Pati disa ndërhyrje në mediat, javën që shkoi, për çështjen e identitetit të Himarës, për të cilat besoj u bë shkas një intervistë e drejtorit të Shekullit, Koço Kokëdhimës, pas së cilës u shqiptuan Ndriçim Kulla (i prezantuar si Ndihmës i Presidentit) dhe i rregullti Pëllumb Xhufi; në mos gabohem, edhe i rregullti tjetër, Rahmi Memushaj.
Të gjitha këto ndërhyrje rreken të tregojnë se Himara është shqiptare, nëpërmjet argumentit se Himara ka qenë shqiptare; Xhufi është në terrenin e tij këtu, dhe ato që thotë i ka të mbështetura, edhe pse po i jap vetes të drejtën të dyshoj se ai i qëmton pak argumentet dhe sjell vetëm ato që i interesojnë (por të gjithë e bëjmë këtë, kush më shumë e kush më pak).
Unë gjithashtu besoj se karakteri më parë arbëror dhe më tej shqiptar i Himarës mund të mbrohen mirë; dhe se grekësia e sotme e atij fshati dhe e pak fshatrave përreth janë pasojë e një greqizimi që ka ndodhur relativisht vonë; por çfarë e sjell Himarën në vëmendje të opinionit publik sot nuk është historia e saj unike, as se çfarë ka qenë Himara në Mesjetë, por identiteti i saj sot dhe dyzimet e këtij identiteti. Për këtë arsye, sjellja e argumenteve historike në debat nuk vlen shumë.
Në intervistën e vet, Kokëdhima flet për “projektin 200-vjeçar grek për aneksimin e Himarës”; dhe me siguri flet për një temë të cilën e njeh mirë; mirëpo ekzistenca e një projekti të tillë, edhe sikur të vërtetohet, nuk mjafton për ta shpjeguar greqizimin e zonës së Himarës, i cili ka ndodhur vetvetiu, ose spontanisht; për shkak të rrethanave politike dhe ekonomike në të cilat është gjendur një pjesë e popullsisë së bregut; dhe jo si pasojë e ndonjë plani ose komploti të vendit fqinjë. Nëse qeveritë greke, ose qarqe të caktuara në vendin fqinj, e kanë shfrytëzuar këtë greqizim për qëllimet e tyre ekspansioniste, kjo është pastaj çështje tjetër.
Nga ana tjetër, në zonën e Bregut sot po greqizohen edhe zona ku më parë nuk është folur greqisht, sikurse Qeparoi, për të cilin flet Kokëdhima; dhe duhet të jesh vërtet tuhaf që, problemet e mprehta që nxjerr greqizimi i djeshëm dhe i sotëm i Bregut dhe i Jugut të Shqipërisë, t’u qasesh ekskluzivisht me argumente të historisë mesjetare, të cilat vlerën e tyre e kanë brenda debateve historiografike.
As ndihmojnë formulime të tipit: Himara ka qenë dhe është shqiptare!, të cilat kanë diçka ushtarake në tonalitetin e tyre, e cila i zhvlerëson automatikisht. Doemos, Himara është brenda territorit shtetit shqiptar, shtet sovran; dhe ndaj Himarës zbatohen ligjet e republikës së Shqipërisë, njëlloj si kudo gjetiu në Shqipëri. Nga ana tjetër, nëse atje flitet greqisht në rrugë dhe në familje, aq sa shumë prej banorëve e kanë greqishten gjuhën e nënës, atëherë Himara nuk mund të jetë shqiptare siç është Mashkullora ose Preza ose Balldreni; dhe këtë sa më shpejt ta pranojmë, aq më mirë.
Pavarësisht se ç’ka qenë Himara në Mesjetë, sot identiteti i atyre fshatrave të zonës që flasin greqisht është një rrethprerje e identitetit etnik shqiptar dhe grek; situatë që nuk i bën gjë himariotët minoritet etnik si dropullitët (bie fjala), por as i lë të njëjtë me banorët vendës të Tragjasit ose të Kurbneshit.
Historianët mund të flasin sa të duan për zanafillën etnike të banorëve të Bregut; por problemi i identitetit etnik të kësaj popullsie është sociologjik, dhe sociologëve dhe antropologëve u takon ta zgjidhin, duke punuar drejtpërdrejt në terren.
Pastaj, nëse duam vërtet të ndikojmë në zgjidhjen e problemit, për “ta mbajtur” Himarën në shqiptari, kjo nuk bëhet kurrsesi duke u shpjeguar palëve ngjarje dhe shqiptime të katër shekujve më parë; as duke denoncuar komplotet e fqinjëve – por duke u zotuar gjerësisht për ta nxjerrë krahinën e Bregut nga izolimi gjeografik dhe social, ku e kish lënë historia gjatë shekujve të Perandorisë Osmane dhe më pas, politika totalitare.
Për shkak të specifikës gjeografike, komuniteti i zonës së Bregut nuk mund të jetojë dot më vete; ka nevojë të hapet dhe t’i referohet një komuniteti tjetër, në marrëdhënie me të cilin të krijojë edhe identitetin e vet. Meqë fshatrat e zonës vështrojnë nga deti, atëherë vetvetiu kjo hapje do të bëhet ndaj detit – dhe në det është Greqia, duke filluar që nga Korfuzi përballë. Ajo çfarë mund të bëjë Tirana sot, dhe që duhet ta bëjë, nuk është që të bllokojë prirjet e natyrshme të Bregut për të parë drejt Jonit grek (kjo nuk është punë që bëhet; madje as Enver Hoxha s’e bëri dot); por të shfrytëzojë faktin që kjo pjesë e brigjeve të Jonit është “jona”, ose e shqiptarëve; për t’ua mundësuar edhe shqiptarëve të tjerë, qytetarë të Republikës, aksesin e drejtpërdrejtë në bregdet.
Në terma praktikë, kjo do të thotë ndërtimi i shpejtë i një infrastrukture transportesh moderne, gjithëpërfshirëse dhe kapilare, për ta sjellë Labërinë, Kurveleshin dhe krejt hinterlandin e Vlorës, Tepelenës dhe Gjirokastrës buzë Jonit: pra, jo me flamuj kuqezi, pasthirrma tifozësh dhe demagogji politikanësh; por me autostrada, kamionë mallrash, industri të lehtë, turizëm, porte tregtare, përzierje të popullsisë (emigracion të brendshëm), zhvillim ekonomik dhe kabotazh.
E keqja e këndvështrimit historicist që sundon sot në opinionin publik te ne (dhe kushedi edhe në Greqi) është se e mban debatin peng të një fiksioni, ose të një miti, nëse duam ta quajmë kështu; ose të bindjes, së gënjeshtërt, se prejardhja historike e një komuniteti mund të luajë ndonjë rol vendimtar në identitetin e tij sot; dhe të shpërfilljes, herë të qëllimshme dhe herë nga padija, të mundësisë madje të gjasës se identitetet, individuale dhe komunitare, janë edhe produkt i rrethanave ekonomike, politike dhe kulturore; dhe se jo çdo zhvillim spontan dhe në shkallë të gjerë është produkt komploti ose fataliteti historik.
Mendoj se trajtimi historicist dhe thirrja ne ndihme e historise per te provuar identitetin shqiptar te Himares dhe himarioteve nuk eshte e tepert dhe as nje qasje arkaike, nqs dhe pala Tjeter (e perfaqsuar nga jashte nga soliste greke dhe se brendshmi nga isopolifonia e filogrekeve) Himaren e shikon historikisht si ngullim grek apo enklave greke.Me sa kam ndjekur debatin e kahershem (tranzicionale) per kete ceshtje, tezat dhe hipotezat lidhur me perkatesine identitare te himarioteve nuk i referohen vetem profilit gjuhesor te komunitetit himariot dje dhe aq me shume sot por bazohen edhe ne inkursione historike.
Nga ana tjeter , dinamika e ndryshimeve identitare ne komunitetin e Himares apo ne fshatra te tjere te Bregut nuk eshte pastertisht produkt i rrethanave sociale dhe ekonomike, i kontakteve me Korfuzin per tregeti ,peshkim, arsimim dhe punesim por edhe i nderhyrjeve kulturore dhe politike greqizuese, here permes kishes e here permes shkolles, here permes privilegjeve te elitave e here permes manipulimit te nevojave te komunitetit.
Identiteti etnik i nje komuniteti apo rajoni gjeografik nuk mund te trajtohet me te njeten optike te fluiditetit te identiteteve individuale sexuale.Madje edhe sipas Konventes Europiane te te Drejtave te Minoriteteve, krahas vetdeklarimit te identitetit etnik te individeve, meren ne konsiderata edhe prova dokumentare dhe historike.
Eshte e vertete se lenia ne harrese dhe pas dore e fshatrave te Bregut ne vitet e tranzicionit, jo vetem ne termat ekonomike por edhe ne ato te infrastruktures se telekomunikacioneve, krijuan nje vakum i cili u mbush me pranine dhe perkujdesin ekonomik, social dhe kulturor te pales greke.Por shqiptari, sikurse thoshte Konica, eshte gati ta shes shpirtin edhe ne ferr, nqs pagesa eshte e mire. Keshtu qe rrethanave i shtohen edhe “agjentet” institucionale te cilet bashke me altruizmin kane, pse jo, edhe axhenda.
Aq sa eshte e pamjaftueshme orvajtja per te ruajtur identitetin shqiptar te Himares vetem permes argumentave historike, po aq e papranueshme eshte orvajtja per te manipuluar dhe deformuar te vertetat historike .Dhe eshte akoma me e paparanueshme perpjekja qe, nisur nga realiteti i sotem gjuhesor, te riprojektohet nje identitet i ri apo rrethprere i Himares dhe shqiptareve greqishtfoles te rrethinave te saj.
Ka një problem të greqizimit të Himarës, që meriton të sqarohet, si historikisht, ashtu edhe në aktualitet.
Por mua më tërheq edhe problemi tjetër – ai i greqizimit selektiv të Himarës; ose pse pikërisht, nga të gjitha fshatrat e Bregut, vetëm Himara, Dhërmiu dhe ndonjë tjetër pësuan greqizim, në masë të ndryshme.
Zakonisht të thonë: Vunoi nuk u greqizua, sepse ishte më lart në mal; kur nuk të thonë me entuziazëm folklorik se “të Vunoit janë patriotë safí.”
Për mua, greqizimi selektiv, ose fakti i pamohueshëm që disa fshatra të Bregut janë greqizuar, ndërsa shumë të tjera jo, provon se greqizimi si proces akulturimi është kushtëzuar nga rrethanat gjeografike dhe shoqërore ku janë gjendur komunitetet e greqizuara.
Përndryshe, në Himarë u bënë copë edhe uniatët dikur, për synimet e tyre, por nuk arritën gjë; sepse nuk i gjetën rrethanat të përshtatshme.
E keqja e qasjes historiciste është se, në rastin tonë (ose kushedi edhe të historianëve grekë) ajo vjen e infektuar me etnocentrizëm: a ka qenë Himara shqiptare apo jo… në një kohë që, për historinë shumëshekullore të atij komuniteti, shqiptarësia nuk më duket se ka ngritur peshë, sidomos në raport me mbijetesën e komunitetit vetë, si himariotë; dhe të identitetit të tyre të krishterë ortodoks; dhe të lirisë së tyre, në bashkëvajtje me izolimin ndaj zhvillimeve osmane.
Sikur të pyesnim, bie fjala, sa osmane ka qenë Himara, nuk besoj se do të përgjigjeshim dot lehtë – sepse Himara u la jashtë shumë strukturave dhe pushteteve perandorake; dhe u la jashtë ngaqë ishte tepër e parëndësishme për Portën e Lartë, për të përligjur shpenzimet e mëdha të “shtrimit” të saj (edhe pse Venediku do të ketë luajtur rolin e vet).
Fati i Himarës ngjan, nga ky këndvështrim, me atë të Korfuzit; ishull i kontrolluar nga Venediku, që nuk ra kurrë në duart e osmanëve.
Në përgjithësi, historia jep të dhëna të mjaftueshme jo vetëm për shqiptarinë e Himarës, por edhe për eksepsionalizmin e himariotëve; kjo edhe ngaqë komuniteti i tyre është edhe një relikt i Mesjetës bizantine dhe i Mesdheut bizantin (gjithsesi para-osman).
Në këtë kuadër, nuk mund të shpërfillen as raportet e himariotëve me mbretërinë e Napolit, që zënë fill që në shekullin XIII, me anzhuinët; dhe që vazhduan pastaj me marrëdhëniet e Himarës me familjen e Kastriotëve dhe aktivizimin e himariotëve dhe përgjithësisht të banorëve të Bregut në trupat e njohura si stradiotë.
Kështu, është vërejtur se, megjithëse roli i stradiotëve erdhi duke u dobësuar që nga shekulli XVIII, disa shtete italiane, si Venediku dhe Napoli nën sundimin spanjoll vazhdonin të rekrutonin të tillë nga Epiri dhe Shqipëria e Jugut deri në gjysmën e parë të shekullit XIX. Nëpërmjet institucionit të stradiotëve, Himara e izoluar luante kështu rolin e vet në historinë e mbarë Europës…
Kjo do të thotë se himariotët, në marrëdhënie ekonomike dhe njerëzore të pandërprera me ishujt e Jonit, shfrytëzonin edhe faktin që, në garnizonet e stradiotëve të dislokuar në këta ishuj, shërbenin një numër i madh himariotësh.
Grekësia e Himarës, në atë masë që ekziston, është e ndryshme, cilësisht e ndryshme, nga ajo e shtetit modern grek; pavarësisht nga gjuha që flitet atje dhe lidhjet me Greqinë e sotme. Çfarë përjeton Himara sot si “grekësi” është, në fakt, pavarësia e saj tradicionale nga një pushtet qendror, i cili sot ka marrë fytyrën e Tiranës. Përndryshe, Himara “greke” është relikt mesjetar, produkt i dinamikave të dikurshme mes osmanëve, Bizantit dhe Venedikut, ose pozicion i ngrirë i një loje shahu që nuk luhet më prej shekujsh.
E para qe duhet sqaruar eshte se cfare kuptohet me “greqizim” te Himares ?Kush merret si reference, veteperceptimi dhe vetdeklarimi i himarioteve si greke apo kete vetvperceptim dhe vetdeklarim ata (himariotet) dhe vete historianet greke e mbashtetin ne te dhena jo vetem aktuale (gjuha, religjini) apo edhe ne te kaluaren historike?
Nqs do ti qasemi teorikisht problemit, duhet te dallojme identitetin individual, identitetin kolektiv dhe identitetin kombetar.Identiteti individual ka te beje me pyetjen;kush jam une? dhe me se shumti eshte nje pyetje qe adresohet ne rrafshin psikologjik dhe sociologjik.Identiteti personal definohet si pasoje e diferencimit por edhe nderveprimit me te tjeret dhe marredhenieve sociale me grupin, komunitetin, lokalitetin. Individi ndikon ne strukturimin e indentitetit te tij por identiteti nuk eshte teresisht nje zgjedhje personale.Aq sa identiteti personal eshte i mbartur po aq eshte dhe i perfituar. Nga kjo pikpamje, ne komunitetin himariot dhe me gjere ka individe qe mund te ndjehen dhe deklarohen greke.
Identiteti kolektiv i pergjigjet pyetjes kush jemi ne? dhe perfshin aspektin etnik,kulturor, fetar,racor, politik dhe me hulumtimin e tij merret antropologjia dhe shkencat politike. Identiteti kolektiv formohet e transformohet ne tre dimensione: Koha (historike dhe aktuale), Hapsira(gjeografike, territori) dhe Shteti/Politika.Ne keto koordinata, duhet pare edhe krijimi dhe veteperceptimi i identitetit kombetar dhe lokal i himarioteve . Shteti dhe politika , permes institucioneve, politikave gjuhesore dhe kulturore, lidhjeve ekonomike dhe transformimeve sociale, ndikon ne krijimin dhe ruajtjen e identitetit kombetar. Nga kjo pikpamje, vakumi krijuar nga politika zyrtare e Tiranes, eshte mbushur me cfare? Me rigjallerim te kujtimeve te vjetra bizantine, te shtypura nga politikat homogjenizuese te komunizmit apo me shpikjen, rikonstruktimin e nje identiteti te ri, etnik duke u kapur pas gjuhes dhe kontakteve te shumefishuara aktualisht me fqinjet greke? Por gjuha , dygjuhesia dhe shenja te tjera kulturore ndodh te jene fenomene lokale dhe si te tilla mbeten shenja dytesore ne raport me identitetin teresor dhe me kompleks kombetar.
