Nëse duhej prishur patjetër selia e Teatrit Kombëtar është një gjë, mënyra si u prish një gjë tjetër. Lidhja mes këtyre dy gjërave më duket e ndërmjetësuar. Mund të ndodhte që pala në favor të prishjes të kish argumente të forta dhe, megjithatë, prishja të bëhej me një mënyrë më dinjitoze dhe më respektuese ndaj atyre të tjerëve, që ishin për mbrojtjen e ndërtesës. E kuptoj edhe, për çështje të tilla si të prishet/të ruhet, palët e interesuara do të ndahen të paktën më dysh dhe, në analizë të fundit, njëra palë do të mbetet e pakënaqur; edhe pse, le ta them se ata që ishin për ta mbrojtur selinë e Teatrit, ose të paktën pjesa më gjenuine e tyre (që nuk e shihnin këtë prishje si oportunitet për të shtyrë përpara kauzën e tyre partiake), kishin shumë më tepër pasion njerëzor se pala e ruspave dhe fadromave. Pashë dhe dëgjova njerëz që qanin si fëmijë. Propaganda e pushtetit, që donte ta hiqte qafe atë ndërtesë, arriti t’i bëjë shume prej nesh të identifikojnë ata që duan teatrin e ri, me ata që donin mirëfilli prishjen dhe ngritjen e të riut mbi gërmadhat e të vjetrit, si në hartimin e Qemal Stafës. Sofizëm! Nuk ka njeri në Shqipëri, që të mos dojë ndërtimin e një teatri të ri, në Tiranë a në Tepelenë a në Reç. Madje edhe të dy e të dhjetë teatrove të reja. Por një teatër i ri mund të ngrihet pa u prishur një teatër tjetër. E megjithatë, pushtetarët e kulturës (oksimoron!) – nga Rama te Kumbaro dhe tani Veliaj vetë, ky D’Artagnan i socialistëve, arritën t’i lidhin këto dy gjëra në sytë e shumëve prej nesh: meqë duhej një teatër i ri, u dashkësh prishur i vjetri. Dhe tani të thonë se peticioni i cave për teatrin e ri i dha fuqi çetës të fadromave që t’i mësyjnë Teatrit të vjetër natën (që ta bëjnë pordhën fuqi, do të thoshte stërgjyshja ime). Edhe sikur firmëtarët të mos e kenë pasur këtë synim. Aq më tepër që Partia ua dhuroi cave Teatrin e ri, Turbina: pa çka se me akustikën e një shtalle buajsh a një garazhi tankesh…
Dhe kjo maskaradë mbase arrin ta shpjegojë edhe aksionin e prishjes: natën, që kish diçka të papranueshme, diçka tinzare, ndjellakeqe, pavarësisht nga justifikimet e sjella. Ca nga ne, që e ndoqëm prishjen për së largu, e përjetuam me një ndjenjë terrori. Mendova, atë natë, se RTSH-ja nuk do të kish guxuar ta jepte kronikën e prishjes live, edhe pse po tundej gjithë Tirana. Mendova edhe se shumë njerëz u lënduan atë natë, por shumë pak u gëzuan. Dhe pavarësisht propagandës së regjimit, ajo SHEMBJE, ashtu siç u bë, nuk ka lidhje me nevojën për një teatër të ri. Por ka lidhje – të paktën për mua – me nevojën për të treguar se kush komandon në Tiranë. Prandaj edhe pati efektin e një akti terrorist. Të gjithë ne e përfytyrojmë jetën dhe mirëqenien tonë si diçka që e kemi ndërtuar dora-dorës: nga familja që ngremë, te një fotografi që varim në mur, te kravata që lidhim në qafë dhe një libër që vëmë në raftin e bibliotekës; nuk do të donim të ndiheshim të kërcënuar se këtë “ndërtesë” mund të vijë e të na e prishë tjetri, aq më keq në pikë të natës, thjesht për të treguar se na ka në dorë. Prandaj edhe flas për terror, sepse pikërisht këtë synon terrori: kontrollin nëpërmjet pasigurisë. Edhe një tjetër T, që i shtohet Teatrit dhe Traumës, në esenë e djeshme të Enxhit.
© 2020, Peizazhe të fjalës™. Të gjitha të drejtat të rezervuara.
Ndoshta mund te ftoni per shpjegime inxhinieret qe kane rekomanduar shembjen e teatrit .
https://shqiptarja.com/lajm/degjesa-me-artitektet-inxhinieri-hysenlliu-teatri-eshte-jashte-cdo-funksioni-duhet-rrafshuar-ska-kushte
Alba,
Këto për çka flet ky zotëria që keni sjell këtu, pavarësisht sa të vërtetat janë, nuk janë shaku i zjarrit që iu vu teatrit, por thjeshtë shkarpa që i hidhen atij zjarri. Vullneti kryeministror është shkaku.
Nuk i ka ndaluar njeri këta të flasin. E sigurt është që i paguajnë.
Duhet ti beni kunder ekspertizen .Edhe ky themelues I PD,ish pedagog I inxhinierise eshte I nje mendje .
https://www.oranews.tv/article/inxhinieri-mece-teatri-ishte-pa-themele-ja-pse-nuk-e-shembi-termeti
E dëgjova dhe unë. Injoranca nuk ka brirë.
Gjithsesi, menyra e shembjes nuk eshte e justifikueshme.
