000 arvanitë; më 1383 katallanët sollën në Lokridë, në Beotinë dhe në pjesën verjore dhe perëndimore të Atikës një numër të panjohur arvanitas, por duke gjykuar nga madhësia (kapaciteti) i vendit dhe nga numri i fshatrave mund të themi se numri qe 20.000; më 1384 Nerio Atzaioli solli në Korinth 800 kalorës arvanitas (bashkë me familjet, 3.200 veta); më 1405 Theodor Paleologu solli në Despotatin e Moresë 10.000 arvanitas; më 1405 Centurion Zakaria solli në Peloponezin Perëndimor numër të panjohur por duke gjykuar nga kapaciteti i vendit dhe numri i fshatrave duhet të ishin 15.000; më 1402 dhe 1425 Venecianët sollën Eboea numër të panjohur arvanitas por duke gjykuar nga numri i fshatrave dhe kapaciteti duhet të ishin 10.000 të tillë; më 1418 Antonio Atzaioli solli në Mesojia të Atikës numër të panjohur arvanitas por duke gjykuar nga fshatrat dhe kapaciteti duhet të ishin 15.000. Shuma, 81.200 veta.
Më 1425 filloi rikolonizimi i Moresë nga Karlo Toko, solli në More rreth 10.000 arvanitas. Pas vdekjes së Skënderbeut erdhi një pjesë drejt Greqisë por numri më i madh u drejtua Italisë. Le të pranojmë se kanë ardhur 5.000 veta. Pra e shumta 100.000 veta në Greqinë e Jugut (Eboea, Beoti, Atikë, ishuj, Peloponez).
Le të trajtojmë pakësimin tani. Si pjesë të popullsisë arvanitët përbënin një përqindje të vogël kurse si pjesë të forcës luftarake përbënin një përqindje të madhe. Më 1397 Timurta Pasha kap robë një numër arvanitësh në Argos; më 1423 Turahan Pasha therr shumë në Arkadi dhe 600 mbrojtësit e Taviasë; më 1444 Murati bën kërdinë në fshatrat e Korinti; më 1453 Omari i lufton në Despotatin e Mistrasë. Më 1454 Turahani i lufton në Varvicë dhe në Aeto. Më 1456 Omari i lufton në Atikë dhe vret një numër të panjohur. Nga viti 1458 deri më 1460 Mehmeti bën kërdinë ndër mbrojtësit e pavarësisë së Despotatit dhe merr një numër si rob në Konstandinopol. Më 1464 Mahmut Pasha sulmon venedikasit, therr gjithë arvanitasit e Tavisë dhe dërgon 30.000 rob në Konstandinopol tek Sulltani dhe 500 tek Veziri. Më 1500, turqit therrin të gjithë arvanitët e gardës së Methonës. Gjatë luftës tuko-venedike, shumë arvanitas vriten ose skllavërohen në Naupakt, Argos, Nauplio, Methonë, Koronë, Pylo, Monemvasia e gjetkë dhe 8.000 ushtarë, disa bashkë me familjet e tyre largohen nga Peloponezi për të vazhduar shërbimin tek venedikët ose tek mbreti i Napolit. Arrijmë në konkluzionin se në shekullin e XVI kishin ngelur rreth 60.000 arvanitas. Tre shekuj më vonë sipas Hahn-it ishin 120.000. Sipas Finlay-t ishin rreth 200.000 në gjithë Greqinë
Autori bën edhe një kritikë pastaj në të gjitha shifrat që trajton (përmend edhe të Philippson-it etj) pasi numri aktual ishte më i vogël në shek. e XIX, rreth 95.000 por kjo është një histori tjetër.
Tannhauser, blogu është gjithnjë i hapur për pikëpamje dhe ballafaqime.
Nuk dua të hyj në hollësira për gënjeshtrat e propagandës grekomadhe, sepse nuk dua t’i shndërroj diskutimet në përplasje egosh; po të siguroj vetëm se nuk e kisha kurrsesi fjalën për prurjet e tua.
Përndryshe, të lutem më kupto, qëllimi im është ta mbaj diskutimin në një farë niveli, sidomos larg pasioneve që nuk mungojnë, nga të gjitha palët.
Në parim, kur e përmenda propagandën grekomadhe më lart, kisha parasysh tezën e gabuar se elementi shqiptar në trojet greke (madje edhe në Epir) qenka përhapur atje gjatë periudhës së sundimit osman. Kjo tezë, e cila i ngjan çuditërisht tezës se elementi shqiptar në Kosovë është përhapur, edhe ai, gjatë periudhës së sundimit osman, nuk u qëndron dot fakteve historike.
Me sa kuptoj unë, në trojet greke ka tre lloje shqiptarësh: arvanitas ose arbërorë (të fesë ortodokse), çamë të fesë ortodokse, dhe çamë të fesë myslimane. Arbërorët kanë shkuar atje kryesisht gjatë shekullit XIV, ndërsa për çamët nuk më rezulton që të ketë ndonjë provë se kanë shkuar atje ndonjëherë.
Zëri i Wikipedia-s anglishte për Arvanitët më duket shumë informativ dhe i ekuilibruar. Atje shoh edhe që çamët ortodoksë të Epirit nuk pranokan të konsiderohen si “çamë”, edhe pse nga ana gjuhësore të folmet e tyre janë shumë të afërta me ato të çamëve myslimanë.
Më në fund, Finlay-n e solla kryesisht ngaqë më është dukur gjithnjë ironik ndërrimi i emrit të Kantakuzenit në Gjin, përballë ndërrimit të emrave mes shqiptarëve të sotëm në Greqi. Finlay vetë, në libër, u referohet historianëve bizantinë të kohës; por unë nuk i solla referencat, sepse nuk doja ta rëndoja pasazhin. Kush të dëshirojë, mund t’i gjejë në librin origjinal në Google.
Finlay është mik e dashamirës i grekëve – prandaj të dhënave të tij për arbërorët unë prirem t’u besoj më shumë se, bie fjala, atyre që thotë Fallmerayer-i.
Për arbërorët në Peloponez ka histori interesante…
Si psh aty nga viti 1779… “”pasi “pastruan” arvanitasit e Nafplios Xhezaerliu u dërgoi “bujurda” arvanitëve që kishin ngelur në Peloponez dhe u kërkoi që ta zbraznin gadishullin.
Por kryetari i arbërve Myrto Hamza, mbajti qëndrim shpërfillës, siç thotë kënga nafpliote. Kështu Xhezaerliu, vendosi tu binte.
U morën vesh me kleftët në More pas takimit midis tyre te “Mullinjtë” në 28/5/1779.
Synimet e turqve dhe grekëve të bashkuar i përshkuan kënga popullore nafpliote më poshtë:
Të bëhemi bashkë
Turq dhe raja
Dhe vendin të pastrojmë
Nga arvanitët.
Marrë nga “Lambrinidhis Nafplia faqe 306” (Η Ναυπλία ).
Me shfarosjen e arbërorëve lidhet emërtimi “kulla arbërore”. Kulla nuk ishte gjë tjetër veç vendosja një mbi një e rreth 5000 kokave të prera të arbërorëve, pas sulmit të grekëve dhe turqve të bashkuar.
Për kullën, të dhëna jep Pukëvil në vitin 1799 kur ndërtesa kishte filluar të binte sepse disa kafka po shqiteshin nga ajo.
E quajtur ndryshe – piramidë, qëndroi në këmbë deri në vitin 1806-1807 atëherë kur agallarët e Tripolicës e rrafshuan komplet që të mos fyhej Veli Pashai, djali i Ali Pashës i emëruar vali në atë zonë.
Burimi Sarandos Kargakos Shqiptarë-Arvanitë-Grekë faqe 46-47.
Këto të dhëna më sipër, si dhe një goxha libër prej KEMO – “Heterogjenia gjuhësore në Greqi”.(ΚΕΜΟ – Η γλωσσική ετερότητα στην Ελλάδα.), do të mund t’i shpjegonin mikut tim të dukurditur Aristidh (apo si e ka ky?) se përcaktimi etnik për grekët NUK ishte/është gjuhësor, por kulturor. Ok kulturor i thënçin sepse është fetar në thelb.
Dmth sipas kushtetutës së parë të shtetit grek vjen dhe definicioni: “Grek është banori i Greqisë që beson në Krishtin”
Koha eshte e maskarenjve, por Shqiperia e shqiptareve tha:)
J. je i pacmueshem ndonjehere ….
Sipas kushtetutes se pare greke, minoritaret tane nuk quheshin greke.
Aristidhin mos e prek,se ka bo pune te mire,qe duhet cuar para e permiresuar.
Mua nuk me kujtohet emri i atij priftit grek qe duke i referuar vitit 1451 thoshte se:
Ne More nga 450 mije banoret, 300 mije jane shqiptare te cilet kane nje force ushtarake prej 30 mije vetash.
Nje gje qe me pyeti xha xhai tek nje teme tjeter mbi bashkepunimin greko-turk, dmth se feja ortodokse kishte dore te lire , duke iu referuar kozma etolianit.
Kjo eshte nje teme e gjere me vete. Pavaresisht propagandes greke antiturke, sic e deshmon edhe kenga qe solli Juliusi, greket kudo jane bashkuar me turqit kunder shqiptareve.
Kisha greke prej sulltanit kishte dore te lire e pushtet shpirteror mbi gjithe ortodokset qe nuk kishin patriarkane, dmth hiq serbet e bullgaret, shqiptaret dhe vllehet ishin lene ne duart e grekeve plotesisht.
Pavaresisht pallavrave serbe ne 1557 turku e rilejoi patriarkanen serbe , dhe serbet iu rifuten politikes Savaniane (st Sava) qe ishte zgjerimi i pushtetit te kishes serbe ne trojet shqiptare e mundesisht sllavomaqedonase.
Kisha serbe e kisha greke paten dore te lire ne gjithe trojet shqiptare, pasi ndryshe nga cthuhet per arsye nacionaliste, ato ishin bythe e breke me turkun.
Edhe gjate rilindjes kisha greke ne jug ishte jo vetem zagar i grekut por edhe i turkut, per te mbajtur urte shqiptaret e per tu hequr cdo ndjesi nacionaliste. Kjo u shkonte mbare turqve sa me ska.
Tani na hedhin hi syve mbi konfliktin e perjetshem greko-turk , por de facto ky u krijua si konflikt vetem ne fillim te shek 19 e popullsia greke ndryshe nga ajo arvanitase nuk kishte ndonje ndjesi pavaresie nga turqit. Kete e deshmon edhe pjesemarrja masive ushtarake e arvanitasve ne krahasim me pjesemarrjen ushtarake greke ne 1821-1830.
Greket e azise se vogel as qe u ndjene fare gjate revolucionit grek e kisha greke ne greqi ngeli duke bekuar arvantiasit neper kisha per luften ndaj turkut.
Lufta ishte krejtesisht me motive fetare ndersa ato nacionale ishin ende ne shpergej. Kristianet kunder myslymaneve , ky ishte lajtmotivi i cili pastaj u pasqyrua ne kushtetute sic na e sjell Julius.
Ato shifrat mbi shpernguljen ne greqi kane per te ngelur gjithmone enigme, ama qe shqiptaret nga thesalia e deri ne
Lakoni perbenin ne 1450 nje pjese te konsiderueshme te popullsise kjo eshte e padyshimte.
Dialekti i arberoreve me kujton shume ate te Gjirokastres. A. Klosi ne librin e tij mbi Karl Reinholdin, boton mjaft materiale te mbledhura nga Vasil Saqellari, prift arberor, ne nje idiome mjaft te shkathet ku elementet greke te nderkallura ishin te pakta. ne website-in tem kam botuar transkriptimin e nje letre shqip qe prifti ia drejton Reinholdit, marre nga faksimilja ne librin e Klosit. Letra, e mesit te shekullit XIX fillon keshtu:
U u leshë ndë një milë e shtatë qint e nöntë dhietë shtatë, 1797, nka të lerrëtë e Krishtit. E, kur u shkitshë e u böshë shtatë viet, dzura grammëtë koine-të ndë Pijadhë ett.
Nese doni ta lexoni te plote, e gjeni te http://babaj.wordpress.com/
Nuk e kuptoj se si i interpretoni dhe i kuptoni kshu ju keto fakte historike po une i kuptoj kshu:
– OK mund te qendroje versioni qe arberoret ose arvanitasit jane vendosur ne Peloponez nga shekulli XIV , po kjo s’do te thote qe procesi i kesaj vendosje ishte vetem nje dite apo nje vit i ketij shekulli.
Ka dhe kaq e kaq shume fakte e shkrime historike qe tregojne se pothuajse gjate gjithe periudhes osmane, jane zhvendosur popullsi te ndryshme ne te gjithe perandorine osmane, perderisa ajo ishte nje perandori e tere dhe jo shtete me vete. Duhet te mos e bejme kete gabim feminor e shikojme historine e 2-3 shekujve me pare me hartat e sotme gjeografike!
– Por habitem se si perqendroheni te ajo qe “greke e turq” jane bere bashke kunder “shqiptareve”, arvanitasve eshte me e sakta, kur ketu fare qarte thuhet qe jane ata qe erdhen e u vendosen ne trojet e te tjereve !