Nga ana tjeter, identiteti kombetar eshte vetedije e perbashkesise qe transmentohet (trashegimnia kulturore dhe historike) dhe formesohet /perftohet permes miteve, simboleve, dinamikave te reja social ekonomike dhe diskurseve politike. Permes ndryshueshmerise, rikonfiromohet qendrueshmeria. Nqs komuniteti himariot presupozohet se eshte nje relikt i mesjetes bizantine (ku etnia difozohej me religjionin, ne kete rast ortodoks), atehere kjo eshte nje qasje esencialiste qe neglizhon faktin se identiteti kombetar, si vetedije rikonstruktohet dhe rikonfirmohet permes dinamikave te reja social kulturore dhe politike.Nje nga format e manifestimit te vetedijes kombetare eshte tradita kulturore, orale ose shkrimore.Nqs dokumentat e shkruar mungojne, po kenget dhe vajet ne Himare, si elementet me te qendreshem te tradites, perballe kontesteve dhe kontakteve te reja kulturore , si jane, ne shqip apo greqisht?
Kur fola për relikt të Bizantit, kisha parasysh një Himarë autonome dhe të krishterë, jashtë logjikave kombëtare dhe kombëtariste.
Të mos harrojmë se, gjatë periudhës osmane, Himara gjendej në pikën ku takoheshin mes tyre tre superfuqitë e kohës: Porta e Lartë, Lindja Ortodokse dhe Perëndimi Katolik.
Për një kohë të gjatë, besoj, të ishe himariot ngrinte më peshë se të ishe, ose të ndiheshe arbër apo kushedi çfarë tjetër.
Ashtu Himara vërtet ishte e izoluar dhe periferike, por edhe njëkohësisht mund të ndihej si kërthizë e Mesdheut, në një kohë që identiteti arbër/shqiptar pothuajse ende nuk ishte qenësuar.
Nuk ma merr mendja, megjithatë, që himariotët ta kenë klasifikuar veten si grekë deri vonë; lidhjet e tyre me Greqinë kanë qenë si me një entitet të jashtëm.
Këtu flas edhe nga përvoja ime – dhe përshtypja se këta njerëz që flisnin greqishte dhe jetonin me Greqinë, e perceptonin identitetin e tyre nëpërmjet marrëdhënies me Greqinë, por jo si grekë.
Prandaj edhe flas për greqizim, si një proces në të cilin Himara i humbet edhe tiparet lokale unike, si Himarë; edhe ato shqiptare, për të adoptuar gjithnjë e më shumë tipare të identitetit grek.
E gjej plotesisht me vend shkrimin e mesiperm. Xhaxha, ma fal te pyes me sinqeritet naiv, shkrimet tuaja ndricuese a luajne rol, d.m.th qeveria ose kush e ka per detyre i lexon dhe ve ne zbatim, cfare ju keshilloni? Sa do te deshiroja ta shikoja Himaren ashtu si e pershkruani ju, qe tani po enderroj nje shtepi ne Himare, qe e dua shume, kam bere pushimet disa here atjj…
Himara eshte pjese e shtetit shqiptar. Kjo eshte e vetmja e vertete.
Sa per identitetin etniko-kulturor te banoreve te saj, ate e dine vetem banoret vete dhe askush tjeter veç tyre. Nuk eshte pune historie kjo.
Kur lexoj shkrime te tilla me kujtohen serbet qe vetem mbi argumente historike i mbeshtesin pretendimet mbi Kosoven.
Mjafton te lexohet nje doracak hyres ne antropologji per te mesuar se,
se pari, identitetet nuk jane statike, te dhena historikisht nje here e pergjithmone, ato ndryshojne;
se dyti, identitetet nuk jane vetem monolite, unike dhe univoke, por shpesh mund te jene te shumefishta, plurale.
I tille ka qene historikisht identiteti i shume fshatrave te Bregut, aq sa qysh ne 1692 nje misionar italian, Nilo Catalani, shkruante se ne disa prej tyre banoret flisnin shqip, por kenget i kendonin greqisht, ndersa ne disa te tjera ndodhte e kunderta, banoret flisnin greqiisht, por ne dasma dhe ne vdekje kendonin apo vajtonin shqip. Pak a shume te njejten gje thote edhe Menella Totoni ne pershkrimin qe i ben te folmeve te Bregut aty nga fundi i viteve ’60 te shekullit te shkuar.
Eshte shume e vertete qe historicizmi eshte problematik pasi pretendon Historine me H te madhe, Te Verteten, gje qe ben te mundur thjesht dhe vetem llogorizimin, nga ku progresi i dijes ne shkencen, apo artin e historiografise, behet i pamundur, pasi secila pale do pretendoje se eshte duke thene Te Verteten, nderkohe qe pala tjeter genjen.
Por problemi nuk eshte thjesht tek historiografia dhe te qasja predominante e historicizmit aty, por sepse kjo nuk eshte vecse pjese e nje problemi shume te te madh politik dhe mediatik.
E kam thene edhe tjeter kund, fakti qe nje komunitet ka nje prejardhje etnike, se Himariotet jane greke apo shqiptare, se shqiptaret jane ilire apo trak, eshte po aq interesant sa edhe ligji i konservimit te energjise ne natyre.
E megjithate, ceshtje te tilla debati perbejne pjesen me te madhe te perballjes se opinionit publik me historine nepermjet mediave. Ajo qe eshte interesante te dihet eshte se sa te paramenduara jane keto politika te pornografimit te historise, e rrjedhimisht, me c’qellim i ofrohen publikut sikur te ishin buke taze.
Por edhe sikur te mos jene te paramenduara, efektin e kane po te njejte me prononcimet e Berishes mbi Champions League nga poltrona e kryeministrit, me interesin e madh qe i ushqehet publikut mbi Big Brother, sherrin mes filan kengetaresh, dhe gjoksin e kofshet e kesaj tjetres.
Nje historiografi e tille, me qasje historiciste, e bere ne sy te publikut, nuk ka tjeter efekt pervec budallallepsjen e ketij publiku pas debatesh ne thelb plot myk e pluhur librarish e bibliotekash; ashtu si dhe predominanca e spektaklit ne politike, nuk ka tjeter qellim perpos budallallepsjen e publikut pas gomarlleqeve qe nxjerrin nga goja politikanet tane.
Rezultati i gjithe kesaj eshte qe hapesira publike, vendi ku duhet te shfaqet qytetaria, shnderrohet ne atmosfere kafeneje, bari e bastesh, ku jo vetem qe qytetaria e ka te pamundur te shfaqet, por ku edhe robi nuk eshte ne gjendje te beje gje tjeter pervecse te ushqehet duke konsumuar ekzistencen e vet, si nje lloj gjarpri minjsh te Ameriken Veriore qe ha vetveten deri sa te vdesi.
Personalisht, u njoha me Ramiun, kur pamundësinë e gjetjes së dorëshkrimeve të vjetra në gjuhën shqipe në Jug, e lidhte me uzurpimin na thosh, të kishës ortodokse. Po them edhe një herë, sakrilegjin dhe herezinë, se bën vaki dhe nuk ka dorëshkrime të vjetra në shqip, në Jug, mbase sepse greqishtja, ishte gjuhë ekskluzive e të shkruarit. Kështu edhe (mbase) kuptojmë identitetin e sotëm të Himarës.
Ndriçim Kulla, nga ana tjetër, është “prurje e re”.
Prej artikullit të tij, të shkruar tek Shekulli, citoj:
Kjo, pasi i thurr lavde bukurisë, lashtësisë dhe sidomos, sidomos, pastërtisë së gjuhës së kulluar shqipe.
Vazhdon më poshtë:
Kam qënë disa herë në Himarë. Në njërën prej tyre, qëlloi të dëgjoja një banor të zonës, moshë e shkuar relativisht, të dialogonte me një grek.
Më bëri përshtypje se ndërsa foljet, përemrat, ndajfoljet dhe përgjithësisht fjalë të rëndomta së të përditshmes i thoshte në greqisht, fjalë të tilla si tubi, depozita – çka mund të konsiderohen në një farë mënyre të modernitetit, i artikulonte në shqip. Besoj se kjo i përgjigjet aludimit se greqishtja e tij , ishte e “bastardizuar”, sipas ndihmësit të presidentit. Rrethanat historike dhe sociologjike, e madje këto, jo dhe aq të hershme, do të rrëfenin tjetër histori: izolim dhe shkëputje të vijimësisë.
Por përdorimi i fjalës “bastardizim”, përveç konotacionit negativ që përmban, sidomos ndaj banorëve të asaj zone, u thotë dhe të tjera gjëra, ca krijesave që kanë mbirë e janë shtuar shumë së fundi, dhe që e quajnë veten “nacionalistë”. U flet në gjuhën e tyre dhe fundit të shpirtit të tyre, idesë së purizmit, mbajtjes pastër të gjuhës shqipe – ashtu si e kuptojnë këtë të fundit – nxit alergjinë ndaj çfarëdo përdorimi të “fjalëve të huaja” dhe sidomos greqishtes në këtë rast. U ka shkuar ndërmend ndonjëherë këtyre njerëzve që përdorin këto terma, se po nxisin dhunë? Që ndonjëherë mund të shkojë shumë larg? Apo tek dhuna, verbale fillimisht, e gjejnë zgjidhjen finale të problemit, ashtu si e perceptojnë këta?
Ndërsa flitet për këngët polifonike, përse nuk organizojnë për këto, një festival të përvitshëm, pikërisht në Himarë?
“Afer syve-afer zemres” thuhet dicka e tille me duket.
Gjeografikisht Himara ‘sheh’ nga Greqia dhe zemra i ‘rreh’ ne ate kah.
Himarjotet, nga filogrek , per hir te syve e mendjes , dhe per shkak se shteti i tyre nuk i ka pare ne sy e mendje e ndjejne veten greke. Ashtu si dhe pas nja dy -tre brezash niper e sterniper te ketyre te sotmeve do e ndjejne veten 24 karat greke. Ata e kane Fajin ?! Jo dhe jo, madje duhet me germa korsive. E ka fajin shteti ,qe kujtohet ndonjehere dhe harton pemen gjenealogjike, sipas disa historianeve qe nga pjesa dokumentare e mbijetuar, recitojne dy -tre vjersha per …shqiptarine.
Shteti le t’i shoh ne sy himarjotet, le t’u fale dashurine dhe ate ‘afer syve -afer zemres” t’a ktheje nga ana e vet e te mos shohin tej ne horizont te Jonit ku dhe eshte ‘parajsa’…
Kemi halle shume si shtet dhe harrojme hallet e shumta ‘ te mexhlisit’…Pra, kur ndodhin permbytje, kujtohemi se duhen ndertuar, mirembajtur e rindaertuar argjinaturat…(prape ne fushen bujqesore perfundova ).
Ne fakt ben vaki qe identeti I ri qe po perftohet ne keto fshatra te mos jete as grek, por Epirot
Po mire, le te mos merren me Arrnautet e te shohin pastaj se kush i vjen per pushime, e t’ju pijne lengun ‘pronave’ (meqe ra llafi, ligjerisht toka ne ato zona eshte ‘crown land’ e kunores te Sulltanit, dhe i takojne Tiranes)
fshataret e Himares, grekofone, jane ne fakt viktima dyfishe ne kete rast. Mund t’i konsiderosh me identitet te perzier, ne levizje, shumefish apo cfare do. Kjo eshte ceshtje terminologjie, se sot dihet qe identiteti i ngurte dhe i kristalte i shekullit te shkuar eshte koncept i vjeteruar e qesharak. Besoj qe himariotet me shume se me “dy identitete”, jane braktisur nga kushdo dhe jane lene me identitetin e te neperkemburit. Ne Shqiperi u kane thene gjithnje se s’dine te flasin shqip e qe jane “greke” (ne kuptimine keq te fjales); tani provuan te shkojne ne Greqi. Miqte e mi himariote me te cilet beja plazh kur isha kalama, me thone se meqe greqishtja e tyre nuk eshte “si duhet”, ne Greqi i shohin me perbuzje si “shqiptare” kuptohet edhe kjo ne kuptim te keq. Sikur himariotet te ndiheshin njerez te respektuar me pare, e pastaj te vendosnin nese ishin greke apo shqiptare, nuk do ishte keq. Por as Shqiperia e as Greqia nuk kujdesen t’u japin pune e dinjitet himarioteve (apo qytetareve te vet me identitet “te padiskutueshem”).
Xhaxha, kujdes se mos na behesh dhe kandidat per deputet i PS-se tani, se dikush ka thene qe ne politike fillon te hysh kur nis te dalesh nga vetja jote
Xhaxha, kishe kohe qe kishe mar vrapin nga Edi Rama, tani po e mer edhe me kryedjalin e Kokedhimajve nga Qeparoi,, ah ah, te kane vene perpara, por nejse…lart, ne shkrim, na thake per zhvillim, komunikim ene, turizem qe ta veme ne sherbim te shqiptarizmes,,, kete e merak zotrote apo porosi nga kryedjali i Kokedhimajve, se vetem ai nga fisi i kryecobaneve te Qeparoit, paska dale i zgjuar, qekur i hodhi disa fjale ne gazete Jorgo Goros, qe te vendoste kusherorin e tij me shtatevjecare, krietar te keshillit bashkise, ne Himare. Po sikur sja ka qejfi himarioteve kete radhe te votojne per asnjeren parti, si do tja beje lista e Kokedhimave, nga do ti gjeje votat? E pse te votoje himarioti, kur ka 22 vjet qe po e provon se ku shkon vota e tije, himarioti eshte i bindur se do ta pesoje si me 1945 kur nuk votoi Hoxhen komunist. Xhaxha, se je dhe i ketire aneve, ata te paret tane, votonin per kruyetarin, per keshillin, per doganierin, per xhandarin, per taksidarin, per prokurorin dhe gjykatesin,, kete e ke te shkrojtur edhe ne Protokollin e Korfuzit djalo, pra 100 vjet me pare kishe me teper te drejta se tani e100 vjet pas. po nejse, tri thomi gjerat me popullore, Ai djali i Kokedhimajve, qe kerkon shqiptarizmen, pse skerkon me pare tu kjthehen tokat e vjedhura nga miqte e tije ne Tirane, pse nuk kerkon pavaresine e himares sic ka qene e te pareve te tij por kerkon te beje andralla me shqiperine? Pra xhaxha, lere grekun,lere shqiptarizmen, Himara do ta dije vete si ta vendose te ardhmen e femjeve te tyre. Xhufet dhe Ramijte, le te meren me fshatibn e tyre dhe jo me boten, pasi nuk ka cu duhet, por edhe me ty gjithashtu, qe fshatin tend ne Sarande, ta kane pushtuar babezia dhe kane ngitur gradacela mbi kishat bizantine… te fala nga Himara e piroSpiromilos
Djali nga Drymades
Koment i mjerë, që nuk meriton përgjigje; por vetëm një saktësim – unë nuk jam nga ndonjë fshat i Sarandës, por nga Tirana (aty kam lindur), me të dy prindërit nga qyteti i Gjirokastrës.
Përndryshe, nuk kam ndonjë lidhje preferenciale as me Edi Ramën, as me Kokëdhimën, as me të tjerë të fuqishëm në Shqipëri – për fat të mirë, nuk kam pasur as kam nevojë për lidhje të tilla, as të marr urdhra nga njeri.
Dua të them: të lutem trajtoji mendimet e mia si të miat, jo si të porositura – dhe pastaj debato me to sa të duash.
………………..imagjinoni, xhaxhai reagoi me te drejte, vetem se i ngateruan, vendin e ljndjes, po ti kishin thene se eshte turkoshak se keshtu e duam “NE” se ka shkruar ne liber Pellumb Xhufi, dhe pike, cgar do te bente? Sa per dijeni, Shekullin e refuzuan te gjithe himariotet qe mendonin ndryshe ndaj Kocos, ky eshte nje fakt, pyesni Kocon, pasi per himariotin Himara shqiptare apo greke, nuk ka vlere, ka nje Himare, 2 apo 3000 vjecare, ne otomanizem e trasheguar me identitetin Himariot epiriot, pak rendesi ka, por ka qene e pavarur. Kaq do te mjaftonte qe politika shqiptare, ti linte rehat keta trashegimtare te asaj “demokracie” te nje vendi te vogel, se perndhryshe nuk ka pse i kerkon autonomira ne maqedoni, apo serbi, kur e ka dyfish brenda vetes se saj.
Nikolaos
Disa komente këtu, por edhe zhvillime të tjera të nëndheshme, po më bëjnë të dyshoj se, për së paku disa prej të interesuarve, çështja e Himarës (identiteti, raporti me Shqipërinë dhe me shqiptarinë, raporti me grekësinë dhe Greqinë, raporti me ortodoksinë, raporti me Labërinë, raporti me fshatrat e tjera të Bregut) është para së gjithash çështje pronash dhe pronësie; ose që kushedi për një klikë vendësish i gjithë ky debat për autonominë e Himarës ose “pavarësinë” siç e quajti një koleg këtu është në thelb i reduktueshëm në dëshirën, ose për ndonjë të drejtën, e himariotëve për t’i shfrytëzuar ata vetë, dhe jo të tjerët, pasuritë e bregdetit që ua ka dhënë natyra (Perëndia). Të ishte fjala për pronën si kategori metafizike, ose marrëdhënie ekskluzive të njeriut me truallin, do ta simpatizoja disi këtë qëndrim; por kam frikë se kemi të bëjmë thjesht me grykësi – një ves që po ndeshet kaq rëndom ndër shqiptarët, edhe pse nuk ka gjë karakter kombëtar; dhe kjo është grykësi e llojit parazitar, sepse nuk kërkon pasurimin nëpërmjet punës, por nëpërmjet rentës; ose pikërisht nëpërmjet një lloji ekonomie që nuk meriton simpati. Por do të ishte qesharake vërtet, sikur këta himariotë “autonomë” të përfshijnë në mesele dy shtete, Shqipërinë dhe Greqinë, njëlloj si Venedikun dhe Rusinë dhe Perandorinë Osmane dikur, vetëm e vetëm që këta të lihen të qetë të nxjerrin rentë nga dy pëllëmbë truall buzë Jonit.