E vertete se ne veprimet e policise u pa nje vendosmeri per t’mos toleruar, eshte ne taktiken e saj, qe te ushtroje presion psikologjik per te neutralizuar qe ne gjeneze, idene e konfrontimit te pales perballe me te. Ky lloj presioni mund te perjetohet edhe si terror, por ne fakt kur shteti kundershtohet me force, pergjigjia qe kthehet nuk mund te jete asnjehere propocionale. Tek e fundit, gjithmone ne nje perballje forcash dominon njera ndaj tjetres. Po ku e pe forcen ti tek qytetaret qe po mbronin godinen e teatrit? – mund te pyese dikush. Ngujimi ne ambientet e godines si ata fatkeqet qe ju prishen shpite pa leje, qe ngjiten ne taracen e shpise me gjithe kalamaj, s’eshte gje tjeter vecse kundershtim me force i autoritetit shtetror. Padyshim qe eshte tejet e fisme te ngrihesh e te skrifikosh nga jeta jote, per te mbrojtur nje vlere publike, sic ata e mendojne, por e vetmja menyre efikase per ta bere nje gje te tille, mendoj se eshte forca inspirues e kauzes qe perfaqson, pra qe te frymezosh masa njerzish qe shteti te mos guxoje t’ju kundervihet. Ska asnje shanc te fitosh mbi shtetin me kofortesi, une s’dua qe kjo te ndodhe edhe pike. Duhet ta pranojme se pjesa qytetare, ata me fisniket e asaj kauze per te mbrojtur godinen, ishte jo e shumte ne numur, dhe numuri i paket i tyre u mendua te kompensohej me njerez qe s’ua ndjente per godinen por e kishin mellefin me kryeministrin, gje qe ne pamje te pare dukej se i dha force kauzes se tyre, por ne fakt, vecsa e cenoi ate moralisht.
keshtu pra, ne cdo kohe, edhe ne demokraci, shtetit s’mund t’i kundervihesh me force.
Gjinbueshpata
Që qytetatrët nuk e mbështetën një kauzë, nuk flet gjë për nivelin dhe as për rëndësinë e kauzës, por flet tërësisht për nivelin e qytetarëve. Kauzë më qytetare dhe fisnike se ajo e Teatrit Kombëtar nuk bëhet, dhe as ka për të pasur më. Ky ishte fundi. Gjithë të tjerat tashmë do jenë kauza politike për mbijetesë.
Kurse ngatërrimi i kauzave me njëra tjetrën është ‘red herring’. Ndërtimet pa leje nuk kanë të bëjnë më shkatërrimin e teatrit. As edhe se kush i bashkangjitet kauzës, ose identifikimi i një kauze me ata që e mbrojnë atë. Të ishte kështu aleatët në L2B nuk do ishin bashkuar kurrë me BS-në. Por edhe kjo flet për nivelin e qytatarisë, që nuk dallon dot kauzat, por vetëm njërzit (çka është në thelb më shumë se primitive).
Përndryshe ju e ngatërroni rolin e shtetit, i cili nuk mund ta justifikoj forcën jashtë korrnizës ligjore, dhe aq më tepër përtej çdo morali shoqëror, po u etiketuar ashtu sic e ka etiketuar Ardiani, Shtet Terrorist.
LA, po e sqaron ceshtjen anapollo. Pikerisht fakti qe qytetaret nuk e mbeshteten kauzen tregon per nivelin dhe parendesine e kauzes dhe po ashtu edhe nivelin e qytetareve padyshim qe nuk humbasin kohe me te tilla budallalleqe se kane halle e aspirata te tjera. Dhe kjo sido qe ta vertitesh nuk eshte gje e mire, pasi sic na kane mesuar dikur edhe artistet e medhenj te Teatrit Popullor, arti i ka rrenjet ne popull dhe jo anasjelltas.
Per traumat personale pastaj skam c’te them, se ato varen nga forca e brendshme e njeriut te traumatizuar. Psh ca shqiptare qe njoh une nuk u traumatizuan as nga protestuesit paqesore qe deshen te shembnin ndertesene e ministrise duke e goditur me kundratank ne mes te dites, e jo me nga policia qe prish teatrin me eskavAtor ne mes te nates, po prape njerezit jane lloje lloje
PF
Të kuptoj! Sipas versionit Darvinian të evolucionit, duhet që vlerën e kauzës dhe të artit ta përcaktojmë sipas vlerësimeve që u jep atyre majmuni.
Eshte hapur nje grope e thelle, dhjetra metershe, ngjitur, fare ngjitur, me Kullen e Sahatit. Me ç’duket shpejt Kulla e Sahatit do te jete nje liliput ne kembet e nje goxille shumekateshe.
U futa pak si pa lidhje ketu ku flitet per Teatrin me kete koment per Kullen e Sahatit, por qe te jem i sinqerte, per mua ajo qe do t’i ndodhi Sahatit do te jete nje dem shume me i madh se kjo qe i ndodhi Teatrit.
Mu kujtuan shkrimet e Ardianit per Kullen e Sahatit te para ca vjeteve. Thjeshte kjo ishte arsyeja e komentit ketu e jo gjetiu.
Kulla e “Hotel Maritim Plaza” ka ne kembet e saj varrin monumental te Kapllan Pashes. Dicka e ngjashme do ti ndodhe dhe sahatit, do te perpihet teresisht nga madheshtia e kulles/kullave.
Ajo që është harruar tërësisht në rastin e kësaj grope, ishte mënyra se si u prish prona e vjetër, me gjasa për të zgjidhur ndonjë konflikt mes pronarësh dhe mafies së ndërtimit. Iu vu zjarri në mes të Tiranës!
Asnjë hetim, asnjë lajm. Ndërsa mafia e ndërtimit e kishte projektin gati të aprovuar në bashki. Kjo mafie po përdor të gjithë mekanizmat e shtetit, gjykatat, policinë, bashkinë, hipotekat, për ti dorëzuar pronarët dhe qytetatrët “into submission” që të mos hapin gojë.
E njëjta gjë pritet të ndodh edhe te sarajet. Do shpronësohen në emër të të bërit muze. Prit kur t’iu dalë flaka ndonjë ditë për tu kthyer në djerrinë.
Këta i bëjnë edhe komunistët dhe fashistët të skuqen.
Po jo mo LA, une nuk thashe qe artistet e teatrit jane majmuna. Me ke keqkuptuar. Une thashe qe arti behet per popullin dhe Populli eshte vleresuesi me I mire I tij, apo e kam gabim? Vecanerisht arte si teatri, kinemaja apo spartakiadat sportive. Ato nuk jane arte vetmitare si psh piktura qe dikush I ben gjyshes se tija dhe pastaj e var ne murin e guzhines po te tija. Pa duartrokitje sa aktrim dhe pa aktrim ska duartrokitje.