Ne cilin vend te botes vendasit pranuan kaq kollaj te tjere te vine t’ju shtrihen e shtohen neper trojet e tyre???
C’rendesi ka nese heleniket vetem lidhur me kete ceshtje perdornin dhe Turqine apo cilindo tjeter qe do te mund t’i ndihmonte ne kete drejtim?
Mua personalisht me pelqen s’me pelqen, me duket shume normale qe vendasit te ngrihen e te luftojne ata qe vijne i zene token e tij?
Mos pretendoni se kemi qene me te mire ne ???
Apo se kshu na intereson ne ta paraqesim tani kete!
– OK ne kemi “kurajon”qe ate menyre te luftuari ndaj arvanitasve ta paraqesim sot si te ulet si te pabese te ketille e atille, por kemi dhe pafytyresine te pranojme ato qe ben shteti yne pikerisht sot!!! Qe s’ka lene me shtet Arab e Turk pa u lidhur e bere breke e b..the per kondra ndaj fqinjeve me demek!!!
– Une nuk e di si te ndihem “krenar” per keto fakte qe lexoj ketu se ajo qe me vret syte mua eshte qe te ardhurit e kishin mendjen per plackitje kurse vendasit kishin kulture dhe zhvillim!
Prandaj nese popullsite e ardhura ne nje vend te zhvilluar jane integruar dhe absorbuar nga ajo mire eshte qe kjo te shikohet pozitivisht e jo si e shikoni ju!
– Nese do te shikonim me kete logjike nacional-foshnjore i bie qe ne po na djeg qe pse arberoret nuk u lane rehat ne barbarine e tyre, pse nuk u lane rehat te shtoheshin e perhapeshin dhe te shfarrosnin nga dheu cdo gje te mire te ngritur nga heleniket vendas!!!
– E di qe do me quani antishqiptar e antipatriot e do iu erren syte qe po shkruaj keto, por une patriotizmin e kam pak me ndryshe.
Per mua patriotizmi me i madh eshte dinjiteti dhe qendrimi drejt ndaj te vertetes, se renia ne pozita te tilla qesharake si te Doktor Adhamudhit!
Ka shume pak rendesi per te mos thene fare, fakti ne shqiptaret ishin te gdhendur apo te pagdhendur.
Kane me teper rendesi faktet qe tregojne se shqiptaret atje nuk i coi turku sikunder pretendojne greket.
Ty mbase te duket foshnjore por greket kane ndertuar nje teori te tere konspiracioni shqiptaro-turk kunder grekeve dhe e verteta eshte qe konspiracioni eshte greko-turk kunder shqiptareve.
E riperseris ka shume pak rendesi ne u shkua si invazor apo si ftuar e ne u luftua apo jo per te zaptuar tokat,sepse ketu nuk jemi duke qemtuar shkaqet e prezences shqiptare ne Greqi, por sa dhe kur vajten.
Prandaj gjithe kjo kritike tregon qe ke lexuar se prapthi gjithe shkrimet ose i ke rene vertikalisht.
E fundit persa i perket barbarise e djegieve po tregon injorance sepse arvanitasit gjeten toke te shkrete e pikerisht per kete arsye u thirren , qe te punonin tokat e shkreta .
Qe ti te futesh sadopak ne muhabet, greket thone se shqiptaret u cuan prej turqve ne greqi e jo vetem kaq por edhe ne shqiperine poshte shkumbinit-toskeri.
Replika jone eshte qe jo vetem ne epir nuk behet llaf sepse historine e kane bere fisniket shqiptare vendas para turqve por edhe historine e zemres se greqise ne shek 14 – 15 e kane bere shqiptaret arvanite e jo greket.
Ajo cka paraqitet si aleance shqiptaro-turke antigreke nga greket ne fakt del si turko-greke antishqiptare.
E fundit kontributi i madh i shqiptareve ne pavaresine e greqise duhet tu beje te kene njecike cipe e turp se mirenjohje nuk kerkon kush.
Ja keto jane te vertetat.
E fundit fjalen patriotizem hiqe nga fjalori se ste shkon dhe cili eshte patriotizmi me i madh nuk eshte gjetur akoma e nuk e besoj se e ke gjetur ti.
Se cfare propogande absurde bejne serbo-greket e gjen tek wikipedia ku nje serb (me siguri) ka shkruar se ne 1455:
Totally there were around 75,000 inhabitants in 590 villages comprising modern-day Kosovo ….
75 mije banore ne kosove!!!!! Ky eshte gomarlliku me i madh qe mund te lexoje njeriu ndonjehere.
Kosova ne ate periudhe ka pasur disa nga qytetet me te medha te gjithe serbise, Peja, Prizreni, Prishtina mbi te tjerat….
si mund te kete pasur 75 mije banore !!!!!
Peja qender e patriarkanes serbe, Prizreni qytet mbreteror per njefare periudhe, Prishtina po ashtu, Novoberda ne mos gaboj (ku kishte miniere argjendi) kishte mbi 10 mije banore. Kosova ngaqe ishte e vetmja fushe e mbreterise serbe kur serbet e pushtuan ne 1217 , zoteronte qytetet e serbise dhe pasurine bujqesore te vete serbise, prandaj vune edhe kryeqendrat fetare e shteterore ne Kosove, sepse pjesa tjeter e shtetit serb ishte mal e pak rentabel.
Vetem qytetaret ne kosove duhet ta kalonin shifren 75 mije banore.
Por kjo propagande ka nje qellim te qarte, ashtu si ajo greke dhe detyra e shqiptarit eshte jo vetem ti pergenjeshtroje por edhe te gjeje te verteten.
Hyllin,
S’kam kohe te futem shume ne te thella por perseri po bie ne pozita shume foshnjore.
1- Ke lexuar gjekundi tjeter lidhur me shifrat e popullsise ne pergjithesi ne te gjithe boten per ate periudhe?
Apo kapesh kot ne shifra qe per kohet e sotme te tingellojne shume te vogla dhe nxiton t’i interpretosh pa piken e profesionalitetit dhe njohurise me te gjere?
2- Mos te ka kapur veshi gjekundi qe ne shekullin e 16 supozohet qe popullsia e Shqiperise se sotme nuk i kalonte te 300 mije banoret?
3- Ti thua qe Kosova e atehershme paskesh qytete te medha si Peja, Prizreni Prishtina,Novoberda (shume serb degjohet ky emri i fundit) dhe je i sigurt se banoheshin nga kosovaret e sotem??? Per te mos kaluar te pyetja qe do pergjigje shkencore se kush i themeloi keto qytete!!
Shikoni, mire beni qe jeni patriote, por po ua them dhe njehere:
Qe patriotizmi te kete efekt, mire eshte te merren me keto ceshtje dhe interpretime njerez te nivelit shkencor ne fushen e historise, dhe mbi te gjitha te jene cliruar nga keto ndjenja ultra-nacionaliste
Kshu sic po bejme ne sot gam gam, e duke u kapur me cdo gje qe na del perpara, me nje bagazh pothuajse zero historie, nxjerrim syte bile shkulim dhe vetullat e asaj historie qe iu takon dhe kane bere vertete shqiptaret!
Une mbase bie ne pozita foshnjore, po kjo nga fakti qe perpiqem te mbush nje mendje qe sdo te mbushet. Po ja qe ne kete pike jam teper foshnjor, skam cti bej, prandaj do te pergjigjem.
Demografine e kujt shteti te Europes do dhe ne cilen periudhe se ta jap tak-fak…
Do te frances qe kaloi nga 18-20 milione ne 1350 ne 11 milione ne 1400 e 15 milione ne 1500.
Apo do te Anglise qe kaloi nga 4 milione ne 1350 ne 2,2 milione ne 1500 si pasoje e vdekjes se zeze,luftes me francen dhe luten e 2 trendafilave.
Apo do demografine e nje populli qe con nga 100 deri ne 200 mije emigrante ne More gjate shek 14 dhe 200 mije te tjere ne Itali pas vdekjes se Skenderbeut.
Sipas mendjes tende , popullsia largohet per ne greqi kur eshte ne mbipopullim apo kur eshte e nenpopulluar ?
Une kam degjuar supozimin tjeter se shqiptaret ne shek 16 mendohet te kene qene 1,2 – 1,5 milione po aq sa ne shek 19, duke qene se demografia e ballkanit nga shek 15 deri ne shek 19 nuk ka ndryshuar fare, dmth nen sundimin turk asnje popull ballkanik nuk pati rritje popullsie, ndryshe nga Europa qe u disafishua.
Ne periudhen turke nuk pati ndonje rritje te tokave bujqesore ne zonen shqiptare, thjesht u rikuperua 200 mijeshi i larguar.
I vetmi zhvillim ka ardhur ne epoken e pashalleqeve, por u frenua me tanzimatin e me tej akoma shkodra ra nga 40 mije ne fund te shek 19 ne 25 mije te 1924.
Popullsia e Kosoves sipas ketyre te mencurve serbe na paska kaluar nga 75 mije ne 1455 ne 500 mije te 1871, si u vleresua po sipas ketyre serbeve te wikipedise nga nje oficer austriak per llogari te shtetit austriak.
Pra na u 7 fishua popullsia ndersa zonat e tjera te ballkanit ndenjen ne vend.
Po sipas ketyre qe vec mendje si e jotja mund ti besoje, nga keta 500 mije , 360 mije na paskeshin qene serbe.
Por ne 1921 zyrtarisht ne Kosove banonin 93 mije ortodokse.
Dmth sipas mendjes tende, une duhet te besoj qe ne 50 vjet ra popullsia serbe nga 360 mije ne 90 mije, pra holokaust, ne nje kohe qe Rusi te cponte para e prapa nese prekje nje ortodoks sllav me dore, pasi kishte statusin zyrtar nga Porta e Larte per mbrojtjen e ortodokseve sllave ne Perandorine Osmane e biles preteksi per luften e 1877 ishte pikerisht tentativa e Portes se larte per te vene rendin ne pjesen serbe te bosnjes.
Kush i themeloi qytetet ne kosove ?
Ti do nje leksion historie mer dak.
Atehere perserit pas meje:
Serbet Kosoven e pushtuan ne fillim te shekullit 13 kur qytetet kryesore ne Kosove ekzistonin.
Tani te te tregoj pak historine e Serbise.
Sllavet u dynden ne shek 6 – 7 ne trojet ilire, pasi avaret shpartalluan gepidet dhe detyruan longobardet qe banonin ne Panoni, te hidheshin ne Itali.
Avaret u mbeshteten tek sllavet si kembesori e vete perbenin kaloresine. Kudo dyndjet ishin kryesisht avaro-sllave perfshire rrethimin e Bizantit ne 626.
Sllavet u dynden ne disa momente te ndryshme dhe perbeheshin nga fise te ndryshme, si kroatet, serbet,zagorianet, 7 fiset e bullgarise veriore, dragonianet e rreth 10 fise te tjera , te cilat pra diku tek 20 fise ne numer invaduan ballkanin. Serbet e kroatet ishin 2 nga keto 20 fise sllave.
Ne shqiperine e jugut u vendosen zagorianet e ka ngelur edhe emri Zagori. Ne Kosove e Maqedoni dragonianet ne mos gaboj, ne peloponez nja 2 a 3 fise po sme kujtohen emrat.
Keta nuk ishin serbe por sllave, pra te thuash qe ishin serbe eshte po aq budallek sa te thuash se ishin bullgare apo kroate , biles eposi nuk e njeh fare fjalen serb, por njeh shkja qe eshte latinizim e vjen nga sklavoni, pasi keshtu permblidheshin sllaven e ka ngelur gjate termi sklavoni per sllavonine. Serbet si e tregon enciklopedia britanike e 1911 quheshin serve e shteti Servi, po ashtu Stefan Dushani kishte titulin ‘Imperator Serviae’.
Fiset sllave pergjithesisht ishin te vogla ne numer e po te llogarisesh se fiset e medha si Otrogotet, Vandalet, Vizigotet, Longobardet, numeronin diku tek 80-100 mije burra gra femije e pleq, fiset sllave duhet te kene pasur secili dicka si rreth 20-30 mije individe , ndersa serbet e kroatet dicka me shume 30-40 mije.
Pra zagorianet ne shqiperi te jugut dicka si 20-30 mije banore, me 6 – 8 mije luftetare, dragonianet ne maqedoni e kosove po aq, ndersa serbet te cilet u vendosen ne Bosnjen veriore,pra fushen poshte saves, dicka si 40 mije banore me 10-12 mije luftetare meqe ne fiset barbare ashtu si kombet moderne cdo mashkull ishte ushtar ne rast lufte.
Keta serbe nga bosnja veriore ku u vendosen ne vitin 636 nga Perandori Herakli, filluan gradualisht te zbrisnin poshte drejt maleve te bosnjes, por aty hasen rezistence dhe iu drejtuan Drines qe ndan serbine me bosnjes. Aty cane e iu ngjiten drines deri sa takuan sllave te tjere , qe kishin formuar 4 shtete ne dalmaci e mal te zi, zahumlje, diokle, pagania dhe nje tjeter qe me shpeton.
