Gazeta shqiptare boton sot një intervistë të Fatmira Nikollës me Skënder Sherifin, i cili shpjegon se si e ka ndaluar antropologun e madh Claude Lévy-Strauss që të vizitojë Shqipërinë në fillim të viteve 1970.
Meqë Claude Lévy-Strauss nuk ka nevojë për prezantim, po mjaftohem të them se Skënder Sherifi është poet dhe autor relativisht i njohur brenda dhe jashtë sferës kulturore shqipfolëse. Ky qytetar belg me origjinë shqiptare rrjedh nga një familje e persekutuar politikisht nga regjimi totalitar i Tiranës (meqë i jati kish qenë kolonel i Zogut).
Në intervistë, Sherifi rrëfen ndër të tjera si antropologu frëng i pat shprehur dikur dëshirën për të vizituar Shqipërinë dhe për të vjelë material drejtpërdrejt nga burimi, ose fiset e malësisë në Tropojë (miti i malësisë si lokusi i shqiptarisë autentike ka shtatë shpirtra).
Shjegon Sherifi:
Unë nuk “isha i denjë” të vija në Shqipëri për shumë arsye në atë kohë. Duke mos qenë e mundur ardhja ime në Shqipërinë komuniste, nuk qe e mundur të vinte as Claude Levi-Strauss-i. I thashë që po të vinim në Tropojë për të takuar fiset e malësisë, unë do të isha dënuar për agjitacion dhe propagandë ndërsa ti Klod, i thashë, se do të ishe akuzuar si spiun. E imagjinoja se komunistët e kohës do të thoshin, ç’i duhen antropologut francez fiset e zakonet shqiptare të malësisë.
Natyrisht asgjë nuk ka të vërtetë në këtë paragraf, përveç dëshmisë se paranoja e regjimit totalitar të Tiranës arrinte deri aty, sa regjimit t’ia bënin punën edhe kundërshtarët e vet.
Dhe ja pse.
Së pari, Sherifin nuk do ta kishin dënuar dot për agjitacion dhe propagandë, sepse ai nuk ka qenë kurrë qytetar shqiptar – ka lindur në Kosovë, dhe ka mërguar në Belgjikë në moshën 20 muajshe…
Prandaj logjika ta do që, sikur Sherifi të kish kërkuar të vizitonte Shqipërinë, konsullata e RPSH do t’ia kishte refuzuar vizën.
Së dyti, Sherifi i paska thënë Lévy-Strauss-it se po të vizitonte Shqipërinë do të “akuzohej si spiun”. Po pse vallë? në atë kohë Shqipërinë e vizitonin shumë të huaj të shquar nga Perëndimi, meqë regjimit të Hoxhës i interesonte propaganda pozitive.
Kështu, në vitin 1972 ose 1973, në Shqipëri erdhi për vizitë deri edhe psikoanalisti më i shquar i kohës, Jacques Lacan-i; e pritën dhe e përcollën sipas adetit, pa e akuzuar për spiun.
Atje ku mundi Lacan-i, pse të mos mundej Lévy-Strauss-i?
Së treti, në vitet 1968-1973, Tirana ishte kthyer në qendrën botërore të studimeve albanologjike: linguistë, historianë, arkeologë, antropologë, filologë dhe të tjerë studiues nga gjithë bota hynin e dilnin lirisht, merrnin pjesë në kongrese, konferenca e simpoziume, shkonin në plazhe e në katunde, madje edhe në malësi.
Ndaj figurave të kalibrit të Lévy-Strauss-it, Shqipëria mbetej e hapur.
Ishte tjetër çështje nëse ky antropolog dhe intelektual i shquar do të refuzonte, për arsye etike, të vizitonte një vend totalitar stalinist, ku shkeleshin të drejtat dhe liritë e njeriut.
Nuk më rezulton nga intervista, gjithsesi, që Lévy-Strauss-i t’i ketë pasur këto rezerva.
Përkundrazi, rolin e censorit dhe të policit e ka marrë, këtë herë dhe vullnetarisht, askush tjetër përveç Skënder Sherifit vetë.
Thotë shqiptaro-belgu:
E imagjinoja se komunistët e kohës do të thoshin, ç’i duhen antropologut francez fiset e zakonet shqiptare të malësisë. Me siguri nuk ka ardhur si studiues, por për të zbuluar e spiunuar për CIA-n ose ndonjë tjetër shërbim sekret të huaj.
Çuditërisht, pjesë e këtyre fantazive kitsch bëhet edhe intervistuesja Nikolla, e cila shkruan vetë në hyrje të artikullit:
ishin vitet 1970, dhe një udhëtim drejt vendit të shqiponjave në atë kohë do të ishte i pamundur, ose do të rezultonte fatal për të dy bashkudhëtarët.
Nëse Sherifit mund t’i lejohet të spekulojë për një realitet që e ka parë së largu, intervistuesja nuk ka të drejtë, besoj unë, të bëjë patinazh në sipërfaqe të flluskës.
Cili antropolog i huaj, aq më tepër i kalibrit të Lévy-Strauss-it e paska lënë vallë lëkurën në Shqipëri?
Sa për Sherifin, nuk mund të vërej veçse që ky, duke “e ndaluar” dijetarin frëng të vijë në Shqipëri, jo vetëm që nuk ia ka shpëtuar jetën, por as i ka bërë ndonjë nder të veçantë Shqipërisë, shqiptarëve dhe vetes. Më tepër ka dhënë edhe ai ndihmesën e vet, sado modeste, për ta mbajtur Shqipërinë dhe kulturën shqiptare të izoluar.
