Ditët e fundit, befasisht, dy media globale të peshës së rëndë botuan artikuj që trajtonin plagën sociale të gjakmarrjes në Shqipëri.
E filloi Spiegel Online, me artikullin e Jeffrey White, të titulluar “Shqipëria kërkon t’i japë zgjidhje problemit të gjakmarrjes”; e vazhdoi The New York Times, dy ditë më pas, me artikullin e Dan Bilefsky-t “Gjakmarrjet shqiptare i futin familjet në izolim”.
Dy artikujt janë shumë të ngjashëm; çka provon jo vetëm vërtetësinë e tyre, por edhe faktin që gazetaria e këtij tipi është e mbërthyer nga klishetë. Gazetarët vizitojnë Shqipërinë, japin disa shifra të njohura për gjakmarrjen, përmendin Kanunin dhe lashtësinë e tij, intervistojnë të prekurit, flasin për kullat e ngujimit, bisedojnë me prof. Ismet Elezin dhe përsiatin mundësinë e pajtimit të gjaqeve, duke u ndalur në punën e disa OJQ-ve dhe individëve me vullnet të mirë.
Siç mund të pritej, artikullin e Dan Bilefsky-t e përktheu (keq dhe duke ia ndërruar titullin) dhe e botoi Gazeta Shqiptare, si për të theksuar mjerimin e gazetarisë shqiptare, që deri edhe lajmeve për një dukuri aq shqetësuese sa gjakmarrja nuk është në gjendje t’u sigurojë një mbulim të vetin, por vete dhe harxhon letër duke i sjellë lexuesit shqiptar një artikull të shkruar për një lexues tjetër, i cili nuk e njeh pothuajse fare Shqipërinë.
Pse interesohen Spiegel dhe The New York Times për një temë sa shqetësuese aq edhe të konsumuar në mediat, si ajo e gjakmarrjes në Shqipëri? Kësaj pyetjeje është vështirë t’i përgjigjesh, por unë kam frikë se interesi në të dy rastet ka të bëjë me ekzotizimin e një realiteti të largët si Shqipëria. Artikulli i paradokohshëm, përsëri i The New York Times-it, për “virgjineshat” e veriut të Shqipërisë duket se i shërben të njëjtit qëllim – të zbavitë lexuesin tipik amerikan të kësaj gazete, duke i shërbyer gjellë të rralla të globit.
Është turp për shtetin shqiptar që e ka lejuar dukurinë e gjakmarrjes të riacarohet deri në këtë pikë; sepse tanimë është e qartë se prapa argumentit të “kanunit” fshihet vetëm dëshpërimi i një shtrese sociale të emargjinuar dhe të degraduar, e cila përpiqet t’i përgjigjet krimit nëpërmjet vetëgjyqësisë, teksa vjen e rrëshqet gjithnjë e më shumë në batakun e dhunës. Kanuni në këtë rast është gjethja e fikut, e cila mbulon një realitet sa prozaik aq edhe aspak interesant për gazetarinë ndërkombëtare.
Një shtet normal do të kishte ndërhyrë me forcë për t’i shthurur ato struktura parasociale që ushqejnë mekanizmin e gjakmarrjes dhe rregullimet e tjera shoqëruese, si kullat e ngujimit; duke i trajtuar viktimat e mundshme njëlloj si dëshmitarët e mbrojtur. Ata pak njerëz dhe shoqata që përpiqen të pajtojnë gjaqet kanë arritur tashmë rezultate premtuese; sikur çështjes t’i jepeshin po aq fonde dhe vëmendje sa edhe disa çikërrimave në Tiranë, rezultate edhe më të mira do të ishin arritur. Edhe mediat vetë do të mund të luanin një rol më të madh, duke u përfshirë më aktivisht në përcjelljen e këtyre historive, të cilat përndryshe gjithnjë rrezikojnë të natyralizohen dhe të pranohen deri edhe prej opinionit publik.
Prandaj më irriton veçanërisht përkthimi dhe botimi i artikullit të Bilefsky-t nga “Gazeta shqiptare”; jo sepse artikulli ishte i dobët ose keqdashës, por sepse duke bërë të vetin vizionin e vizitorit nga larg, kjo gazetë njëlloj si edhe simotrat e saj në Tiranë vetvetiu tëhuajzohet nga shoqëria shqiptare dhe hallet e saj; e shpaguar me vetëkënaqësinë e distancimit snob prej halleve të njeriut të rrugës – në një kohë që lexuesit e vet i fton ta shohin gjakmarrjen me syzet e mediave amerikane. Të jetë ky vallë misioni i shtypit të lirë, tha?