Kroatet pretendojne se keta ishin kroate, perfshire malazezte qe sipas tyre jane kthyer ne ortodokse duke u serbizuar. Nderkaq emri i tyre mesjetar diokle, deshmon se ishin fisi ilir i dokleateve qe nderkaq duhet te jete serbizuar por ruajti emrin. Kete mendon edhe Coon, pas studimeve specifike te bera ne malsite shqiptare e malazeze.
Ne fillim te shek 10 serbet pushtohen nga Mbreti kroat Tomisllav i cili thyen edhe bullgaret e Simeonit qe nderkaq kishin arritur ne Drina (lumi i Vermoshit eshte burimi i Drinas- mos e ngaterro me Drinin- )
Ne shek 10 serbet kristianizohen plotesisht dhe invadojne nga zona e Drinas, novipazarin e shumadine . Pastaj nenshtrohen nga Bizanti deri sa fitojne pavaresine diku ne fund te shek 12.
Ne 1217 serbet e Rashkes pushtojne kosoven, pastaj u marrin bullgareve nishin e Moraven e ne veri hungareve zonen e beogradit.
Praktikisht para shek 13 ne morave, nish e kosove ska pasur kembe serbi.
Ne kosove e maqedoni kane qene diku te 20- 30 mije dragoniane(fis i vogel saqe i humben gjurmet).
Nderkaq bullgaret ne kosove e Shqiperi kane hyre ne gjysmen e dyte te shek 9. Deri ne 807 ata skishin marre ende Serdiken (sofjen) por ishin ne veri.
Nderkaq zoterimi i Bizantit ne kosove e shqiperi ka qene i panderprere, deri ne fund te shek 9, te pakten qe prej fundit te shek 7, kur dyndjet sllave mbaruan.
Pastaj Kosova ashtu si shqiperia vuajti 150 vjet pushtim bullgar, per tu rimarre prape per 200 vjet nga bizanti, e pastaj kosova nga serbet.
Tani sa ka qene shansi qe dragonianet ose dragovitet me 20-30 mije fryme , te kene sllavizuar gati 30 mije km2 ku ishte edhe kosova pa patur pushtet politik, kurrfare pushteti politik ?
Po aq sa ishte edhe shanci qe zagorianet me 20-30 mije fryme te sllavizonin gati 30 mije km katror ne shqiperine e jugut maqedonine e siperme greke dhe cameri pa kurrfare pushteti politik.
Nderkaq sllavizmi prej kroateve u be i mundur fale disa fiseve qe invaduar token kroate e qe u shkrine me kroatet nen emrin kroate e sidomos fale shteti kroat qe u formua, pra kishte pushtet politik. E ky kroatizim zgjati me shekuj.
Po ashtu serbizimi zgjati me shekuj, gati 5 shekuj e keshtu u sllavizua edhe bosnja qe ne fillim i rezistoi serbeve e sllaveve te tjere, duke i devijuar drejt drinas e serbise se sotme. Ne serbine e veriut serbet perfshine nja 2 fise te tjera sllave, kurse fiset sllave ne Hungari u asimiluan prej hungarezeve, perfshire fiset sllave ne vojvodine.
Ne kosove serbet gjeten nje ortodoksi te zhvilluar duke qene se me te vjetret manastire te kosoves jane jo vetem te stilit bizantin por edhe te epokes paraserbe.
Sot serbet i shesin keto manastire per manastire serbe, po ”’Dielli nuk mbulohet me shoshe”’ thote populli.
Per dioqezen e Dardanise, deshmohen konflikte mes papatit dhe bizantit ne shek 7 – 9 derisa kjo u pushtua nga bullgaret e i dha fund keshtu ndikimit te Romes.
Ja qe thua ti bebe ne kolipocka , kjo eshte ne vija te trasha historia e serbeve ne kosove, praktikisht inekzistente para shek 13.
Po deshe leksion me te gjere, po te jap numrin e kartes se kreditit , 5 euro faqja e wordit.
XhaXha, unë nuk u ankova se e kuptova që s’e kishe fjalën për mua, thjesht më bëri përshtypje që iu referove ‘’propagandës grekomadhe’’. Në postimin e dytë që e sqaron se për ç’farë e kishe fjalën më del se e ke pak të paqartë (gjë që e bën edhe kolegu J.) pozitën nacionaliste greke mbi temën. Fakt është se në historiografinë nacionaliste greke apo në atë shkencore nuk mohohet apo injorohet prezenca e arvanitëve në More apo gjetkë para pushtimit Turk. Ndryshimi qëndron në faktin se historiografia nacionaliste i konsideron arvanitët një përzierje shqiptaro-greke, dygjuhëse, të fésë ortodokse (me një ndërgjegje bizantine) e cila në rrethana të caktuara historike emigroi drejt jugut.
Pra historiografia greke apo nacionalistët grekë nuk i kanë trajtuar si mish të huaj arvanitët por si pjesë e popullit grek që thjesht ka patur një diferencim kulturor. Çështja ndërlikohet më shumë (dhe këtu qëndron edhe pasaktësia e J.) nga përdorimi i emrave. Gjer në fund të shekullit të XIX (duke vazhduar sporadikisht deri në vitet 20’ të shek. të XX) me termin arvanit (dhe më rrallë alvanos) në Greqi thirreshin shqiptarët, kryesisht myslimanët. Kurse për arvanitët, nuk ka patur emër të veçant. Ata bashkë me grekët ishin romej (emri kombëtar i bizantinëve).
Kështu pra, në veprat memoralistike greke të kryengritësve të pavarësisë, apo në këngët popullore të shek. XVII, XVIII, XIX, kur përmendet arvanitis nënkuptohet shqiptari kryesisht ai mysliman dhe jo arbërorët para-turkë apo suliotët. Si shëmbull sjell një këngë popullore greke ku flitet për rezistencën që bëri një grua suliote (pra arbërore) kundër shqiptarëve të Ali Pashës (që në tekst quhen arvanitë).
[…]Dhespo po lufton me nuset dhe me nipat
Arbëria e pllakosi në kullën e Dhimullës
Jorgjena hidhi armët, këtu nuk është Suli
Këtu je skllavë e Pashasë, skllava e arvanitësve
Kjo duket edhe në postimin e J. Në ngjarjet që trajton nuk flitet për spastrimin e Peloponezit nga arbërorët por nga shqiptarët myslimanë. Më 1770 Peloponezi i shtytur nga disa oficerë rusë të marinës ishte kryengritur edhe sulltani kishte dërguar trupa shqiptare (arvanitët që përmend J.; Kargakos në tekst f. 46-47 thotë Alvanoi ) për ta shtypur. Shqiptarët bënë masakra të mëdha, dogjën qytetet kryesore dhe deri më 1779 ishin kthyer në terrorin kryesor në Peloponez për të krishterët por edhe turqit. Numri i shqiptarëve që invadoi nuk është i qartë, Leak-u thotë 15.000, Stephanopoli dhe Hopf thonë 150.000, konsulli i Francës në Artë thotë 30.000 etj. Pouqueville shkruan se më shumë se 80.000 veta u masakruan nga shqiptarët! Tagebuch-u thotë se u masakruan 180.000, Villeman-i thotë se 4/5 të Peloponezit u shfarosën dhe ngelën 40.000 banorë(!), kurse Sakellariou nga i cili po citoj shkruan se maksimumi humbjet arritën në 40.000 banorë. Çështjen e trajton hollësisht bashkë me literaturën përkatëse M.B. Sakelariou, në vol. 33 të serisë “Tekste und Forshcungen zur Byzantinisch-Neugriechischen Philologie”, Athinë, 1939, me titull “Peloponezi gjatë perjudhës së fundit të pushtimit turk (1715-1821)” sidomos f. 193-206.
Më 1779 mori fund terrori i shkaktuar nga trupat shqiptare kur Admirali Hasan Pasha i ardhur nga Stambolli vuri nën kontroll Peloponezin. Për këto ngjarje më sipër bëhet llafi tek postimi i J. ku grekët bashkëpunuan me turqit. Në të gjithë Greqinë, mos them në gjithë ballkanin forcat kryesore ushtarake ishin shqiptarë. Madje gjatë kryengritjes për pavarësi më 1821 nuk janë të rralla rastet kur përmenden edhe mirditorë nëpër luftime me grekët, çamë, lebër etj.
Dhe nuk është historiografia greke ajo që ngjan me atë serbe por është ajo shqiptare (akoma më çuditërisht). Unë që e konsideroj veten si mjaft të familjarizuar me historiografinë shqiptare dhe atë greke nuk mund të them se e dalloj lehtë kufirin midis historiografisë shkecore dhe asaj nacionaliste në Shqipëri, kurse në Greqi kjo është diçka e thjeshtë (madje mbizoterojnë shumë rryma trajtimi të historisë, marksiste, strukturaliste, moderniste, dekonstuktive etj).
Grekët e Shqipërisë detyrimisht do jenë sipas historiografisë shqiptare ose të ardhur në kohën e sundimit turk, ose sllavë të greqizuar, ose shqiptarë të greqizuar ose të gjitha këto. Po të njëjtat thonë edhe sllavët për shqiptarët e Kosovës. Dhe në fakt ka pasur një ekspansion shqiptar drejt Kosovës gjatë shek. XIV, në të njëjtën kohë që ka pasur edhe gjatë Epirit. Shkruan S. Skendi duke cituar Sufflay-n, Stadmüller-in, Jireçek-un, Cvijic-in, “Already after the collapse of the Serbian state of Stefan Dusan (1355), Albanians had penetrated into Old Serbia and a part of western and northern Macedonia. In 1388 Albanian emigrants were found as far as Doubrovnik. But subsequent to the 1690 exodus of the Serbs to Hungary, Albanians spread further northeastward in present Yugoslavia. They settled in Kosovo (Kosovo-Metohija), Novi Pazar, and even around Nis. Ipek (Pec), wich for six centuries has been the see of the Serbian church, became like Gjakovë (Dakovica) and Gusinj, an Albanian city.’’ (The Albanian National Awakening 1878-1912, Princeton, Princeton University Press, 1967, f. 6-7). Për këtë librin e Skendit desh më përfundoi familja në internim, atje nga vitet ’80; por kjo është një histori tjetër.
Tannhauser, të falënderoj për sqarimin. Kam frikë se në këto debate duhet sqaruar njëherë e mirë se ç’kuptojmë me shqiptarë; meqë siç thua edhe ti në Greqi quanin kështu kryesisht shqiptarët myslimanë, ndërsa ata që ne në Shqipëri i quajmë arvanitë ose arbërorë atje i quajnë bizantinë. Dallimi këtu ka të bëjë me kriterin që do të përdorim për përcaktimin etnik të grupeve – fenë apo gjuhën? Ka një rrymë të fortë në atë që do ta quaja nacionalizëm folkloristik të grekëve, dhe që i mban shqiptarët e fesë ortodokse për grekë. Këtë qëndrim e kam ndeshur deri edhe në intelektualë grekë përndryshe të kulturuar dhe të familiarizuar me historinë e Ballkanit. Kam qenë vetë i pranishëm kur profesori i letërsisë greke moderne, në Institutin Oriental të Napolit, përndryshe mik i dashur me mua dhe njeri jashtëzakonisht fisnik, këmbëngulte që të komunikonte greqisht me një shqiptare që erdhi në katedër, sapo mori vesh që kjo ishte e fesë ortodokse. Edhe në grekë të tjerë që kam njohur në Napoli, kam ndeshur në këtë mendim të çuditshëm (për mua) se shqiptarët etnikë ishin të gjithë të fesë myslimane. Natyrisht, unë në arsyetimet dhe interpretimet e mia mbështetem mbi gjuhën e folur si kriter bazë, sikurse bën, më duket mua, edhe Finlay dhe kushdo tjetër që flet, nga pozitat e historianit, për lëvizjet e popullsive në Ballkan. Sa për masakrat e shqiptarëve ndaj grekëve dhe të grekëve ndaj shqiptarëve, këto kanë qenë të dyanshme – për fat të keq të të dyja palëve; prandaj bëjmë mirë t’i njohim e t’i përshkruajmë, por jo t’i përjetojmë emocionalisht sikur të kenë ndodhur dje.
Interesante kjo puna e invazionit te kosoves e malit te zi nga shqitaret para 1389.
Ka autore qe thone se ne 1385 shqiptaret u perdoren nga mongolet per te ripushtuar Kinen e cila kishte fituar pavaresine nen dinastine Ming, prandaj kinezet ujit i thone ‘shi’ e ngeli emri cen, se ashtu i therriteshin kinezet nga shqiptaret.
Ndersa nje grup u bashkua me ufot ne 1386 per te pushtuar Henen , ku ka ngelur flamuri shqiptar.
Grupi i fundit invadoi ameriken ne 1387 , prandaj kane ngelur legjenda mbi te bardhe hyjnore.
Puna e Raguzes eshte e thjeshte e vjen nga nje fraze e nje autori qe thoshte se neper male degjoheshin zera te gjuhes arberore.
Raguza ka pasur perhere shqiptare e nje pjese e senatit raguzan ka qene shqiptare. Nje autore franceze qe ka shfletosur te dhena venedikase e konfirmon, por libri normal qe ne shqiperi ska per tu botuar ndonjehere si puna e Illyricum Sacrum.