PF, unë nuk thashë as njërën as tjetrën. Thjesht konfirmova atë që thatë ju, që me sa duket majmuni është emëruesi jonë i përbashkët në këtë shoqëri – ca i bien me antitank ditën, ca i bien me ekskavator natën.
Kemi të paktën një shekull që i vlersojmë kauzat sipas këtij kandari, me emëruesin më të vogël të përbashkët si njësi matëse.
Me fal po perseri po ta them qe une nuk kisha majmun ne komentet e mia. Ndoqa serish fillin e komenteve dhe prape e shoh qe e vetmja rradhe qe e permend eshte kur te them qe nuk e kam permendur ose nenkuptuar.
Nga ana tjeter batuta per antitankun dhe eskavatorin eshte me vete dhe nuk ka lidhje me teatrimin dhe artin e tij por me traumatizimin dhe shkallet e tij. Me lexo me kujdes te lutem qe mos humbas kohe me demaskimin e fake comments, po qe te merremi me ndonje pune me prodhimtare.
PF. Herë tjetër do ju lexoj me vëmendje. Kësaj here nuk po e zgjas se nuk ia vlen.
Faleminderit LA. Me vjen mire qe u kuptuam.
Kjo nuk vërteton asgjë, PF. Demokracia është më shumë se sa vetëm aritmetikë numrash. Për shembull, mospjesëmarrja/vota e 90 të korruptuarve ose politikisht të painteresuarve nuk vlen cilësisht për demokracinë sa pjesëmarrja/vota e 10 të ndershmëve ose politikisht të interesuarve, edhe pse ata 90 fitojnë me numra; në këtë rast fitorja thjesht tregon që demokracia është e korruptuar ose vetëm fasadë demokratike.
Ndoshta një kundërshembull nga “demokracia popullore”, alias diktatura e proletariatit, e qartëson më mirë fenomenin: pjesëmarrja në varrimin e Hoxhës ishte diku te 99%-i – vetëm një grusht shqiptarësh refuzuan të bëheshin pjesë e histerisë kolektive – por kjo nuk e bëri as kauzën e 99%-it të drejtë, as kauzën e 1%-it të padrejtë (“frika nga diktatura” nuk është argument, shumica doli aty me dëshirë – të indoktrinuarit -, ose për konformizëm – ata të rehatit/ të painteresuarit).
Që shqiptarët nuk e mbështesin kauzën e teatrit, siç shkruan ti, kjo ngelet për t’u parë (më e vonta kur të bëhen zgjedhjet, “një arsye më tepër për të votuar kundër Ramës“), por edhe nëse e marrim për të mirëqenë këtë mosmbështetje, kjo vetëm sa tregon parëndësinë e kauzës për shumë shqiptarë, por nuk tregon asgjë për rëndësinë e kauzës në vetvete. Këtë do ta tregojë e ardhmja.
Kuotimi qe ti me ke bere nuk ka vlere te vecante ne vetvete po thjesht I kundervihet radikalisht kesaj kuote radikale per te treguar se ky lloj aresytimi eshte komplet subjektiv, dhe mund te ndertohet ne menyre identike nga te dyja palet debatuese pa asnje dallim.
“Që qytetatrët nuk e mbështetën një kauzë, nuk flet gjë për nivelin dhe as për rëndësinë e kauzës, por flet tërësisht për nivelin e qytetarëve.”
Demokracia, na pelqen personalisht apo jo, eshte fuqia ligjvenese e shumices. Ky variant I qe une jam me i miri po nuk me kuptojne, pervec kenaqesise se masturbimit cerebral nuk te con perpara ne jete. Megjithate secili ka te drejte t’u qendroje opinioneve te veta si burre apo grua, por pa u qare dhe me te drejte e plote qe te luftoje per to brenda rregullave demokratike. Kusurin pastaj, jam dakort me ty, le t’ia leme kohes.
PF, po sa mund të vendoset “demokratikisht”, për një çështje si kjo e selisë së teatrit? Teatri nuk është si politika, që prek jetën e të gjithë qytetarëve. Në Tiranë ka njerëz që nuk kanë qenë kurrë në teatër – a mund të ketë opinioni i tyre po atë vlerë sa, të themi, i një regjisori, ose një arkitekti, ose i një pedagogu të urbanistikës? Edhe Rama, më duket se dje, tha diçka të tillë si “ne i marrim këto vendime, sepse për këtë gjë na kanë zgjedhur”, duke sjellë në muhabet parimin e delegimit (të përfaqësimit). Por nuk më rezulton që as Rama, as Veliaj në fushatën e fundit, ta kenë pasur në program PRISHJEN e selisë së teatrit. Ndërtimin e një teatri të ri, po, mbase e kanë pasur; por këto dy gjëra nuk kanë lidhje mes tyre – dhe ai që vendos lidhje, është duke u tallur me ne të gjithë. Por le të kthehemi te përfaqësimi: a mund të marrë qeveria çdo vendim që të dojë, aq më tepër në kushtet kur shteti ka mbetur pa një sistem balancash të pushteteve (nuk ka gjykatë kushtetuese, Presidenti është zhveshur nga kompetencat, gjyqësori është i paralizuar për shkak të vettingut, etj.)? Mund të marrë, edhe pse unë këtë nuk do ta quaja më demokraci. Demokracia si “tirani e shumicës” është koncept primitiv – prandaj nuk mund të sillet si argument. Dhe aq më pak mund të vendoset me votë, për çështje kulturore. Në një vend tjetër, këtë punë do ta kishin shkoqitur shoqatat e miqve të Teatrit, të publikut, abonentët, trustees, mirëbërësit e institucionit, ekspertët e trashëgimisë kulturore… Rama dhe pastaj Veliaj, besoj qëllimisht, e paraqitën sikur kjo të ishte thjesht çështje aktorësh – e duan apo nuk e duan. Kësaj i parapriu edhe një fushatë për ta mbuluar historinë e Teatrit me baltë: e shanë, e quajtën fashiste, e quajtën dopolavoro, e quajtën bordello, e quajtën seli të gjyqeve komuniste, e quajtën të pushtuar nga minjtë dhe merimangat dhe akrepët, e quajtën kanceroze… Kam shkruar para ca kohësh për këtë. E megjithatë, po të gjykosh edhe nga reaksioni sot (përfshi