Shtypi i lire ne Shqiperi “it’s a joke.” Nuk kam pare nje artikull investigativ (hetues?) qe t`i shkoje nje teme/ngjarje ne thellesi. Edhe ato lajme qe botohen, jane imitime te keqija te shabllonizmit italian te gazetarise (vecanerisht ke ‘Gazeta…’) dhe kane vetine te acarojne nje lexues me nivelin quasi-te mete te menyres se formimit te fjalive.
P.S. – Pa lidhje, Xha xha; Media, si fjale, a nuk eshte shumesi i “medium-it”? Nese po, “Mediat” nuk eshte e sakte, edhe pse ne shqip mund te tingelloje e perligjur si fjale…
Losttext, nuk e marr vesh pse thua që forma “mediat” nuk është e saktë. Media është fjalë në shumës, ndërsa t-ja fundore është nyja shquese (njëlloj si kalë-kuaj-kuajt).
Xha Xhai,
kur thua ” dy media globale te peshes se rende,” po u referohesh sikur keto te ishin vec e vec njejes – Spiegel eshte medium, dhe jo media, e po ashtu NYT-ja.
T-ja fundore ne shume raste eshte e panevojshme. P.sh. kur thua “një temë sa shqetësuese aq edhe të konsumuar në mediat,” fjala ‘media’ mund te bente dhe pa t-ne dhe te ruante karakterin e tingellimin e saj origjinal ne shumes. E kam te qarte, megjithate, qe ne shume raste, ne shqip nuk mund t`u shmangesh fundoreve shquese te lakimit emror.
P.S. – Kerkoj ndjese per kete devijim nga tema shume e rendesishme e artikullit, por meqe ishim ke gazetaria, e rrjedhimisht, perdorimi i fjales…
“Një shtet normal do të kishte ndërhyrë me forcë për t’i shthurur ato struktura parasociale që ushqejnë mekanizmin e gjakmarrjes…”
Një shtet normal nuk lejonte që të krijoheshin kushtet për rindezjen e atij fenomeni (shiko sa probleme ka krijuar me pronat, tokën etj etj)
Ndaj plotësisht mendimin me Xha Xhain, lidhur me tema kaq tê ndjeshme si ajo e Kanunit.
Për të mbushur sadopak këtë boshllëk, sot hapa serinë e shkrimeve (4 të tilla) me titull: Krimi, Mafia dhe Kanuni. Shkrimi i parë merret me Tipologjinë e Krimit të Organizuar Shqiptar. (http://www.albanie-albanais.com/2008/07/blog-post_13.html). Sa pêr vetë Kanunin, së shpejti ai do të dalë në mejdan.
losttext shkruan:
“” Nuk kam pare nje artikull investigativ (hetues?) qe t`i shkoje nje teme/ngjarje ne thellesi”.
Lorenc Vangjeli eshte nga autorët e rralle aktuale ne Shqiperi qe ben gazetari investiguese. I rralle, shkruan rralle, por mire. Bej nje “search” tek “gazeta shqiptare” dhe do biesh mbi disa shkrime te tij.
Shkrimi per “Virgjineshat” i botuar ne NYT ate dite mbante rekordin si shkrimi i qe ishte postuar me shume me e-mail prej lexuesve te gazetes ne internet. Edhe une sigurisht qe mora nja dy telefonata me teper vetem per kete pune. Ajo qe u kishte bere pershtypje bashkebiseduesve te mi ishte fakti se nje nga te intervistuarat ishte shprehur: “ne Shqiperi ishte me mire te ishe kafsh, sesa grua”. Nuk e di nese nje shkrim i NYT mund te jete me tendencioz se kaq! Dhe gati u irritova! Por kur i thirra mendjes dhe u kujtova se kemi nje kryeminister qe ka sygjeruar se e fshin b*** me kete gazete, u qetsova. Ata kane c’do te drejte te na trajtojne si majmune ekzotike, sepse edhe Mugabe nuk flet me ate gjuhe.