Mesa kam mundur të marr vesh, kjo çështje është edhe pronash. Këto të fundit duke qënë bregdetare, janë shumë të lakmuara. Dhe mbase kanë ndihur në diferencimin midis “ne vs ata”, ku “ata” shfaqen si ata që duan të na marrin tokat.
Është çështje pronash të vjedhura apo të synuara për tu vjedhur, pensionesh, emigracioni dhe kartash homogjeni, tradite familjare, shkollash në oborr të kishës; … e mbi të gjitha kulture e edukimi. Ka aq shumë fakte që vërtetojnë se gjyshërit e himariotëve të sotëm, dhe të mitë po ashtu, flisnin shqip e ndiheshin shqiptarë sa çdonjëri prej nesh me një minimum llogjike e di shumë mirë që të paktën një pjesë e të parëve tanë ishin shqiptarë. Ekzistojne dorëshkrime, dëshmi udhëtarësh e vendasish, letra të dërguara në kryeqytete të huaja, vendbanime të formuara prej himariotëve në Itali ku flitet akoma shqip siç Hora e arbëreshëvet etj, por prapseprapë disa specimenë himarjotë flasin në mënyrë përçmuese për shqiptarët.
Askush nuk ka të drejtë t’jua mohojë identitetin e sotëm grek kesaj pjese, por:
Pak respekt për të parët tuaj dreqi e mori!
Ajo prone ne Himare, nuk quhet grykezi zoti Xhaxhai, ajo prone ka beteja, luftra, paqe, marveshje, fitues, liri, institucione, ka kryqin, ajo prone, eshte si ne gjithe vendet e tjera qe kane moralin dhe sovranitetin, por grykesia vjen nga babezia nga pseudo patriotet shqiptare muslumane qe nuk duan te degjojne nje kalimera ne emer te zotit, por te glaberojne gjithshka ne emer te shqiptarizmes. Une nuk mbaj mend qe nje grek te vije dhe te zaptoje tokat ne Himare, me ligje anadollake komuniste, me koncesione te dreqit dhe te birit, ne emer te zhvillimit. Ai breg ka zot, natyra ja ka falur atyre njerezve qe e mirem,bajne me mijera vjet, ajy bregdet ka qene i tyre dhe i tyre do te mbetet. Ata qytetare zoti Xhaxhai, nuk jane si 2500 legalizime qe behen ne jave ne shqiperi (imagjino ne nje vit 120 mije) te cilet jane kane mare token tjetrit dhe e pervetesojne te mbeshtetur nga partite politike dhe ligjet qe ata ndertojne. ky proces eshte gjenocid, ose nje pastrim teritori, duke lene te tjeret ne meshiren e fatit per demshperblim. Jo himariotet e trashegojne, nuk kerkojne toka ne Progonat apo Lapardha. per ceshtjet e tjera sipas gjykimit te tyre te krijimit te vendimarjes per vetevendosje ,mbi territorin, sipas tradites se tyre autonome, besoj se kane nje pervoje historike me te madhe se sa shqiperia qe u krijua ne 1912, dhe qe e perfshijne padrejtesisht ne kete territor qe quhet shqiperi.
Këto duhet t’i thoni me të madhe – këtu në blog dhe gjetiu në mediat shqip. Mos lejoni që të dëgjohet vetëm njëra palë; ngrejeni edhe ju zërin. Por jo si viktima, as me mani persekutimi; por si palë, ose duke e parashtruar qëndrimin tuaj me argumente. Gjeni një njeri të penës mes tuaj, dhe vëreni të shkruajë shqip, qartë dhe pastër.
@…dhe qe e perfshijne padrejtesisht ne kete territor qe quhet shqiperi.”
Ke perfshine padrejtesisht ne territorin qe quhet Shqiperi? Mund ta sqaroni pak? Pastaj kjo “autonomia” qe kishte nje kuptim perkundrejt pushtimeve te huaja, tani ndaj kujt kerkohet?
shkurt, eshte territor i deklaruar autonom deri ne vitin 1921 midis shqiperise 1912 dhe greqise (ose sic thote Petro Marko “Rendon bishti me teper se sopata, nenkupto shqiperi himare ne kenndveshtrimin historik) autonom edhe ne Ptotokollin e Korfuzit brenda Autonomise e Epirit te Veriut.
Me poshte keni referencat nderkombetare (as shqiptare dhe as greke) per te thene qe ta lini rehat ate popull dhe ate territor. Ne se kerkoni me shume, sigurisht do tju informojme, por do ti luteshim artikull shkruesve muslumane shqiptare, te meren me veten e tyre te rregullojne ate shqiperi dhe jo te fusin hundet ne Himare.
Himara
http://en.wikipedia.org/wiki/Himara
Himara revolt of 1912
http://en.wikipedia.org/wiki/Himara_revolt_of_1912
Protocol of Corfu
http://en.wikipedia.org/wiki/Protocol_of_Corfu
Oh, faleminderit per referencat.! Dmth po na thua se ushqehesh me informacion, nga wiki dhe faqja zyrtare e Bashkise bollaniste ? Miresevjen nipi Spiro Milos, mirsevjen! “Venomet” e Himares.nen PO..”autonomia e Vorioepirit ” e Zografos, e imponuar si zgjidhje ne pazarin e Fuqive te Medha ne L I B..Dhe pa shih , pa shih…grykesia dhe genocidi i myslimaneve! Autonomi per Himaren por…nen kujdesin e vecante te Greqise per t’u mbrojtur nga genocidi myslimaneve! Po me Korcen dhe Gjirokastren c’plane keni z.Nikolaos Gage?
Dhe xha xhai qe te keshillon: gjeni nje njeri te penes dhe gojes dhe parashtroni argumentat tuaja …autonomiste!
Shkruan:
Pse jo? Mua s’ma kish marrë mendja që të kishte ende himariotë që të kërkonin “autonomi” për dy fshatra – tani e mësova nga ky komentuesi, edhe pse komente të tilla gjithnjë duhen marrë me rezervë të madhe; pa e paragjykuar atë që ka komentuar, hapësira e Internetit është e mbushur me gjithfarë provokatorësh.
Prandaj i thashë që t’i artikulojnë mirë ato që duan: jo në komente si ky më lart, por në dokumente të nënshkruara dhe të verifikueshme.
Nga dyshimi që kam se mund të jemi thjesht duke u provokuar, nuk po dua të zgjatem edhe në optikën e të vështruarit të tjetrit si “mysliman” – ose duke përjashtuar që mund të ketë edhe një qëndrim thjesht laik, shqiptar, për Himarën; i cili themelohet mbi të vërtetën e thjeshtë se Himara në parim u përket të gjithë shqiptarëve, jo vetëm atyre që kanë banuar aty në kohën e Venedikut.
Zotria mund te jete nje provokator, ne sensin me te mire, qe do me provoku debat dhe une s’kam si ta gjykoj ndryshe, perpos argumetave dhe referencave historike qe sjell. Por ky tip historicizmi (Venomet, Marreveshja e Korfuzit etj.dhe me tej, te ambalazhuara me rrezikun mysliman) te con ne separatizem. Ceshtja nese Himara eshte greke apo shqiptare , per shkak se te dy palet sjellin argumentat e tyre, shume here te mjegullta dhe spekulative, e bejne vertet lojen, ashtu sikurse ju keni titulluar shkrimin:terheqje litari, dmth nje loje force dhe jo nje diskutim te mbeshtetur ne forcen e argumentave te dokumentuara.
Nga Venomet tek kocepti nje minoriteti linguistik, ka nje dallim esencial. Ok, nqs ka dokumenta bindese se kemi te bejme me tre fshatra te banuar nga pasardhes te nje minoriteti greke, le ti kerkojne dhe gezojne te gjitha te drejtat qe njohin aktet nderkombetare per minoritetet. Por vemendja preferenciale e qarqeve politike greke dhe PDBDNJ per Himaren,kam pershtypjen se jane orvajtje per te shpikur nje minoritet grek , bazuar ne bilinguitetin dhe ortodoksine e atij komuniteti.
Mendova se ju (xhaxhai) po e keshillonit te dokumentojne ceshtjet e pronesise dhe denoncojne makinacionet qe behen per t’u hyre ne pjese pronareve te ligjshem dhe me terhoqi vemendjen fakti qe kete ceshtjen e “Himares autonome te marreveshjes se Korfuzit” e moret te mireqene.
Une di qe kishen ortodokse e kane, edhe shkollen greke e kane.Edhe hapsirat qe krijon autonomia lokale ne termat e decentralizimit , i kane. Kaq mjafton.
Per haxhiqamilistet me O. Jazexhi ne krie e ke fjalen? Se ata jane ‘myslimane’ ne Shqiperi. Te tjeret i ke arrnaute. Dhe nuk habitem po te jete keshtu: ne kete rast tenxheria gjen kapakun.
Ata qe dine sado pak per historine e krijimit te Shqiperise e dine qe interesat e Himarjoteve ‘vorio-epirote’ dhe muslimaneve (atyre qe veteidentifikohen ekzluzivisht me islamin) perkojne, dhe ky interes eshte pikerisht shkaterrimi i nje Shqiperie multikonfesionale. Keta tipa muslimane ishin shume te lumtur te perkrahnin qeverine e Zografit se keshtu Shqiperia reduktohej ne nje shtet vetem per muslimane.
Tani me sa po shoh une gjerat kane evoluar ca nga ana Himarjoteve pasi ne plan primar tani eshte paraja dhe jo feja. Nuk besoj se eshte keshtu per muslimanet qe thashe me siper, prandaj konstatova qe per ta situata nuk ka ndryshuar hic. Sot per ta eshte kalendar tregon 1913 e jo 2013.
Nuk e kisha me z. Koco, por me filozofine e tij, kerkon te rrembeje cdo gje, vetem se ka nje media ne dispozicion dhe ushtron diktatin ne saje te mbeshtetjese edhe politike qe ka jo vetem me liderin e PS por edhe me kryeministrin. Koco, eshte avanguard i grabitjeve te pronave te himarioteve, duke filuar nga fshati i tij (te mos flase ne emer te fshatrave madje per ata qe flasin gjuhen greke) eshte bashkepunetor ne lidhje koncesionesh me ndikim edhe ne bashkine e Himares, eshte frymezues i ligjit 7501, per te cilen grupet mafioze sic edhe i trajton xhaxhai, kane bere cte mundin per te pasuruar me prona te kishes dhe te komunitetit. Koco ka ndjenjen ultra nacionaloiste shqiptare, e cila efekton nje reagim te kundert me shumicen e popullsise, vetem per interesa te ngushta klanore. Njerez si Alban Xh…. qe ka 15% te gazetes Shekulli, dhe Samir M….. dyfish i propozuar per te bere investime ne Himare si nga Rama dhe Berisha me ane te nje koncesioni skandaloz, kane intriguar perplasje mes banoreve dhe shtetit, disa here, per te cilen, keta dy persona, gjate veres qe kaloi pervetesuan fitime kolosale, duke shfrytezuar pronat dhe qe i takojne himarioteve, te cilet kane perkrahje nga lart, perfshi edhe Kocon. Duke pare nje situate te tile, vetevetiu, himariotet jane te organizuar edhe ne diaspore, per te cilat, nuk eshte e nevojshme te shprehen ne kete forum, por njekohesisht, jemi te gjithe te zhgenjyer se si operojne forcat politike ne shipqeri, qe ne emr te kauzes nacionaliste, shfryjne gjithe sentimentet antigreke pikerisht ne Himare, qellimisht per te perfituar credo politike dhe koncesionet, si ne priovatizime te reparteve ushtarake, koncesione per te shfrytezuar bregdetin me ane te djerses se himarioteve, dhe per te monopolizuar te vetmin bregdet qe ka shqiperia te paprekshem nga bunkerizimet, te stilit Durres apo Sarande. Jo zotrerinj, Himara reziston se nuk do ti bej dem shqiperise per ne europe, por nderkohe duhet te kuptoni se Hinara eshte njeherazi e integrua ne BE, pasi qytetaret e saj jane trifish qytetare anmerikane, europiane dhe shqiptare, prandaj do te ishte mire te kishin pasaporten Himara, me pa ate shqiperi, qe e ka persekutuar per gati 100 vjet. Lavdi zotit qe NATO fillimisht mori ne mbrojtje plazhet nga gllaberimi i zaptuesve, duke ja hequr nga kontrolli Berishes, neser e ardhmja do te flase per nje Hinare europiane.Ju faleminderit per mirekuptimin. Nikolaos
Në historikun e Himarës, nuk duhet neglizhuar fakti se kjo kishte status të veçantë, me venomet e veta. Krahasimisht, sjellja e tyre autonomiste, ngjan me atë të krahinës së Manit në Greqi, që megjithëse ishin të parët që u hodhën në luftën për Pavarësi të Greqisë, përsëri kërkuan të ruanin statusin e një mini-republike autonome me doganat e veta, menjëherë pas revolucionit.
Këtë veçanti të këtyre zonave, e njeh edhe historiani Xhufi, e kam dëgjuar ta artikulonte shumë herë në emisione, dhe e krahasonte madje me statusin e krahinës së Mirditës. Me formimin e shtetit shqiptar, si Himara, ashtu dhe Mirdita, kërkuan të ruanin privilegjet e krahinave të tyre.
Se si ka funksionuar ky status përgjatë historisë, mund të shohim paralelisht, intensitetin e kryengritjeve në këto zona, kundër Perandorisë së atëhershme Osmane. Shikoni Manin psh se në sa kryengritje ka marrë pjesë, hidhini dhe ndonjë sy faqes së wikipedias për Himarën, krahasimisht.
Këto zona të lira, si Mani, Himara, Mirdita dhe mbase disa zona të Kretës, janë përdorur dhe shfrytëzuar për interesa të gjithanshme dhe nga kushdo. Duke filluar që nga Papati, Venediku, më vonë Rusia dhe më vonë akoma, në lidhje me Shqipërinë, shtetet fqinje të saj. Serbia ka ndërhyrë për Republikën e Mirditës, Greqia ka ndërhyrë për Himarën, dhe me rradhë.
Veçantia e Himarës dhe Mirditës, krahasimisht me Manin në Greqi, ishte që, ndërsa kjo e fundit izolimin e kishte kryesisht gjeografik, këto dy krahina sot pjesë të Republikës së Shqipërisë, veçoheshin prej zonave fqinje, edhe prej fesë. Kështu, identiteti i izoluar krahinor, përftohej edhe si antagonizëm fetar me zonat rrotull.
Se çfarë problemesh të tjera mund të ketë sjellë ky fakt, mund ta vërejmë historikisht.
Për shembull, shkruan Rami Memushaj, ndër të tjera:
Po ashtu për këtë temë, shkruan Dritan Egro:
Gjithashtu:
Çështja këtu është: si e kanë përfytyruar këtë luftë, sidomos atë të vitit 1854, himarjotët? Se bën vaki që ta kenë përfytyruar ndryshe nga sa ua përshkruan Dritan Egro dhe Rami Memushaj, e për këtë nuk i bën dot me faj njeri, as sot, as mot.
link i artikullit të Egros, meqë e paskam harruar.
Xhufi apo Frasheri normal qe e permendin statusin autonom qe ka patur Himara por permendin edhe kontekstin historik, Juliusx. Sot nga cili pushtim Himara kerkon autonomi ose status special?
Unë vetë, nuk jam pro ndonjë statusi special, apo autonomie të Himarës. Po jam kategorikisht kundër anatemimit të tyre nëpër media, dhe kjo ndodh shumë shpesh, kryesisht për interesa të ulëta, e madje sjell dhe incidente të pakëndshme.
Kryesisht, mendoj se ka një bazë të caktuar ideja se ata ndihen të paintegruar dhe të papërfaqësuar në shtetin shqiptar. Vetë kryebashkiaku i ri himarjot, Jorgo Goro, kur e pyetën se çfarë ishte (me nëntekstin grek apo shqiptar), u përgjigj: himarjot. Çfarë tu thuash këtyre tani, pse ndihen eksepcionalë? Po “nuk do jemi të gjithë nga Kuçi a i vrarë”, ku vajti?
