Unë u rrita në një shtëpi pa radio. Në të vërtetë e kishim një radio të vjetër të kohës së paraluftës, blerë diku në Itali dikur në vitet ‘30 a ‘40. E mbanim në dhomën e pritjes në verandë. Dhoma përdorej vetëm për miq dhe, në ndryshim nga pjesa tjetër e shtëpisë gjithnjë e rrëmujshme nga fëmijët, ishte gjithnjë në rregull. Mobilja e drunjtë e radios shkonte për bukuri me ngjyrën e drunjtë të mobilieve të tjera dhe me damaskun e tyre të gjelbër të errët me trëndafila rozë.

Radioja nuk punonte.

Një zot e di kur kishte heshtur, po kjo nuk dukej se i binte kujt në sy dhe nuk përbënte as motiv për ta zëvendësuar me një radio Iliria nga ato me mbulesën e shëmtuar plastike po që aktualisht këndonin.

Për shkak të mungesës së një radioje që të punonte, mëngjeset në atë shtëpi ishin gjithnjë disi të heshtura dhe të përgjumshme, po as kjo nuk dukej se shqetësonte kënd.

Banorët e tjerë të banesës , përveç meje, ishin mësuar tashmë me heshtjen, dhe rregullin dhe nuk e ndjenin domosdoshmërinë e zgjimit te hareshëm nga zëri i një radioje që në mëngjes.

Gjyshja ishte shumë e thyer në moshë. Nuk e di në kishte pasur ndonjëherë lidhje me muzikën, po edhe sikur, çdo lidhje me të dukej e harruar tashmë. Dukej se edhe me botën e jashtme nuk e lidhte më asgjë, përveç të afërmve që vinin për ta vizituar. Prej vitesh nuk dilte nga shtëpia as për dasma a kryeshëndosha. Nuk dilte madje, nga shtëpia, as për të votuar. Kutinë ia sillnin në shtëpi dhe e hidhte votën ulur në vendin e saj në dhomën e zjarrit.

Për të, radioja e vjetër ishte njëlloj relikti, i kujtonte kohë të tjera dhe ajo ishte e kënaqur me këtë. Në botën e saj të përmbajtur dhe autoritare edhe kujtimet duhet të ishin të tilla, të heshtura, të rrethuara me një mbulesë të lëmuar së cilës mund ti fshije vetëm pluhurat. Po vetëm kaq. Asgjë e tepruar, as hidhërimi, as hareja. Ajo e kishte kaluar prej kohësh atë prag të jetës përtej të cilit njeriu mbahet fort pas asaj që ka, dhe çdo ndryshim qoftë ky për mirë a për keq është njëlloj i pa pranueshëm.

Nëna këndonte shumë bukur por, e ndrojtur siç ishte, vetëm në shtëpi ose kur kishim ndonjë sebep në rreth të ngushtë familjar. Im atë i kishte rënë fizarmonikës në të ri, po kjo duhet të kishte ndodhur kohë më parë në epoka që unë nuk i kisha jetuar. Të dy punonin larg, dilnin herët për në punë, aq herët sa të dëgjuarit e një radioje disa minuta nuk do përbënte ndonjë ndryshim, dhe ktheheshin vonë në një orë kur edhe të dëgjuarit e radios dukej i tepërt.

Kështu që mund të them se u rrita në një shtëpi të heshtur.

Nëse do u kërkoja prindërve të blinim një radio, do ta kishin blerë mbase një të tillë. Po unë kurrë nuk e kërkova. Isha fëmijë ëndërrimtar dhe e gjeja njëfarëlloj lidhjen me tingujt, jo domosdoshmërisht me valë zëri. Kur kthehesha nga shkolla , në dimër me këpucët e lagura që prapë kishin futur ujë, pikat e shqetësuara kërcisnin mbi çati si tinguj të trishtë violine, ndërsa pasditet e verës e ulur në shkallët e hajatit kur të gjithë flinin në vapën e drekës ajri përcillte qetësisht tinguj të gëzueshëm të një orkestre të padukshme.

Dardha e madhe – thoshin që ishte mbi njëqind vjeçe – lëshonte hije në oborr, shkurret e shtatëbojsheve ishin plot lule, mandarina e vogël plot fruta të vogla të gjelbra, dallëndyshet që ngrinin folenë për vit në një cep të tavanit, ushqenin me radhë të vegjlit dhe gurët e oborrit thekeshin në diell.

Në atë qetësi e paqe të hatashme, ishim gjallë vetëm unë dhe radioja e vjetër që shquhej nga dera e hapur në këndin e saj të dhomës së pritjes. E kredhur edhe ajo në atë det tingujsh simfonie baritore.

Nganjëherë, në heshtjen e dhomës i ulesha përballë dhe ia ngulja sytë. Isha e bindur se ajo diçka fshihte, duhet të kishte një sekret që ta bënte të fliste, vetëm duhet të dije si.

U munduam dikur ta ndreqim radion. Unë dhe im kushëriri. Unë në klasë të tetë, bash në kohën kur në shkollë na mësonin elektricitetin, ai në të gjashtën, i thekur që i vogël për punë telash, llambash e prizash.