Po flitet per Kanunin e Lekes dhe kjo eshte nje ngjarje qe nuk kalon thjeshte. Ketu nuk flitet per Kanunin (edhe pse ai kritikohet dhe shperfillet sikur te ishte nena e te zezave te gjithe shqiptare, duke harruar qe ai permban edhe kode ku bujaria, besa, trimeria dhe premtimi ishin fjale te shenjta dhe te mbrojtura me shume force). Flitet per detyren e shtypit te shkruar neper bote. Gjithçka qe shkruhet per Shqiperine (kam pershtypjen nga eksperiencat personale) nga gazetare te huaj nga redaksi qe prekin nje lexues te madhe ne numer, jane koprace ne trajte. Para disa ditesh po lexoja nje artikull mbi Shqiperine, botuar ne nje gazete shume serioze per punet ekonomike ne France “Les Echos” dt 8 korrik 2008. Gazetari francez (qe eshte paguar mire dhe ka fjetur ne 15-te kateshin besoj, kishte intervistuar po te njejtet persona. Nje gazetar, nje biznesmen te ri dhe kryeminstrin qe flet mire frengjisht meqe ishte i privilegjuar nga çmenduria komuniste e tiranit Hoxha. Po çfare thoshte artikulli? Po te njejtat gjera: korrupsion, kurveri, droge, papunesi, emigrim, paradokse Tirane-fshatra etj. Po per çfare sherben kjo? Per nje gje sherben se nuk i paguhet rroga kot nje gazetari. Keto dite Sarkozy, nje i djathte shume liberal (kapitalist i bindur qe ne uterus) po takohet me 43 presidente shtetesh per te ashtuquajturen Marreveshja e Mesdheut. Ndoshta ky artikull sherben per ndonje biznesmen francez qe ta matin mire hapin perpara se t’i bindet instikteve kapitaliste.
Eshte e rendesishme te vihet re se te gjithe te indinjuarit qe shkruajne ketu jane meshkuj, ndersa grate-burra te intervistuara jane, ne fund te fundit, femra e qe e njohin traditen e kanunit deri ne palce, dhe se bashku me te, edhe trajtimin ndaj grave.
Ti, ujk i zi, e di se sa eshte vlera ne monedha e nje dhe e nje gruaje sipas kanunit? Po vlera e nje “kurve” sot e di sa eshte?
dhimali,
Nuk i di vlerat monetare per te cilat me pyet, dhe te lutem mos m’i thuaj sepse nuk dua t’i di!
Ajo qe di une eshte se edhe shoqeria amerikane, per te cilen shkruan NYT eshte shoqeri patriarkale, dhe te siguroj se edhe keta i kane probleme te ngjashme shoqerore, pavaresisht se dine t’i adresojne me mire se ne.
Nderkohe, nuk e di ne e ke lexuar artikullin e NYT, po per mendimin tim, ne emer te objektivitetit ishte i mbushur plot e perplot me klishe, shpesh edhe kontradiktore me njera tjetren, dhe pa ndonje qellim te qarte se perse ishte shkruar. Asnje nga ato shqetesimet e tua per vleren monetare te gruas nuk ishte ngritur ne artikull, ndaj te lutem mos me fut ne valle duke u perpjekur t’i japesh nota emocionale ne menyre artificiale ketij diskutimi.
Te them te drejten nuk e kuptova se perse nje artikull i tille, duhet te ishte ne faqe te pare te NYT! Pervec faktit se ndoshta NYT eshte duke bere gare me kryeministrin tone se kush fshin te ndenjurat me shume me njeri tjetrin, sigurish e gjitha kjo ne kurriz te Shqiperise qe pikturohet sikur te jete nje enklave ekzotike e prapambetur.
Xhake,
ke parasysh ke NSHRAKU ? Eshte nje shpi dy katshe buze Lanes se rregulluar ?
Mesoje historine e saj dhe ver kujen ti dhe une bashke.
Ne mes te Tiranes vetem 500 m nga Drejtoria e Policise, 1000 nga Kryeministria dhe po aq nga Presidenca qendrojne te ngujuar sipas rregullave te kanunit jo pak veta.
Ky eshte modeli qe ofron Shqiperia e 2008 .
Keshtu do vazhdoje deri sa Kanuni te percillet si vlere e bashkejeteses ne komunitet.
E ke degjuar ne Parlament kur eshte zgjidhur ndonje debat nen termin : do flasim me kanun
E ke ndeshur ne parlament kur eshte plagos nje deputet ne mes te salles apo e ke ndeshur edhe me rastin e mungeses se vizites se Berishes ne vendlindje per afro 10 vjet vetem per faktin e thjeshte qe mendohet qe eshte i kercenuar nga keto ligje tribale.
Shpresa duhet mbajt te celja e korridoreve te komunikimit infrastrukturor me pjesen tjeter qe eshte te pakten disa hapa para ne emancipim. Ne fakt eshte teme shume e gjate kjo qe ke prek.
P.S. Per gazeten shqiptare mos me thuaj dhe mos humb me kohe. Ajo vetem se flet shqip. Ajo botohet nga nje i huaj qe e shikon Shqiperine si e ke pershkruar me siper.
Kothe, këtu paske ardhur ti? I bëre naftën peshkut huh 🙂
Kanuni eshte libri i edukates morale, xhaxha.