Ca dmth kjo :jam himariot? Gjethe fiku per te qene politikisht korrekt ne situata te pasigurta? Varet kush te pyet dhe ku je Juliusx. Nqs Goron e pyet dikush ne Itali, nje italian, se nga je, si thu ti, ai identiteti vockel lokal, nuk do ta bente me qesh italianin. ( njelloj si pyetja e labit: i kujt je ne Pekin ti mor bir 🙂 Normal qe nuk jane te gjithe nga Kuci, krejt normal qe dikush apo disa te ndihen greke.Dhe shume dakort qe idete e venomeve apo autonomise do t’u vertiten ne koke sa kohe qe do te mbeten jashte vemendjes se shtetit .Tani, te rrime drejt e te flasim drejt, edhe prane detit kane qene keto vite, edhe prane shtetit. E vetmja padrejtesi eshte mbajtja peng e zhvillimit te turizmit ne gjithe bregun per shkak te allishverisheve (hmm myslymanet…) me pronat.Nga nje pikpamje, Bregu mire qe i ka shpetuar mesymjes se betonit e ishalla (ja pra si myslimanet i urojne mbrothesine vellezerve te krishtere himariote e me gjere) behen gjera te hajrit ne ate cike perle qe e kemi te gjithe krenari kombetare 🙂
Ja do behet dhe rruga prej kurveleshi ne Kuc e teposhte ne Himare dhe zhvillimet demografike, kontaktet njerzore dhe turizmi do davarisin idete autonomiste.
Nuk e di tamam, Spiritus, se nuk kam qënë ndonjëherë himariot. Këtë vetëdeklarim/vetëidentifikim, e kam hasur shpesh ama. Edhe dikush tek peshku, kish thënë po ashtu të njëjtën gjë.
E ka thënë për tu fshehur? Nuk më duket. Kur deklaron hapur se:
Këtu ka kërkuar që në shkollat shqipe, greqishtja të bëhet gjuhë e dytë. Identiteti nga ana tjetër, është relativ. Dmth në varësi të kontekstit. Pse nuk ka ndodhur, zakonisht në kontinentin amerikan, që kur thonë emigrantët tanë “jemi shqiptarë”, tjetri është përgjigjur, domethënë, jeni sllavë?
Përkatësia në një shtet të caktuar nga ana tjetër, vjen dhe si formë akulturimi. Dmth sa i përshtatet kulturës së shtetit përkatësia jote e veçantë? Ky shtet për shembull që është sot, nuk i përshtatet kulturës time. Fare. Sting i ka kënduar këtij alienizimi: englishman in New York, i thosh.
Xhaxha nqs ceshtja e “ekcepcionalizmit” Kimeriot eshte e lidhur ngushte me politikat tribale te Osmaneve atehere kjo eshte pune per historiane dhe jashte lemise te antropologeve. Madje duhet shpikur nje shkence e re qe studion kolltukofaget (TM S S Noli) ne kete rast
Edhe kjo për t’u shtuar: ringjallja e rajonalizmit, qoftë edhe në forma të skajshme si në Himarë, duhet parë edhe si një formë reagimi ndaj perceptimit se shtetin shqiptar e kanë kapur banda kushërinjsh e kunetërish nga një krahinë ose një fe specifike (nuk po hyj në hollësi, se mos i bjerë kujt të fikët). Jugu i Shqipërisë ndihet i braktisur – nga Tirana (qeveria), sa u takon investimeve; sikurse dhe nga brezi i ri, që është larguar drejt Greqisë ose Italisë. Në ato zona ku plasat janë më të thella, si në Himarë, ky zhgënjim dhe kjo frikë marrin pastaj forma të ekzagjeruara… por unë sërish fajin kryesor do t’ia vija qeverisë krejt të paaftë Berisha.
Mos po na keputet ‘litari’ ?!…
Autonomia e pushtetit lokal eshte ajo qe u jep fryme, bashkepunim e bashkeveprim banoreve per shfrytezimin e te mirave materiale, intelektuale e kulturore. Vetem ajo i nxit qe rajonin ta vleresojne me kreativitetin e prones vetjake, ku u dhimbset dhe cdo guralec apo kokrrize rere, e jo te mbeten syte nga qendra mos u hedh ndonje grusht cent-esh .
Autonomi rajonesh aq sa kane kudo ne Europe, por…i pelqen veriut pastaj ?!
besoj se e keni kapur thelbin e muhabetit. Ne forumet e himarioteve, vijne informacione te perditesuara rreth personave qe behen pronar madje i nxjerin ne web site per shitje, ne nje kohe qe OSBE, po shkon drejt deshtimit te nje procesi regjistrues te financuar nga BE, per pronat ne bregdet, ndersa nga ana tjeter shteti mafioz, leshon certifikata pronesie me nje vendim qeverie….nderkohe qe askush nga himariotet autoktone, nuk mund ta mare ate certifikate pronese pa u regjistruar toka…atehere pse himarioti, duhet te durroje kete shtet, (qeverite kane nje qendrim nacoionalist qe nga koha e Zopgut dhe deri tani te unifikuar ne Himare) por reziston dhe vetem reziston,,,,,,,nuk po flasim ketu per krahinen qe eshte Nr1 per pagesen e taksave dhe energjise eklektrike.dhe niveli i investimeve publike eshte zerooooo.ju faleminderit xhaxha nga Nikolaos
Mor po energjine do e paguash si chechua, po kjo puna e taksave me cimbis pak. Kujt dhe sa taksa i paguani ju?
sepse vetem ne Himare, ka ngelur energjia e kohes se diktatures, tensioni i dobet difektet dhe nderprerjet jane te medha perfshi kohen e veres Per taksat paguhen per gjithe vitin nderkohe qe punohet vetem 2 muaj, sezonale, kjo per efekt te ligjit fiskal ose jo, nuk e dime, por parate meren per nje vit kalendarik.
Himara ka 25 mije banore, ne tre shtete, USA Greqi shqiperi. ka nje bregdet 60 km, nga me te bukurit dhe te ruajtur me forcen e zakonit nga shkaterimet e bastardeve…Himara ka 80 milion euro lord ne vit nga turizmi, te dhenat INSTAT 8% e GDP ne turizem per vitin 2012 prej 1 miliard euro..ka 160 mije rrenje ullinj, ka klime te favorshme per turizem elitar, ka trashegimi historike autonome qe ka menazhuar prej shekujsh pasurite e tyre,,, keto 80 milione euro, me shume se gjysma i marin mafiozet e Tiranes cdo vere, sepse keshtu funksionon ky shtet. Te ardhurat nuk jane pak,,,, po sikur infra struktura te ishte ndryshem demokmraciia ndryshe, Himara te zgjidhte kryetarin tajsidarin doganierin, xhandarin, kryepolicin, prokurorin gjykatesin ne nje pale zgjedhje te vetme administrative,,, cfar do te ndryshonte???? krejtesisht nje tjeter, nje principate autonome, sic ka qene, nje shembull shume domethenes per vet shqiperine, me porte turistike dhe aeroport, me kazino dhe banka, siguroisht edhe me nje baze US ose britanike, keta te fundit kane avancuar. MOS DUHET TE THEMI SE HIMAREN E MMBAJNE GREKET??? JO HIMARIOTI KERKON RENJET E VETA NE VETEVENDOSJE, AUTONOMI DHE RESPEKTE RECIOPROKE,,, eshte ky fajt sot qe shtetet europiane, po shkaterohjen nga sistemi financiar i gabuar, dhe po ngjallen separatizmat ne brebdesi, vetem per faktin e administrimit te te ardhurave,,, nje gje te tille kerkon edhe Hinmara. Ju faleminderit per mirekuptimin Nikolaos.
Po kete doganen per doganierin ne cilin kufi o ta vesh?
Nikolaos: … ka nje bregdet 60 km, nga me te bukurit dhe te ruajtur me forcen e zakonit nga shkaterimet e bastardeve…
Nga na dolen 60 km bregdet himariot ? Nga Dhermiu ne Piqeras jane rreth 40 km. Cila eshte shtrirja gjeografike e “republikes” se Himares?
Skaji verior i teritorit te bashkise Himare, eshte Gjiri Grames ne Karaburun, ne te cilen dje, koperativa bente prodhimin e valanidhit, stanet e bagetise etj…….reston beje llogarine vete.
Nikolaos skaji verior i bashkise se Himares nis me plazhin e Palases dhe ne jug mbyllet me plazhin e Qeparose. Ngjitur, me ne jug eshte Borshi.
Po t’i veme metrin vijes bregdetare, nuk i kalon 35-40 km, duke e shkelur me kembe cdo cep shkembi apo plazhi te asaj pjese te Bregut. Gjiri i Grames eshte pjese e bashkise se Orikumit.
Perndryshe, t’a nisesh Himaren tek Gjiri i Grames eshte njesoj si t’i marresh tjetrit 10 km vije bregdeti.
ne se deshironi tju postoj nje pulle nga Dogana e Himares ne vitin 1920, e dergoj me kenaqesi…shteti shqiptar, ka filluar aktivitetin de facto pas vitit 1921.
Do te ishte me interes te na e postosh ne PTF… dhe pastaj mund te diskutojme kufite e Himares.
faleminderit xhaxha, edhe kjo eshte pjese e trasparences per te thene hapur argomentet.
Dhe me ato parate e asaj dogane u mbante Shteti Zulmemadh i Himares, apo kishte ndonej burim tjater te ardhurash? 😉
Pse e merr kaq me skepticizem ti qafir? Ta zeme edhe Skrapari se fundmi funksionon si republike private e Ilir Metes. Ka edhe nje kenge madje:http://www.youtube.com/watch?v=jo0WrXocUbM
Dhe ne malet e Skraparit
lindi burri i Vatanit
Kush i qan hallet e mia?
Ilir Meta, LSI-ja
Jane dukuri panarnaute keto ti qafir. Ja nje shembull tjeter i fenomenit: ku dhjes une lindin planete. http://www.youtube.com/watch?v=bxAZidJZWf8
Kurse ketu: http://www.youtube.com/watch?v=W50TumiCKGI
po ta shikosh me vemendje lideret kane nje sjellje me te rafinuar se dy te paret. Natyrisht bashkimi i Mirdites me Skraparin rrezikon seriozisht stabilitetin mendor dhe psikik: http://www.youtube.com/watch?v=lJyN-Ovkc7M
te paret tane kane jetuar me mijera vjet pa qene pjese e shkretetires dhe perandorive.. e thote historia dhe faktet, per ju, sipas konceptit (Ne dhe Ju) duhet te jeni pjese e respektit ndaj Himares dhe njerezve te saj. Megjithate koha do te beje te veten. Faleminderit.
Artikulli ne fjale është nje qasje e ndryshme nga shume te tjerë si R.Memushi dhe P. Xhufi i përhershëm ku behet thirrje për një trajtim sociologjik te realitetit ashtu siç është sot dhe mban qëndrim kritik ndaj shpjegimit te gjerave sipas “planeve 200 vjeçare greke” dhe marrëzive te tjera te zakonshme qe shfaqen periodikisht për konsum ne shtypin shqiptar.
Gjithë autoret jo himarjote bien dakord qe ekziston një greqizim i Himares si rezultat i rrethanave te ndryshme si tregeti me ishujt fqinje, strehim i perkohshem ne ishujt për shkak te ndjekjes turke, shkollës greke, influencues se kishës dhe se fundi pensioneve qe merrnin te moshuarit himarjote nga Greqia.
Te gjitha këto shpjegime janë te pamjaftueshme dhe vete himarjotet kane një mendim te ndryshëm te cilën ata e kane shprehur mjaft here, madje ekziston një konference pan-himarjote (Konferenca e trete pan-himarjote) ku janë paraqitur mendimet alternative te himarjoteve krahas atyre qe janë shtjelluar nga Memushaj, K. Frasheri, Xhufi etj . Ne konference ishte ftuar edhe Kristo Frasheri i cili refuzoi publikisht pjesëmarrjen ne te. Ne konference kishte kumtesa dhe nga studiues te huaj si antropologia sllovene Natassa Gregoric, e cila ka mbrojtur doktoratën me titull “CONTESTED SPACES AND NEGOTIATED IDENTITIES INDHËRMI/DRIMADES OF HIMARË/HIMARA AREA,SOUTHERN ALBANIA” , te cilin mund ta gjejme ne sitin “http://www.scribd.com/doc/8067471/Natasa-Gregoric-BonPhD-Dissertation-Contested-SpacesFinal”. Materialet e konferencës janë paraqitur pjesërisht ne sitin “http://www.himara.eu/adver/KHimariot/konferenca3.html”. Veçoj nga ky vëllim artikullin e Llambro Rucit “DYGJUHËSIA E HIMARËS DHE INTERPRETIME TË REJA ” ku autori argumenton se asnjë nga arsyet e te ashtuquajturit “greqizim” te Himares nuk qëndron.
Duke lexuar me vëmendje materialet e konferencës lexuesi arrin ne konkluzion qe autoret himarjote mendojnë se ka ndodhur krejt e kundërta e atyre qe thuhen, dmth “shqiptarizimi” i Himares. Argumentet qe sillen për këtë nga autoret himarjote nisen se pari nga toponimet e vjetra te cilat janë komplet greqisht dhe madje vjetërsia e ketyre toponimeve si Akroqeravos, Panormos, etj dëshmohen dhe nga autoret antike greke. Toponimet greke ekzistojnë jo vetëm ne fshatrat greqisht-folëse dmth Himare, Palase e Dhermi, por edhe ne fshatra te tjera ku flitet kryesisht shqip si Qeparo, Vuno etj. Logjika e thjeshte sugjeron qe këto toponime greqishte nuk mund te viheshin nga banore qe flisnin gjuhen shqipe. Ky argument baze i ka shqetësuar mjaft autoret nacionaliste te cilët po sjellin shpjegime toponimesh nëpërmjet gjuhës shqipe, por aspak te argumentuara për një lexues normal.
Eshte logjike te mendohet se masa popullsie kane qene ne lëvizje te vazhdueshme. Zona e Himares se sotme si zone ndërmjetëse e popullsive qe flisnin gjuhe te ndryshme, greqisht ( e vërtetuar kjo po te pranojmë se toponimet greke lidhen me prani popullsie greke) dhe gjuhe te te tjera kufitare shqip (apo lirisht) është dyndur nga këto popullsi kufitare, dhe është rralluar nëpërmjet emigrimit te popullsive me te hershme. Kështu ne Himarë me siguri qe ka kane ardhur grupe njerëzish qe flisnin shqip, por kane gjetur nje mase me te madhe njerëzish qe flisnin greqisht dhe janë asimiluar prej tyre duke mbizotëruar ne masen 100 % gjuha greqishte. Kurse ne fshatra si Qeparoi dhe Vunoi te ardhurit shqipfolës asimiluan vendasit ne pakice. Mendoj se kjo hipoteze mund te shpjegoje shume gjera.
Himara, si zonë bregdetare, gjithnjë ka qenë në kufi – midis tokës dhe detit, ortodoksisë dhe katolicizmit, tanëve dhe atyre, këndejit dhe andejit, brendatokës dhe Mesdheut… prandaj është parimisht e gabuar të kërkosh pastërti etnike atje.
Emrat e vendeve në greqisht flasin doemos për ngulitje të kahershme të grekëve; por ka edhe prova për lashtësinë e elementit shqiptar (arbëror).
Gjithnjë me arsye, do të pranojmë flukse të elementit arbëror nga brendatoka dhe flukse të elementit grek nga deti; të cilat kanë bashkëvepruar për të dhënë realitetin kompleks të Himarës sot.
Ka një vijueshmëri të padiskutueshme midis shqipes që flitet në Himarë dhe asaj të Vunoit, Pilurit, Qeparoit, Kudhësit dhe përtej malit (Labërisë, Kurveleshit); e cila shtrihet edhe në elemente të kulturës – p.sh. në emrat dhe mbiemrat e njerëzve, të cilat një pjesë janë pa dyshim shqip, në këngët, etj.
Një studim antropologjik (gjenetik) do të ndihmonte për të përcaktuar edhe më mirë prejardhjen e banorëve të Bregut, si argument mbështetës.
Nuk jam në gjendje të them asgjë për karakteristikat e greqishtes që flitet në Himarë dhe në Dhërmi; dhe nëse ka aty elemente të cilat dallojnë nga greqishtja e ishujve përbri.
Unë do të thoja vetëm që greqizimi i sotëm i zonës nuk e përjashton një shqiptarizim të djeshëm; dhe se është karakteristikë banorëve të vendeve kufi, si Himara, që të përftohen, nga ana identitare, nëpërmjet flukseve dhe kundërflukseve.
Çdo lloj diskursi esencialist, në këtë kontekst, nuk mund të jetë veçse ideologjik.
Disa mendime rreth reagimit te komentit tim te meparshem nga Xhai -Xhai:
Nga sa lexova ne reagim, biem dakord qe realiteti i sotem i Himares eshte krijuar nga flukse njerezish te ardhur nga brendesia shqiptare drejt ngulitjeve te kahereshme greke ne trojet e Himares dhe sipas Xhai-xhait edhe nga ishujt drejt Himares, ndonse per kete fluks te fundit nuk ka dhe shume prova. Megjithate ka nje dokument folklorik per ardhjen e nje fisi grek nga Korfuzi ne Qeparo (pema familjare e nje nga fiseve te Qeparoti). Ky fis mandej u asimilua duke e humbur gjuhen greke.