Unë isha fëmijë në Tiranë aso kohe, dhe për Lévy-Strauss-in nuk kisha dëgjuar ende; por, sikur ky të kishte vizituar Shqipërinë, me siguri do të kisha dëgjuar, dhe do të isha interesuar për t’ia njohur veprën. Të tjerë si unë e më shumë si unë do të kishin vepruar njëlloj. Ndoshta vepra e tij do të përkthehej e do të lexohej anembanë, sikurse ia përkthyen kolegut të tij (edhe pse sharlatan) Mayan-it. Ndoshta folklori dhe antropologjia kulturore do ta përfshinin metodologjinë e Strauss-it në studimet e veta…
S. Sherifit i ka shkuar llafi si poet te shume emra kolose te poezise evropiane dhe studiues kalibri, thone. Mundet t’i kete shkuar llafi edhe ne rastin e Levy-Strauss-it?
Xhaxhai,
Do t’i bie shkurt : une mendoj se duhet t’i ngreme nje PERMENDORE menyres kushtore. Mu persiper varrit te saj.
Oh, tani u kujtova : ironi e kishe ate punen e mitit te malesise ?
Eshte dicka e sternjohur, dhe e sterlogjikshme nga te kater cepat e trurit se shqiptaret autentike, me gjithcka qe ata kane, me te mirat dhe te keqijat, gjenden ne malesite me te thella.
Edhe vete Klodin te pyesnit, do t’ju jepte kete pergjigje. Ndoshta do te ishte mire te vrisnim trurin : perse Klodi studionte fiset Nambikwara ? E thjeshte : sepse aty do te gjente fillesat e njerezimit, ose te pakten mekanizmat e mendimit te thjeshte, te paperpunuar, te pandotur nga mendimi teknologjik modern.
Sigurisht qe po te vinte Klodi ne Shqiperi, nuk do te shkonte te takonte cerrat e Tiranes, por do te shkonte aty ku zakonet, bestytnite, ritet kishin mbijetuar me te paprekura.
Po permend dhe nje arsye tjeter, qe e njihni te gjithe : shqiptaret e vertete jetuan maleve thjesht per te mos u shkaperdhyer nga Turqit. Shqiptari i vertete nuk mund te kerkohet as kenetave te Myzeqese, as qyteteve te rinj te Bajram Currit. Por kerkohet ne kepat e Fanit te Mirdites, ne humnerat e Vermoshit.
Zoteri.
Per pak ju mora seriozisht.
Se ku kam lexuar qe fjala Orosh vjen nga Vllahishtja dhe d.m.th Malesi. Mbase e kam gabim. Po keshtu, nje nga te preferuarit e femijerise sime, marr vesh se “Eposi i Kreshnikeve” me protagoniste emra muslimane eshte i importuar nga Bosnja. Por mua njesoj me pelqen ai dhe njesoj me duket shqiptar safi.
Ka mbetur vetem Miti i Rozafes ne Shkoder, nje mit i paster dhe i kulluar shqiptar!(ilir). Ne fakt eshte nje mit i ngjashem me nje ure ne Korinth, por nuk i afrohet fare kesaj tones, Rozafes kristal shqiptare.
Vetem se Shkodra nuk e di te jete ndonje humnere.
Miti në fjalë, në fakt, është bizantin dhe si i tillë origjina e tij është në Anadoll, pra në zemrën e qyteterimit te dikurshëm bizantin.
Qyteti i Antiokës, sot Adana, përshkohet nga një lum, i cili nga bizantinët njihej si lumi Saros, sot Sejhan. Mbi këtë lum, në shekullin II, perandori Hadrian ndërtoi një urë legjendare me 21 harqe, për të mundësuar kalimet nga Persia në Anatoli.
Miti, i cili ndër shqiptarë njihet si miti i Rozafës, relatohet nga kronikanët bizantinë pikërisht për këtë urë. Mund të hamendësojmë padyshim se miti është ende më i vjetër se vetë qytetërimi bizantin. Sidoqoftë, historisë i është transmetuar fillimisht nga burimet e sipërpërmendura.
Kalimi i tij në trevat e Shkodrës sakaq, njihet mirë se është përcjellë përmes folklorit sllav, frymëzuar nga ai bizantin.
Epiriot!
Te lutem a mund te me sqarosh pak me mire, d.m.th ne menyre te dokumentuar kete punen e mitit te Rozafes?
Dua te them burimet sepse e degjoj per here te pare, plus ky ndermjetesimi sllav mes botes shqiptare (apo nje qendre urbane si Shkodra) dhe botes bizantine eshte pak si kontradiktor dhe pa sens historik.
E para thua se miti ngrihet mbi ndertimin e nje ure ne Antioke ne shek II. Me vone ai relatohet si mit nga kronikanet bizantine, ç’ka nenkupton se do te duhet qe te kishin kaluar te pakten 3 ose 4 shekuj qe kjo te ndodhte. Dhe do te duheshin edhe nja 4 shekuj te tjere qe folklori sllav te mund te imponohej mbi vendasit qe dominonin ne kulture ndaj ardhacakeve.
Dhe se fundi si penetroi ne Shkoder vetem ky mit, kur dihet p.sh se influenca me e madhe e bizantit haset ne Berat. Dua te them qe do te ishte e pranueshme nje perhapje e tij. Per me shume qe perpunimi i tij ne formen aktuale, pra me flijimin e nje femre me gjrin jashte etj. nuk me duken pune te Hadrianit apo kronikaneve bizantine.
D.m.th a mund te me thuash burimet per kete informacion te lutem?
Faleminderit
Mire.
E pranoj. Kam folur kot. Po te vinte Klodi ne Shqiperi, do te shkonte me siguri ne Muzeun Kombetar, pastaj do vizitonte nje familje deshmori tek pallatet Agimi, dhe ne fund do te vizitonte sheshin e Flamurit ne Vlore. Dhe pastaj do te shkruante nje veper mbi Shqiptaret e lashte.
E xum trialalala.
Jacques Lacan ka vizituar Shqiperine !! Kete nuk e dija !
A ka ndonje gje te shkruar nga Lacan per viziten e tij ??
Faleminderit.