Raguzanet sipas Artur Evansit nuk u sllavizuan e jane banoret e Epidaurit qe braktisen ate qytet per te themeluar Raguzen. Cuditerisht gjejme shqiptare ne raguze qe paskershin invaduar para 1389.
Fiset malsore(nje pjese ) ne gjenealogjine e tyre, thone se te paret e tyre erdhen pas betejes se kosoves , nga Kosova ne alpet shqiptare.
Mirditoret thone se te paret e tyre erdhen nga Kosova 100 breza me pare.
Nese 100 e marrim per te vertete do te thote 2000-2500 vjet.
Nese 100 do te thote shume, vecse eshte humbur filli, sikunder duket me logjike sidomos nga fakti qe mirditoret nuk dallohen si fis i madh ne kohe te Skenderbeut por pas tij, keto 100 breza mund te lidhen fare mire me gojedhenat e origjines se disa fiseve te Alpeve, qe permenda, pra ardhje nga Kosova ne shqiperi pas betejes se Kosoves .
Tani nese duam i bejme serbe edhe keta, ose i interpretojme se ne fakt levizjet jane nga shqiperia ne kosove e keta kane ngaterruar kahun, po nese duam mund te themi qe kane ardhur nga Marsi me lutjen e Papes se Romes me funksion ruajtjen e katolicizmit .
Arvanitasit tashme na qenkershin myslymane ndersa arvanitasit romej. Te gjoret arvanite, kane 200 vjet qe genjejne veten mbi emrin e grupit.
Romej ne gerqit ishin rumenet apo arumunet si i themi ne.
Ketu ngaterrohen babat me zhabat per qejf.
Romej quhej ballkani paranacional, sapo u proto-nacionalizua pas dyndjeve e gjate mesjetes, dolen serbe, bullgare, arber rumen apo romej , rumunet dhe ne fund ne shek 19 pjesa e madhe e romejve me shpesh thjesht raja u bene greke, ashtu si romejte e vertete arumune qe u bene greke.
Tani prit kur te na dale se arber eshte percaktim qe e kemi huazuar nga te huajt qe na percaktonin albane, kurse shqiptar nga serbet qe na therrisnin shiptar.
Kush o ky skendi (spiro ?) ndonje parardhes i Lubonjes ?
@Tannhauser
Congratulations, per nivelin teper shkencor te diskutimit!
@Hyllin,
Ke nevoje per pak me shume horizont sidomos ne fushen e historise. Deri atehere, mire eshte te qetesohesh dhe te besosh se bota eshte me e mire pa emocione te tepruara nacionaliste.
Nese deri dje historia e popujve eshte perdorur dhe keqinterpretuar per te permbushur synimet e nje diktature apo cfaredo lloj tjeter situateje te lidhur dhe me ate nderkombetare, sot jo vetem ne Ballkan po dhe kudo ne bote, po diskutohet per nje rishikim shume me transparent te se shkuares.
Kjo kuptohet kerkon ne radhe te pare nje clirim absolut nga komplexi i “populli im ka qene historikisht nje hero” nga te gjitha palet.
Ti mos je gje i idese, qe per hir te atij patriotizmi qe trumbeton ti, duhet te biem ne nje pozite kaq qesharake sa te bejme cmos te nxjerrim qe shqiptaret apo paraardhesit tane (nese jane vertete ata qe mendojme) na paskan qene engjej dhe vetem engjej, dhe jane keta te sotmit , serbet dhe greket qe na e kane patur me hile???
He he he he .. me fal po sado te kundershtosh, je vertete shume foshnjor si ne reagim dhe ne diskutim!
Hyllin, je i thjeshte ne mesazh (si shqipetar), i komplikuar ne bindje dhe, interesant ne sofer te Xha-it.
per vlora p. e shoh te kornizuar v.p.-ne brenda fjaleve te tij, cituar me poshte, drejtuar Hyllin:
“me fal po sado te kundershtosh, je vertete shume foshnjor si ne reagim dhe ne diskutim!”
Si shume po shtohen moralistet ne kete blogun e kendeshem te Xha Xhait.
Ne te kundert te debatit te kulturuar,te argumentave, informacionit,te interpretime e ideve inetresante te zhvilluara prej vete Xha Xhait, Tannhauser,Hyllin etj etj perse sherbejne dhe kujt i hyjne ne pune moralizime shterpe e te merzitshme si keto te Vlora Perle! e ndonje tjetri…
Ne debat mungesa e argumentit eshte fyerje ne vetvete dhe nuk jane vetem fyerjet eksplicite qe nuk duhen toleruar nga ana e Xha Xhait.
Vlora Perle! , eshte ide e guximshme te fshihesh pas Vlores, po shiko se te ka mbetur bishti jashte.
Valona: Varying names of a town and seaport of Albania, on the Gulf of Avlona, on the Adriatic. From early times there seems to have been a flourishing Jewish community in the place. […]
Babaj, të lutem sille citatin të përkthyer. [Xha Xhai]
Tanhauser thotë:
“””Gjer në fund të shekullit të XIX (duke vazhduar sporadikisht deri në vitet 20’ të shek. të XX) me termin arvanit (dhe më rrallë alvanos) në Greqi thirreshin shqiptarët, kryesisht myslimanët.””””
Nga kush thirreshin?
Politika e Portës së Lartë në ndarjen e Miletit ishte sipas fesë.
– myslymanët quheshin ndryshe të gjithë turq.
të krishterët – raja, romë (romeoi).
A kanë pasur probleme arvanitët me përkatësinë e tyre para dhe gjatë kryengritjeve? Mua nuk më rezulton kështu. Sepse siç e thua dhe vetë -luftëtarët ishin shumica arvanitas kudo.
Do duhet të sqarohet mirë kjo puna e termave; sepse dhe termi “raja” ishte me konotacion negativ. Po prapë se prapë, në këngën e Nafplios, të krishterët e quajnë veten “raja”.
Dhespoja lufton kundër lebërve te kënga tjetër, veç kryepeshkopi i sotëm i Greqisë mban mbiemrin Liapis (Labi). Lebërit (Liapides) ishin një nga fiset më të njohura arvanitase.
Nga ana tjetër, nëse nuk kishte diferencim, atëherë do të mungonte krejt termi i përdorur gjerësisht për shqiptarët myslymanë si “turkoshqiptarë” (tourkoalbanoi).
J., më duket se nuk ka ndonjë paqartësi pasazhi që citon nga shkrimi im. Thirreshin nga grekët. Nga kush tjetër vallë?
Pastaj, nuk thashë se arvanitët kishin problem me identitetin e tyre, as thashë se ishin shumica e luftëtarëve. Unë citoja nga Biris (është pjesa e pjerët në postimin e parë), dhe ky e kishte fjalën për emigrimet e para; pra shek. XV+.
Në tekstin e Dhespos nuk bëhet fjalë për arvanitë me kuptimin e sotëm (pra arbërorët), por për lebërit e ushtrisë së Ali Pashës.
Termi ”turkoshqiptar” është term historiografik modern dhe filloi të përdoret duke zëvëndësuar termin ”arvanit” (i cili me rradhë filloi të përdoret për arbërorin). Sipas fjalorëve historikë të greqishtes që zotëroj fillon të përhapet pas luftrave ballkanike (1912-1913).
@xhaxhai
Mos lejo te te kthehet ky forum si ndojne peshk pa uje.
Kam mundesi te jap argumenta,& shume por me duket se deri tani ajo qe kam keshilluar eshte te mos bjeme ne pozitat e patrioteve te tipit te shekullit te kaluar.
Sot me shume se kurre popujt e ballkanit duhet te clirohen nga keto lloj ndjenjash me te cilen e interpretojne historine, dhe ta shohin ate si nje histori te perbashket dhe qe i bashkon.
Fatma & babaj, do t’ju pergjigjem me argument kur te kem pak me shume kohe.
Ti o vlora mor mik qenke per vizite tek mjeku,diagnoza e mundshme; shplarje truri.
Nese je pjeserisht apo plotesisht minoritar , kuptohet pse-ja, po nese nuk je, o je nga kategoria e ‘albove’ ose vertet duhet te shqetesohesh per shendetin tend.
Te keshilloj, caj mali 3 here ne dite, analgina suposta kur rritet temperatura dhe evitimi i mediave per 6 muaj.
Ca bonet kshu mire globalizmi vdiq, po si i behet me sheru viktimat tani. Knej ne jurope, po thone se ne Mastriht ndertuan Europen mbi kembe argjili, ne shqiperi enderrohet federata shqiptaro-greke, versioni i varfer i megaloidese me origjine nga Ali pashai.
Hyllin, nuk të ka emëruar kush psikologun e blogut, ndaj të lutem hërën tjetër na i kurse këto diagnozat. Ju lutem mos abuzoni këtë blog duke thumbuar njëri tjetrin.
-Parrulla
J. nuk mund te te kthej pergjigje tek peshku, se mi fshijne mesazhet, dhe atje behet vetem lufte e pergjakshme. Ketu mbase qetesohen shpirterat, edhe pse ne “mes te natyrave jo te qeta”.
Mbase me lejojne edhe adminet, se edhe pse nuk ka lidhje me temen ne fjale, ka me kontekstin!
Shkrimi i atij Gezim Mekolit mbi vepren e Kadarese mund te kritikohej, por jo per menyren e trajtimit sesa per anakronizmin ne teorite qe kishte perdorur dhe per mangesite ne trajtimin e simboleve kombetare sipas teorive te shkences se studimit te kulturave (une e mbeshteta, sepse shumeve atje u mungon metoda shkencore e te menduarit, edhe kuptohet, per ti dhene zjarr diskutimit). Sidoqofte ai studjonte me shume Retoriken, ketu une nuk kam shume dijeni, por studimi mu duk i dobet nga kjo pikepamje. Une kam pare ketu tek Blogu i Xhaxhait teori te me te reja qe perdoren ne Analizat e Diskurseve, nje fushe shkencore me vete, cfare ka hyre edhe ne teorite e marredhenieve te politikes nderkombetare (IR).
Percasjet shkencore qe marrin Diskursin ne analize, pra qe punojne me Konceptin e Diskursit, kane si pikenisje kete premise: Proceset komunikative, sidomos gjuha, luajne nje rol shume te rendesishem ne Konstitucionin (perberjen/bazen/ndertimin) shoqeror te botes ku jetojme. Keto perqasje shkencore qe merren me kete objekt kerkimi, diskursin, merren me: 1. Prodhimtarine e Njohurive shoqerore, qe jane pranuar si te tilla; 2. me proceset e marrjes – dhe dhenies se kuptimive politike (pra menyres sesi nje fjale merr nje ngarkese kuptimore te caktuar – nuk e di sesi mund te formulohet kjo fjali nga gjuhetare). Shih psh. Fairclough, Norman; Wodak, Ruth (1997): Critical Discourse Analysis, in: van Dijk, Teun A.: Discourse as social interaction, London/Thousand Oaks/New Delhi 1997. Dhe sic mund te merret me mend ka shume teori, teoricien, institucione, e degezime. Ketu dallohen analitikisht dy pole: 1. teorite (kritike) te diskursit te Foucaoult dhe 2. teorite demokratike te analizes se debateve te hapura (teorite e Deliberative Democracy, psh. John Dryzek). Ndersa per ate temen ne fjale te G. Mekulit ka teori mbi etno-psykoanalizen (Georges Devereux) dhe analiza te etno-diskurseve (etno-analyze ose etno-hermeneutik, psh. Hans Bosse). Ne Gjermani ka nje institucion qe merret me studime te tilla: Duisburger Institut für Sprach- und Sozialforschung (DISS – Instituti per kerkime gjuhesore dhe shoqerore ne Duisburg), dhe programi titullohet: Kritische Diskursforschung (studime/kerkime kritike te diskurseve), i udhehequr nga Sigfried Jaeger. Ky instituti studjon psh. trajtimin e temave te vecanta ne Media, cfare gjuhe perdorin, ngarkesat qe i behen fjaleve, kush, qysh e tek..
Para ca kohesh kam lexuar edhe nje liber shume interesant dhe jo shume shkencor qe analizonte disa simbole te perdorura nga Partia Komuniste Italiane me teorite e Bourdieu nga Kertzer, I. D. (1996. The Italian Communist Party: The Italian Communist Party and the Fall of Communism. Yale University Press).
Ne fakt do te ishte e bukur te beje nje studim empirik me metodat postmoderniste, psh. duke e studjuar ate artikullin e Kadarese si simptome te diskursit tone kombetar, pra si shembull e pikenisje, dhe duke analizuar nga perspektiva e atij artikullit “diskursin mbi ceshtjen kombetare” neper gazetat dhe librat tona, fjalorin qe perdorin, simbolet, audiencen, gazetaret etj. Pra ta perdoresh artikullin si nje “snapshot”, qe perfaqeson diskursin.
Peshku pa ujë kishte nxjerrë sot një artikull të gjatë të Mërgim Korçës:
Arvanitasit, Çamëria, Epiri i Veriut dhe gjëndja sot
Artikull i gjatë, që do t’ua çojë zemrat peshë nacionalistëve.