Ne Shqiperi te ze sikleti po e shkele ate.
A eshte e mire, a eshte e keqe? Po t`ia lesh ne dore Goedel-it, eshte edhe ashtu edhe keshtu, po asnjehere tamam.
Ne opinionin tim, cfaredo qe ekziston, e jutifikon ekzistencen e vet, pavaresisht nga kategorite morale qe krijon shoqeria.
Ju thoni se …”Një shtet normal do të kishte ndërhyrë me forcë për t’i shthurur ato struktura parasociale që ushqejnë mekanizmin e gjakmarrjes dhe rregullimet e tjera shoqëruese, si kullat e ngujimit…” Me duket se komunizmi e beri nje gje te tille me shume sukses, por ne gjendje te lire, njerezit u kthyen perseri ne ate sistem vlerash qe perfason Kanuni. Lind pyetja: pse?
Me pas vijoni se …”sepse tanimë është e qartë se prapa argumentit të “kanunit” fshihet vetëm dëshpërimi i një shtrese sociale të emargjinuar dhe të degraduar, e cila përpiqet t’i përgjigjet krimit nëpërmjet vetëgjyqësisë, teksa vjen e rrëshqet gjithnjë e më shumë në batakun e dhunës. Kanuni në këtë rast është gjethja e fikut, e cila mbulon një realitet sa prozaik aq edhe aspak interesant për gazetarinë ndërkombëtare…”
Per cfare deshperimi e degradimi behet fjale? Nuk eshte fort e qart dhe e spjeguar, e pa keto analiza transformohet ne nje klishe.
Le te jemi dakort ne nje pike, se Kanuni eshte i keq, shume i keq (une nuk do te doja kurre qe femija im te jetonte ne nje shoqeri te tille). Por i keq ne krahasim me ke?
Ketu vime e falemi te gjithe, po c’t’i besh qe na quajne “tradhtare” dhe na heqin vizen te Peshku se kemi dhe reputacion per te mbrojtur.
Nejse, tani per temen. C’ka me cudit me vete NYTimes si dhe me median e huaj ne pergjithesi (mire e kam Lost, se ne prezencen tende u dashka me i mate me meter rrobaqepsesh fjalet) eshte amnezia totale qe ushtrojne me lajme te tilla. Nje vit me pare NYT pati nje artikull te ngjashem per virgjereshat dhe s’ka mbetur gazete e reviste me nam pa i rradhitur dy rreshta per to, madje ka libra e dokumentare, kshq nuk arrij ta kuptoj se c’ka mbetur t’i bluash me ketij muhabeti (ah po ekzotizmi, mania per te treguar me gisht, lavderimi i perparesive perendimore e me rradhe). Shih : The Sacrifices of Albania’s ‘Sworn Virgins’ dhe The Men of the House dhe librin Women Who Become Men: Albanian Sworn Virgins dhe dokumentari i Elvira Dones Sworn Virgins dhe nje tjeter nga Kanadaja Women without Wings (2002.) Personat qe ma bene te ditur artikullin e NYT kesaj here ishin po te njejtet nje vite me pare (xhanem kujtojne se nuk di te lexoj NYT apo presin qe t’u them jo nuk eshte e vertete?)
Libri i Antonia Young ka dal qe ne 2001 kshq me duket e tepert qe ne 2008n akoma flitet per virgjereshat sikur sapo u zbuluan, sic ndodhi me fisin ne mes te Amazonit para pak muajsh. Vala e pare e artikujve nuk me shqeteson se buron nga kurioziteti i pergjithshem qe kishte Perendimi per shqiptaret pas 91shit, por vala e dyte eshte nje fushate e Elvira Dones per te promovuar filmin/librin e saj dhe te them te drejten eshte nje gjest i shemtuar dhe me gjall nje reaksion te ngjashem me Xha Xhain tek tema Perdhosja e Dhimbjes.
I dashur, unë besoj se ky strehim i shumëve në shpellë të Kanunit i detyrohet traumës sociale të shumë bashkësive në Veri të Shqipërisë pas 1990-ës; ose anomisë që i kaploi, sidomos në rrethanat kur autoriteti shtetëror u zhduk si me magji, brenda natës. Kanuni është fija e barit ku janë kapur, ose shpresa e fundit se shëmtia e impulsve dhe e krimeve që kryejnë mund ta ketë një përligjje përtej caqeve të përgjegjësisë morale të individit.
By the way, peshkupauje ben nje seleksionim te cuditshem te bloguesve, dhe te duket se e ka kthyer ne nje kafene nga ato te fshatit, ku vetem pleqte e fshatit duhet te thone fjalen.