edhe këtu te Peizazhet) shumë njerëz nuk u bindën. Sepse panë diçka të pasinqertë, të fshehtë, tinzare te NXITIMI me të cilin u veprua, për prishjen. Po të ishin kaq të sigurt, se gëzonin mbështetjen e shumicës, atëherë pse vepruan kështu? Them se e vetmja gjë që pushteti mund të shpresonte, ishte indiferenca e një shumice të trullosur nga karantina e Covid-it dhe e zënë me halle të tjera. Pa folur pastaj që, gjatë këtyre viteve të fundit, vendin e Teatrit, si një lloj arti madhor, e ka zënë në Tiranë Teatri si çështje e real estate dhe e trashëgimisë qytetare dhe e këmbënguljes së pushtetit për ta ribërë qendrën e kryeqytetit. Prej kohësh kam vënë re – dhe më kanë folur të tjerë – për shfaqje që vijnë dhe ikin brenda 2-3 ditësh. Ka humbur lidhja mes Teatrit dhe publikut. Me Teatrin po ndodh diçka e ngjashme me çfarë ndodh me filmin shqiptar: nuk e sheh kush. Dhe kjo, para së gjithash, ndodh për faj të një modeli financiar shumë të mbrapshtë. Qeveria investoi goxha te Turbina, një teatër i sponsorizuar me të madhe nga Ministrja e atëhershme e Kulturës Kumbaro; por Turbinën tani s’e përmend njeri. Prandaj, para se të shkatërronte selinë e Teatrit kombëtar, politika kulturore e Ramës ia doli të shkatërrojë PUBLIKUN, si skaj i komunikimit artistik. Dhe pa publikun, selia e Teatrit vetvetiu kthehet në një relike, detyrimisht e kalbur dhe e pluhurt, të cilën një ditë dikush do të shkojë dhe ta shqepë me sqepar – siç e bënë me reliket e Kishave, në 1967-ën. Është e njëjta qasje, në thelb; sepse edhe atëherë institucioneve fetare u hoqën besimtarët, frekuentuesit, të përditshmit; ose arsyen e zënies së hapësirës, duke i shndërruar në gërmadha, që pa i shkatërruar kush. Tiranës i hoqën kinematë, i hoqën estradën, i hoqën cirkun e kështu me radhë – pa i zëvendësuar dot me asgjë. Tani i erdhi radha Teatrit. Si kryeqytet, besoj mban rekordin në Europë për numër të vogël sallash (teatro, variete, kinema, koncerte, balet, etj.). Flasim për shumicë, por ajo shumicë – publiku i artit performativ – është i rrezikuar. Sikurse është e rrezikuar e ardhmja financiare e artistëve performativë: aktorëve, muzikantëve, këngëtarëve, regjisorëve, etj. Si do të jetojnë këta? Me paratë e biletave (që do të ishin ekuivalenti i VOTËS) nuk mbijetojnë dot; shteti nuk u jep as minimumin; praktika e financimit privat nuk njihet, as ajo e bamirësisë; marrin ndonjë kacidhe ndërkombëtare, por që nuk ka lidhje organike me jetën kulturore në vend. Ja edhe një shumicë tjetër, që po zhbëhet. Sepse po të heqësh publikun dhe komunitetin e artistëve, çfarë mbetet? Politika lakuriqe. E cila gjithashtu – më duket mua – është krejt e dëshpëruar, sepse nuk gjen dot as ajo paratë që i duhen dhe ndërmerr gjithfarë aventurash spekulative me ndërtime gjysmë publike dhe marifete të ngjashme. Punë dreqi. Dhe ku i qëlloi Edi Ramës, e nisi bukur si piktor i pushtetit, por që po e sulmojnë tani si PIKTATOR. Siç e thonë një fjalë, it couldn’t have happened to a nicer man.
Si gjithmone je interesant dhe ke te drejte ne shume pika ne komentet e tua, por kam idene qe ne kete pike je i kthjellet ne tezat ne vecanti por i turbullt kur i mbledh te gjitha bashke, te pakten nga kendveshtrimi im. Se pari dua ta sqaroj me te madhe qe une karshi ceshtjes se teatrit jam thjesht INDIFERENT me gjithe mekatet dhe virtytet e ketij qendrimi, dhe ne kete debat u futa me shume per te treguar absurditetin e nje aresyetimi te tipit “rrobat e Perandorit”, qe po s’na deshi populli, aq me keq per te se na na lusin dhe po s’na kuptoi populli budallai eshte ai.
Per mendimin tim nga larg (se as nuk i jam futur e as kam ndermend tu futem teorive konspirative te te dyja paleve) ceshtja e shembjes se teatrit eshte problem i Policise ndertimore a zyres urbanistike a ku di une dhe personalisht nuk kam asnje afeksioni sentimental per ate ndertese qe ne vije ajrore ishte vetem 100 metra nga shtepia ime (pallati i Kacelit, meqe ketu jane bere plot shkrime per ate pallat 🙂 ) ndersa nga ana ndertimore duket qarte qe ka qene nje ndertese fare e perkohshme qe me liber duhet te ishte shembur nja 40 vjet me pare.
Tani problemi ketu vjen kur kjo ndertese mistifikohet sikur te ishte shtepia ku ende jetojne Muzat e Artit dhe duk iu prishur shtepine, ato do ikin e na lene pergjithmone. Ndaj dhe krahasimet emocionale te teatrit me varrimin e Hoxhes apo shembjen e kishave nuk me duket se qendrojne se shembja e kishave nuk u be per qellime (qofte edhe te korruptuara) te real estate, po per te treguar qe ne do iu varrosim nen keto germadha po vazhduat te besonin, kurse Edi nuk eshte se ka ndonje gje kunder aktit te teatrimit (njera ketu ne Toronto me shpjegonte me durim psikanalitik se urrejtja e Edit per teatrin eshte nenshtrese e urrejtjes misogjenike per gruan e pare, Matilden) ose aktrimit ne pergjithesi si zanat. Nderkohe me vjen mire qe edhe ti pak a shume me konfirmon qe per aresye te ndryshme, pjesa me e madhe e shfaqjeve teatrale jane palacolleqe per nje aresye ose per nje tjeter, dhe se per numer teatrosh zeme akoma nje nga vendet e para ne bote si gjithmone.