Ju ftoj ta lexoni, meqë lidhet disi me çështjet që kemi trajtuar në blog.
Megjithë disa të vërteta historike që përmenden atje, mua më duket e papranueshme fryma haptazi antigreke e autorit, ose mënyra përçmuese se si u drejtohet “grekëve”, të thuash se këta qenkan ndonjë organizatë terroriste kompakte.
Ka pasur qeveri dhe forca politike greke me predisponim anti-shqiptar që kanë shkaktuar tragjedi të mëdha si ajo e çamëve, sikurse ka pasur dhe ka grupe në Greqi të cilat nuk i kanë dashur dhe nuk i duan shqiptarët. Por më duket infantile t’i identifikosh këto forca, rryma mendimi dhe grupe me Greqinë dhe grekët, për të njëjtën arsye që më shtyn mua këtu ta denoncoj frymën e artikullit të Mërgimit si arkaike dhe krejtësisht të kapërcyer. Vetëm fashistët duan ta themelojnë vetëdijen kombëtare mbi urrejtjen.
Ky eshte nje problem besoj une ne shume nga veshtrimet dhe analizat historike shqiptare, pra ajo e veshtrimit te historise sone si nje proces unik ne historine e botes, nje periudhe e jashtezakonshme, nje popull i jashtezakonshem, i vecante, dhe viktime. Nje histori e pare krejtesisht jashte kontekstit te historise europian, nje produkt krejtesisht pasiv, i realizuar nga Fuqite e Medha, ku ka shejtaner/mundim dhe shpetimtar.
Une kam qejf te shkruaj dicka mbi historine e shqiperise duke e pare ne kontextin e historise se ideologjive boterore. Dmth. te shkruaj nje lloj “apologjie te shkrimit te historise se Shqiperise”, duke qene se ka qene gjithmone nen ndikimin e ideologjive mbizoteruese ne bote. Por kjo kerkon b.the dhe duhet shkruajtur me shume autore, se duhen pare edhe historite e ideologjive neper bote. Si shembull mund te na vlej historiani britanik Eric Hobsbawn, ka shkruar dicka mbi nationalismin dhe Epokat e Ektremeve, dhe ka nje veshtrim te pergjithshem mbi kete fushe.
Kush ka qejf, le ta beje! Nje ide falas.
Tanhauser, po të drejtohem edhe njëherë se këtu më del një problem. Grekët (që në atë kohë nuk quheshin grekë), i quanin arvanitasit romioi – thua ti.
kur këta kishin karakteristika dalluese të tilla si:
– shumë prej tyre nuk dinin fare greqisht.
– ishin të organizuar ndryshe prej tyre – në fise dhe bajrakë.
– ti thua më tej që arvanitasit nuk kishin probleme identifikimi; që për mua do të thotë se veten e tyre e quanin arvanitas.
Po merr përsipër ti të interpretosh retorikën nacionaliste greke kur u referohesh arvanitasve te ajo shprehja, apo po bën interpretimin tënd? Të dimë ku ndodhemi.
Për më tej dalin pyetje: Sot termi arvanitas në çfarëdolloj literature greke, përdoret për të përshkruar shqiptarët ortodoksë të vendosur në Greqi para apo gjatë kryengritjes së pavarësisë.
Kur ndodhi ky shkëmbim polesh – negativ për arbërorët myslymanë në pozitiv për arbërorët ortodoksë?
Te shembulli folklorik, nuk ke shumë të dhëna mbështetëse. Sepse ato përkufizime janë në varësi të intelektit, arsyes dhe qëllimit të atij që e ka shkruar.
Dhe si kundërshembull ke – Liapides – sot kryepeshkopi mban mbiemrin Liapis. Nëse lapis do ishte term negativ atëherë do e kishte ndryshuar.
Tek kënga e Nafplios: grekët e quajnë veten raja – që është term negativ. Madje ke këngë të tjera ku thuhet
“raja unë nuk do bëhem” etj etj.
Nga gjithë këto më lart na del një konfuzion jo lehtë i dallueshëm.
Po kryesisht qëndron kjo pyetje: Kur u ndërrua termi arvanitas nga negativ në pozitiv dhe pse?
Do desha më tej nëse ke mundësi gjithë rrugën teorike mbi të cilën (sipas teje gjithnjë se për arvanitët ka shumë tema kontroversale) përftuan identitetin e sotëm arvanitasit.
Kjo, për tu sqaruar njëherë e mirë, sepse me shembuj sporadikë nuk dalim gjëkundi, mënjanë që çdo shembull ka kundërshembullin e vet.
Kapedan, faleminderit së pari për përgjigjen ndaj asaj teme dhe debatit në fjalë.
Problemi me autorin – Gëzimin, qëndron te mbështetja e teorisë së tij në realizimin konkret të saj. Ajo teori së pari është interesante. Në të gjithë komponentët e saj. Mua kështu mu duk. Mund të jetë arkaike, me vlera të debatueshme, mund të shikohet më tej, të përmirësohet etj etj…gjithsesi ngelen mjete teorike dhe për pasojë shumë abstrakte për tu pasqyruar në analizën reale.
Aty ku Gëzimi e humb si Xhaferri simiten është momenti kur merr shembuj tejet groteskë për të qëlluar në “shenjë” mbi Kadarenë.
Çfarë do lloj teorie të mbështesësh nuk mund dot një person që kërkon të analizojë në mënyrë shkencore të marrë shembull Millosheviçin e zëmë. Apo Hitlerin. Është si të marrësh çomange e tu bish në kokë diskutuesve.
Në këtë moment mua mu duk se e kishte humbur vlerën e teorisë që po shtjellonte.
Roli i gjuhës në diskurs është shtjelluar dhe këtu te blogu i Xha xhait – te shqipja totalitare. Edhe fetë kanë një lloj gjuhe të caktuar me të cilën flasin. Madje një mbështetës i njohur i Islamit në Amerikë – Reza Aslan, në një debat me Sam Harris thjeshtonte konceptin e fesë në “një lloj të veçantë komunikimi, apo gjuhe”.
Unë mund të sjell vetëm vëzhgime praktike sepse nuk jam thelluar shumë në anët teorike të studimeve gjuhësore.
Kështu psh e pëlqej Kadarenë mjaft, për mënyrën sesi përdor mënyrën dëshirore në veprat e veta. Madje mbështet idenë se dëshirorja ka një lloj force brenda saj. E përshkruar pastaj me mallkimet, urimet etj etj. Dhe këtu gjithashtu më pëlqen Kadare se zhbiron shpirtin popullor folklorik nëpërmjet gjuhës së përdorur, sikur gjen ato themelet e të qënit shqiptar. (ju merreni si të doni po unë e besoj këtë).
Nuk ka mjet idenitifikimi më të fortë se gjuha. Ja meqë jemi në temë; më ka bërë përshtypje gjithë retorika nacionaliste midis dy vendeve; Greqi- Shqipëri. Që e thjeshtuar në maksimum do u përgjigjej dy termave gjerësisht të përdorur për shqiptarë e grekë respektivisht.
Ne përdorim psh fjalën “burrë i dheut”, ndërsa grekët përdorin shpesh “njeri i zotit” (ανθρωπος του θεου).
Më është shumë i lehtë identifikimi i shqiptarëve si “burra të dheut” dmth të lidhur me tokën, praktikë, më të afërt me natyrën, më me këmbë në tokë etj etj.
Ndërsa grekëve u përgjigjet mjaft termi në fjalë për botkuptimin e tyre – me një ngarkesë më të lartë metafizike, të lidhur me mite, lashtësinë, fe, shenjtorë, teori konspiracioni etj etj.
Xha xhai thotë:
“””Artikull i gjatë, që do t’ua çojë zemrat peshë nacionalistëve.”””
Ironike ma do mendja kjo. Po është si të gënjehesh me një lugë muhalebi.
Është e kuptueshme Xha xha të shikohet Greqia dhe grekët si agresivë, apo propagandues. Kjo sepse kanë mjaft ide, institucione të lidhura me një ideologji tërësisht nacionaliste.
Një grek i pashkollë, arrin gjatë jetës së vet të mësojë se: Greqia ka pasur qytetërim të lashtë, ai është pasardhës i atij qytetërimi. Greqia “e vogël, por e ndershme” – citim nga Venizelos. Sesi armiqtë i ka të shumtë. Sesi “forcat e mëdha” e kanë inat etj etj etj…
E parë përmes syve të shqiptarit të thjeshtë – burrë i dheut dmth, këto i duken mjaft agresive.
Nëse marrim parasysh edhe që po përjetojmë një periudhë konfuzioni, tranzicioni ku niveli i mosbesimit është i lartë, identifikimi i armikut, bëhet i lehtë.
Shkruajta gjatë…
Për desert mbi përdorimin e gjuhës:
http://www.youtube.com/watch?v=o25I2fzFGoY
J., unë kam vite që luftoj, me mjetet e mia, kundër stereotipizimit të shqiptarëve në mediat, shqiptare dhe të huaja. Njëlloj dua të luftoj, sipas rastit dhe nevojës, kundër stereotipizimit të grekëve, i cili është njëlloj i dëmshëm, si për palën që stereotipizon ashtu edhe për palën e stereotipizuar.
P.sh. pasazhi i mëposhtëm nga artikulli i Korçës:
Më duket stereotipizues, edhe pse folkloristik. Arvanitët morën pjesë në Revolucionin Grek për arsye të ndryshme – nga të cilat kryesorja më duket se ka lidhje me identitetin e tyre të krishterë ortodoks dhe dëshirën për të hequr qafe zgjedhën osmane dhe për të jetuar të lirë në trojet e tyre; por nuk më rezulton të ketë pasur ndonjë gjë veçanërisht ‘shqiptare’ në përpjekjet e tyre. Unë nuk jam historian dhe mund ta kem gabim, por kam përshtypjen që në atë kohë shqiptaria në Ballkan identifikohej më shumë me Ali Pashë Tepelenën sesa me Bubulinën.
Pastaj, më duket gjithashtu e gabuar të thuash si Mërgimi se grekët ‘vazhdojnë të bëjnë çmos jo vetëm t’ua mohojnë arvanitasve qenien e tyre shqiptare, por edhe t’ua çrrënjosin me dhunë çdo trashëgimí arvanitase.”
Vazhdojnë t’ua çrrënjosin me dhunë? Kur vazhdokan kështu? Ku u ushtroka kjo dhunë ndaj arvanitëve? Pse s’kemi dëgjuar kurrë për këtë?
Po arvanitët janë mirë e bukur në Greqi, aq më tepër që, ashtu siç janë katandisur shqiptarët sot, jo vetëm që arvanitët nuk duan të quhen e të konsiderohen shqiptarë, por edhe shqiptarët safí, me Gani e me Qani, po thyhen më dysh, për t’u quajtur e konsideruar në mos arvanitë, të paktën grekë! Qëllimi i çdo arvaniti që jeton në Greqi, normalisht, do të ishte të integrohet në shoqërinë greke dhe më tej europiane, jo të kultivojë një identitet tribal që i ka humbur tashmë pikat e referimit.
Shto këtu edhe që mua nuk më rezulton që arvanitët ta kenë identifikuar ndonjëherë veten si shqiptarë – thjesht ngaqë as kanë qenë ndonjëherë shqiptarë dhe as janë. Arvanitët janë arbërorë, të cilët janë shkëputur prej pjesës tjetër të arbërve para se këta të bëheshin shqiptarë. Çamët, përkundrazi, janë shqiptarë. Kjo s’ka të bëjë me islamizimin, por me vijueshmërinë kulturore.
Me fjalë të tjera, retorika e Mërgimit nxit urrejtjen midis dy popujve, prandaj nuk e gëlltit dot.
Edhe një shënim personal, për ta mbyllur: vij nga një familje gjirokastrite që ka pasur prona të mëdha në Janinë. Stërgjyshja ime, e cila më ka rritur në Tiranë, ende nuk arrinte ta rrokte deri në fund që Janina nuk ishte më pjesë e trojeve shqiptare; sepse për atë Janina ishte pikë referimi për ekonominë dhe kulturën. Ndoshta prandaj gjithnjë i përmendte ‘grekët’ me frikë – e theksoj, me frikë, jo me urrejtje as me përbuzje; sepse për brezin e saj, ushtritë greke dhe paraushtarakët mbaheshin mend për masakrat që kishin kryer ndaj zonave myslimane shqiptare në Jug. (Këtë frikë primordiale të Gjirokastrës ndaj ushtrive greke e ka përshkruar edhe Ismail Kadareja në “Kronikë në gur”.)