Thuhet se se “Ka një vijueshmëri të padiskutueshme midis shqipes që flitet në Himarë dhe asaj të Vunoit, Pilurit, Qeparoit, Kudhësit dhe përtej malit (Labërisë, Kurveleshit); e cila shtrihet edhe në elemente të kulturës – p.sh. në emrat dhe mbiemrat e njerëzve, të cilat një pjesë janë pa dyshim shqip, në këngët, etj.”
Ne te vertete ka nje mosvijueshmeri te padiskutueshme midis shqipes se Himares dhe asaj te Qeparoit. Nuk ka asnje studim te gjuhes se shqipe te Himares, ndonse ne botimin e akademise se shkencave ne 2005 paraqitet studimi i Natasha Sotirit per te folmen e Qeparoit me titull te ndryshuar sikur behet fjale per te folmen e Himares. E folmja shqipe e Himares, Dhermiut dhe Palases eshte nje e folme qe e kane shqipen gjuhe te huaj. Madje edhe ate qe kane mbaruar universitetin ruajne nuancat e nje intonacioni te nje gjuhe huaj kur flasin shqip duke folur pergjithesiht nje gjuhe te paster letrare (gjuha e mesuar ne shkolle). Kurse te moshuarit e pa shkolluar e kane me te theksuar kete diference dhe prej tyre grate e moshuara e flasin shqipen keq ose shume pak e shpesh kuk arrijne te lidhin nje fjali pa gabime strukturore gramatike. Persa i perket sintakses se perdorur kjo diktohet nga gjuha e folur e shqiptareve ne kontakt me ta qe jane nga zona e Laberise. Kurse “bumi” folklorik i festivaleve i servirur si folklor i Himares, nuk ka asnje lidhje reale me te. Madje mund te thuhet se fjalet e urta dhe proverbat e fshatrave greqisht- folese jane krejt me strukture te greqishtes edhe kur perdoren ship. Persa i perket te ashtuquajturave “vaje ne shqip”, personalisht nuk kam pasur asnjehere rast te degjoj te tilla vaje. E si mundet qe grate qe nuk flasin dot shqip te shprehin me ligje ne shqip nje nga momentet delikate te lidhura me vdekjen e nje te afermi?
Nga ana tjeter, po te shohesh fjalorin e te folmes shqipe te Qeparoit te grumbulluar nga Natasha Sotiri, do dallosh se rreth 30-40 % eshte greqisht (ndonse ne ate fjalor mungojne termat e lidhur me detin dhe bujqesine-autorja eshte perqendruar tek termat e cobaneve me shume).
Persa i perket emrave familjare, te tille antroponime mund te gjenden qe nga Qiprua, ne Krete dhe ne gjithe pjesen kontinentale dhe ishuj greke. Kjo lidhet me egzistencen e nje perandorie romake dhe mandej bizanatine ku feja sunduese ishte ajo e krishtere duke lene gjurme dhe dhe ne anthroponime. Studimi i vecuar i nje zone te vogel pa e pare ne teresi dhe me zonat rreth e rreth, sjell konkluzione jo te sakta. Llambro Ruci sjell nje shpjegim per antroponimet e e Himares sipas te dhenave nga Leak. Por deri sa pranohet ne kete diskutim se ka pasur flukse nga brendesia shqiptare, sigurisht kjo gjen pasqyrim dhe ne anthroponime.
Lidhur me frazen “Një studim antropologjik (gjenetik) do të ndihmonte për të përcaktuar edhe më mirë prejardhjen e banorëve të Bregut, si argument mbështetës” kam mendimin se tjeter eshte studimi anthropologjik( si ai i studjueses sllovene-pjese e shkencave sociale), dhe tjeter studimi gjenetik. Studimi gjenetik nuk mund te shpjegoje asgje nga pikepamja sociale. Ndergjegja krijohet nga jetesa kolektive. Vecimi i nje personi nga nje kolektiv i caktuar nuk prodhon vecse nje “Tarzan” krejt te ndryshem nga grupi me te cilin ka afersi gjenetike.
“Nuk jam në gjendje të them asgjë për karakteristikat e greqishtes që flitet në Himarë dhe në Dhërmi; dhe nëse ka aty elemente të cilat dallojnë nga greqishtja e ishujve përbri.” -kjo shprehje e sinqerte mungon tek shumica e studjuesve shqiptare qe shprehen per gjuhen greqishte te Himares. Ka megjithate disa punime autoresh vendas e te huaj per gjuhen e Himares, nje prej tyre eshte nga rektori i universitetit te Athines, vunjotesi M. Dhendhia (Apulia dhe Himara-nje studim gjuhesor dhe historik i lidhjeve te tyre-1925), Evangjelo Boga (Gjuha idhiomatike e Himares-1966), Studmiller, dhe autore te tjere. Permend dy punime te fundit 1.Dhori Qiriazi-Reth marredhenive te te folmes greke te Himares dhe te folmeve te tjera te greqishtes se re (2008) dhe 2. Helena Grillo (studim gjuhesor dhe sociologjik-2009-teze masteri)). Zonja Grillo eshte vetemja studjuese me formim akademik nga shkolla shqiptare e cila njeh pjeserisht gjuhen greqishte. Por ajo nuk ka mundur te shkeputet nga steriotipet ndonse e sheh zonen e Himares si zone bi-lingue.Ka megjithate nje tetative ne dukje te K. Frasherit per te marre ne konsiderate autoret e mesiperm, por si historian ai nuk ka mundur te depertoje ne thelbin e gjuhes, ndoshta si rezultat i mosnjohjes se thelle te greqishtes. Autoret e lartpermendur arrijne ne konkluzione interesante rreth vjetersise se gjuhes greke.
” Unë do të thoja vetëm që greqizimi i sotëm i zonës nuk e përjashton një shqiptarizim të djeshëm; dhe se është karakteristikë banorëve të vendeve kufi, si Himara, që të përftohen, nga ana identitare, nëpërmjet flukseve dhe kundërflukseve” -kjo shprehje eshte pergjithesisht e drejte por do te doja te theksoja se veprojne njekosisht dy faktore: rivitalizim i greqishtes (dhe jo greqizim-qe ka filluar qe me televizionin rreth viteve 70) dhe njekohesisht shqiptarizimi i Himares. Reth 30 apo me shume % e popullsise se Himares se banuar sot perbehet nga te ardhur 20 vitet e fundit te cilet jane ngulur aty pergjithmone, duke e ndryshuar pergjithmone perberjen demografike te Himares dhe te folmen e saj te paster greke ne tre fshatrat (Himare-Dherm-Palsae).
Tek studimi që ke sjellë më sipër nga Natassa Gregoric, citohet ndër të tjera një shkëmbim letrash mes Eqerem Vlorës dhe Spiro Milos. Të dy pranojnë prejardhjen e përbashkët të banorëve të Himarës. Natassa po ashtu, vëren me të drejtë se arsyet e moskuptimit të njërit me tjetrin, ishin të ndryshme për secilin. Dhe secili e projektonte të keqen tek tjetri.
Nga njëra anë, është e nevojshme të pranohet (gjithnjë nëse është e vërtetë), prejardhja e përbashkët si e banorëve të Himarës ashtu dhe zonave rrotull, por gjithashtu të theksohet se ky është kusht i pamjaftueshëm për të njehsuar njerin me tjetrin – qoftë dhe brenda shqiptarësisë. Unë këtu e shoh keqkuptimin perpetual.
Natyrisht, çështja e prejardhjes së greqishtes në Himarë meriton të hetohet më vete, dhe pavarësisht çështjes së prejardhjes së himariotëve vetë.
Kam përshtypjen sikur qëndrimi i z. Gjoka merr për të mirëqena disa premisa që nuk bindin deri në fund; se një gjë është të thuash (presupozosh) se himariotët janë grekë, një gjë tjetër se këta grekë janë popullsi më e hershme në Himarë se shqiptarët, dhe më në fund, një gjë prapë tjetër se këta grekë të Himarës janë autoktonë, në kuptimin që nuk kanë “ardhur” ndonjëherë aty, që nga antikiteti e këtej.
Janë tre qëndrime të ndryshme.
Duket si e pabesueshme që popullsia e sotme e Himarës të jetë vazhdim i popullsisë që jetonte aty në lashtësi – sidomos pas dyndjeve sllave. Për shembull, ka të dhëna që disa nga popullsitë vendëse të atyre anëve gjetën strehë në Korfuz, pikërisht për t’iu ikur sllavëve… (kultura e ngjashme me atë të Komanit, etj.).
Edhe sikur të pranohet se himariotët janë, në fakt, grekë etnikë, atëherë më gjasë ka që këta grekë etnikë të kenë ardhur aty dikur. Se nga mund të kenë ardhur, kjo mund të gjurmohet me mjete (1) gjuhësore dhe (2) antropologjike-gjenetike.
Bëre mirë, z. Gjoka, që e përmende Dhori Qiriazin, me të cilin kam punuar disa vjet, në një zyrë, në Tiranë; njeri i zoti dhe serioz, studiues shumë i kujdesshëm. Meqë edhe atëherë, në vitet 1980, interesohesha për Himarën, mbaj mend ta kem pyetur shpesh Dhorin për greqishten që flitej aty – se ç’raport kishte ajo me dialektet e tjera të greqishtes. Me sa mbaj mend, më thoshte se “është e vështirë ta përcaktosh me siguri.”
Citoj nga kujtesa. Më pas jam i sigurt se Dhori e ka studiuar të folmen e Himarës në terren dhe ka nxjerrë përfundime më pak të mjegullta – por atëherë më fliste në bazë të leximeve që kish bërë.
Tani që e mendoj këtë, më vjen në mend një situatë e ngjashme me të folmet arbëreshe të Italisë; të cilat edhe ato nuk i kornizon dot, nga pikëpamja gjeolinguistike. Dhe kjo ndodh ngaqë ngulimet arbëreshe atje janë rezultat i një përzierjeje të popullsisë të mërguar: jo vetëm ngaqë janë përzier arbër të ikur nga Shqipëria dhe të tjerë të ikur nga qytetet venedikase në More (Korona, etj.); por edhe ngaqë refugjatët janë vendosur ku kanë mundur.
Sot e kësaj dite, nuk e harton dot njeriu një hartë dialektore logjike të atyre ngulimeve; meqë ato janë rezultat thyerjesh, shkëputjesh dhe përzierjesh, jo i një evoluimi dialektor normal. E shumta, mund të thuhet se arbërishtja e Italisë ngjan më shumë me çamërishten, por jo më tepër.
Kështu, në parim, po spekuloj se kushedi edhe vështirësitë për ta kornizuar greqishten e Himarës lidhen pikërisht me një situatë të ngjashme; ose me faktin që ajo greqishte është rezultat i dyndjeve, zbarkimeve dhe ndikimeve heterogjene, nga elementë grekë me prejardhje të ndryshme.
Gjithnjë shkarazi, po vërej se hipotezat për prejardhjen e grekësisë në Himarë më kujtojnë edhe disa hipoteza të ngjashme për prejardhjen e “grekanëve” në Italinë e Jugut (Bovesia, Grecia Salentina); meqë disa gjejnë aty vijimin e ngulimeve të lashtësisë, ndërsa të tjerë ngulime relativisht të vona.
Ka edhe një problem me elementin etnik grek në bregdetin (e sotëm) shqiptar – që në kohën e Bizantit por pas dyndjeve sllave, pak grekë etnikë kishin mbetur, si në Vlorë ashtu edhe në Durrës; madje në Durrës të përzier me venedikas, italianë e latinë; ndërsa në Vlorë me sllavë (serbë), pa përmendur elementin etnik arbëror; pa çka se greqishtja mbetej gjithnjë lingua franca aty.
Grekët ishin më shumë një shtresë e lartë, elitë ose aristokraci; duke e pasë përfunduar kalimin, brenda perandorisë bizantine, nga etnia në shtresë sunduese. Nëse ka qenë kështu, atëherë një fshat grek relativisht i izoluar, si Himara, do të binte ndesh me prirjet gjetiu.
Të gjitha këto janë spekulime. Personalisht, unë besoj se bregdeti shqiptar i Jonit nuk është vend i përshtatshëm për të “ruajtur” gjë; sikurse bregdeti në përgjithësi; dhe grekësia e Himarës është produkt procesesh më shumë akulturimi dhe kushedi edhe imigracioni, sesa konservimi.
Duhet studiuar sidomos gjuha e shërbesave fetare mesjetare, çka mund të shpjegojë edhe arkaizmat e dialekteve të kësaj zone. Liturgjia në latinisht, ripërsëritja, dëgjimi i vazhdueshëm i shërbesave në këtë gjuhë (në ceremonitë mortore, martesat, meshat e të djelës) prej shqiptarëve të hershëm kanë ndikuar në hyrjen e një mase jashtëzakonisht të madhe fjalësh latine në shqip pohon Malclolm në “A short History of Kosovo”, ndëkohë që mendohet se liturgjia në sllavisht ka ndikuar po ashtu gjerësisht në sllavizimin e disa fiseve shqiptaro – ortodoksë në veri siç Kuçët.
Desheroj te saktesoj disa gjera sesi e kuptoj peronalisht shtrirjen e gjuhes greqishte ne Himare. Per kete me ndihmon edhe referenca e Dhori Qiriazit te cilin e njihni personalisht. Artikulli tij gjendet edhe shqip tek revista AlbanoHelenica (nr 4, 2011), por une aktualisht kam vetem versionin greqisht te artikullit te tij.
Po sjell me nje perkthim te lire timin konkluzionet e artikullit te tij, te cilat ai i nxjerr pas nje analize te gjuhes si territoriale ashtu dhe kohore:
” Po te biem dakord se idioma e Himares ka elemente pavaresie (nuk rrjedh nga ndonje zone e vacante) dhe kjo i detyrohet vecorive te ketij teritori gjeografik gjuhesor, duhet te shqyrtojne shtrirjen e saj kohore.
Toponimet greke pergjate gjithe bregdetit qe nga nje pike ne veri te Vlores deri me ne jug te Sarandes jane deshmi te pranise se njerezve qe i kane emertuar ato me vendosje te perhereshme apo te perkoheshme (vijon nje seri emrash te tille,(limnionas, Panormos, Jaliskari, Vathimionas, Avlon, Karaavostari, Grammata, Poros, Diapori etj.)
Argumentimi per pranine e perhereshme te greqishtes ne keto vende perforcohet edhe nga thellesia dhe gjeresia e ndikimit te saj ne zonat shqiptare rreth saj.
Ne dialektin e pasur te fshatit fqinje me Himaren, te Qeparoit shqipfoles, botuar kohete fundit (Natasha Sotiri) ngjyrohen fjale qe I takojne fazave me te hershme te gjuhes greqishte (autori sjell te tilla emra bimesh qe perdoren ne Qeparo dhe argumenton se ato jane me prejardhje nga greqishtja e lashte).
Pas ketij veshtrimi mund te arrihet ne perfundim se idioma greqishte e Himares nuk ka te tilla karakteristika afersie speciale apo perjashtuese qe te justifikojne prejardhjen e saj nga ndonje zone e caktuar. Analiza qe u be tregoi se e folura greqishte ne zone eshte shume e vjeter”.
Konkluzionet e tij: 1. toponimet greke te ruajtura deri sot tregojne per vazhdimesi te elementit grek prej koheve te lashta 2. fjalori specifik grek me origjine dorike, nje nga tre idiomat e gjuhes se lashte greke, ruhet edhe sot e kesaj dite, gje qe do te ishte e veshtire pa nje vazhdueshmeri te elementit greqishtfoles 3. Nuk rezulton se gjuha eshte sjelle nga nga te ardhur greqishtfoles (nuk mohojmë këtu flukset e ndryshme ardhëse apo larguese-evidentojme praninë e përhershme te nje bërthame greqisht qe dokumentohet qe p.e.r. 4. Influenca e greqishtes ne nje fjalor specifik te zoneve rrethuese shqipfolese tregon shtrirjen e saj edhe ne ato zona..
Persa i perket mendimit tuaj se “..duket si e pabesueshme që popullsia e sotme e Himarës të jetë vazhdim i popullsisë që jetonte aty në lashtësi – sidomos pas dyndjeve sllave”, do te thoshja se dyndjet sllave kane qene me shtrirje kohore me shume se nje brez dhe nje vakum i elementit grek do te sillte nje harrese te plote te toponimeve, gje qe nuk ndodh. Numri shume i vogel i toponimeve sllave ne zonen e Kaonise (Himares) tregon se ardhesit sllave kane jetuar krahas vendasve.
Sigurisht kjo nuk dmth se te njejtat familje himarjote qe jane sot i kane paraardhesit direkt nga lashtesia. Thjesht gjuha eshte transmetuar nga berthama qe kane pasur kohe-shtrirje relativisht te gjate qe ka lejuar aculturimin e te ardhurve heterogllose.