Keshtuqe per te qene ne bright side, mendoj qe humbjen e teatrit si ndertese (se kjo pune mori fund tashma) komuniteti teatral duhet ta ktheje ne force duke ngritur cilesine e shfaqjeve ne teatrot ekzistuese me shprese qe populli qe i frekuenton keto ta kuptoje gjithmone e me shume gabimin e Edit, dhe ta tregojne kete me voten e tyre ne zgjedhjet e ardhshme. DUM SPIRO SPERO ka thene latini.
karshi ceshtjes se teatrit jam thjesht INDIFERENTFakti që shprehesh nuk të bën dot indiferent.
PF, sikur të dinit edhe të argumentonit, përtej opinioneve dhe batutave (“nuk të çon përpara në jetë”… haha, çfarë niveli!), debati do të ishte shumë më interesant.
Shkruan:
Jo kështu PF, jo kështu. Ti vetëm je përpjekur të rindërtosh me fjalë të tjera atë që kam argumentuar unë, por nuk ke ndërtuar argumentin tënd akoma, pse “fakti qe qytetaret nuk e mbeshteten kauzen tregon per nivelin dhe parendesine e kauzes”. Përpiqu dhe një herë.
Prapë e ke gabim. Nuk është çështja nëse mbrojtësit e Teatrit kanë të drejtë, por që MUND të kenë të drejtë, që ju – dhe Rama, dhe Veliaj dhe rilindasit – e përjashtuat a priori në emër të shumicës (që në fakt nuk e keni më, por ky është debat tjetër).
Shkruan më tej:
Rregullat demokratike, pikërisht! Më trego se ku e ke ligjshmërinë e shembjes së Teatrit, pastaj ec të vazhdojmë debatin.
Gjilpera, t’i sqarova ato qe kisha per t’i sqaruar, dhe kur e ul debatin ne gjykime morale te tipit “s’te vjen turp” a “ulu dhe rishkruaje kete ne derrase te zeze deri sa te te lodhet dora” nuk eshte se ma rrit as respektin dhe as deshiren per te debatuar me ty ndaj po e le muhabetin ketu deri sa te na kete gjykuar koha.
Shqiptart thashe kane ba be
mend me shit e mos me ble
Gj Fishta
Debatet teorikisht jane te dobishem por ne kete rast palet e kane ndare mendjen e duan vetem te degjohen e jo te degjojne .
Ndersa bie dakord se nje ndertese ,per te cilen qe ne vitet 80 kam degjuar nga aktore qe punonin aty se ishte ne kushte skandaloze duhej prishur ,nuk bie dakord se shijet e KM i cili ne shume raste per argument ka vetem arrogancen jane apo duhet te jene kulmi i mendimit arkitektonik shqiptar.
Ardian, prishja e teatrit është një tjetër simptomë e konfliktit mes shoqërisë dhe shtetit – janë klasat shoqërore ato që janë mobilizuar për ruajtjen e kësaj trashëgimie dhe strukturave shtetërore që jo vetëm e prishën, por edhe siguruan mënyrën dhe metodën për ta bërë këtë.
A nuk shërben kërcënimi i humbjes së gjithë trashëgimisë kulturore si mburojë e vetë forcave shoqërore që e përjetësojnë këtë rrezik? Nevojat politike të shoqërisë shndërrohen në nevoja dhe aspirata individuale (të pak personave), kënaqja e tyre promovon biznesin dhe mirëqenien e përbashkët – dhe gjithçka duket se ka pamjen e vetë mishërimit të arsyes. Në dukje, se realiteti është krejt tjetër.
Aftësia për të dalluar një padrejtësi, ka të bëj me botëkuptimin dhe kulturën e njerzve dhe individëve (nuk po them “popullit”), por jo me faktin e thjeshtë që një gjë mund të jetë e drejtë apo e padrejtë. Në histori, atë moderne po flas, ka pasur kombe që nuk kanë arritur të dallojnë padrejtësi nga më të egrat dhe çnjerzoret, edhe kur në themel të vlerave të tyre kanë pasur humanizmin. Rasti i skllavërisë aë ligjëruar në USA është më emblematiku. Ndaj mbështetja e kauzës nuk thotë asgjë mbi drejtësinë dhe vlerat e kauzës.
Ideja që këtu paska një grup (elitist) që i imponon shijet një grupi tjetër, kërkon të fshehë faktin që këtu vërtet ka një padrejtësi, por një pjesë ndihen rehat me të dhe nuk duan ta pranojnë as hapin gojën. Përndryshe ata qwë kanë folur nuk kanë qënë gjë elita, por artistë të nëpërkëmbur, studentë, arkitektë pa asnjë lidhje me elitën mediatike dhe politike të Tiranës. “Nuk di gjë”, “Mos më përzieni”, “Jam asnjëanës”, janë në fakt mohime të vullnetit për të pohuar një padrejtësise të kryer në sytë e të gjithëve, hapur, pa dorashka.
Shëmbja e Teatrit ishte një grusht ndaj kulturës (plain and simple), sado që përpiqën ta zbusin këtë disa. Krahasimi me 1967-ën është mëse i saktë, dhe çalon vetëm në aspektin e asaj që thotë Marksi, të cilën ia ka atribuar Napoleonit, se “Historia përsërit vetveten, herën e parë si tragjedi, dhe herën e dyte si farsë”. Këtu ka vetëm urrejtje të Edi Ramës për artin dhe kulturën. Si, qysh, e tek, do duhen libra historie dhe psikanalize për t’u përcaktuar.
“.. Shëmbja e Teatrit ishte një grusht ndaj kulturës (plain and simple), sado që përpiqën ta zbusin këtë disa…”
Si qenka grusht ndaj kultures kur ne vend te tij do te ndertohet nje teater I ri?