Megjithatë, nuk më ka lënë mendja, që ta themeloj vetëdijen time si shqiptar dhe përfytyrimin tim për ‘grekët’ mbi kujtimet e stërgjyshes.
i dashur xha xha
lexoja komentin tend te mesiperm dhe ndjeja te isha dakort pothuajse ne cdo fjale te shkruar aty. lexoja e lexoja dhe sa me teper beja nje dicka te tille, ndjeja nje lloj frike te me pushtoje te terin. a eshte valle e mundur te ndaj me ty te njejtat mendime?! jo se kjo e fundit eshte krim, por ja qe nuk ndodh shume shpesh dhe atehere kur ndodh ngjan vertet me mrekulli.
dhe ndersa perpija shkronjat e tua, e nder mend me vertiteshin keto mendime, papritmas me del perpara shenimi yt personal…
…Aliluja. xha xhai eshte gjalle dhe po keshtu edhe …le ta quajme kendveshtrimi i tij mbi boten dhe gjerat (te cilin kohe me pare e kisha cilesuar se eshte nen ndikimit e syzeve te kuqe).
thua:
“…sepse për brezin e saj, ushtritë greke dhe paraushtarakët mbaheshin mend për masakrat që kishin kryer ndaj zonave myslimane shqiptare në Jug…”
nese me “masakrat greke” ne janine, e ke fjalen per lufterat ballkanike, si term nuk qendron, eshte abuziv. psh nuk degjojme te pershkruash as ti dhe as te tjere me te njejten menyre veprimtarine e isa boletinit, te shote galices, apo mjaft luftetareve te tjere shiptare . sepse lufta per atdhe eshte pikerisht lufte e drejte. dhe lufta e ushtrise greke per clirimin nga zgjedha turke te epirit ne fillimet e shekullit te kaluar, eshte pikerisht nje lufte e drejte; nje lufte per atdhe.
nese me “masakra greke” nenkupton llomotitjet historike (nuk e kam fjalen per vleren e tyre letrare tek “kronika”) te kadarese, perseri eshte nje menyre qe s’perkon aspak me te verteten e luftes italo-greke te 1940.
shteti dhe populli grek nuk ishte ai qe e filloi kete lufte. nuk ishte pushtuesi; nuk ishte ai qe sulmonte , por ai qe mbrohej. okupatori nuk ishte greqia, por italia fashiste , si edhe nje pjese e mire e gardes mbreterore te zogut e cila iu bashkangjit trupave okupuese -fashiste italiane.
qellimi i trupave greke ne pjesen veriore te epirit nuk ishte te masakronin popullsine greko-shqiptare te ketyre zonave , gje qe nuk ndodhi kurre. por te shporrte armikun fashist (italian dhe shqiptar), “qe i trokiste ne dere”…
keto dhe te tjera mendime mu perqarken tek te lexoja, i dashur mik…
Arti!!
You read my mind!!!
Congratulations!
Ah qe s’eshte kjo dita 48-oreshe te ulem e te shkruaj me radhe te gjitha ato qe kam ne mendje!
Megjithate po shkruaj pakez ketu vetem per nje teme me te cilen eshte abuzuar shume keto kohet e fundit ne Shqiperi.Po dal pak nga tema, po kete gje ma ngacmoi nje shkrim.
Eshte fjala per 8 mije ushtare greke te vrare ne token Shqiptare gjate luftes Italo-Greke.
Per ushtaret italiane si dhe gjermane, u arrit nje mareveshje dhe eshtrat e bijve te nenave (edhe pse erdhen si pushtues dhe kete te pakten vetem ndonje i cmendur mund ta mohoje) u mblodhen sipas rregullit dhe u pranua te behen varre per ta.
Kaq gje kerkuan dhe te afermit e atyre 8 mije ushtareve apo luftetareve greke qe e ndoqen italianin deri ne Tepelene e Korce e Gjirokaster. Duan qe eshtrat e bijve te tyre te kene nje cope vend te prehen, dhe kete e meritojne shume me shume se pushtuesit!!
Nje fare gazetari, Artan Hoxha me duket, nisi nje propagande neveritese, se me gjasme ata ushtare erdhen per te marre Vorio Epirin e kshu nuk e meritojne as nje cope varr!
Sa fakte kishte ky gazetar qe beri kete propagande ndaj eshtrash luftetaresh te 60-viteve me pare??
Kam pershtypjen se te vetmin fakt qe kishte ishte ajo kallo e madhe qe ka ngulur Enveri dhe te gjithe vete-izoluesit me radhe ne kokat e Shqiptareve!
Dhe kalloja e madhe qe iu ka ngelur shqiptareve eshte kjo :
Ne kemi qene nje popull shenjt, por te gjithe fqinjet tane tokesore pa perjashtim kane qene djaj e s’na kane lene te tregojme shenjterine tone!!!
He he he …. sa prapa kemi ngelur o Shqiptare te dashur!
A se harrova dicka tjeter …
Dhe po sipas nesh e mendjes sone “te ndritur” nga kallot, “fqinje” te tjere nga deti nga te cilet na kane ardhur vese, kancere e prapambetje shoqerie nga me te pa-rikuperueshmet, jooooo ata i kemi miq per koke, si turqit apo dhe taljonet psh!!!
ehhhh e themi pastaj pse s’behet ai vend e pse s’behet ai popull!
””’Vazhdojnë t’ua çrrënjosin me dhunë? Kur vazhdokan kështu? Ku u ushtroka kjo dhunë ndaj arvanitëve? Pse s’kemi dëgjuar kurrë për këtë?””
Xha xha po me cudit me keto pyetje. Nese nje shtet e ve me ligj, qe ndalohet gjuha shqipe, ti kete cfare e quan ?
A nuk eshte kjo dhune e qarte shteterore ?
Nese ne shqiperi, minoritareve ne vend tu financohen prej shtetit ‘shqiptar’ klasa me 5 miza, tu ndalohet te flasin greqisht, cfare e quaje ti ?
A e di ti xha xha se ne France minoritetet quhen qellimisht kolektivizma rajonale a dicka e ngjashme e nuk marrin asnje kacidhe prej shtetit ?
Po politika e Spanjes ndaj minoriteteve , te ben ndofare pershtypje ?
Greqia nuk njeh asnjelloj minoriteti e biles as kolektivizma si Franca apo minoritet linguistiko- kulturor si ben Italia me arbereshet, godet ashper cdo lloj shfaqje identitare jogreke e ti shkon e shtron ato pyetje.
Raportet tona me Greqine duhet te jene patjeter peng e njohjes prej Greqise jo vetem te minoritetit arvanitas por edhe sidomos atij camo-ortodoks dhe natyrisht lejimin e kthimit te cameve myslymane ne Cameri.
Une nuk pranoj te ulem ne nje tryeze me nje grek duke shkelur me kembe keto elemente as per hir te 600 mije emigranteve. Njerezit shkojne e vijne,emigrantet asimilohen ndersa te drejtat historike e morale te nje kombi ngelen e trashegohen.
Shteti shqiptar ka per detyre te mbroje gjithe shqiptaret, pavaresisht nese quhen shqiptare, arvanitas apo arbereshe.
Hyllin, unë kam përshtypjen – po më korrigjo po ta kem gabim – se arvanitët janë integruar tashmë në shoqërinë greke po aq mirë sa ç’janë integruar vllehët në Shqipëri.
Madje arvanitët edhe më mirë se vllehët, meqë në Greqi jetohet shumë më mirë se në Shqipëri, në çdo pikëpamje.
Ç’interes do të kishte sot një komunitet arvanitësh që të izolohej, me dëshirën e vet, prej kulturës që e rrethon, aq më tepër kur kjo kulturë ia ka hapur dyert dhe nuk i diskriminon (më) për nga origjina?
Shumë diskutim me vlerë! Më qëlloi njëherë të lexoja në Wikipedia mbi arvanitasit dhe gjuhën e tyre. Ajo çka më habiti ishte këmbëngulja që të theksohej aty se arvanitasit as nuk donin të dëgjonin që gjuha e tyre ishte një variant i shqipes, e aq më pak, që ata të ishin kulturorisht të lidhur me shqipëtarët.
Një pyetje, Xha xha; pse do u vetizoloka komuniteti arvanitas nëse kërkon të drejtën për t’u shkolluar në gjuhën e tij? Ky arsyetim, a nuk sjell si rrjedhojë përfundimin se vërtet, egziston ne Greqi diskriminimi kulturor dhe ksenofobia shteterore?
Losttext, unë besoj se temën e arbërorëve (arvanitëve) mund ta diskutojmë si të pavarur nga çështja e etnocentrizmit të shtetit grek. Jo sepse kjo e dyta nuk e meriton të diskutohet, por ngaqë diskutohet aq shumë dhe me aq zell atdhetarist nga të dy palët shqiptarë e grekë, saqë zakonisht nuk u lë vend çështjeve të tjera.
Le të supozojmë për një çast se në një katund të vogël arbëror ku flitet ende arbërishtja çelet një shkollëz ku mësimet të jepen (edhe) në arbërishte.
Kush do t’i përgatitë tekstet shkollore? Cilët mësues do t’ua mësojnë fëmijëve arbërishten? Si do të veprohet me atë që arbërishtja e Greqisë praktikisht nuk ka letërsi të shkruar? Apo do të mjaftohen vetëm me përrallat e Reinhold-it?
Gjithsesi, fëmijët që i kanë marrë disi mësimet në arbërishte do të përfundojnë të pafavorizuar, në krahasim me fëmijët grekë. Kur t’u vijë koha për të shkuar në shkollë të mesme, këta nuk do të konkurrojnë dot me grekët dhe do të mbeten qytetarë të rangut të dytë – jo si arbërorë nga origjina, por si të paintegruar mirë në kulturën dominante.
Përpjekje për hapje shkollash të tilla nuk kanë munguar ndër arbëreshët e Italisë, madje ka pasur edhe një ligj që e sanksiononte këtë, që kur kam qenë unë në Itali (gjysma e parë e viteve 1990).
Atëbotë diskutohej nëse mësimet do të zhvilloheshin në arbërishten e Italisë (e cila, ndryshe nga ajo e Greqisë, e ka një traditë të vetën shkrimore relativisht të pasur), apo në shqipen standarde.
Diskutohej edhe se kush do t’ua mësonte kalamajve gjuhën amtare. Unë kam pasur vetë, në atë kohë, studentë arbëreshë – me dhjetëra. Për të gjithë këta, shqipja standard ishte pothuajse po aq e vështirë sa edhe një gjuhë e huaj, jo aq për nga dallimet në gramatikë dhe në leksik (jo shumë të mëdha), por për nga sfera e përdorimit – meqë për arbëreshët arbërishtja është gjuhë e vatrës, ose e gjyshes.
Disa intelektualë arbëreshë mbronin idenë që shqipja për t’u mësuar në shkollat arbëreshe të ishte një formë e ndërmjetme midis standardit dhe arbërishtes letrare. Revista “Katundi ynë” e ka pasë mbrojtur këtë pozicion; madje u shkrua atëherë edhe një katekizëm prej monsignor Eleuterio Fortino-s, në një version të tillë të shqipes arbërore, shumë të ëmbël vërtet.
Megjithatë, këto iniciativa nuk patën shumë sukses, mbetën pezull në një limbo midis dëshirave romantike dhe realitetit. Për fëmijën, gjuha është armë në luftën për t’u rritur dhe për t’u përshtatur në shoqërinë që ka përreth; dhe të mësosh arbërishten në mes të Italisë është si të stërvitesh në përdorimin e topuzit, kur je duke studiuar në West Point.
Tani, në Greqi, edhe sikur të ishte e mundur që të ngriheshin shkolla për arbërorët, aty forma më e përshtatshme gjuhësore do të ishte gjithnjë arbërishtja e Italisë – gjithnjë e afërt me arbërishten e Greqisë. Po ç’vlerë do të kishte kjo?
Përsëri, them se duhet të ndërrojmë këndvështrim dhe të përfytyrojmë sikur vllehët e Shqipërisë të kërkonin shkollat e tyre; edhe ata do të ndeshnin në të njëjtat probleme: Me ç’mësues? Me ç’libra? Me ç’gjuhë të shkruar? Dhe pse duhet ta bëjnë këtë, kur vllehët nuk i diskriminon kush si të tillë, ose si vllehë?
Raporti i vllehëve me rumanishten e sotme dhe me kulturën rumune është shumë i ngjashëm me raportin e arbërorëve të Greqisë me shqipen e sotme dhe me kulturën shqiptare.
Nuk besoj se tema e arberoreve te Greqise duhet pare vecmas etnocentrizmit te kesaj te fundit, por le te bejme keshtu per hir te argumentit, si dhe per shkoqitjen e disave nga problemet praktike qe rreshtove.
Mendoj qe eshte gabim te krahasohen arberoret e Italise me ata te Greqise duke u nisur thjesht nga aferia dialektore e gjuhes. Them keshtu sepse ndersa te paret qendrojne me te shkeputur nga trungu kombetar ne plan kohor, pra edhe historik, dhe gjeografik, pra edhe kulturor, te dytet kane qene deri vone ne kontakt te ngushte. Shizma mes shqiptareve dhe arvanitasve te Greqise ka qene dicka e detyruar me platforme shteterore, por thame qe s`do merremi me kete; qenka e veshtire!
