Jam spiun, hafije, njeri me dy fytyra. Mbase, jo rastësisht, jam edhe njeri me dy mendje. Nuk jam ndonjë përbindësh i keqkuptuar i dalë prej librave me vizatime apo filmave horror, paçka se si të tillë më kanë trajtuar disa. Jam thjesht i aftë ta shikoj çdo çështje nga të dyja anët. Ndonjëherë ia bëj qejfin vetes se ky është talent dhe megjithëse e pranoj se është i vogël, është mbase i vetmi talent që kam. Ndonjëherë tjetër, kur reflektoj mbi atë se si nuk rri dot pa e parë botën në këtë mënyrë, vras mendjen nëse mund të quhet apo jo talent ky që kam. Tekefundit, talenti është diçka që e përdor ti, jo diçka që të përdor ty. Talenti të cilin nuk bën dot pa e përdorur, i cili kthehet në padronin tënd, ai talent përbën rrezik. Por në muajin kur filloi ky rrëfim, mënyra me të cilën e shihja botën ende më dukej si virtyt dhe jo si rrezik, por disa rreziqe kështu na duken në fillim.

2.

Vodka qe një prej tri gjërave të prodhuara në Bashkimin Sovjetik të përshtatshme për eksport, pa përfshirë mërgimtarët politikë. Dy gjërat e tjera qenë armët dhe romanet. Armët i admiroja profesionalisht, por vodkën dhe romanet i pëlqeja për qejf. Një roman rus i shekullit XIX dhe një shishe vodka shkonin përsosurisht bashkë. Leximi i romanit është justifikim i mirë për të pirë vodkën, ndërkohë që kjo vetë e bën librin të duket shumë më i shkurtër nga ç’është në të vërtetë.

I vetmi problem kur nuk flet me veten është se vetja është bashkëbiseduesi më i mirë që mund të kesh. Askush nuk tregon më shumë durim kur të dëgjon veç vetvetes dhe, megjithëse askush nuk të njeh më mirë se vetvetja, askush nuk të keqkupton më shumë se ajo.

 [divider style=”shadow” margin_top=”30px” margin_bottom=”30px”]

Më duket se një mënyrë si ta kuptosh karakterin e dikujt është të kuptosh se çfarë mendon për të tjerët, sidomos për ata që janë si ai. Që dikush të jetë i lumtur, i duhet ta masë lumturinë e vetë kundrejt palumturisë së dikujt tjetër, një proces që sigurisht funksionon edhe në të kundërt. Nëse do të thosha se jam i lumtur, do të duhej që të ishte i palumtur dikush tjetër, me shumë gjasë njëri prej jush. Por nëse do të thosha se nuk jam i lumtur, kjo do të lumturonte disa prej jush, por do t’ju bënte të ndiheshit jo mirë, sepse askush nuk duhet të jetë i palumtur në Amerikë. Besoj se ky djalosh i zgjuar e ka kuptuar mirë se, megjithëse të gjithë amerikanëve u premtohet vetëm përpjekja për të qenë i lumtur, shumë prej tyre u garantohet palumturia.

Çdo shkrimtar bëhet i dobët kur ia citojnë në mënyrë të favorshme idetë dhe fjalët e veta. Shkrimtari, pavarësisht arrogancës apo sigurisë me të cilën sillet, në thelb është krijesë e pasigurt me ego të ndjeshme, me lëkurë po aq delikate sa edhe aktorët e kinemasë, paçka se shumë më i varfër dhe me më pak reputacion. Mjafton të gërmosh aq sa për të gjetur rizomën e bardhë, gjithë tul, të vetes së tij të fshehtë, dhe vegla më e mprehtë për këtë gërmim janë vetë fjalët e tij.

Nuk mund të jem i vetmi unë ai që beson se sikur të tjerët të më shihnin ashtu siç jam në të vërtetë, atëherë do të më kuptonin dhe, mbase, do të më donin. Mirëpo çfarë do të ndodhte nëse e heq maskën dhe të tjerët nuk të shohin me dashuri por me tmerr, neveri dhe zemërim? Po sikur vetja që nxjerr zbuluar të jetë po aq e papëlqyeshme për të tjerët sa edhe maska, në mos më shumë e papëlqyeshme?