Ajo qe kulturon njerezit eshte brendia e shfaqjeve aty brenda.Vleresimi I stilit arkitektonik eshte divers ne varesi te shijeve te njerezve ,ashtu si psh shijet muzikore .Nje pelqyesi te muzikes tallava opera i duket nje pellitje pa kuptim.Nje pelqyesi te operas tallavaja I duket dicka vulgare .Disa duan te rene modernen qe perfaqeson progressing,disa duan te vjetren qe perfaqeson stabilitetin .Disa shohin nje barriers qe duhet shembur,disa nje kufi qe nuk duhet kapercyer .Disa duan ndryshimin,te tjeret I tremben atij .
Po, Alba, është grusht ndaj kulturës, sepse kultura nuk mund të reduktohet në argëtim (entertainment). Kultura është edhe shprehi (habit) dhe si çdo shprehi tjetër, ka nevojë të ankorohet diku; në rastin e teatrit, të ankorohet te një pikë në hapësirë, një orientues, një Landmark (deri edhe xhiroja e mbrëmjes dikur në Tiranë ishte e ankoruar te Bulevardi: nuk mund t’u thoje njerëzve, sot e tutje shkojeni bëjeni xhiron andej nga Unaza ose mbrapa Stacionit të trenit). Po të shohësh rreth e rrotull, bota i trajton me respekt dhe nderim të madh selitë e teatrove të veta (dhe selitë në përgjithësi); sepse selia për Teatrin është si trualli i kishës: e shenjtëruar. Këtë shenjtërim ia ka dhënë publiku, që e ka frekuentuar në vite (dekada, ndonjëherë shekuj) për të krijuar atë që quhet traditë e teatrit dhe që shpesh është pjesë e ADN-së së qytetërimit – të paktën në Perëndim. Në qytetet e Italisë ku kam jetuar (Romë, Napoli) qendra është pëllëmbë e teatër. Teatri ka këtë karakteristikë, që në skenën e vet riprodhon Qytetin, me Q të madhe. Dhe kjo skenë ka nevojë për një vend, për lokus, ku të ankorohet; siç ka nevojë për një imazh ndërtese, ku të fiksohet. Në Tiranë janë rritur disa breza që, kur u thua Teatër, sjellin në vështrim fasadën e Teatrit Kombëtar (më parë “popullor”), si mekanizëm identifikimi. Pse ta prishësh këtë? Natyrisht, brezat e rinj nuk do ta identifikojnë më Teatrin kështu – por a do ta kenë të lehtë të përqafojnë një seli teatri të re, nëse këtë nuk ua ushqejnë prindët? Tradita duhet mbajtur gjallë, duke mos e lejuar shkëputjen dora-dorës – nëse nuk e beson, eja në NYC të shohësh ca vrima të jashtëzakonshme, ku kanë dhënë dhe japin shfaqje majat e artistëve performativë, muzikantëve jazz dhe blues, stand-up comedians… Dua të them që vendi topografik, së bashku me konfigurimin arkitektonik, janë PJESË e identitetit të Teatrit, si art; sepse i japin Teatrit një shtëpi, një HOME në kuptimin metafizik; një truall ku të lëshojë rrënjët. Unë habitem që njerëz me pretendime artistike dhe estetike, si Rama, kanë zgjedhur ta shpërfillin fare këtë aspekt të locus-it të artit, duke përqafuar një vizion mekanicist, të tipit “e shkulim këtu e mbjellim atje”, a thua se janë duke mbjellur qime në kokën e tullacit…
“Po, Alba, është grusht ndaj kulturës, sepse kultura nuk mund të reduktohet në argëtim (entertainment). Kultura është edhe shprehi (habit) dhe si çdo shprehi tjetër, ka nevojë të ankorohet diku; në rastin e teatrit, të ankorohet te një pikë në hapësirë, ”
Ne fakt, per aq sa na eshte thene, pika ne hapsire nuk ndryshon. Njerzit qe kane shkuar ne ate pike te qytetit per te ndjekur shfaqje teatri, prap do te shkojne po aty per te pare teater, vec tashme eshte premtuar per nje godine me te sofistikuar si ne rrafshin arkitekturor ashtu dhe ne ate funksional. Pra le te biem dakort, qe i vetmi shqetesim eshte godina si objekt, me vlerat qe mbart, nga ana arkiteturore dhe ate funksionale. Ne rrafshin funksional, eshte rene dakord pothuajse unanimisht, se kishte dale jasht funksionit, kete e vertetojne iniciativat e atij institucioni per nje godine te re, para se te lindte Edi Rama politikisht, per shkak se nuk permbushte kushtet per funksionim normal. Nga pikpamja arkitkturore, kemi opinione qe ndahen, disa qe e mbrojne, disa qe mendojne qe godina ishte nje ndrtese pa asnje vlere. Kur flas per opinione te ndara kam parasysh sferen profesionale, specialistet e fushes. E vetmja vlere e godines qe une personalisht konsideroj, eshte ajo historike, duke qene aty qe me ndertimin e Tiranes moderne, besoj se mund te ishte arsyetim i mjftuesheme qe godina te qendronte aty ku ishte. Ngulmimi disave per te qe ndertesa te mos shembej si objekt per nostalgji, e quaj te papranueshme, per nostalgji atehere na duhej qe ne shpite tona te mbajme televozoret “iliria” apo nevojtoret ashtu sic i kane lene ndermarrjet e ndertimit se ashtu kaluam nje pjese te mire te jetes.
Per te marre shembull Stadiumin Qemal Stafa, aty kame shku me shume skrifica qe femij per te pare futboll, aty prap do te shoh futboll, por cfare malli mund te keme une per nje stadium gerdalle, ku tifozat si kategori sociale jo fort e rrafinuar, ne pushim te ndeshjes, hidhnin shurren ne forme shatrivani nga shkalla e fundit e 20-eve, kurse sot nese i ke dy gram civlizim dhe dy te tjera t’i shton ambienti ne stadium.