Pengesat qe permend jane shumeplaneshe, edhe pse ato prape bejne qe te nxjerre koken revanshi kulturor dhe mentaliteti lincues nacionalist i fqinjit tone. Une nuk kam pergjigje per pyetjet qe ngren, por di te them qe nese do egzistonte nje politike liberale, gjuha shqipe, ajo arvanitase, do perdorej me lirisht e me hapur nde vete popullsine arvanitase atje. Nese keta te fundit do e shihnin te arsyeshme, dhe jo si damke per margjinalizim, nuk kam dyshim qe edhe do financonin hapje shkollash, dhe organizonin aktivitete kulturore ku gjuha, kenga dhe vallja arvanitase te lulezonin hapur, dhe jo te maskuara si biri shemtaraq trashegues i fronit. Arvanitasit jane te pasur shume.
Punen e gjuhes nuk e shoh problem; arvanitasit kane nje dialekt te zhvilluar, figurativ e shumengjyresh. Nuk shoh pse ata duhet te perdorin standardin, per me teper ne nje kohe qe ky standard eshte luhatur perbrenda vete shtetit apo trojeve etnikisht shqiptare.
Per vllehet kam degjuar qe ka nje levizje qe kerkon te drejta me te ratifikuara dhe te vena ne jete. Kur vllehet, qe jane te ndare kaq kohe gjeografikisht, historikisht e madje edhe kulturorisht prej memes, kerkojne me shume te drejta, pse duhet arvanitasit te rrine squke?
Megjithate ka realitete qe u shpetojne strukturizmit-eve te pershkruar me lart.
Ne klasen e tim biri eshte nje vajze qe e ka babain grek dhe nenen meksikane. Kur mori vesh i jati i saj qe vija nga Shqiperia, me tha se familja e tij vinte nga arvanitet e Greqise, se ai kishte lindur ne Kanada, ishte fluent ne greqisht dhe dinte shume pak fjale shqipe
-Ti flet “Cu ben”?- me pyeti.
-Jo. Shqip.
– The same. We call it “Cu ben”, Dhe po me spjegonte se te gjitha bisedad me te rendesishme ne shtepi midis babait te tij, nenes, dhe fisit te tyre,beheshin ne “Cu ben”
Mbas disa muajsh, me rastin e 75 vjetorit te te jatit te vet, u ftova ne festen e ditelindjes.
Patriarku merresh me pjekjen ne hell te qingjave (nje motor fshirese xhamash makine i rrotullonte hellet) dhe e shoqja kujdesesh qe pjatat e te ftuarve te ishin plot. Ishin i gjithe fisi aty.
-Baba- me prezantoi tek i ati. Ky eshte ai shqiptari per te cilin te kam folur.
Zoteria qe kish ditlindjen, i cili mbasi kish vuajtur per shume vite ne Ameriken e Jugut (Argjentine, Paraguaj etj)kish dale ne pension ne Canada dhe ne te 70-tat e kalote kohen duke u pregatitur per maratonat 42 km qe zhvilloheshin gjate vitit neper USA dhe Kanada.
-Si vemi,- me pyeti ne nje shqipe te qarte
-Mire, faleminderit.
-Sa vite ke ne Kanada?
-Ka disa vjet
-Eshte mire?
-Mire. Po si vend i huaj.
Shqipja e tij, tingulli, fjalet, konstrukti i fjalive dukeshin te cuditshme dhe te kendeshme per veshin ne te njejten kohe. Ai zoreri me siguri qe gjuhen s`e kish mesuar ne shkolle, por ajo c`ka fliste ishte me se e kuptueshme dhe e mjaftueshme per tu marre vesh e per te shkembyer mendimet.
Me pas i biri me mori tek vendi ku ishin ulur kusherinjte e tij. Mbasi me prezantoi, u tha ” he (per mua) speaks Cu Ben”. Per nga mosha, ata ishin te gjithe te lindur ne Kanada, dhe flisnin greqisht rrjedhshem. Por per arsye qe ndofta s`mundem apo s`di ti spjegoj, “Cu Ben” per ta ishte nje gjuhe tjeter. pa ndonje vlere praktike, por megjithate e pranishme ne jeten e tyre, si nje relike e nje jete a kohe te kaluar, e cila kishte arsye, ne kete rast jo logjike, dhe e meritonte qe te ruhesh e te repsektohesh.
Losttext, nuk dihet mirë nëse arbërorët e Greqisë kanë pasur apo jo kontakte me pjesën tjetër të shqiptarëve, pas shpërnguljes së tyre në shekujt XIV-XV. Ka autorë si Haebler dhe Sasse që mendojnë se kontakte të tilla nuk kanë ekzistuar; ka të tjerë studiues, si tani vonë Klosi, që e vënë në dyshim këtë, duke supozuar se disa kontakte do të ketë pasur, duke u mbështetur në natyrën e teksteve arbërore folklorike që janë mbledhur në shekullin XIX (Netët pellazgjike). Megjithatë, duhet pasur parasysh se midis shqipes dhe arbërishtes së Greqisë ka qenë vendosur, gjeografikisht, greqishtja, dhe se vetë arbërorët nuk kanë jetuar në truall kompakt por të shpërndarë si arkipelag, as kanë pasur ndonjë qytet të tyrin (ndoshta me përjashtim, ironikisht, të Athinës). Ndryshe qëndron puna me dialektin çam, i cili ka qenë në kontakt të pandërprerë me labërishten dhe pjesë e gjeografisë gjuhësore të shqipes. Mua vetë, tekstet e Netëve pellazgjike të Reinhold-it, mbledhur midis viteve 1850 dhe 1860, më lexohen si më të kuptueshme se tekstet e arbëreshëve të Italisë. Ja një rrëfenjë e shkurtër nga ato tekste e transkriptuar nga Ardian Klosi, të cilën e kam përshtatur pak fonetikisht, meqë nuk i nxjerr dot në blog shkronjat e theksuara të origjinalit:
“nuk dihet mirë nëse arbërorët e Greqisë kanë pasur apo jo kontakte me pjesën tjetër të shqiptarëve, pas shpërnguljes së tyre në shekujt XIV-XV.”
Kjo shperngulje ka qene nga me masivet, dhe po t`i besosh Koljas (nuk shoh arsye per te bere ndryshe ketu), zbritje shqiptaresh ka patur vazhdimisht edhe pas ketyre shekujve, ndonese shume me te pakta ne numer dhe impakt. Nga c`kam lexuar, me eshte krijuar pershtypja se arberoret e deri- para -revolucionit- grek do kene perdorur lirisht gjuhen e zakonet e tyre, pavaresisht kahjes bizantine fetare. Interesat kulturore te perbashketa, organizimi ne baze te klanit, deres, etj, kane qene pika takimi me domethenese mes arberoreve dhe shqiptareve te tjere, sesa, te themi, identifikimi i te pareve me mishmashin bizantin qe do kete qene Greqia e asokohe. Per camet as qe ja vlen te hyjme shume ne diskutim, se eshte nje “fshat qe s`do kallauz”, por nuk duhet nenvleftesuar nderveprimi qe ata kane patur me arberoret e krishtere, qofte per mire, qofte per keq, me teper per faktin se camet mund fare mire te kene sherbyer edhe si ure lidhese e arberoreve me trungun.
Tani nje gje eshte niveli i integrimit te arvanitasve dhe gje tjeter nese Greqia ka ushtruar dhune apo jo mbi arvanitasit.
Fakti qe nuk u njeh te drejten e shkollimit ne gjuhen meme tregon dhune shteterore.
Tani nese ata jane integruar apo jo e a duan apo sduan, kjo ka pak rendesi (kendveshtrimi aktual i tyre) ,pasi nje komunitet i cili eshte tredhur me lezet prej grekeve qe prej 1830-es, ka shume pak gjasa te zoteroje ndofare burrerie. Ceshtjen une e shoh te lidhur me sa jemi ne gjendje ne shqiptaret e Ilirise te ndihmojme keta shqiptare te Greqise te kuptojne se c’jane ashtu sikunder paradoksalisht shqiptaret e Italise na ndihmuan neve te Ilirise te kuptojme se cfare jemi .
Cifutet jane shperndare ne gjithe boten e as kane dashur ndonjehere te integrohen masivisht nder vendas, por thjesht kane dashur te ngelen cifute. Pse arvanitasit dhe arbereshet u dashka te asimilohen?
Pastaj per te miren e kujt ?
Te mohosh qe ke shqipen si gjuhe amtare dhe qe ke levizur prej Ilirise drejt Italise apo Greqise, kjo eshte nje menyre frikacake dhe e ulet per individin apo grupin, per me siguru buken e gojes.
Atehere edhe 1 milione emigrantet ne Greqi e Itali duhet te asimilohen po te ecim me kete versionin e integrimit ose me sakte te asimilimit – qe ti themi bukes buke e kam llafin.
Keshtu mund te themi se akuza e vjeter hebraike ,se hebrejte jashte Izraelit ishin ne fakt kerkues komoditetesh, mund te perdoret kunder emigranteve shqiptare neper bote.
E nese eshte vertet keshtu, atehere perse hidhen perpjete emigrantet kur vihen perballe kesaj akuze ?
Secili te mbaje pergjegjesine per zgjedhjet e veta e te pastroje ndergjegjen duke evituar perhapjen e modelit emigrant si model i suksesshem per shqiptarin,pasi do na marre me qafe rinine qe rritet ne Shqiperi. I mbytyri te mbyt – thote populli.
Te nderuar bashkebisedues.
Ve re qe te gjithe ne shqiptaret “patriote” e qe na digjet zemra per gjuhen e kulturen tone, jo vetem qe diskutojme po kalojme nete te tera pa gjume te shqetesuar shume per te drejtat e arvanitasve “te shtypur” dhe “diskriminuar” te Greqise.
Po mire ne vete sa kemi rene ne kontakt me keta Arvanitas dhe sa kemi degjuar nga vete ata se na qenkan shtypur e diskriminuar e privuar nga historia dhe kontributi qe kane dhene ata per vendin ku jetojne per mese 5-6 shekuj me radhe?
Ceshtja e absorbimit te pakicave te nje vendi ne nje vend nje-kombesh eshte shume e komplikuar, dhe kjo ka qene nje politike e ndjekur pothuajse nga te gjitha shtetet europiane.
Kam lexuar ne nje material qe jepet mesim neper shkollat e sociologjise se sado e hidhur te tingelloje per vete pakicat, per vete shtetin dhe qendrueshmerine e tij, me e mira eshte qe pakicat apo te ardhurit apo emigrantet te jene sa me te integruar ne jeten kulturen dhe historine e atij vendi, dhe kuptohet dhe te gjuhes se atij vendi.
Me gjeni nje shtet shumekombesh arriti te jete vertete shtet i mirefillte apo te kete nje ecuri per t’u marre shembull.
Nese ne US vertete ka te ardhur nga te gjitha kombet, ata po t’i pyesesh te gjithe me radhe do te te kthehen me krenari “I’m american!”
Me kete dua te them qe sidomos ne te jashtmit, pra shqiptaret e Shqiperise, ngreme e trajtojme probleme qe per te tjeret as qe ekzistojne ne fakt.
Ne flasim me “dhimbje” per arvanitasit e diskriminuar, kur ne te vertete po te besh nje sontazh per ta, do dale qe ndihen 100% greke, dhe me e bukura eshte se shumica e tyre jane shtrese e pasur dhe perbejne elite te Greqise.
Kuptohet asnje prej tyre nuk e mohon origjinen e lashte arvanitase, se mua kudo qe me ka qelluar e kam takuar me kane folur arvanitase, por nuk e shohin ne kete kendveshtrim kaq te ceket sa e shohim ne shqiptaret e porsaardhur.
Po do tingellonte qesharake, nese vertete do te dilte ndonje prej tyre te te thoshte “Greqia s’eshte vendi im”
Come ooooon!!!
Po US perse behet vendi jone sapo marrim nje Green Card??? 😀 😀
Ne ne krahasim me arvanitasit, jemi si ata te burgosurit e porsa dale, ku aty ne burg iu eshte bere dhe nje shplarje truri e papare, se ata qe jane jashte jane keq.
E kshu kemi dale nga ky burg, e vazhdojme te qajme hallin e atyre qe mesuam se jane keq !!
Tani po marr rastin me ideal:
Supozojme se ne te porsadalet nga izolimi, erdhem dhe iu hapem syte ketyre arvanitasve te “shtypur e te diskriminuar e te privuar nga gjuha e kultura e tyre” dhe i mblodhem te gjithe bashke e iu mbushem mendjen qe ata te kerkojne te drejtat e tyre ketu ne Greqi:
Te drejtat me radhe:
E drejta e votes – e kane
E drejta per qeverisje – e kane (Pangalos eshte arvanitas)
E drejta e shkolles – po e po
E drejta e prones – kane prona dhe biznese te papara
Etj.etj.etj.
E drejta per t’u shkolluar ne shkolla arvanitase – he he he he .. xhaxhai e ka sqaruar shume qarte me siper, e s’ka kuptim te perseritem!
Kjo nese ngrihet dhe kerkohet si nje e drejte e privuar padrejtesisht, ju siguroj qe ajo qe do arrihet do jete bomerang, e do beje qe dhe aq sa flitet arvanitsha neper shpia nuk do flitet me.
Poooor, nese kerkohet qe per arsye kulturore dhe vlerash folkori e gjuhe te vecante, te hapet nje shkolle dhe gjuhes arvanitase t’i kushtohet nje rendesi sic i kushtohet cdo gjuhe te vjeter ne rrezik te zhdukje, kjo po, do te kishte dhe kuptim dhe rezultat.