Lacan pat ardhur në Shqipëri për një vizitë private, pasi kish vizituar, në mos gabohem, Jugosllavinë. Meqë im atë, kur specializohej për psikoterapi në Paris (në 1971), ia kish ndjekur disa leksione, e ftuan në pritjen që organizoi ambasada franceze, me ç’rast Lacan i dhuroi edhe një kopje të autografuar të njërit vëllim të serisë së famshme Le Séminaire. Për fat të keq, po atë natë, gjatë kohës që zhvillohej pritja, Lacan-it i telefonuan nga Franca për ta lajmëruar se i kish vdekur e bija në një aksident. Ashtu u detyrua të largohej me ngut, duke e ndërprerë vizitën në mes.
Për çështjen në fjalë kam mendimin se është një trill poetik, një sajesë, një sajesëz, e fantazisë së ekzaltuar të fjalëve të poetit.
Një sajesë për të thënë, me gjet diçka me thënë, – e shtruar pa të keq në shtratin e shkronjave në intervistë.
Për të dëshmuar, ashtu si Sherifi di të dëshmojë gjithandej (këtë mendim kam pasur edhe kur e kam takuar ballazi në një shtërngim duarsh dhe mendimesh në Tiranë) nëpër ekranet e televizioneve, ku nuk ka lënë pothuajse asnjë TV pa shkelur, qyshkur gjith’-e-më-shpesh ka filluar të vizitojë Tiranën mediatike. Në të gjitha këto intervista ekraneve shumëngjyrëshe ajo që më ka irituar shpesh ka qenë përpjekja e tij ndoshta edhe e pa vullnetshme për të dëshmuar, gati gati bezdisshëm se “unë jam Poeti”…
Për të vërtetuar dhe shuar kureshtjen time nëse Sherifi me të vërtetë është apo nuk është “poeti”, u detyrova të kërkoja dhe të përballesha me poezinë e tij. Libri i tij poetik është i një niveli të mirë, jo mesatar, por relativisht shumë të mirë. Dhe Skënder Sherifi për mua është poet. Nuk e kuptoj se ç’kërkon TV-ve dhe gazetave duke cicëruar dhe lidhur ekzistencën e tij si poet e si njeri me personazhe dhe lloj lloj rrëfenjash montparnasiane?
*Sherifi është një tip i ekzaltuar euforik. Poet i lindur do të thosha.
** Gazetarja: e ka hongër kët koqe ullini?, apo është mungesë profesionalizmi?
Nisur nga interesi i madh që kishte pasur për Prof. Zuberin në atdheun e tij në Poloni, menjëherë pas shembjes së regjimit komunist në Shqipëri, erdhën në Tiranë një grup gazetarësh polakë, të cilët filluan investigimet e tyre për të mësuar diçka më shumë për misterin e zhdukjes së tij në këtë vend të vogël të Ballkanit. Një prej tyre ishte dhe Stanislav Carniecki, i cili sapo u kthye në Varshavë, botoi një artikull të gjatë për Zuberin në revistën shkencore KAMIENIE. Në shkrimin e tij me kryetitull “Letra nga e kaluara”, midis të tjerash thuhej: “Krimi kundër kulturës botërore”, është titulli i shkrimtarit shqiptar Petro Marko, i dënuar i regjimit të Hoxhës, që përshkruan çastet e fundit të vdekjes së gjeologut polak, Stanislav Zuber, një gjeolog gjenial i naftës në vitin 1947, që u arrestua dhe u vra në burg pa gjyq. Stanislav Zuber lindi më 14.10.1893 në Lvov, në familjen e gjeologut të shquar, profesorit të Universitetit të Lvovit, Rudolf Zuber, i cili ishte djali i madh i familjes Zuber. Si Stanislavi dhe vëllai i vogël, Kazhimiezhi, u rritën me dashurine për shkencën e gjeologjisë e në veçanti asaj të naftës, drejtimi kryesor i studimeve te babait te tyre. Pas përfundimit të shkollës së mesme, Stanislav Zuber vazhdoi studimet në Universitetin e Lvovit dhe më vonë kaloi në Krakov. Profesorët e tij, krahas të atit, ishin edhe Siemiradki, Raciborski e Morozoviec. Lufta dhe pushtimi i Lvovit nga ushtria ruse në vitin 1915 i ndërprenë studimet dhe ai u transferua në thellesi të Rusisë. Me ndihmën e miqve të të atit, ai gjeti punë në një firmë zbulimi nafte në Baku. Krahas punës, studioi strukturat gjeologjike të burimeve të naftës me prejardhje vullkanike. Botoi një sërë punimesh shkencore. Më pas mundi të kthehej në Poloni në vitin 1924, ku fitoi titullin e doktorit në Universitetin e Lvovit sidhe vazhdoi studimet në rajonin e Karpateve dhe në vitin 1927 mori titullin e profesorit në Universitetin e Jagelonit në Krakov. Punimi i tij u vlerësua lart nga profesorët recensues Shajnoh dhe Nowak. I ftuar nga një firmë italiane, ai u largua po atë vit nga Universiteti i Jagelonit dhe për 20 vjet punoi në Shqipëri në zonën e Kuçovës, deri në vrasjen e tij në burgun e Tiranës në vitin 1947. Krahas studimeve, kërkimeve dhe zbulimeve të vendburimeve naftëmbajtëse në Shqipëri, ai zhvilloi aktivitet edhe në Malin e Zi dhe Itali. Në Shqipëri u vendos në Kuçovë, e cila u zhvillua si një fushë e pasur naftëmbajtëse. Kërkimet e tij ishin rezultative: në drejtimin e tij u zhvillua prodhimi i naftës në atë periudhë. Krahas kësaj, zhvilloi studime stratigrafike të përmbledhura në hartimin e Hartës Tektonike në vitin 1942. Hartoi gjithashtu disa harta rajonale gjeologjike. Është autor i mbi 200 ekspertizave, shprehur nga shkencëtarët shqiptarë në atë sesion. Një pjesë e vogël e tyre u paraqitën të dokumentuara, së pari nga udhëzimi fillimisht i drejtuesve italianë të institucionit, e mandej, pas çlirimit këto dokumente nuk publikoheshin nën siglën e “Sekretit Shtetëror” të psikozës së qeverisë së Hoxhës. Pas çlirimit, fillimisht u trajtua si shkencëtar i famshëm, pastaj u persekutua dhe u akuzua për spiunazh, se kishte pasur lidhje me bashkëpunëtorët e tij në Baku. Në vjeshtën e vitit 1947, u arrestua dhe u torturua deri në vrasjen e tij në qelinë e burgut. Gjatë punës në Shqipëri, Prof. Zuberi mori pjesë gjallërisht në jetën shkencore në shumë kongrese ndërkombëtare me paraqitjen sidomos në Francë, të punimeve dhe kumtesave nga fusha e gjeologjisë. Në Kuçovë ngriti Muzeun Gjeologjik, përgatiti gjeologët e rinj dhe krijoi lidhje me shkencëtarët shqiptarë. Krahas vendit të tij të lindjes, ai kurdoherë vlerësoi Shqipërinë si njëlloj të afërt në frytdhënien e punës së tij. Në vitin 1942 u martua me Matilda Xhianpetro nga një familje italiane aristokrate, e cila dy vjet më vonë u vra gjatë bombardimeve të aleatëve në Kuçovë. Fati tragjik i Stanislav Zuberit, e vendosin atë në përbërjen e gjeologëve të famshëm polakë, që perifrazohen në titullin e “njerëzve pa çati”, sipas Zheromskit, ashtu si Ludvig Zaincer, Stanislav Zharecni, Viktor Kuzhmiar që u sakrifikuan në shërbim të shkencës. Puna e tyre shërbeu si gur në ndërtimin e gjeologjisë polake”.