Le te flas per temen:
Se pari dua t’i them “asnjan’s” se sado tendencioze te jene gazetaret e huaj, ne mos 100%, 70% jane te verteta ato qe shkruajen.
Mos ke argumente te na shtrosh qe Shqiperia eshte ne rruge te mbare drejt luftes kunder korrupsionit, prostitucionit, ndertimit te shtetit demokrat e jo fisnor, apo ne permiresimin e gjendjes si sociale dhe ekonomike te popullsise?
Nese ke kohe qe i ke shkeputur lidhjet me Shqiperine, uroj ta kesh planifikuar te shkosh kete vere, dhe besoj do kuptosh qe sado tendencioze te jene gazetaret e huaj, jo te gjitha ato qe thone, i fantazojne apo i sajojne.
Ne pergjithesi per shkrimin:
Jam shume dakort me Xhaxhain kur thote:
“…. pas 1990-ës; ose anomisë që i kaploi, sidomos në rrethanat kur autoriteti shtetëror u zhduk si me magji, brenda natës. Kanuni është fija e barit ku janë kapur, ose shpresa e fundit se shëmtia e impulsve dhe e krimeve që kryejnë mund ta ketë një përligjje përtej caqeve të përgjegjësisë morale të individit…”
Nese per gazetat e huaja, jemi bere objekt studimi interesant, kjo kuptohet qe tingellon gje e shemtuar, por shemtia fillon nga vete burimi ne radhe te pare, dhe ne rastin tone nga vete fakti qe ky realitet jo vetem ekziston ne Shqiperi, por per fat te keq ne vend qe te shkoje drejt dobesimit apo fashitjes, sikur po behet dominues.
Pikerisht sot, pashe nje sequence video nga http://www.balkanweb.com sesi daja i atij qe vrau ate, shpalli gjak sepse te afermit e atij qe vrane ate i bene atentat!
Ai personi, e shpallte gjendjen e gjakut ne menyre kaq normale sa nuk e di, po ne shqiptaret jo-kanunore, qe dime mire shqipen si ate te foluren dhe ate trupore, na vjen te veme duart ne koke e te ulerasim me te madhe!
Ate ngujoren ne ane te Lanes ne Tirane, ma kane treguar dhe kam ngelur shume shume shume i shokuar!
Harruat dhe nje fakt tjeter, qe tregon dobesine totale te shtetit, perballe ketij kanceri te shoqerise shqiptare.
Aty buze Lanes, kishte shume ndertime pa leje, si hotele e restorante, dhe gjate nje periudhe rehabilitimi te atij parku, u prishen e u rrafshuan te gjitha ndertesat e tjera pervec kesaj!
Po ta shohesh sot ate kulle ngujore, kulle turpi ne mes te Tiranes, eshte nje e vetme aty, si per te treguar qe kanuni eshte aq i fuqishem sa zbriti nga malet e u ul kembekryq ne mes te Tiranes aty prane parlamentit, si per t’iu thene, qe grini ju grini se une ketu jam!!
Artikulli i NYT u botua edhe ne itali nga gazeta “la repubblica”,me date 11 korrik.
nqs nje qen kafshon nje njeri, askush nuk habitet, por kur njeriu kafshon qenin…
keshtu edhe puna e shkrimeve negative per perçudnimin e jetes se shqiptareve: e keqja eshte se prapambetja dhe kalbesia e shtetit shqiptar u japin te drejte te gjithe shkruesve: gazetare e pseudogazetare.
Nipi
Tek lexoja shkrimin e Elsa Demos tek Shekulli per librin e Bevis Fushes qe trajton temen e gjakmarrjes nepermjet fotografise me vrau veshin ky fragment:
“Ne s’mund ta zhdukim fenomenin, s’e bëjmë dot. Por ama mund t’ia kujtojmë presidentit, kryeministrit, shoqërisë që këta njerëz do të vazhdojnë të bëjnë vetëgjyqësi për aq kohë sa institucionet tona do të nuk funksionojnë.”
Edhe pse bie dakord qe shteti ka detyrime te medha ne kete çeshtje, me duket se kalimi i pergjegjesise tek shteti dhe kerkesa qe te nderhyje veç krijojne iluzionin se nje dukuri e tille mund te shuhet me zotimin e figurave politike. Vertet mungesa e ligjit ne Shqiperi ka ndikuar ne acarimin e sotem, por kam frike se edhe ne pranine e nje shteti ligjor me te forte gjakmarrja do te ishte rikthyer. Gomari nuk çalon (vetem) nga veshet!