Por dyndjet me se pari jane bere ne teritorin ilir ne veri te Vlores. Dhe e njejta hipoteze do te thuhej edhe per banoret e atyre zonave. Aq me teper qe nuk ka asnje te dhene qe te lidhe iliret me arberit ne zonat e uleta te Adriatikut.
Dua te theksoj se gjeografikisht Himara ka qene thuajse e izoluar nga zonat ne brendesi te vendit, por jo nga deti , ato kane qene te izoluara nga pjesa greke aq sa dhe cdo ishull grek. Personalisht mendoj se gjuha greke ne Himare eshte rezultat i konservimit ne nje mase me te madhe se ajo e aculturimit (acculturation).
“Dua te theksoj se gjeografikisht Himara ka qene thuajse e izoluar nga zonat ne brendesi te vendit, por jo nga deti , ato kane qene te izoluara nga pjesa greke aq sa dhe cdo ishull grek.”
A eshte kjo e vertete? Himara ka qene nen kontrollin e moloseve, fise epirote qe kane jetuar ne thellesi te malesive te Jugut. Del qe do te kene dhene e marre me Bregun.
Ishin ushtrite e Jul Cezarit(viti 50-40 plk) qe hapen rrugen shkembore qe lidhte te dy krahet e Qafes se Llogarase me Apollonine, etj. me ne veri, dhe Butrintin, etj, ne jug. Ne ate rruge qe shohim sot, kane kaluar legjionet romake, ndryshe nuk kishte se si te mbanin Epirin(romaket ishin te famshem per te hapur rruge, sepse vetem keshtu mund te nenshtronin popullsite e ndryshme sidomos ato rebele).
Me vone gjate Luftes se Pare Boterore austriaket dhe italianet e zgjeruan rrugen(nga do t’i kalonin topat dhe armatimet), megjithese e lane akoma e paasfaltuar, thjesht shkemb.
paska patur te drejte Lubonja, shqiptaret meren me nje historei te fallsifikuar. me fakte pa qene askushi. Pak me lart Xhaxhai ka dashur tu vere vulen, diskutimeve. Duan te gjejne armikun e radhes dhe i versulen Himares, identitetit, sa here kerkohen kriza, kerkojne rrenje inegzistente shqiptare (thone jane vajet) , mdersa harojne qe dhe guret flasin gjuhen e Odiseut. Mire e keni merruni me ilirishten qe ska asnje lidhje me shqiptaret. Te gjithe jane tradhetare, Shuflai, Shmidi, Clare, himariotet, greket,serbet, siduket albanisnati vuan nga nje semundje e pasherrueshme, cdo gje eshte falsitet.
Jo, jo, nikolaos, mos e banalizo diskutimin. Veç nëse do që ta bësh këtë qëllimisht, duke parodizuar skajet e njërës anë. Është teknikë e përkryer për t’i dhënë fund diskutimit. Himara, nuk ka sesi të jetë e palidhur me zonën përreth. Kjo lidhje e saj, bën vaki të ketë qënë disfunksionale dhe jo e pëlqyeshme për ju përgjatë historisë, por është. Ekziston. Jo vetëm ekziston, por edhe identiteti juaj është në relatë me ata që keni rrotull. Me mënyrat sesi silleni me njeri tjetrin, cilësinë e marrëdhënieve, paragjykimet reciproke, etj. Po të jesh realisht i interesuar për prosperitetin e komunitetit tënd, do jesh gjithashtu i interesuar në përmirësimin e marrëdhënieve me ta.
“Tradhetaret” i keni brenda o Nikollaq .
Ja cfare i keni shkruar me 1759 careshes Elizabeta Petrovna : “.. besimi yne eshte ortodoks,…lidhemi ne pikpamje fetare me patrikun e Konstantinopojes,..; flasim shqip, ate gjuhe qe flitet ne Shqiperine e aferme dhe ne Bosnje…, po ne vende te ndryshme te gjithe te mesuarit flasin greqisht , dhe familjet me te shquara perdorin edhe italishten….etj”
Firmosur : Gjika Nestor Spiro nga Himara,Gjika Vreto nga Dhermiu ,… etj, etj
[BShSh]
Po edhe Liku ( W.M.Leake) eshte dakord me Gjikat e mesiperm se edhe ne fillim te shek .XIX ne Himare(Dhermi) : ” Gjuha greke flitet nga te gjithe burrat dhe italishtja nga ata qe kane jetuar perjashta; po grate ne pergjithesi dine pak nga ndonje gjuhe tjeter pervec shqipes.”
[Travels in northern Grece]
Kurse me pare Gjikë Nikolla nga Himara me 12 korrik 1577 i çonte Papes Gregori XIII nje leter nga himarjotet ku shkruhej : “..nga Himara, dmth Epiri i shqiptareve ..”
[N.Borgia, I monaci …..]
Pas nja dy shekujsh e kusur (1820) edhe Pukevili ,ka te njejten mendje kur shkruante: “..(Himara) ka sot peseqind familje shqiptare te krishtera”
[Voyage dans la Grece]
Po keto jane historira, qe merret vesh ty nuk te interesojne, se e ke hallin tek aktualiteti, dmth autonomia.
Sipas rradakes sime kjo Autonomia do kryhet o kur te behet Himara si Monte Karlo (apo Vatikani po deshe, pse jo?) perndryshe puthu me Milon
ne kalendat greke.
Nejse xhanem, ti e di vete , endrrat nuk jane te ndaluara as ne Shqiperi,ka nja 20 vjet e tëhu,po as ne Greqi, ka nja ca muaj.Po per te share mos shaj , se dy duar per nje koke jane , pa lere ti ç’a thone pacifistet …
ps- Sa per ate qe thote Kokedhima, por para tij P.Marko se te folurat greqisht ne Dhermi e Himare kane dallim, eshte gje qe verehet pa ndonje mundim te madh. Une, qe kam pasur kontakte e miqesi te vazhdueshme per dekada me himarjotet ,sjell ndermend se si talleshin e benin shaka, me njeri-tjetrin duke e quajtur “te trashe” dialektin e tjetrit reciprokisht. Kishin disa fjale tipike qe i shkerbenin po me kane dale nga kujtesa.
“NA QUANI SHQIPTARE DHE NA LUFTONI SI GREKE. KY ESHTE MASHTRIMI I MADHE QE I BEHET POPULIT TE HIMARES”……KUR NUK KENI ARGUMENTA FAKTIKE, SHKARKONI WC NDAJ HIMARES DHE HISTORISE SE SAJ HELLENO EPIRIOTE.
si ne rastin e Petro Markos qe e lakoni sa here ju duhen argomenta, shkrimtari i madh, ka vdekur ne vitin 1991, dhe librat e tij i moren “Sorrosianet” duke i perkthyer ne interesin e nacionalizmit shqiptar. Askush nuk duhet te flase, perpara se te fliste vete Petro, jo me librat e shtypur pas vdekjes, por me jeten sketere qe vete kasta e diktatures, i renoi familjen dhe vete ate. Dhe pastaj e bene gero, si greket me Kollokotronin. Por dijeni, sikur te ishte gjalle Perto, nuk do te ishin botuar ato libra, pasi “Petro eshte cencuruar iu gjalle dhe jo me i vdekur”. Lereni te prehet atje ku eshte, mos ngateroni lirine e nje shkrimtari per ta instrumentalizuar per qellime iredentiste.
Edhe rrefenja ruse, nukj eshte aspak e vertete per himariotet, eshte nje manipulim tipik komunist i Pandeli Majkos se bashku me Pellumb Xhufin, qe paska studiuar ne arkivat e Vatikanit, historine e Himares. Gjepura dhe pralla. Neser do te na dale ndonje nga Turqia. Shikoni plakat dhe pleqte ne himare, ende nuk dine shqip, ashtu sikunder ka te moshuar ne Vuno dhe Qeparo qe flasin greqishte me shkolle, vec shqipes, qe e flasin shatra patra. Ne fund te fundit jemi bilingualpor me magiorance gjuhen greke, si ta deshironi ne se me dokumenta, apo dicka tjeter. Ai problem nuk ekziston me, por tipa si Koco dhe Xhufet, e kane ne program per te pefituar kredibilitet ndaj Himares.
Himara per tjeter gje po pergatitet, sic po kerkojne serbet ne Kosove apo shqiptaret ne Serbi, step by step, te drejta dhe liri vetevendosje,.
Zotëri, ti nuk mund të përgjigjesh në këtë mënyrë: gënjen ky dhe gënjen ai, në një kohë që kolegia të solli një varg me citime, të cilat edhe një budalla mund t’i verifikojë. Them ‘nuk mund të përgjigjesh’, sepse në këtë blog përpiqemi ta mbajmë nivelin pak më të lartë se në forumet e rëndomta.
Historia e Himarës është në arkivat e Vatikanit, kjo dihet. Uniatët kanë qenë aktivë në Himarë – apo gënjen edhe Vatikani tani?
Tani, të jesh vetë me prejardhje nga Himara, kjo s’do të thotë, automatikisht, se çdo gjë që nxjerr nga pena është flori. Origjina nuk është argument!
“Tani, të jesh vetë me prejardhje nga Himara, kjo s’do të thotë, automatikisht, se çdo gjë që nxjerr nga pena është flori. Origjina nuk është argument!”
respekte Xhaxhait,
tere jeten (ne monizem) ne himarioteve, na keni thirrur greke, tani keto 20 vjete, kerkoni me cdo kusht te na quani shqiptare…, …..me fal, kemi ndryshuar ne, himariotet apo ju, qe na luftoni si greke? Ne se origjina nuk eshte argoment, per identitetin (se cfar nenkuptoni ju me shprehjen origjine, pra ne se te paret na kane trasheguar gjuhen e Odiseut, ne se ata kane arsimuar ne shkollat greke, ne se ata kane kishen orthodokse greke, nese gjithe toponimet jane gjuhen greke) ju mendoni se identiteti ka dicka me shume se kaq, qe do te thote se ata shqipfoles ne Kosove ose Maqedoni ose serbi, nuk jane muslumane, nuk flasin shqip, apo dicka tjeter, nuk duhet te quhen dosmosdoshmerisht shqiptare???
Sa per historianin Xhufin per kuriozitet, , ne vitin 1905, (regjistrimet e popullsise ne Epir) pjesa e Epirit te veriut, kishte 120 shkolla greke, ne te cilat , vetem 3 ne Himare, 22 ne Korce, 12 ne Kavaje, etj etj,,,por ne Tepelene kishte 11 shkolla greke madje 2 ishin ne Progonatin e z. Xhufi, per te cilen vete z. Xhufi, kureshte pyetur, ka thene se “eshte e vretete, por ne ato shkolla shkonin shqiptare, se nuk donin te shkonin ne shkollat turke”..Si ta kuptojme kete?
Ne nje aspekt, na keshilloni se duhet te ngreme zerin. Ketu bashkohem me ju, por lirite dhe te drejtave universale ne Shqiperin, kane shkuar ne limitet e fundit, per hir te stabilitetit politik dhe shteteror. Ne kete kontekst, ta leme me kaq. Faleminderit nga Nikolaos
Une kurre nuk e kam kuptuar refuzimin e vazhdueshem te shtetit tone per t’i njohur greqishtfolesit e Bregut si pjese e minoritetit grek ne Shqiperi, me argumentin e cuditshem qe pikerisht per keta individe, gjuha amtare, nuk eshte faktor vendimtar per kombesine-argument qe gjetiu ne Shqiperi, kundershtohet dhunshem.
Mendoj se nqs keta individe, familje, mehalla, fshatra e vendbanime do te konsiderohen greke, sic edhe ata besojne se jane, atehere te tere do jene me te qete.
Edhe ata, edhe ne.
Shikoni Dropullin.
Ne pune te tyre.
As merira, as inate.
Si i themi shqip “resentment”?
E pafrytshme te lejosh qytetaret e tu te mesojne ne shkolla publike ne gjuhen amtare?
Shume e cuditshme.
Keta mund te duan shkeputje fare, por kjo nuk i ndalon te duan te shkollohen ne gjuhen amtare. Na e tha njehere frengu kete nga vitet 30.
Kjo situata “ju jeni ne te vertete shqiptare”, me kujton pak kurdet qe u thote Turqia: ju jeni turq, kurd eshte thjeshte turk malesor.
Nuk e kuptoj mire kete punen e autonomise se Himares. Historikisht nuk ka me kuptim, se ajo qe kish kuptim para 200 vjetesh kur konceptet per shtetin, etnite, kufijte ishin krejt te ndryshme nga sot, nuk vlen me.
Padrejtesite dhe hajdutlleqet e qeverive ne kurriz te Himares nuk habisin askend, nuk kane lidhje me Himaren specifikisht, jane te njejta edhe per territore te tjera ne Shqiperi. Bregu i Durresit e Golemit apo i Vlores u betonua e u shkaterrua, por nuk kemi degjuar gje qe ata te kerkojne “autonomi” meqe shteti i korruptuar i shkaterroi pronat, mjedisin, jeten.
Per cfare po flasim, per “krahine autonome brenda shtetit shqiptar?” “krahine autonome brenda shtetit grek?” apo per “shtetin e pavarur te Himares?”
Varet, qellimi eshte si te marrin para qyl nga BE-u (alla eladhishte). Kuptohet me Shqiperine ‘semafor portokalli’ nuku u del hesapi.
Himara sot eshte evidente me nje identitet te vecante bilingual.
por edhe nga ndergjegja kjo krahine ka identitetin e saj te vecante per rrethanat historike qe shume nga ju me lart i ka shprehur.
Himarjotet sot, kerkojne autonomi, brenda shtetit shqiptar, per te ruajtur
identitetin e tyre dhe menyren e tyre te menduarit e te jetuarit. qe na pelqen apo jo, ka vecorite e veta te krijuara per 2000 vjet.
le ti leme per nje cast historine e protokollet e 100 vjeteve te shkuara,
e te shtrojme nje pyetje shume te thjeshte, Cte keqe ka autonomia ne fund te fundit???
Cte keqe ka qe keta Himarjote te komandojne veten e tyre???
te zhvillojne krahinen e tyre sipas modelit qe i pershtatet banoreve aty.
Fatkeqsisht, shume nga ju me gjithe komentet me shume vlere dhe tolerance, nuk dilni dot nga llogjika ETATISTE e 100 vjeteve te shkuara.
Nuk ka ndonjë problem me autonominë – edhe pse unë nuk besoj se zona e Himarës është në gjendje të jetojë ekonomikisht në mënyrë autonome, ose pa u futur në sqetull të një shteti tjetër, që në këtë rast është Greqia. Natyrisht, nëse himariotët e duan këtë me çdo kusht, prapë këtu nuk ka ndonjë të keqe (tek e fundit edhe për Shqipërinë kanë thënë, madje ca edhe vijojnë ta thonë, se nuk bën dot prokopi më vete). E keqja qëndron, për mendimin tim, te fakti që Greqia është pjesë e Bashkimit Europian, ndërsa Shqipëria nuk është, ose te pabarazia, asimetria, disniveli i situatës tektonike; shto këtu edhe faktin që, historikisht, ka pasur qarqe në Greqi që e kanë konsideruar Himarën, së bashku me pjesë të tjera të territorit sovran të Republikës Shqiptare, si truall grek – dhe në këtë rast kërkesa për autonomi mund të shihet dhe në fakt do të shihet si gjethe fiku për të maskuar aneksimin e një pjese të Shqipërisë nga Greqia – dhe këtu shumë qytetarë të Shqipërisë nuk do të ishin dakord dhe me të drejtë. Përndryshe, që nga momenti kur Shqipëria futet në Bashkimin Europian dhe kufiri shqiptaro-grek të bëhet si ai midis Gjermanisë dhe Francës, Himara mund të flasë për autonomi dhe ta kërkojë atë në kuadrin e Bashkimit Europian; nuk do të jetë as krahina e parë, as e fundit që e ka kërkuar këtë.
Kishim Korcen e viteve ’30, Shkodren, Gjirokastren, Permetin, Leskovikun madje, Elbasanin, Beratin. I kemi prape, po i zhvasim, po i zhdukim, po i shemtojme, po i zaptojme. Kur kujtoj keto qytete dhe cfare bejme ne me to, me vjen ndermend historia e vertete e nje fotografi nga nje qytet i Jugut. I apasionuar pas fotografise, me nje sens shume qytetar ne te folur, me admirim gati feminor per te bukuren dhe jeten, me nje vleresim te holle per femren, kaq e rralle nder asqere te krevatit si ne shqiptaret, i cili pasi ndertoi arkiven e nje jete, dikur, pas viteve ’90, ia vodhen dhe thjesht ja dogjen. Arsyeja? Aty kishte foto ta papublikuara, negative te takimeve me njerez te pushtetit qe pushtetare te sotshem lokale kishin bere sipas parimit aq te dashur: qeni leh aty ku i hedhin per te ngrene. Ishte si te thuash biografia e parrefyer e qytetit. Mund ta krahasoj me Voskopojen, qe sipas Ilo Mitke Qafezezit u dogj dhe shkaterrua nga “dyndjet dangellito-kolonjare”; ndoshta kjo nje metafore, por qe sidoqofte une e gjej si nje shprehje te smires dhe zilise, te vetmet forma dhe premisa te demonologjise sone, e AH-ut kolosal qe con perpara me force mizore kete popull.