Orakull, të lutem cito se nga e ke marrë këtë shkrim, që të mos të ta fshij komentin.
“..studioi strukturat gjeologjike të burimeve të naftës me prejardhje vullkanike”
C’kuptim ka kjo??
Me sa dij nafta ka te beje me shkembinjte sedimentare jo me ata magmatike..
Personalisht e gjej mjaft interesante nji diskutim te tille rreth kufijsh, qoft ky Virtual apo cfardo qoft edhe ndonji te tille i gen-manipulacion apo sistem-bio ,sepse na bejne ti afrohemi gjithmon e me shume te konceptuarit ndoshta ,te Nocionit Kufi .
Sa per ate Sherrrrrifin si poet apo ku tadi un si i pelqen atij ta quaj vehten apo ta emertojne te tjere do thosha se ;
E kam pare ne nji emision ke Zona e Lire , ne mos gaboj ,ku ishte i ftuar nga A.Cani edhe nji nga poetet me te talentuar Shqiptare sot ne Shqiperi Alfred M,(Vlonjat) , ku pasi Alfred M. lexoj nji Poezi te tij (qe un do thoja te shkelqyer (Moderne) filofrancezi Sherrrrrif na i kthehet e i thote (per cudi te gjith ksaj Bote ) se ..ahh “djalosh ti ke shum mllef “(°!°), me te ciln padyshim nenkuptonte ,ate se poezia jote nuk ka vler ,s’vlen . Cfar trush interesant po kultivon kjo bot .
Shpresoj qe mos te kemi te bejme me nji experiment ,uuu(-sh).
A ben ta dime emrin dhe mbiemrin e atij poetit nga Vlora, si dhe po s’pertove, ca vargje nga ai ? Sepse mund te ngjase fare mire qe aty te kete vertete mllef. Dhe se a priori, nuk mund te them se Sherifi nuk ka pasur te drejte. Kushedi, edhe ben vaki. Ndoshta ia mbeshtjell kot, por ndoshta dhe plot. Faleminderit.
aemri Poetit i nderuar eshte po ai qe un e kam cituar edhe ne komentin tim lart Alfred M.(s’me kujtohet qarte .por mendoj se Memini,dicka e tille) .
Qe te bindeni ne vertetesine e ksaj qe un them sidhe versionin tuaj mbi “te drejten” nqs mundeni kerkojeni ke Emisioni Arjan Canit Tv-Vizion + s’e patjeter do ta gjeni .
Lacan ne Shqiperi? Kjo eshte nje e re shume interesante! Shkrimi me lart gati gati me frustron. Me frustron ideja qe Levi Strauss paska dashur te studioje viset tona dhe per nje apo tjetren arsye nuk paska ardhur. Paskemi humbur vertet dicka ne kete mes.
Arber Shtembari
Ne “Non Sequitur” te theollogos,e cila ndjek fillin e “non sequitur” te xha xhait;Sherifi eshte shkrimtar I mire por genjeshtar ,per kete arsye ai nuk duhet degjuar ne lidhje me mosardhjen e “Lacan………” ……………,”oroshi” vjen nga vllahishtja,njesoj si fjala “x” eshte perhapur me ane te vlleheve ne ballkan,njesoj sic nen Tereza me baba e nene shqiptare katolike ishte “vllahe”,njesoj siç(jo such) Skenderbeu isht sllav sepse e kishte emrin e babait “Ivan”,fjalet tuke I shkojn e Gjirokastres ku u perkthye me ane te shqipes ne greqishten e re dhjata ortodokse…..Keto NON SEQUITUR;Orosh-vllah-Ivan-Serb-Kreshiket-folklor sllav-Gjrokaster-Turqi..,jane …….
Siç thjesht duket mbjellesit e ferrave me gjemba akoma nuk kane vdekur.Keto linja te menduari,te ngjashme si dy pika ne drejtimet nga me te ndryshmet e te palidhura llogjikisht,japin qartesisht qellimin e personave qe I propangandojne;shkaktimin e dhimbjeve psikologjike dhe emocianale tek shqiptaret.Ne kete propagande,e cila nuk ndryshon nga ajo e”komunizmit” kunder njeres pale,kemi pergjithesime qe bazohen ne zero evidence,anallogji false.Kjo metode perdor me shumice Bandwagon;ne kete drejtim çdo joshqiptar eshte duke mashtruar,pse most e mashtroj dhe une;Çdo njeri ketu eshte duke e menduar alla “xha xhai:,keshtu qe ju duhet te beni te njeten gje.