Lamtumirë, Amerikë, tha kapiteni thinjosh gjatë ngritjes së avionit, tek vështronte përtej dritares peizazhin të cilin nuk arrija ta shihja nga ndenjësja ime. Më ke ardhur në majë të hundës, tha ai. Togeri i sertë, që qe ulur mes nesh, ia mbajti ison. Nuk e kuptoj përse e quanim vendi i bukur? pyeti. Nuk dija ç’t’i thosha. Kisha qenë edhe më parë në Amerikë. Mundësitë që të kthehesha sërish qenë shumë të pakta. Me keqardhje mendova për gjërat e Amerikës për të cilat do të më merrte malli: ushqimet gjysmë të gatshme; kondicioneri i ajrit; sistemi i trafikut me rregulla të qarta që respektoheshin nga të gjithë; një shkallë relativisht e ulët e vdekjeve nga armët e zjarrit, të paktën krahasuar me atdheun tonë; romani modernist; liria e fjalës, e cila, paçka se jo aq absolute sa ç’u pëlqente amerikanëve të besonin, qe gjithsesi shumë më e lartë në nivel se në atdheun tonë; çlirimi seksual; dhe, mbase mbi të gjitha, ajo drogë e ngadogjendur amerikane, optimizmi, rrjedha e pafund e të cilit derdhej vazhdimisht ndër mendjet amerikane, për të mbuluar si me gëlqere shkarravinat e dëshpërimit, zemërimit, urrejtjes dhe nihilizmit të bëra përnatë nga huliganët lëkurëzinj të pavetëdijes.

Vështrimin e hodha nga dokumenti që kisha mbi tryezë, një hetim i fshehtë për një ngjarje jo të pazakontë që kish ndodhur një vit më parë, më 1968, kur një togë amerikane kishte neutralizuar një fshat thuajse të braktisur pranë Shuang Ngait. Pasi kishin ekzekutuar buajt e kënetës, derrat dhe qentë dhe pasi kishin përdhunuar në grup katër vajza, ushtarët i kishin mbledhur në sheshin e fshatit këto bashkë me pesëmbëdhjetë pleq, plaka, gra e fëmijë ku i korrën me batare plumbash, sipas dëshmisë së një ushtari të penduar. Komandanti i togës më pas deklaroi se njerëzit e tij kishin vrarë nëntëmbëdhjetë vietkongë, paçka se nuk kishin marrë prej tyre asnjë armë me përjashtim të ca lopatave, shatave, një harku me shigjeta dhe një mushqete.

E kuptova, më në fund, se revolucioni ynë qe shndërruar nga pararojë e ndryshimit politik në praparojë e mbajtjes së pushtetit. Në këtë transformim nuk kishte asgjë të re. A nuk kishin bërë pikërisht të njëjtën gjë francezët dhe amerikanët? Dikur vetë revolucionarë, qenë kthyer më pas në imperialistë, duke na kolonizuar dhe pushtuar atdheun e vogël e të panënshtruar, duke na marrë lirinë kinse për të na shpëtuar. Revolucioni ynë zgjati më shumë kohë se i tyri dhe kërkoi shumë më shumë gjak, por e justifikuam kohën e humbur. Kur erdhi puna për të mësuar huqet më të këqija të padronëve francezë dhe amerikanëve që u zunë vendin, shumë shpejt ne e treguam se qemë më të mirët. Edhe ne mund t’i shpërdoronim idealet e mëdha! Pasi e çliruam veten në emër të pavarësisë dhe të lirisë—nuk lodhesha së përmenduri këto fjalë—pikërisht pavarësinë dhe lirinë ua hoqëm vëllezërve tanë të mundur.

Çfarë bëjnë ata që luftojnë kundër pushtetit pasi e marrin pushtetin? Çfarë bëjnë revolucionarët pasi ngadhënjen revolucioni? Përse ata që bëjnë thirrje për pavarësi dhe liri ua heqin pavarësinë dhe lirinë të tjerëve?