Me qeteson vetem ideja se une personalisht kisha Saranden, por ate tani nuk e ka me asnje sic ka qene. Bene nje pune te paqme: te pakten e prishen fare. Eshte shume me mire sesa ta Ballshizonin. Me kete rast eshte interesant fakti se memoria e plote, per thuajse te gjithe njerezit madje, ne kete qytet perfaqesohet nga nje i semure nga meningiti. Unikal ne riprodhimin e cdo gjeje qe ka pare. Mund ta pyesesh lirisht dhe do te pergjigjet. Pa censure, pa protokoll, pa rregulla dhe forma. Nuk te kerkon certifikate.
Sa per Himaren mund te them se ajo tashme eshte nje lloj kufiri psikologjik.
Kriza qe po perjeton BE-u e ben probabilitetin e kesaj autonomie brenda BE-ut afersisht 0. Himarjotet bejne mire te mbledhin mendjen se u kane ngelur vetem pleq neper fshatrat e tyre, e mbahen me 3 muaj pune ne vit kur u vijne ‘arnautet’ si puna me qesen e zgjidhur.
Nqs kane probleme me Tiranen le te lidhin duart bashke me grupe te tjera interesi qe merren me ceshtjen e pronave, (se nuk jane te vetmit qe kane keto halle), dhe t’ja bejne ‘bam’ mu ne mes te Tiranes sic po bejne ‘omogjenet’ e tyre ne Athine.
Braktisja e administrimit etatist, në favor të autonomisë, e zbatuar për këdo që aplikon, mund të jetë e rrezikshme për të gjithë, përfshi Himarën. Skenarë mund të përfytyrohen sa të duash. Pasi, nën tagrin që jep autonomia, secila zonë autonome ka të drejtën të vendosë vetë për zhvillime vendore, që mund të jenë me përfitim për to, por jo detyrimisht për zonat fqinje. (Faqja perëndimore e Karaburunit e mbushur me fabrika çimentoje, fjala vjen.)
Relatat mes Greqisë dhe Shqipërisë, përgjithësisht, e më pas tek veçantia e Himarës, do zgjidheshin në rast se pohonim me mirëkuptim disa të vërteta të thjeshta, por shumë të kushtueshme.
E vërteta e parë: Greqia është shtet më i zhvilluar se Shqipëria. Tani, provoni këtë gjë ta thoni hapur në ndonjë forum shqipfolësish dhe llafosemi prapë. Jo vetëm që kjo nuk pranohet, por edhe antagonizmi i krijuar me fqinjët, merr tipare mitike e mitologjike, duke e nxjerrë jashtë koherencës së sotme dhe, duke e deleguar në lashtësi.
E vërteta e dytë: Diferencimi i perceptimit të marrëdhënieve me Greqinë, si nga ana cilësore ashtu dhe ajo historike, për shkak të pikës së parë, nuk do bëjë gjë tjetër veç do sjellë fraktura të brendshme mes shqiptarësh. Unë nuk kam parë kënd grek për shembull, të akuzojë një bashkëkombas të tijin se është “shqiptar”. E kundërta ndodh, edhe këtu në blog madje ka pasur raste, kush shpreh një mendim të ndryshëm prej atij të konformizuar dhe është shqiptar, etiketohet si grek.
Kjo vlen dhe për të parë kutin real të interesit dhe bashkësisë. Pushteti i sotëm për shembull, është më tepër i interesuar të etiketojë opozitën se kryetari i saj “flet si grek”, apo të shpërthejë me deklarata tepër idiote në thelb, për kufijtë “deri në Prevezë”, sesa të interesohet realisht për mirëqënien kombëtare. Dhe mua më duket, këto kohë, se është shteti shqiptar ai që provokon më së shumti shtetin grek, dhe jo e kundërta. Them shteti i të dy vendeve. Pra, përfaqësimi institucional. Kjo nuk duhet ngatërruar as me opinionin publik të të dy vendeve, që përsëri Greqia mban rol më të moderuar, por as dhe me politikanë të skajeve që duket se janë posaçërisht të interesuar që konflikti të mbahet ndezur.
Kur kjo situatë e mësipërme të bëhet e kuptueshme, në bazë të kësaj mund të ofrohen zgjidhjet e nevojshme. Por opinioni publik i nxitur dhe prej politikanëve populistë, refuzon të shikojë realitetin.
“NA QUANI SHQIPTARE DHE NA LUFTONI SI GREKE KY ESHTE MASHTRIMI I MADHE QE I BEHET POPULIT TE HIMARES”……
Megjithate, debatet nuk duhen perqendruar ne nje sistem mono state, ose te nje mega nacionalismi, sic jane shfaqur kete vite te 100 vjetrorit te shqiperise, qe shikohet cdo gje bardhe dhe zi, sepse, ky 100 vjetor, kurre nuk u analizua pikerisht nga forumet shqip folelese se cfar lumturie i ka sjelle popullit te vete, vecse diktatore, burgje dhe te vrare mes vetit. Theksojme se kete 100 vjetor kishte dy luftrta civile, 44 dhe 97, per te cilen repspektivisht jane vrare nga 5000 vete. Nga kjo pikepamje, edhe perandorite lindin dhe vdesin si proces dialektik dhe historik, (per, trasformimin e shtetit per te cilen po flasim me lart qe nga krijimi), shqiptaret e shikojne me dyshim cdo tentative separatiste, sikunder u pelqen pa kurfare kontributi ne historine boterore ose ballkanike, te mburren me shqiperia e madhe ose iredentizmin anadollak.
Per te thene te verteten, himariotet kane humbur mjaft nga perfshirja ne shtetin shqiptar. Partite politike, te qeverisura keto 22 vjet, jane pjella e mashtrimeve dhe de facto jane kthyer ne banda kriminale qe kontrolojne ekonomite qe burojne nga pronat, dhe aspak lumturine individuale dhe komunitare. Ne se gjerat do te shikohen ne syrin e peshores, nenkupto Tirana Athina, himariotet, gjreneropjne forca qe keto dy kryeqendra, ti lene rehat. Pak me poshte, eshte bere nje sontazh per te cilen, shume nga forumet shqiptare, flasin nen ze, por jo te drejteperdrejte. Himariotet e duan autonomine, per shkak te nje serie pakenaqesish ndaj Tiranes por edhe |Greqise, duke e pare edhe ne kendveshtrimin e situatave te reja qe po krijohen. Dhe kjo nuk duhet te interpretohet si kercenim apo dicka tjeter. Rethanat historike e kerkojne autonomine e himares, e cila duhet nenkuptuar qarte si emsash per Tiranen dhe Athinen.
http://hellasfrappe.blogspot.com/2012/10/members-of-greek-albanian-himara-region.html
Members of the Greek-Albanian Himara Region In Favor of Autonomy
By Hellas Frappe on 26.10.12
Road on the mountains of the National Park of …
Road on the mountains of the National Park of Llogara looking down on the village of Dhërmi, Himara, Albania (credit: Wikipedia)
In a recent public opinion poll, conducted by the SManalysis blog, members of the Himara Community in Albania (Voreioipirotes) as well as Diaspora in the US and Europe are apparently in favor of an Independent Himara Region, or separating their region from Albania.
In total 38% of those polled said that they were in favor of an independent Himara region, 36% said they believed that Himara should be remain in Albania, 24% said that the region should once again return to Greece, and only 2% said that it should once again become one with the region of Epirus in northern Greece.
Edhe nje here po te them qe duhet te artikulosh ekzaktesisht cfare dmth ‘autonomi’ per ty. Se ato shashkat e Bollanos bejne vetem zhurme dhe nuk thone asgje.
Gjithashtu nuk ka asnje lloj analogjie mes disa fshatrave te vogla ne Shqiperi, dhe 100,000 serbeve ne Kosove. Juve me duket se ju shkare truri keq, Mateni me hijen e mengjesit.
Pershendetje te gitiheve
Besoj se kerkesa e fundit per te sqaruar autonomine eshte e drejte, pasi edhe xhaxhai permendi ne nje nderjyrje te tij se”edhe pse une nuk besoj se zona e Himares eshte ne gjendje te jetoje ekonomkisht ne menyre autonome”.
Une i mbahem parimit se autonomia nuk eshte ” futja ne sqetull tek nje shtet tjeter” qe sipas Xhaxhait eshte perseri Greqia. Besoj se autonomia nuk te beje me pavaresine ekonomike, se sa me marrjen e vendimeve themelore sikurse mund te jene edhe shume te rendesishme sikurse pronat – qe duhen pranuar se jane me te lakmuarat tanime; tek marrjen e vendimeve mbi planifikimin e territorit e e deri te te thjeshta siurse dhenja e pashaportes ne Himare.
Te qenit autonom nuk eshte te qenit shtet tjeter, sikurse eshte San Marino ne Itali. Mbase statusi per te cilin po flasim afrohet me shume Rajoni autonom i Sicilise.
Mbase nuk eshte vone te kujtoj se edhe ne kohen e Turqise per me shume se 400 vjet (nga 1492) Himara kish venomet e saj sikurse e cileson drejt edhe juliusx. Dhe per me teper ne kohen kur Greqia nuk kishte status te tille, meqe shpesh instiktivisht beht lidhja e shkurter me Greqine. Aq e vertete sa qe Spiro dhe Zaho Milos, ne Mesolongji, (gjate Revolucionit Grek) i kendohej ne greqisht kenga se e bene “Greqine Himare”, pikerisht per kete status te vecante. Besoj se edhe spiritus qe e ka keruar autonomine brenda nje pushtimi, duhet ta rishikoje keshtu termin.
Por do te duhet te kthehem serisht tek disa pohime te bera gjate disutimit, qe duhet ta pergezoj se eshte larg frymes te ngurte dhe duhet te them tradicionale te autoreve te cituar nga Xhaxhai ne artikullin qe hapi kete disutim.
Keshtu Fatma sjell ne vemendje te diskutimeve disa citime te rendesihme te cilat jane sjelle edhe ne shkrime te tjera kur vjen fjala per Himaren. Do t’i rekomandoja qe te lexonte me kujdes librin e Llambro Rucit “Zera e Akroerauneve” per te gjetur pergjigjen e disave prej pyetjeve te saj. Sepse duhet pare gjera jo sic i duam, por sic jane. P.sh. pse valle Liku i shenon tere emrat e vellazerive ne Himare greqisht, kur ai nuk e ka te huaj shqipen??
Une do te respektoja Likun, apo Lirin, sepse jane te vlefshem. Por nuk do ti quaja te barasvlefshem me dike tjeter qe kane jetuar me Himariotet, shume me teper se sa ata te dy qe kane qendruar gjithe gjithe vetem 4 nete ne Himare.
Ndaj do te therrisja ne ndihme misionaret baziliane, qe kane jetuar me vite ne Himare, dhe qe pohojne permes dokumentave te Nilo Borgias (qe shume i citojne dhe pak i kane lexuar) se tre qytete (it.ville) jane ne kombesi greke (di nazione greche). Dhe kjo ne shekullin 17te. Ndaj atyre qe kane ngrene buke me vite me Himariotet dhe qe jane pjeserisht edhe arbereshe, une i besoj me shume se sa Likut apo Lirit pa i paragjykuar.
Dhe kisha edhe nje pyetje edhe Xhaxhain i cili ne paragrafin e parafundit te artikullit sjell disa opsione sic jane “infrastruktura transportesh moderne.. per te sjelle Laberine, Kurveleshin, Tepelenen buze Jonit”……Pra pyes pse valle kjo kerkese? Pse jo per te sjelle turiste nga Tirana, Anglia apo Italia? Apo per ti humbur identitetin himariot qe besoj se e ka te ngulitur ??
me respekt, Kristaq
“Do t’i rekomandoja qe te lexonte me kujdes librin e Llambro Rucit “Zera e Akroerauneve” per te gjetur pergjigjen e disave prej pyetjeve te saj. Sepse duhet pare gjera jo sic i duam, por sic jane.”
Besoj se nje ide te mire per librin ne fjale mund te merret ne linkun e meposhtem, ku jepet nje recension i Rucit mbi dygjuhesine e Himares.
http://www.himara.eu/adver/KHimariot/konferenca3_1.html
Une e kam librin(kopje) e Borgia-s; misioni bazilian ishte cuar nen “auspices”, ne patronazhin e Vatikanin e freterve misionare arbereshe dhe prej insistimit te himarioteve(dy letrat e fameshme) qe rievokonin lidhjen e gjakut arberor dhe te fese krishtere te ritit ortodoks ne te dy krahet a detit Jon.
Letrat e tyre rane ne vesh te shurdhet; ne pamundesi te nje ndihme, nderhyrje ushtarake dhe me insistimin e klerikeve arbereshe, u dergua nje mision i tille qe kaloi peripecira disa vjecare.
Pavarsisht, se si eshte e verteta mbi historine e dygjuhesise ne Himare, ketu flitet per nje krahine ku ne tre fshatra te Himares, ndoshta mbizoteruese eshte greqishtja dhe ku pavarsisht fliten te dy gjuhet.
Si ndikon ky debat mbi idene e nje autonomie?
Dicka e tille nuk ngjan te jete “sustainable”, pra si Himare me te shtate fshatrat, “e afte” per te qendruar me vete administrativisht dhe ekonomikisht.
Eshte vete historia qe deshmon se krahina ka ruajtur nje vetadministrim (venomet) duke mbijetuar ne nje varferi ekstreme ne formen e mercenarllikut sipas nevojave te fuqive rajonale(karakteristike e shqiptareve ne pergjithesi) apo argaterise, si punetore sezonale neper dyert e efendikojve greke neper ishujt e afert apo bejlereve shqiptare ne Delvine, Vlore, e pertej.
Autonomira te ketij lloji gezonin edhe krahina si Mirdita, Dukagjini, Laberia, etj. Cfare i duhej Himara administrates turke qe te sakrifikonte shume per te; nje toke gelqerore, me pak bimesi, ku c’ka prodhohej nuk mjaftonte per te mbajtur frymen gjalle?
Himariotet ishin liridashes ashtu sic ishte edhe pjesa tjeter e Arberise, por liria gjithmone ka nje cmim, te le edhe pa breke.
Ne ate kohe turizmi sic konceptohet sot nuk ekzistonte. 🙂
Le te themi turizmi sot. Po sa masiv mund te zhvillohet turizmi kur bregdeti himariot nuk mund te jape me shume se 15-20(po e ekzagjeroj) km plazhe te mirefillta ne total dhe ato me nje kapacitet te kufizuar.
Duke patur parasysh se cfare ndodhi ne Shqiperi ne vende ku aksesi eshte me i lehte dhe turizmin e ndertuan “milioneret shqiptare”, elitarizmi i nje riviere te tille duhet te mbetet vetem per bleresit private, te kamurit e vertete qe dine te zhvillojne nje turizem te kulturuar, qe mund te zhvillojne krahinen me rezidencat e infrastruktura te tilla, qe i arrin vlera ne miliona dollare, sic ndodh ne bregdetin malazes e dalmat.
Kjo ndodh kur per fqinj te mire e te kamur ke Bill Gates apo ndonje oligark rus.
edhe mua me beri pershtypje kjo idea e xhaxhait, per te sjelle buze jonit laberine e thelle. (ndoshta nga mosnjohja e situates).
i nderuar xhaxhai, ne Himare aktualisht 90% e popullsise jane akoma pa
certifikata pronesie. dhe ide te tilla njerezve i kujtojne Bathoren.
ose fenomenin e Bathorizimit. i cili ne himare merr edhe ngjyra te konfliktit etnik.
nese mund te ndodhi ndonje ndryshim demografik, ai duhet te jete i pershtatur
me mjetet qe percaktojne te drejtat e njeriut si dhe neni 41 i kushtetutes se
republikes se shqiperise, ku shprehimisht thuhet.
prona trashegohet, dhurohet ose blihet. cdo mjet tjeter i tjetersimit te prones
eshte shkelje e te drejtave te njeriut . aq me keq akoma nese kjo behet me qellim ndryshimin demografik, te con ne konflikt te hapur.
Bathorja është karikaturë e zhvillimit ekonomik dhe demografik; por Bathorja nuk duhet të pengojë zhvillimin.
Krejt bregu shqiptar i Jonit dhe brendatoka jetojnë ende si në Mesjetë – dhe kjo situatë pjell edhe ide të çuditshme.
Rruga, për të cilën flisja në shkrimin lart, i duhet brendatokës për të dalë në det, e drejtë e tyrja e ligjshme; po aq e ligjshme sa edhe juaja për t’u ngjitur në mal, po të dëshironi.
Por unë e shoh zhvillimin më shumë si kontakt njerëzish dhe mallrash dhe kulturash, sesa si ngulitje – Labëria mund të vijë të shesë e të blejë produkte në Himarë dhe të kthehet prapë në shtëpi në darkë, me kusht që rruga të jetë e hapur, e shpejtë dhe e projektuar sipas nevojave të zonës.