Keto kendveshtrimesh,me pas ne komentet, prodhojne racizem te hapur kunder shqiptareve ne pergjithesi si dhe kunder verioreve ne veçanti,ne çdo drejtim kulturor,letrar,zhvellimor etj.Vazhdimi I thenies “Shqiptarete jane me bisht”,te cilen e gjejme te riniuar ne forma me te latura kohore,”jane vrases”,”jane te eger”,”jane primitive”,”jane afrikano-indiane”,……
Kujtoj nje ngjarje te vertete ne kohen e komunizmit “Eshte.. “inxhinier” shume i zoti,por çedo qe eshte Çam”.Ka qene e shkruajtur ne dosjen e kuadrit te tim Ati,ne “karakteristiken” qe perpilonte sekretari i organizates baze te PP.Racizem i paster por ne anen e kundert te ballafaqimit,kur hasim perpara te Zote “inxhinier” te letarve si Kadareja,ose si KOSOVARI qe ben cope e therime me evidence te madhe faktesh origjinen vllahe te nene Terezes.Ose si i zoti Skenderbeu,qe meqe ishte aq i zoti sa dihet nuk duhet te jete shqiptar.Idiotesi e pamase.
Orakull, të lutem përpiqu ta shkruash shqipen pak më mirë.
Xha xha,
Pak si me shume vonese, por vetem tani po bej lidhjen midis teje dhe psikiatrit Y.V., per te cilin gjithnje kam patur nje adhrim te vecante jo vetem per natyren e tij te pavarur dhe leksionet teper interesante qe jepte (per kete miqte e mi, ish nxenes te tij me flisnin vazhdimisht), por edhe per faktin se per mua ai ka qene mjeku i pare shqiptar qe ka patur njiohjen me te thelle te psikanalizes.
Me kujtohet se kur isha fort i ri kam pase blere nje si broshure me nja 50-60 faqe qe mbante emrin e tij dhe qe i kthehesha ta lexoja shpesh. Ishte njohja ime e pare me te fshehtat e psikes njerzore dhe si tani kujtoj disa fakte qe me linin gojehapur, si ai qe pasi dike e bindnin se nje monedhe ishte e nxehte, ai, personi nen eksperimet,kur e kapte ate (monedhen, qe ne fakt ishte e ftohet), gishtat i perzhiteshin dhe ne lekure i hapej nje plage djegieje… Thjesht disa pershtypje te forta qe i ruaj ende sot nga libri tij.
Me pas i bleja, madje i kam ruajtur edhe sot, dispencat e psikiatrise qe ai botonte here pas here. Dhe modestisht mund te them se ne ndonje rast e kam cituar ne rastet kur me eshte dashur te qartesoj idete e mija mbi natyren patologjike te disa fenomeneve sociale ne Shqiperi, sidomos ato te vitit 1997.
Nuk ka dyshim se nen ndikimin e tij ne ate kohe te larget desha ti futesha mjeksise te behesha psikiater (idealizma rinie), por e drejta me doli per te studiuar … gjeodezi marshideri. Parapelqeva te shkoj ne nje uzine mekanike e te pres kohe me te mira..
Takimi me Lakanin e marr me mend se do te kete qene nje cast i shenuar i jetes se tij. Edhe pse punet e Lakanit sot vihen shume ne diskutim dhe ne teresi mund te thuhet se Instituti i tij parizian sot ka kritikuesit e tij te forte dhe nuk la gjurmet e diskutimeve vjeneze te viteve 20, megjithate, nuk duhet harruar se ne ate kohe ai gezonte emrin e psikanalistit me te madh te brezit te tij.
Duke u kthyer tani te delet tona, edhe une mbetem i mendimit se dr. Levi – Straus do te qe mirepritur ne Shqiperi. Se atyre qe u thane ketu une do ti shtoja idealet e forta marksiste, qe ai ushqeu jo vetem ne rini te tij…
Shtoj ketu, se pasi botova nje shkrim te vogel para pak muajsh me rastin e 100 vjetorit te ditelindjes se Levi Straus-it, nje studiues shqiptar me dergoi nje mesazh dhe me foli per nje takim qe kishte patur me te ne Paris dhe interesin qe ai tregonte per Shqiperine.
Megjithate nga intervista me per te cilen po diskutohet mungojne mjaft te dhena per te kuptuar me mire se cfare eshte thene konkretisht, se une nuk njoh deri tani dike qe te mos jete ankuar per masakrimet qe u behen intervistave qe u jepen gazetave te Tiranes.
Orakull,
Ti e ke kap goxha mire kete historine e ketyre shashkave qe hedhin keta “llogos” njeri pas tjetrit.
Ka dy menyra per ta pare veten : ose ne baze gjaku, ose ne baze kulture. Varianti i pare eshte gjerman, i dyti francez.
Cfare ndodh me “oroshet” e Vllahise dhe “epiriotet” e Helladhes ? Ndodh kjo qe ata nuk DUAN dhe nuk DENJOJNE te zgjedhin njerin prej percaktimeve. Me shkoqur :
– Nqs une e shoh veten si shqiptar, ne baze te gjakut, dmth : me aq sa te mbahet mend, prinderit e mi flisnin shqip dhe vdisnin shqip, atehere une e bej te ditur kete dhe them se une jam shqiptar ngaqe gjaku im s’me fergellon per asnje shtet tjeter.
– Ose, nqs une nuk e shoh veten si shqiptar nga gjaku, dmth, kam babain italian dhe nenen maqedonase, atehere une mund te jem perseri shqiptar por kesaj rradhe, shqiptar nga kultura. Dmth, une jam lindur ne Shqiperi, kam mesuar shqip, historine shqipe, kulturen shqipe. Dmth, eshte nje ndjenje kombetare e zgjedhur, qe varet ne doren time. (Kurse ajo e gjakut, eshte e detyruar, nuk varet nga une).