Ta ngresh problemin e gjuhes arvanitase nen kontekstin e “te drejtave te arvanitasve te shtypur” eshte nje gabim shume i rende jo vetem si qendrim, po dhe si “taktike”
Sepse do te jene vete arvanitasit qe do te te lene dopio gjashten ne dore.
Cili do heqe femijen e tij nga shkollat ku shkojne te gjithe e t’i mesoje nje gjuhe tjeter vetem e vetem per hir te “patirotizmit” qe ne te sapodalet nga “shpella patriotike” po ua rikujtojme?
P.sh sot as ai malesori qe “kur jepte fjalen therte djalen” s’e besoj se e ben me apo jo… 😀
Bile perkundrazi se po dal nga tema, sot ne shqiperi therrin djalen e tjetrit per nje llaf goje kot me kot..
Ajo qe do te ishte shume interesante eshte qe te mund te krijoheshin kontakte me arvanitas te greqise, te cilet jane vertete te interesuar qe gjuha e gjysheve te tyre te mos ngelet vetem e folur dhe te shkoje drejt zhdukjes, por te vleresohet si nje gjuhe e vjeter e per kete t’i jepet nje rendesi pak me e madhe shkencore.
Kjo fillon me hapjen e shkollave verore, apo sezonale apo shtohet nje lende ne fakultetin e filologjise
Kjo do te terhiqte te gjithe ata arvanitas apo dhe greke te paster te tregonin interes per kete gjuhe, e kjo do ta bente kete gjuhe te degjohej e vleresohej shume me shume se sa c’do te mund te arrihej duke i politizuar e tragjizuar gjerat nen tendencen “patriotike” e te futjes se nje percarje etnike te nje shteti qe deri me sot njihet si nje shtet homogjen me pakica kombetare aq sa nuk i cenohet homogjeniteti i tij.
Ju lutem mos hapni temen e emigranteve te fresket se s’ka lidhje fare, dhe dalim nga tema.
Në fakt, të gjitha këto çështje që përfliten sot për minoritetin grek në Shqipëri, çamët, arbërorët (arvanitët), emigrantët shqiptarë në Greqi, Himarën dhe fshatrat e tjera të bregut, etj., e kanë burimin te pabarazia e madhe, e gjithanshme, midis dy vendeve, Shqipërisë dhe Greqisë. Kufiri mes tyre nuk është vetëm kufi shtetëror, por edhe kufi midis një vendi të pasur dhe një vendi të varfër, një vendi të zhvilluar dhe një vendi të prapambetur, një vendi të integruar në Europë dhe një vendi të paintegruar në Europë. Ky kufi vërtet mund të përfaqësojë një ndarje formale administrative, por nuk i mban dot popujt të ndarë, as e ndalon dot osmozën e vazhdueshme të njerëzve, mallrave, memeve, kulturës, ideve dhe veçanërisht të prestigjit. Për këtë pabarazi nuk mund t’i vihet faj shovinizmit dhe nacionalizmit grek. Qeveria shqiptare ka vite që po e zvarrit regjistrimin e popullsisë ndoshta edhe për këtë arsye – edhe pse është e pamendueshme që një vend europian, në shekullin XXI, të stepet para pengesash të tilla, reale ose imagjinare. Nëse ka vërtet shqiptarë etnikë që do të deklaroheshin grekë vetëm e vetëm për të përfituar privilegje nga Athina, fajin për këtë nuk e kanë aq politikat e qeverive greke, sesa politikat e qeverive shqiptare, të cilat ia kanë përdhosur prestigjin shtetit shqiptar, deri në atë pikë sa disave t’u humbë deri edhe dëshira për t’u ndier shqiptarë. Është qesharake t’i quash këta tradhtarë – tradhtarë të kujt? Kombet nuk janë ushtri. Veçanërisht minoritetet, dhe jo vetëm ato etnike, gjithnjë mbeten varur pezull mbi kufirin ndarës të dy ose më shumë mundësive ose identiteteve. Arbërishtja vërtet desh u bë gjuhë zyrtare në Greqinë e pasrevolucionit; por sot është rrëgjuar në një të folme relikt, një kuriozitet në zhdukje e sipër; dhe jo vetëm për shkak të etnocentrizmit grek, por edhe për shkak të urbanizimit dhe të identitetit të krishterë ortodoks (shihni edhe këtë material të Komitetit Grek të Helsinkit). Megjithatë, sikur Shqipëria të ishte vendi më i përparuar në Ballkan, burim pasurish, kulture dhe oportuniteti për vendet fqinje, ndoshta edhe arbërorët do të ndienin shtysën për të afirmuar identitetin e tyre etnik. Njëlloj, deri në fund të viteve 1980, arbëreshët e Italisë tregonin interes të madh për të mbajtur lidhjet me vendin “mëmë”; por tani sikur u ka rënë pak vrulli dhe entuziazmi: pse vallë? Edhe një fakt kurioz – tek Aristidh Kola kam lexuar për një lëvizje në vitet 1870 në arbëreshë të Italisë së Jugut, për “riatdhesimin” në Greqi, siç edhe u realizua për banorët e katundit Badessa, të cilët u vendosën në katundet arvanitase të Sulimohorëve të Trifilias; në një kohë që arbëreshë të mëtejshëm nuk u pranuan nga shteti grek edhe pse ishin të gatshëm për t’u kthyer në “mëmëdhe” (Aristidh Kola, Arvanitasit dhe prejardhja e grekëve, Shëpia botuese “55”, Tiranë 2002, f. 232.) Në të njëjtën mënyrë, sot dëgjon të flitet në Shqipëri për minoritete bullgare, rumune, maqedonase, serbe, malazeze, rome… çka përsëri shpjegohet me dobësinë e qendrës (Tiranës) për t’i ushqyer shtetasit e vet me identitet qytetar. Kjo shpërbërje nuk ndalet dot as me dhunë, as duke u bërë thirrje ndjenjave kombëtare e duke e trajtuar zgjimin e identiteteve etnike deri dje të fjetura si ‘tradhti’. Nuk ka asnjë tradhti. As kemi pse të shkojmë e ta kërkojmë fajin në Beograd, Athinë, Sofje dhe Bukuresht, meqë njëlloj do të kishte vepruar edhe Tirana, sikur të kishte nisur një lëvizje, ndër arbërorët e sotëm, për t’i kthyer antenat kulturore dhe ekonomike nga Shqipëria; dhe sikur të kishte pasur këllqe qeveria shqiptare t’u lidhte pensione pleqve arbërorë të Androsit e të Salaminës.
Kete sinopsis te motit ekonomiko-prestigjioz mes Shqiperise dhe Greqise e dime te gjithe. Eshte “argument” mjeran, qe vetem pak po ta shtysh nga pehlivanlleku i arsyetimit qe permban, behet baze per fashizem. Edhe fashizmi ne kete rast, sigurisht, do ishte ne anen e “me te fortit.”
Komiteti Grek i Helsinkit… Vetem te shohesh gjuhen qe perdorin ne krye te deklarates, “loathe,” etj, dhe e kupton kollaj drejtesine e ketij komiteti.
losttext, 37;
Nga e nxjerr ti konkluzionin se aktivitetet e arvanitëve janë të maskuara dhe nuk lulëzojnë hapur? Më duket se ti, si shumë shqiptarë, kërkoni t’u impononi arvanitëve një identitet kombëtar që ata s’e kanë patur kurrë (identitetin shqiptar). Nga ky premis i gabuar, pra se arvanitët kanë pasur identitet shqiptar, fillojnë pastaj iluzione rreth një minoriteti arvanitas në Greqi (iluzioni tjetër është numri i tyre, i cili simbas oreksit të autorëve arrin deri në miliona; dhe iluzioni i fundit është se arvanitët përbëjnë një popullsi kompakte e të izoluar e papërzier me grekët, sikur të jemi ende në shek. e XIV). Dhe natyrisht, vetë arvanitët mungojnë nga këto biseda. Ata nuk i pyet ndonjëri nëse duan të jenë minoritet apo jo. Thjesht, me një naivitet mendohet se do manipulohen, nga paternalizmi grek në atë shqiptar.
“Shqipfolës po, shqiptarë jo (Αλβανόφωνοι ναι, Αλβανοί όχι)”, tha (ka qënë titulli i një artikulli në një të përditshme greke, aty nga vitet 80′, i shkruar nga një arvanitas).
Losttekst shkruan:
Losttekst, nëse “e dimë të gjithë apo jo”, kjo mbetet për t’u diskutuar. Çka nuk e dimë ende, është pse të duket ty argumenti “mjeran”. Cilësimi yt i argumentit si “mjeran” tregon vetëm që ty nuk të ka pëlqyer, por kjo është puna jote dhe nuk besoj se i duhet kujt tjetër. Njëlloj edhe për “pehlivanllëkun”.
Thua edhe se po ta shtysh argumentin më tej, “bëhet bazë për fashizëm”. Si kështu? Kur lëshon të tilla insinuata, është mirë edhe t’i arsyetosh pak, që të mos kujtojnë të akuzuarit se vetëm po pështyn. Për të vazhduar arsyetimin me gjuhën tënde, “e dinë të gjithë” që nacionalizmi dhe fashizmi hanë në një çanak, po a nuk vlen kjo njëlloj edhe për nacionalizmin shqiptar?
Më në fund, Komiteti Grek i Helsinkit – unë them se ai material duhet lexuar i tëri përtej paragrafit të parë, sepse realiteti nuk është bardhezi, fatmirësisht. Dhe kam frikë se është e vërtetë që arbërorët refuzojnë të identifikohen si shqiptarë.
Po ngul perseri kembe, se cfare rendesie ka nese arvanitasit ndjehen greke apo jo ?
Mbi 50% e shqiptareve per te mos thene me shume ne mesin e shek 18 ndiheshin turq apo ne rastin me te mire shqiptaro-turq aq sa ne 1878 Abdyl Frasheri u shqye me katersh per ta kthyer lidhjen e Prizrenit nga nje Lidhje per mbrojten e tokave perandorake ne nje lidhje shqiptare.
Xhonturqit a nuk moren pushtetin edhe fale 20 mije shqiptaro-turqve qe u mblodhen ne Ferizaj ne 1908?
A nuk tha Fan Noli se kemi vuajtur per te kthyer shqiptaret ortodokse ne shqiptare (pra shkeputur nga greqizimi) ?
Cfare rendesie ka se cfare ndihet dikush si pasoje e rrethanave historike te mbrapshta ? Rendesi ka cfare eshte, thelbi i tij…
Arvanitasit jane tredhur prej grekeve, prifterinjte ortodokse i kane perdorur e manipuluar per qejf, greket i kane shtrydhur si limoni dhe pastaj i kane hedhur pertoke.
Arvanitasit jane per tu ndihmuar te kuptojne vetveten e sidomos ne keto kohe kur feja nuk ka rendesi, ata 50 apo 100 mije qe kane mbetur ende arvanitas mund te shkeputen me lehte prej ndergjegjes greke per te fituar, mbase jo nje shqiptare, por te pakten nje te pavarur.
Nje komunitet fisnik si ai arvanitas duhet te mbijetoje.
Shteti shqiptar eshte pergjegjes por deri diku, identiteti i njeriut nuk varet nga shteti , por varet nga edukata familjare e fisnore e cila ben te mundur te trasmetohet gjithe materiali identitar nga prindi tek femija.
Ai qe nuk ka nje edukate te tille, ka humbur edhe vlerat shqiptare e keshtu me 200 euro ne muaj behet edhe kongolez.
Ky individ eshte i krimbur. Ky ka humbur(apo nuk i jane mesuar) tiparet e larta e fisnike njerezore per te perqafuar ato primitivet e normalisht se ka problem te shese nenen e babane e jo me kujtimin e vlerat e te pareve.
P.s Xha xha ‘nuk e dine te gjithe’ qe nacionalizmi me fashizmin hane ne nje canak. Nacionalizmi ka ekzistuar shume para fashizmit e fashizmi eshte thjesht nje devijim i nacionalizmit, si pasoje e imperializmit.
@Hyllin,
ti shkruan :
“Arvanitasit jane tredhur prej grekeve, prifterinjte
ortodokse i kane perdorur e manipuluar per qejf,
greket i kane shtrydhur si limoni dhe pastaj i kane
hedhur pertoke.
Arvanitasit jane per tu ndihmuar te kuptojne
vetveten …”
Te keshilloj ta provosh e te shkosh t’i “ndihmosh” arvanitasit sic po percart ti vete…po merr dhe nje shami me vete se do te te duhet te fshish shpesh fytyren nga te peshtyret qe do hash!
Duke kërkuar nëpër internet, gjeta këtë «site» të këndshme që nuk kishte shumë gjëra, të themi të drejtën… po kish një poemë dhe një përrallë në gjuhën arvanitase. Ju këshilloj t’i hidhni një sy, pasi edhe shkrimet në këtë gjuhë në web janë të pakta… Adresa e shtëpisë:
http://a-arvanites.blogspot.com/