Në vend që të shkëputet nga Shqipëria Jugperëndimore, Himara mund të bëhet kryeqendër e saj. Utopi, do të thoni… dakord; por a nuk është utopi dhe autonomia juaj?
Jam i sigurt se, po të bëhet mirë kjo, të gjithë përfitojnë dhe tensionet ulen.
Pershendetje serisht dhe ju kerkoj te falur per gabimet ortografike te bera ne mesazhin e meparshem.
Une do te doja te theksoja se nuk duhet te shpiket rrota nese ekziston”. Lidhja e Himares me brendatokes (citoj Xhaxhain “Rruga, për të cilën flisja në shkrimin lart, i duhet brendatokës për të dalë në det, e drejtë e tyrja e ligjshme” ) ka ekzistuar dhe ekziston edhe pertej saj. Aq si lidhje tregetare dhe aq sa kembimesh.
Madje do te thoja se Himara ka qene mese e hapur me te gjithe. Ndaj edhe Xhufi e cileson Bollanon si nga Progonati, Eqerem bej Vlora Spiro Milon, Fatos Nano e cileson prejardhjen e tij nga Qeparoi, nje lagje e Dhermiut (Drimadhes) mbahet si e ardhur nga Kruja, Kokedhima thote se nje pjese e Qeparoit ka origjinen nga Korfuzi, sot ne Dhermi ka edhe nje cifut me origjine ,,,, dhe keshtu mund te vazhdojme gjate.
Stratiotet dhe mbrojtja e Himares nga Sulltanet patjeter kane dashur kete kembim burimesh njerezore me bredatoken, kembim i cili eshte evidentuar kurdohere.
Po ajo qe me beri pershtypje ishte se qe Laberia ajo qe do te sillte ndryshimin. Nese eshte keshtu, kjo do te qe gabim, gjithmone sipas meje. Sepse nese kontaktet kane qene (sikurse mendoj une) nuk besoj se Himara fiton ndonje gje cilesore.
Po Xhaxhai shkruan serisht nje fraze qe meriton ta sjell ne vemendje te secilit. Ai shkruan “Krejt bregu shqiptar i Jonit dhe brendatoka jetojnë ende si në Mesjetë”.
Mbase nuk eshte e tepert qe te kerkoj ne c’kendveshtrim eshte thene kjo?
gjithe te mirat, Kristaq
Kur thoja që jetojnë si në Mesjetë, kisha parasysh që nuk kanë një rrugë për të qenë që t’i lidhë vendbanimet me botën dhe me njëri-tjetrin (autostradë), hekurudhë, port modern (mallrash dhe udhëtarësh), aeroport dhe infrastruktura të tjera moderne.
Shkruan:
Në fakt, unë e përmendja Labërinë në kontekstin e autostradës që do ta lidhte Himarën me brendatokën; sepse Anglia apo Italia kushedi do ta kenë më lehtë të vijnë aty nëpërmjet detit. Por natyrisht, turizmi i huaj mbetet një nga levat kryesore të zhvillimit atje, me kusht që të ofrohen infrastrukturat minimale të nevojshme.
Ajo qe propozon Xhaxhai nuk eshte aspak utopi por nje zhvillim normal e i domosdoshem qe sot a neser do behet. Utopi eshte ‘autonomia’ qe, nese do udhehiqet nga personalitete si Nikollaqi, eshte dy here utopi.
Po le te flasim hapur. Kjo autonomi , sic shprehet ketu, eshte nje hap drejt nje pavaresie , e cila nga ana e saj do te ishte nje hap drejt bashkimit me shtetin grek. Ketu flitet me dorashka, por ka qe kane kurajon per ta thene hapur fare , si me poshte , marre nga site i bashkise se Himares :
« Ne nentor mbushen 100 vjet nga Clirimi i Himares dhe shpallja e bashkimit te saj me shtetin meme Greqine, nga Arhigoi i saj Spiros Spiromilios.
Ndoshta do te ishte e aresyeshme ta kremtonin kete Jubile, duke organizuar nje sesion ose simpozium shkencor rreth kesaj teme. Koha me e preshtateshme gushti, kur te gjithe jemi me pushime ne Himare. Si date me e pershtateshme 12 gushtii, pervjetori i vrasjes se Aristotel Gumes.
Per kete Jubile kam pergatitur materialin.
Priamos Bollanos bollanospriamos@yahoo.gr »
Ne princip , edhe nese greqishtfolesit e Himares jane te prejardhur prej ngulimeve helene te antikitetit , sic pretendohet ketu, pra jane te ardhur ne toke shqiptare , a mund te kene te drejte te behen zot ne mall te botes ? ( kuptohet ne kontekstin e sotem gjeopolitik) .Perpara autonomise se nja dy fshatrave te Himares a nuk eshte me e arsyetuar autonomia e Magna Grecia? apo edhe e cdo fshati tjeter shkeputur nga trungu etnik e ngujuar diku neper bote ? ( shqiptare ne Ukraine , psh, nja 5000 vete) A nuk eshte kjo autonomi ,planifikuar e justifikuar ne analogji me pikpamjen serbe qe ‘atje ku ka nje varr serb, eshte toke serbe’ ? Por nese pretendohet se jane autoktone atehere jemi ne kornizen e VorioEpirit , qe prej Vjose e poshte eshte toke greke dhe ketu hyjme ne nje ceshtje tjeter, ku autonomia e Himares s’eshte vec nje gjethe fiku ; ne te vertete nje mjet per ta mbajtur ceshtjen e VorioEpirit vazhdimisht ne rend te dites.
Nga pikpamja praktike, kush e kerkon autonomine e Himares, tre fshatrat greqishte folese apo te shtate fshatrat ? ka ndonje mandat Nikollaqi te flase edhe per Kokedhimen nga Qeparoi, apo Cipen nga Piluri ? Si do behet me Vunoin qe eshte mes Himares e Dhermiut, do ta marrin edhe ate ne autonomine e tyre apo do te na behen dy apo tre ‘toka autonome’
Xhaxhai e te tjere i kane diskutuar me lart keto me gjere e me mire. Po e le me kaq duke shpresuar per ndonje pergjigje te hapur.
Kristaq,
Une kam sjelle dy-tre referime sa per te kujtuar se ka edhe nje pikpamje tjeter te ndryshme nga e juaja.Nese Liku apo Liri bashke me Nilo Catalanon shihen me rezerve , atehere do te prisja me shume interes te dija vleresimin per pohimet e Gjikave himariote.
Ne lidhje me toponimet :
Toponime e mikrotoponime me origjine greke nuk ka vetem ne Himare, me siguri shtrihen deri ne Lezhe. Por nese ne ultesiren bregdetare me levizje te medha demografike kane humbur,ne zona te izoluara si Himara ruhen akoma. Nga ana tjeter keto mikrotoponime nuk provojne ndonje gje te madhe sa kohe nuk provohet se te c’periudhe jane.
Eshte absurditet te pretendosh per nje vazhdimesi te pashkeputur per 2000 vjet per nja dy fshatra minore ne mjedis te huaj. Edhe ne maje te Jezerces te kishin qene do kishin humbur apo asimiluar.
Por para se te vleresohen mikrotoponimet qe jane sjelle ketu duhen sqaruar ato kryesoret , dmth Himara, Dhermi, Palasa.
Himara ne lashtesi shkruhej Χίμαιρα ( sic del se pari tek prokopi Cezarese), sot, ne sitin e bashkise e gjej Σήμερα. Perse ky ndryshim dhe cfare reflekton , qe eshte kryer sipas rregullave te fonetikes greke apo shqipe ?
Argumentimi pergjegjes nese ka ardhur pas shqipes eshte : Ruajtja e ‘a’ ne diftongun ‘ai’ lidhet me zhvendosjen e theksit ,nderkaq ruajtja e ‘i’ te rrokjes se pare me veshtiresine e shqiptimit te grupit ’hm’ ne gjuhen shqipe. Nese ky kalim eshte i mbeshtetur atehere duhet te rrjedhe se banoret kane qene shqipfoles ndonse Himara mund te kete qene , mesa duket, fillimisht nje ngujim minor helen si Apolonia, e cila u themelua prej jo met teper se 200 kolonesh helene.
Cili eshte shpjegimi sipas fonetikes greke, dmth qe ky toponim ka qene vazhdimisht ne gojen e grekfolesve ?
Dhermiu permendet prej Cezarit ne formen ‘ Germinnium’ , me sakte prej gjindores Germiniorum . Sipas ndonje autori, H.Ceka, eshte perdorur fillimisht si emer fisi e pastaj si emer vendi.Ne perdorimin e shqipfolesve ka ndodhur kalimi i grykores ‘g ‘ ne nderdhemboren ‘dh’, qe pretendohet te jete nje fenomen i hershem .
Tani ka dale nje ‘Drymades’, si emer i lashte i nje lagjeje te Dhermiut apo i vete ketij toponimi.Nese vete banoret e Dhermiut kane qene grekfoles per se duhej te ndodhte ky transformim dhe a i bindet fonetikes greke?
Palasa,ne formen e vjeter Paleste apo Palaeste, qe gjuhesisht lidhte me Palestinen e qe sugjeron nje toponim hebraik.
Mirepres duke falenderuar pergjigje prej kujtdo nderkohe qe Xhaxhai eshte i lutur shume te jape nje opinion.
E lexova LL. Rucin sic me sugjerohej , nje hipoteze e dobet. Te pakten me e dobet se nje « hipoteze » qe mund te ngre se himariotet jane te prejardhur prej nje materiali gjenetik hebraik.
Fatma,
Po e nis duke thene se me pelqeu zgjidhja jote se “ajo qe propozon Xhaxhai nuk eshte aspak utopi por nje zhvillim normal e i domosdoshem qe sot a neser do behet. Utopi eshte ‘autonomia’ qe, nese do udhehiqet nga personalitete si Nikollaqi, eshte dy here utopi” Shume e prere dhe ushtarake sa me kujtoi edhe njehere shokun Enver. Sikurse ajo e bashkimit me Greqine qe mundohesh ta justifikosh me kerkesa ekstreme qe dalin pikerisht sepse Himariotet jane lodhur duke kerkuar autonomine qe historikisht e kane patur.
Edhe nje verejtje tjeter lidhurmbi aspektin praktik te saj kur sjell ne ndihme Cipen, Kokedhimen e ndonje tjeter. Une nuk di te jene kundra autonomise vec nese me sjell ndonje te dhene qe nuk e di. Sikurse edhe per autonomine e Magna Grecias. Solla si shembull ate – pasi Itralai ka pese rajone autonome- ndaj mos u kap me shembullin konkret por me konceptin.
Me shkruan se c’mendoj une per Nikolla Gjiken dhe citoj”atehere do te prisja me shume interes te dija vleresimin per pohimet e Gjikave himariote”. Do pegjigjen time? Se pari duhet te lexosh me me vemendje, pasi shpesh njerezit lexojne ate qe u pelqejne dhe jo ate qe eshte, sikurse besoj se eshte rasti.
Kjo pasi Nikola Gjika nuk i ka shkruar Papes, por se bashku me nje Himariot tjeter vetem sa i ka cuar letren Papes dhe ka qene anetar i dergeses. Sa per Epirin e shqiptareve, nuk e di se cka dashur te thote shkruesi qe me siguri ka qene ndonje i huaj. Por do te isha i interesuar te dija si e mendoni ju.
Kjo pasi me beri pershtypje fati se pasi solla ne vemendje tuaj cilesimet e bazilianeve te cilet thone troc se Himariotet jane “di nazione greci”, ju me thoni se c’mendoj une “pasi ka nje pikpamje tjeter nda ju”. Ketu po ngaterrojme rolet, pasi ju duhet te me thonit se c’mendonit kur mesuat pikpamjen e tyre qe nuk eshte thene ndonjehere, besoj. Sepse une ato qe sollet ju, plus edhe te tjera qe nuk dua ti sjell, i kam deri ne gryke dhe mund te te jap disa huapo te duash. Por besoj se ketu ndryshojme. Pasi ti merr per te dhena te verteta disa qe te pelqejne, megjithe une te them se ka nje tjeter me te besueshme. Por ti e hedh poshtedhe i vetmi argument qe sjell eshte se “keshtu e dua une”.
Sikurse shkruan qe Himara ishte toke shqiptare Citoj ‘edhe nese greqishtfolesit e Himares jane te prejardhur prej ngulimeve helene te antikitetit , sic pretendohet ketu, pra jane te ardhur ne toke shqiptare , a mund te kene te drejte te behen zot ne mall te botes ? ( kuptohet ne kontekstin e sotem gjeopolitik)”. Mund te them me shaka se duhet te tregosh dot hipoteken….
Mua do te pelqente qe te dikutonim me seriozisht, por bie interesi kur me thua ne nje site thuhet se Himara shkruen ne “S”ne vend te “H”. Ne kemi nevoje per te dhena nga burime primare dhe te besueshme dhe jo gabime sikurse eshte ai qe keni raportuar. Sikurse raportime te sakta, pasi edhe ju citoni serisht gabim Hasan Ceken,i cili thote se Dhermiu ‘eshte njohur me formen greqisht Drimadhes”.
Sikurse edhe qe Dhermiu permendet nga Qezari. Thjesht genjeshter e keqraportuar ne rastin me te mire. Ma gjej citimin dhe do te kerkoj falje.
gjithe te mirat,Kristaq
“Edhe nje verejtje tjeter lidhurmbi aspektin praktik te saj kur sjell ne ndihme Cipen, Kokedhimen e ndonje tjeter. Une nuk di te jene kundra autonomise vec nese me sjell ndonje te dhene qe nuk e di”.
E goditur kjo pjese Kristaq. E vertete shume madje. Por ja qe te vertetat nuk dalin asnjehere neper gazeta. Te mira!
“…Kjo pasi me beri pershtypje fati se pasi solla ne vemendje tuaj cilesimet e bazilianeve te cilet thone troc se Himariotet jane “di nazione greci”….
E habiteshme, po perpiqem te rilexoj disa here sjelljen nga Ll. Ruci te relacionit te Skiroit si me poshte. Me del qe Himara ka ruajtur te njejtin raport te popullsise greqishtfolese(kombesi greke) me ate me kombesi shqiptare.
>>>>>>>
“…Ndërsa po nga ky libër po shkëputim një pasazh nga relacioni i parë i misionarit arbëresh P. Skiro, i cili, paraqet gjendjen (etno)gjuhësore dhe politike të provincës së Himarës (bregdetare) Palasë-Lëkurës, që pas myslimanizmit të pjesës tjetër, është mbledhur tashmë në 14 fshatra:
“Fillimisht kjo provincë, e cila motit ishte shumë e populluar me të krishterë, tani nuk ka më shumë se katërmbëdhjetë fshatra, që ushtrojnë ligjin e Krishtit në ritin grek (lindor): domethënë: Cimara (Himara) kryeqendra e provincës, Drimades (Dhërmiu) dhe Balasa (Palasa) të kombësisë greke (di natione greci); Egliates (Iliates, Ilias,), Vuno (Vuno), Caloghirates (Kallarati), Piluri (Pilur), Clapero (Qeparo), Pichierasi (Piqeras), Lúculo (Lukovë), S. Basili (Shën Vasil), Gudezzona (Hundëcova), Nivizza (Nivica) e Licunisi (Lëkurësi) të kombësisë shqiptare (di natione albanesi).
>>>>>>
Ku na dolen Himariotet te tere me kombesi greke xhanem? Po pastaj…mendova pak…
Mu kujtua libri “The sorrows of Epirus” te Rene Puauex te botuar ne 1918, Ishte periudha e Republikes te Epirit Verior(Shqiperia e jugut e pushtuar nga forcat greke), ku Himara jo pa qellim konsiderohet si qendra e helenizmit.
Autori nuk e fsheh filohelenizmin e vet,…kjo nuk ka shume rendesi sepse ky ishte qellimi i librit te reklamoje kauzen filohelene, por megjithate me doza te mjaftueshme merr nje informacion se ku i qan(te) zemra himarioteve greke: kufiri grek tek Gjiu i Gramates(u permend me pare ketu ne PTF si kufiri i eperm i Himares).
Nje nga gjerat qe permend autori eshte indipendenca e Himarioteve kundrejt nje pagese(haraci prej 16,000 francs) qe i pagonin sulltanit(qe sipas autorit edhe mund te mos e pagonin aspak ne se turqit do te kerkonin me teper,… sepse turqit frigoheshin prej himarioteve).
Megjithate, na del se autoriteti turk ishte i pranishem brenda vete Himares, pra kishte ushtare, gjykates, permbaruese, xhandare e nje “keshtjelle” qe i kontrollon punet e Himares… por ndoshta formalisht.
Libri te krijon nje ndjesi te cuditeshme se autonomia historike e Himares nuk qendronte larg ngritjes te flamurit grek.
Ka edhe nje fotografi nga qyteti i Gjirokastres ku nje turme e madhe njerezish ne shesh kane ngritur te njejtet flamuj…
Ishin kohe te veshtira per disa dhe shprese per disa te tjere…