Dhe tani ndodh kjo qe “oroshet” dhe “pangalloset” as nuk kane dinjitetin te thone qe jo ! ne nuk jemi shqiptare gjaku, por as nuk thone se po ! ne jemi shqiptare kulture. Sepse e para i vret ne ate fergellimen e gjakut qe permenda me lart (dmth ajo thirrja e pavetedijshme e te pareve te tu) dhe e dyta i vret sepse kultura shqiptare, per keta zoterinj, eshte nje kurrgje dhe qe nuk ia vlen te krenohesh me te.
E cfare lind nga kjo ? Lind ajo cka Jean-Paul Sartre e quante “cifuti jo-autentik”, ne dallim nga cifuti “autentik”. I pari eshte me kembe hava, as kendej as andej, i dyti eshte i ndergjegjshem per cka eshte dhe e pranon kete hapur.
Kjo mund te thuhet ndryshe dhe si sindromi i “mashtrimit te vetvetes”, dmth, kur mundohemi t’i mbushim mendjen vetes per dicka qe e dime fare mire qe nuk eshte ashtu.
Tungatjeta.
Ju kujtoj që hapësirën e komenteve ta përdorni për të komentuar në lidhje me temën, jo si chat room për të kaluar kohën, ose për të debatuar temat e përjetshme të shqiptarisë. Për ta thënë më shqip, ose në një regjistër tjetër: mos ma prishni muhabetin me budallallëqe.
Nuk eshte chat room, zoteri. Mua s’me hyn kurrfare gjeje ne xhep te di si i ka hallet orakulli apo tjetri. Thjesht kam folur per temen, duke pare xhevahiret e njerit dhe tjetrit. Xhevahire keto qe po na behen te perditshme, dhe pse jo, te merzitshme. A thua se eshte mbledhur batalioni i xhenios, me kazma e lopata per shkallmimin e gjithckaje ku vjen era shqip. Nuk eshte mire kjo pune.
Vjen tjetri dhe ia keput si per pasneser, “balada e Rozafes” vjen nga nje livadh i Turqise. Ai tjetri ia keput me Oroshet e Vllahise. Une nuk them se keto nuk mund te jene te sakta, por kur tjetri dhe hedh shashka te tilla, atehere zoteri, ne mos qofsh i lig dhe vjen thjesht te shfryhesh per llogari te nje tjetri, merr mundimin dhe sill ndonje reference per cka hedh ketu.
Dhe per te zotin e blogut, e kam thene ne pergjigjen e pare : ketu duhet nje PERMENDORE ndaj menyre kushtore te foljeve.
Sepse zoteriu parapelqen deftoren edhe kur flet me hamendje. Nese e gjithe kjo teme eshte ndertuar me hamendje, atehere c’kuptim ka deklarimi ne deftore :
“Natyrisht asgjë nuk ka të vërtetë në këtë paragraf…” ?
Ose e perkthyer shqip : Ti, Skender Sherifi, je nje genjeshtar.
Nese vertete keni te dhena se Skender Sherifi nuk ka folur ndonjehere me Klod etj. etj., atehere sillini ketu dhe keshtu ceshtja mbyllet.
Une nuk kam kurrfare ideje mbi marredheniet Sherifi-Shtraus. Mund te kem dyshimet e mia. Por nuk kam dale ketu t’i quaj njerezit genjeshtare, pa kurrfare fakti. Hamendjet e mia jane hamendje, asgje me teper. Per hamendjet, shqipja ka dy kohe : kushtore, lidhore. Asgje tjeter. Deftorja eshte per tjeter gje, qe ju e dini fort mire si studiues i shqipes qe jeni.
Gjuha ben cudira, xhaxha.
Po pse më lodh, o njeri. Unë vetëm kam thënë se Sherifi i ka thënë gënjeshtra Levy-Strauss-it, jo Fatmira Nikollit. Dhe gënjeshtra kanë qenë. Frëngun do ta kishin pritur në Shqipëri si të ishte kryetar shteti. Sherifit, për shkak të të jatit, nuk do t’i jepnin vizë. Vetë Enver Hoxha nuk do të kish lejuar kurrë që intelektuali më i madh francez i asaj kohe të akuzohej si spiun.
Tani, ti thua unë nuk kam kurrfarë ideje… etj. Por edhe ti e ke njëfarë ideje, sepse sytë i ke në ballë dhe artikullin e GSH mund ta lexosh. Diskutimi ynë mbështetet mbi të dhënat që sillen në artikull. Unë nuk e di nëse Sherifi ia ka përrallisur vërtet mikut të vet ato që thotë, por di që Sherifi pretendon se i ka thënë kështu dhe ashtu – të cilat ashtu dhe kështu, për mua, janë të pavërteta.
Sherifi ka pasur arsyet e veta të luftojë kundër regjimit totalitar në Tiranë me të gjitha mjetet. Por kjo nuk më pengon mua sot që të gjej gënjeshtra në ato që thotë, dhe të trishtohem pse një shqiptar e pengoi Levy-Strauss-in të vinte në Tiranë.
OK. Per arsye mospergatitje fizike, po te le te qete.
_________________
Per ndonje tjeter qe kalon kendej :
Skender Sherifi mund te tregoj c’te doje, eshte e drejte e tij. Perderisa ai (dhe bashke me te, edhe ne) flet ne hamendje (po qe se keshtu, atehere ashtu), mire eshte qe komentet te ishin me kokulura, dhe jo te fryra me shpallje hyjnore.
Nese Skender Sherifi i ka thene Shtrausit qe keshtu e ashtu, atehere askush nuk mund ta dije se si do te ishte ne realitet (po qe se…). Keshtu qe tema eshte mjaft e brishte, ose me mire, eshte nje teme e lire per fantazi.