Gjinbueshpata,
Objekti arkitektonik nga objektet e konsumit dallojnë nga komponentja “kohë”. Të dy këto lloj objektesh identifikohen në “kohë” dhe në “hapësirë”. Por ndërsa objekti i konsumit me përkufizim e ka të limituar kohën e vet, objekti arkitektonik përkundrazi perceptohet në kohë si permanent. Si të thuash është gjurma që lë njeriu në jetë edhe pas vdekjes, për t’ia kaluar dhe trashëguar brezave të tjerë. Në këtë kuptim objekti arkitektonik është objekti primordial i kulturës. Nuk është e rastësishmë që një nga argumentat për ta prishur këtë objekt është edhe ai që ky ishte “i përkohshëm”, me afat skadence vetëm 15-të vjet.
Kaq të lidhur janë qytetarët me vende të tilla, që shërbejnë si orientues të kulturës, sa “ndërrimi” i tyre, nëpërmjet shkatërrimit, nga ana e autoritetit në pushtet, i shërben drejtpërdrejt edhe ndërrimit të publikut përkatës (për të mos thënë të modelit të qytetarisë). Mbase pushtetarët e tanishëm e ndiejnë armiqësinë, ose rezistencën, nga ana e qytetarëve – të atij qyteti që identifikohej dhe riprodhohej EDHE tek Teatri i vjetër; dhe duke shkatërruar selinë ekzistuese të Teatrit (bashkë me të tjera marifete, si ndërrimi i stadiumit, prishja e kinemave, rikonfigurimi i qendrës, etj.) duan njëkohësisht të dobësojnë dhe pastaj eliminojnë atë publik, që identifikohej në orientuesit e mëparshëm, për ta zëvendësuar me publikun E TYRE, ose krijesën E TYRE – që njëkohësisht është edhe baza sociale e pushtetit të tyre. Përndryshe, kjo klasë politike që tani na shpjegon se ndërtesa e Teatrit ka qenë “fashiste” (ose “totalitare”) nuk e ka pasur fare për gjë të instalohet në ndërtesat kryesore të Bulevardit (Komiteti Qendror, Kryeministria) të cilat qytetarët e Tiranës i kanë asociuar me totalitarizmin enverist. Në krahasim me kompleksin e bulevardit, selia e Teatrit ishte diçka absolutisht e brishtë dhe anormale, siç e shkruan edhe Endriti sot. Të mos harrojmë se kjo është e njëjta elitë që, para pak vjetësh, u lëngëzua me vilën e Enverit (ju kujtohet?) dhe që ka shkuar dhe i ka kthyer në tempuj bunkerët e shpifur si nevojtore, të regjimit enverist; dhe tani kujtohet për gjyqet që qenkan bërë në Kinema Kosova!
Alba,
Për ta kuptuar rëndësinë e asaj ndërtese, po ta përkthej ndryshe: A do mund të flisnim ne sot për ATY, në kuptimin që teatri i ri duhet të ndërtohet ATY në hapësirën e të vjetirt, nëse nuk do ishte për ATË ndërtesë? Nëse Italianët nuk do ndërtonin ATË ndërtesë pikërisht aty, atëherë Teatri Kombëtar mund të imagjinohej në ç’do vënd, edhe në Krujë po deshe. Por, mardhënia jonë më atë hapësirë, me nocionin e Teatrit Kombëtar, me pozicionin që ky teatër ka në qytet, është përcaktuar dhe lidhet vetëm me ATË ndërtesë. AJO ndërtesë mban AND-në e Teatrit Shqiptar.
Nëse kjo do ishte një ndërtesë e përkohshme, që duhej prishur dyzetëvjetë më parë, si ka mundësi që i paska dhënë nocinit të Tearit Kombëtar këtë nocion kohor dhe hapësinor që ne kemi sot pas tetëdhjetë vjetësh të ASAJ ndërtese?
Ndërkohë kultura nuk është akt në të ardhmen, është një akt që tashmë është zhvilluar dhe ne jemi në gjëndje ta trashëgojmë. Nëse nuk e trashëgojmë ajo thjeshtë vdes, dhe nuk ka kuptim. Veton Surroi pati një shkrim tek Lapsi para pak ditësh që fliste të njëjtën gjë duke sjell konceptin e totemës (gur-mbi-gur) të kulturës si akt i përsëritjes dhe i kujtesës.
Ndërkohë edhe vetë qyteti e ka një ADN-ë të caktuar nga objektet fillestare të tij që mbarsin jo vetëm një kuptim, por edhe mënyrën se si sillemi në të, pra një memorie funksionale. E kotë ta them se ADN-ëja e Tiranës po prishet dhe ç’prishet ditë për ditë. Kuptohet që prishja e kësaj ADN-ëje e kthen qytetin në një monstër që duhet kohë për ta zbutur, c’ka duhet marrë në konsideratë në këtë rast.
Tani, ju keni vendosur që Teatrin Kombëtar ta zëvendësoni me Teatrin e Ramës (sepse nuk e quaj dot ndryshe.) Ju mund të jeni shumë rehat me këtë. Unë, dhe besoj një pjesë e mirë e qytetarëve, nuk jemi. Por, ju lutem mos e ndërtoni ATY, tek Teatri Kombëtar, teatrin tuaj! Ndërtoheni diku tjetër, dhe jo mbi MEMORIEN që ka krijuar teatri i vjetër. Ka plotë vënd Tirana, krahëhapur dhe zemërgjërë siç është, edhe për Rama Teatër.