E zbërthyem, hoqëm me kujdes kapakun e pasmë prej kartoni të trashë me vrima të vogla dhe e pamë me kërshëri. Unë me frikën se mos kapnim ndonjë tel që mund të na linte shakull, ai i sigurt se, siç u shpreh, njeriu nuk vdes nga një radio.

I fshimë pluhurin, i shqyrtuam me kujdes telat e llambat, dhe mrrokllat e tjera brenda kutisë, u munduam të kuptojmë pse nuk funksiononte po nuk gjetëm ndonjë arsye të dukshme. Dikur tërhoqëm një tel dhe u dëgjua një si fishkëllimë, ja, thashë me vete që gjithë ajo fizikë që mësoja në shkollë hyri në punë, po jo, qe një alarm i rremë. Pas asaj fishkëllime radioja heshti menjëherë, dhe, sado u përpoqëm ta bindnim të fliste prapë, nuk ia dolëm.

Më duket se e prishëm fare, tha ai, po unë sepse isha e bindur se çdo gjë e saj qe në rregull dhe ai nuk ishte veçse vullneti i radios për të heshtur.

Dikur dardha e madhe e vjetër në mes të oborrit dha shenjën e parë të shembjes dhe u desh t’ia prisnin një degë, sepse mund të shembte çatinë. Kjo ndodhi pak kohë para se gjyshja të ndërronte jetë. Më pas degët ranë njëra pas tjetrës dhe erdhi një kohë që pema e vjetër u desh të rrafshohej, duke u lënë vend shkurreve me lule që me kohë e mbuluan vendin e saj bosh.

Kujtesa më ngatërrohet mes rëniesh degësh dhe ikjesh njerëzish, përcjellje nga e njëjta dhomë nën vështrimin gojëkyçur të radios së vjetër, por shtëpia e madhe nuk ndryshoi, orenditë u plakën në të njëjtin dekor, vetëm shkallëve iu shtuan parmakë hekuri, ku banorët e shtëpisë tashmë të plakur mund të mbaheshin. Pas Dhe çdo vizite, fytyra ime që më vështronte nga pasqyra e korridorit me kornizë druri të gdhendur lyer me vernik, bëhej gjithnjë e më mjegullt.

Kur nuk mbeti më askush, shkova për një pelegrinazh të shkurtër pa e ditur as vetë çfarë kërkoja. Nja dy libra që mi pat dhuruar im atë dikur, kur isha në fillore, me shënimet e mia dhe të tij nëpër fletë mbase, ndonjë qëndismë të nënës sime, ose ndonjë send tjetër që do më rilidhte me fëmijërinë, të më kthente pas, diçka që kishte mbetur akoma aty.

Po nuk gjeta asnjë nga këto. Në dollapët e vjetër ndodhej akoma kompleti i pjatave prej porcelani , të blera dikur në Itali, në një kohë me radion. Të gjitha ishin të mirëmbajtura si dikur, qenë thyer vetëm nja dy. Nëpër rafte gjeta libra rusisht po, titujt nuk i kuptoja , dhe mrroklla të tjera që nuk më hynin në punë.

Dikur hyra në dhomën e pritjes, u plandosa në njërin nga kolltukët dhe vështrova përballë.

Nga komodina prej druri, në anë të kanapesë më vështronte radioja e vjetër. U gëlltita pa dashur. Në ngut e sipër siç isha në vizitat e mia të fundit, nuk e kisha vënë re praninë e saj. Po ajo ishte akoma aty, pakëz më e pluhurosur seç e mbaja mend po njëlloj e pandryshuar. Më shihte me ngulm, si një qenie memece që flet vetëm me sy, pa të dhënë kurrë mundësinë ta zbërthesh lidhjen e mistershme të saj me botën, mbështjellë pothuaj prej një shekulli brenda një kutie druri të lustruar.

U ngrita dhe i fshiva pluhurat, pastaj dola duke tërhequr pas vetes derën e dhomës , u hodha edhe një sy pjatave, librave rusisht në dollap, ne dhomën e zjarrit dhe pasqyrës së vjetër me kornizën e gdhendur lyer me vernik ne korridor, mbylla dyert, dhe futa çelësat në xhep.

Duke zbritur shkallët, ndjeva një dëshirë të beftë të ulesha edhe njëherë mbi to, po ndërrova mendje.

Dallëndyshet kishin ngritur prapë fole në cepin e zakonshëm , pranë çezmës së oborrit, dy kotele të vogla luanin me njëra tjetrën dhe lulet e mëdha ne oborr kishin kthyer fytyrën nga unë.

Kalova shpejt rruginën e vogël që të çon te porta e madhe në fund të oborrit , tërhoqa fort portën e madhe, dhe e ndjekur nga tingulli i mprehtë i shulit automatik të saj, dola në rrugë. Kishte filluar te errej.

(c) 2025 Ajkuna Dakli. Të gjitha të drejtat janë të autores. Imazhi në kopertinë është përfytyruar me Gemini.