Fantazine time, e thashe me lart. Po te kishte ardhur, ai do te hypte ne autobusin e Kombinatit dhe do te shikonte si sillen shqiptaret. Dhe do thoshte : shqiptaret jane prehistorike. Dhe ne do te kishim duartrokitur. Dhe pastaj ngrihemi nga gjumi dhe shkojme ne pune.
____________
Askush nuk e di rrjedhen e ngjarjeve si do te ishin zhvilluar po qe se… OK, shendet.
Vërtet, askush nuk e di se ç’do të kish ndodhur sikur Lévy-Strauss të vinte në Shqipëri…
Vetëm se, siç e thua edhe ti, Trepiksh, ky debat po ngrihet mbi spekulime, dhe spekulimet i ka bërë i pari Sherifi, kur i ka pikturuar Lévy-Strauss-it më parë, dhe Fatmira Nikollit më pas, një tablo frikësuese për pritjen që do t’i kishin bërë frëngut në Shqipëri.
Unë nuk e di nëse të spekulosh mbi spekulime është spekulim, por le ta quajmë ashtu.
Gjithsesi, edhe spekulimi ndjek disa rregulla, të cilat kanë të bëjnë me probabilitetet, pritjet dhe rregullsitë e vërejtura. Për shembull, unë mund të spekuloj se po të shkoj në Finlandë, njerëzit që do të takoj në rrugë do të flasin kryesisht finlandisht.
Tani, mund të më flasin edhe urdu ose dogançe; por gjasat janë të mëdha që të flasin finlandisht, meqë Finlanda, fakt pak i njohur, popullohet nga finlandezë.
Po ashtu, nëse duam të spekulojmë për pritjen që do t’i bënin Lévy-Strauss-it në Shqipëri, mënyra më e sigurt do të ishte të shihnim nëse ka pasur figura të tjera të atij kalibri që e kanë vizituar Shqipërinë aso kohe apo jo.
Unë solla shembullin e Lacan-it; por mund të të sjell edhe një listë me dhjetëra albanologë të mëdhenj nga Perëndimi dhe Lindja, të cilët kanë ardhur në Shqipëri në atë kohë, janë pritur mirë, kanë thënë mendimet e tyre në konferenca shkencore dhe kanë bërë debate me kolegët e tyre shqiptarë.
Mund të ketë pasur edhe të tjerë, që kanë ardhur dhe janë akuzuar ose arrestuar si agjentë të fuqive të huaja – por unë nuk di të këtillë. Po të dish ti, bujrum na i përmend këtu, se ndoshta e ndihmon debatin.
Në qoftë se Skënder Sherifi vërtet mendon se Lévy-Strauss-in do ta kishin akuzuar në Shqipëri për spiun të imperializmit ose të zionizmit, kjo tregon se ai nuk e ka pasur, as e ka idenë si funksiononte regjimi totalitar në Tiranë dhe regjimet totalitare në përgjithësi.
Mos duhet tani të sjell këtu edhe listën e personaliteteve kulturore dhe intelektualëve të shquar që kanë vizituar Bashkimin Sovjetik të kohës së Stalinit, madje edhe duke u takuar e biseduar me Stalinin vetë?
Prandaj, ne vërtet nuk e dimë se ç’mund të ndodhte kur të vinte antropologu frëng në Shqipëri, por mund të spekulojmë në mënyrë të arsyeshme, duke analizuar raste të përafërta.
Prandaj, përsëri, ti Trepiksh nuk mund të relativizosh dhe të vësh në të njëjtin rrafsh spekulimet e mia në blog për vizitën hipotetike të një intelektuali të madh frëng në Tiranë dhe spekulimet e Sherifit në Gazetën Shqiptare për implikimet gjoja fatale të kësaj vizite; sepse të miat janë të mbështetura në probabilitete dhe analogji, ndërsa të Sherifit jo.
Njëlloj, po të doja unë të spekuloja në lidhje me identitetin tënd, mund të thoja, bie fjala, se ti je grua grifshë korporative duhanpirëse me kurrizin të spërkatur me nishane ngjyrë kafe të çelët; ose përkundrazi, filatelist i qetë mjekërthinjur, që e kalon ditën në shoqëri të një qeni të qorrollepsur nga pleqëria e thellë; por nuk kam të drejtë të supozoj se ti e ke lëkurën me luspa si të gjarprit, ose je robot eksperimental i Institutit Informatik të Prishtinës… sepse këto dy spekulimet e fundit nuk kanë bazë.
Lyss, njerëzit e mëdhenj – si Lacan ose Lévy-Strauss – na bëjnë këta që jemi, ose na hedhin dritë mbi çfarë konsiderojmë të vyer në mendimet tona ose në mënyrën si e shohim botën.
Janë fatlumë ata studentë që dëgjojnë leksione dhe hyjnë në debate me figura të tilla magnetike; jo vetëm do të kenë çfarë të kujtojnë e të rrëfejnë në tryezat deri sa të shuhen, por edhe vetë zgjedhjet e tyre të mëpasme në jetë do t’i bëjnë të ndikuar nga këto kontakte.
Kam pasur një profesor në Romë, Tullio de Mauro, në lëndën e filozofisë së gjuhës; i vetmi që më ka bindur se çfarë ndikimi intelektual mund të ushtrojë tek të tjerët një mendje e ndritur.
De Mauro gjithnjë më kujtonte mendimtarët e Greqisë së Vjetër, ose personazhet e dialogjeve sokratike; sepse i niste dhe i mbyllte leksionet i përfshirë në një lloj baleti të mendimit, thuase idetë më të thella e më implikuese i vinin papritur e në improvizim e sipër, madje duke e zbavitur pa masë.
Prandaj ia kam pasur zili tim eti që ka mundur të ndjekë leksione të Lacan-it drejtpërdrejt; sepse shanse të tilla i vijnë njeriut shumë rrallë, e aq më pak shqiptarit në atë kohë.
Një nga ëndrrat e mia në rini ishte të ndiqja një kurs të semiotikës në universitetin e Bologna-s, me Umberto Eco-n. Megjithatë, tani them se nuk ankohem dot; meqë shumë bashkëmoshatarë të mitë as Eqrem Çabejn, Shaban Demirajn, Qemal Haxhihasanin, Alfred Uçin, Androkli Kostallarin nuk arritën dot t’i dëgjonin për së gjalli, në leksione – për të përmendur vetëm intelektualë të sferës sime.
Vetë im atë e kujtonte gjithnjë takimin me Lacan-in në Shqipëri; madje më shpesh edhe se leksionet që ia kish ndjekur në Paris. Libri i Lacan-it, me dedikimin dhe firmën, ishte ndoshta objekti më i çmuar në shtëpinë tonë, edhe pse për ca kohë qëndroi i fshehur, prapa librave të tjerë politikisht korrektë për kohën.
Nuk e fsheh që, sapo fillova të përtyp pak frëngjishten, u përpoqa të lexoj diçka nga libri – por nuk e prisja të ishte aq i vështirë, sidomos në krahasim me Freud-in, që në frëngjishte lexohet si muzikë.
Tani, për t’u kthyer edhe unë te delet, Lévy-Strauss në Shqipëri do të kishte pasur impakt të madh në studimet folklorike. Mjaft të mendosh që, me ndihmën e tij, mund të kishin sjellë nga Franca, për Akademinë, një laborator modern për arkivin e regjistrimeve audio dhe video; ose të kishin bërë një botim kritik të materialeve të mbledhura prej kohësh; ose të kishin ngritur një muze etnografik…
Mundësitë ishin të pakufishme.
Orakull po kthej pergjigje jo se e meriton per shkak te argumenteve, por sepse komenti yt vjen ne kontekstin e ketij debati “publik”. E para njehere une nuk mendoj alla Xha Xha sepse ne ate kuptim qe e thua ti nuk ka nje mendim te tille. E dyta dhe me paradoksalja eshte se ti si çam i persekutuar nga regjimi komunist i kundervihesh ketij te fundit vetem ne kuptimin politik te ideologjise, por jo kur vjen puna te lustra nacionale e perpunimit te tij. Kjo eshte per te ardhur keq.
Kur them qe fjala Orosh vjen nga Vllahishtja nuk them se mirditoret jane vllehe apo ne vijim. Ajo qe dua te them eshte fakti se nuk mund te pretendohet, sikurse dikush ketu, qe gjaku i shqiptarit gjendet i kulluar vetem ne humbetirat e malesise dhe se verdalle fushave enden njerez qe jane mbetje e pushtuesve. Kjo ose eshte nje menyre qe shpreh nevojen per t’u qetesuar per origjinen e dikujt qe mund te jete nga humbetira e humbetirave, ose eshte shprehje e nje krenarie krahinore qe e sheh afirmimin e vet vetem si revansh. Nga ana tjeter ajo nenkupton ne menyre cinike se shqiptaret e vertete, te kuptuar keshtu, qenkan banore humbameno te humbetirave dhe se fusharaket e ardhur jane shume me te fituar dhe faqebardhe. Po mendoj se kjo nuk ka sesi te jete e vertete, perndryshe – hajde hajde se ku jemi.
Nje shembull qe vjen nga Elbasani fusharak; edhe ne fillim te shek. 20 ne zona te ketij rrethi hasen zakone qe mendohet se trashegohen nga matriarkati si p.sh ajo e burrit qe imiton lehonen e gruas si shenje respekti per vuajtjet e lindjes. I cituar nga udhetar britanik apo austriak, ky zakon i vjeter nuk haset kund dhe eshte shume i lashte dhe deshmon lashtesi.
Kjo vlen edhe per ty qe si çam na paske lëftuar per vatanë por ata maskerenjete kuq nuk ta kane ditur. Dhe si pergjigje per ato cicerimat ngacmuese qe rreken te tregojne aftesine tende per “insinuate”, megjithe shkollimin e kohes se Kuqe qe me sa duket te ka konviktorizuar idete, po te pergjigjem ashtu shqiptarce dhe me thekshem akoma Toskerishte; NUK ka asgje te ajo qe ti je, te ajo qe ti thua, qofte per nga origjina, e shkuara apo trashegimia e qofte per nga e ardhmja qe te me kompleksoje mua per mendimet e mia, sepse te pakten ato jane te MIAT. Dhe meqenese Historia jone e brendshme e ka percaktuar vendin e gjithkujt permes kontributeve, po te them se Secili eshte mire te rrije ne vendin e vet ne kete vend. Meqenese ti i referohesh periudhave te erreta qe dikush ketu ia faturon Toskerise, apo ndonje Burri mjekerbardhe qe u ka falur Histori edhe ca e cave ketu.
“Se ku kam lexuar qe fjala Orosh vjen nga Vllahishtja dhe d.m.th Malesi. Mbase e kam gabim. Po keshtu, nje nga te preferuarit e femijerise sime, marr vesh se “Eposi i Kreshnikeve” me protagoniste emra muslimane eshte i importuar nga Bosnja. Por mua njesoj me pelqen ai dhe njesoj me duket shqiptar safi.”
Pse duhet cuditur nese fjala Orosh vjen nga sllavishtja? Ka mjaft fshatra thelle ne Jug qe kane emra te tille (toponime sllave), por askujt s’i shkon mendja t’i quaje ato joshqiptare. Me duket se i lidhin keto raste (nuk jane te paketa) me nje faze te pushtimit bullgar. Shume mencuri, nga ana e tyre, ka pasur ne kete menyre nderhyrjeje ne kulturen e popullit te pushtuar, nese nuk eshte produkt i yni, qe ende lektisemi pas çdo gjeje te huaj.
Kurse pohimin si te vertete te tezes se vjeter se Eposi yne eshte variant i Eposit te sllaveve, nuk e kisha pritur ta gjeja ketu… Pavaresisht fjaleve-garniture…