Dhe së fundi, përpara se të na kërkoni llogari neve, mbrojtësve të Teatrit Kombëtar, për t’iu shpjeguar juve (?) sepse është akt anti-kulturor prishja e teatrit, pas qindra shkrimeve (me dhejtra vetëm këtu tek Pejsazhe të Fjalës), dhe pas disa shrimeve të shkëlqyera në shtypin e shkruar si ato të Aurel Plasarit, Veton Surroit, etj. dhe përpara se t’i vini rruspën KULTURËS, ju lutem merreni mundimin dhe na shkruani edhe ju ndonjë shkrim për Teatrin e Ri, se si e avancon ky çështjen e kulturës, të arkitekturës dhe urbanistikës, dhe pse është ky shumë herë më i mirë se teatri i tanishëm nga ana arktitekturore dhe urbanistike. (Not too much to ask)
PS. Edhe dicka për ndërtesën. “Është ndërtuar me materiale të dobëta” të thonë, por harrojnë që kjo ndërtesë ka kollona betonarmeje, të brëndshme dhe të jashtme, ka kapriata druri që mbulojnë një sallë të tërë që ishin në gjëndje të mrekullueshme edhe sot e kësaj dite, edhe pa asnjë meremetim apo restaurim të çative dhe mbrojtjes nga lagështira. Por nuk ka themele të thonë. Si ka mundësi që një ndërtesë me të tillë konstruksion, të mos ketë themele? Ku kanë qëndruar këto kollona? Ku kanë qëndruar këto kapriata? Ndërkohë materiali i lehtë i fasadës, nuk është as asbestoz, as inferior, përkundrazi është në fakt një zgjidhje akustike, termike dhe strukturore shumë e përshtatshme, sepse e ka lehtësuar strukturën nga materiale të rënda ndërsa fokusohet në zgjidhjen e problemeve spcifike të një ndërtese teatrore. Pra është një zgjidhje optimale, por jo e përkohshme. Pra ky lloj diskutimi që kjo ndërtesë ka qënë e përkohshme vjen ose nga padija ose për të disinformuar, ose të dyja bashkë. Ka qënë karakteristikë e të gjitha ndërtimeve italiane ne Tiranë që edhe suvaja e llaçi ishte i përzier me kashtë, për të rritur termoizolimin dhe bërë më të lehta.
Sillni ketu te zotet e hallit, te thone anen e tyre.Paska qene si bicim hauri ,60 vjet pas afatit te skadences thote drejtori i teatrit.Ky debat me kujton pak a shume debatin mbi emerimin e Janutallos ne krye te ortodoksve ku me te indinjuarit ishin ata qe ishin muslimane ,katolike , ateiste apo njerez qe s’kishin shkelur kurre as ne kishe as ne xhami.
http://www.gazetadita.al/regjisori-kame-apel-artisteve-teatri-i-ri-ishte-amanet-i-kadri-roshit-ndaj-lereni-politiken-ajo-godine-u-ndertua-per-15-vjet/
Alba,
Me përzemërsi ta them – më duket se je në vënd të gabuar sepse nuk po flasim për Janullatos.
E lexova intervistën e z. Kame. Përveç sensacionit që paska një dokument që thotë se ndërtesa është dopolavoro e ndërtuar vetëm për 15-të vjet, asgjë e re nga fronti i perëndimit (teatër i ri, amanet i vjetër). Por, llogjika ta do që po të kishte ndonjë dokument të tillë do e kishin nxjerrë, pa qënë nevoja të bënin ekspertiza dhe superekspertiza. Do e kishim në të gjitha mediat si flamur. Por nuk ka asnjë dokumnet të tillë.
Ndërkohë kishte në atë intervistë disa komente që të lënë me gojë hapur kur bëhen nga dikush që paska drejtuar këtë institucion: “Nuk vdes shqiptari për teatër se nuk e ka në traditë.” thotë Kame.
U kuptuam. Dhe as Gazeta Drita nuk zhgënjeu.
Unë, i nxitur nga ideja e PF, që “prishja e teatrit është demokratike” po e filloj argumentimin tim ndryshe. Janë disa gjëra në identitetin kulturor të një shoqërie, të cilat nuk mund t’ju nënshtrohen proceseve demokratike me kalkulime të thjeshta matematike. Dhe kjo për arsyen e thjeshte, ngaqë popullin profan po ta pyesësh, se “do më mirë një teatër apo një qendër komerciale”, me siguri absolute do të thotë, që “dua një qendër komerciale!”
Tani a është ky një kriter për të legjitimuar aktin e shembjes së një institucioni kulturor?
Sigurisht që jo dhe kush është i bindur se nuk është kështu, le ta ndërpresë leximin e mëtejshëm dhe të shkojë dhe t’ia heqë vetes.
Populli profan ka një instinkt që i rri zgjuar për të gjykuar mizerjen e tij kulturore në të cilën gjendet dhe për këtë arsye nuk para përzihet në punët e elitave kulturore. Në këtë kuptim, ajo turmë amorfe nuk pret që ta pyesin, se si e do kulturën, me apo pa teatër. Instinktivisht turma e di që ka nevojë për një bari kulturor dhe nuk përzihet nëpër ato punë, deri sa del ndonjë Pol Pot a Enver Hoxha, që me djallëzi do ta manipulojë, dhe i “fut fitilat”.
Pra argumenti që “ne jemi në pushtet dhe bëjmë me teatrin atë që duam” është i rrejshëm, ngaqë teatri në ekzistencën e tij nuk ka të bëjë drejtpërdrejtë me pushtetin, me përjashtim që e analizon në mënyrë kritike atë.
Elitat kulturore, dhe me këtë nuk kam parasysh kush ka qenë dje, është sot, apo do të jetë nesër në skenën e teatrit, por ELITËN si koncept abstrakt, si udhërrëfyes kulturor i turmës, ashtu siç nuk mund të “kuantifikohet” edhe nuk mund të formatohet. Në këtë kuptim edhe TEATRI, si një objekt projeksioni i dëshirës dhe nevojës për të ekzistuar i shkëputur nga politika dhe elita politika, do të duhej të ishte i paprekshëm nga kjo e fundit.
Elitat kulturore, institucionet ku ato realizojnë veten kanë një status të veçantë dhe gëzojnë një mbrojtje të veçantë.
Ku duket kjo? PO ja për shembull, që një element i krimit të gjenocidit është ndër të tjera edhe shkatërrimi sistematik i elitave të një popullsie të caktuar. Është një gjë të vrasësh pa faj 10.000 njerëz për një arsye të çfarëdoshme dhe është një gjë tjetër, t’i vrasësh një shoqërie 1.000 mësues, t’ju nxjerrësh sytë 1.000 piktorëve, t’ju presësh duart 1.000 skulptorëve, t’ju thyesh gishtërinjtë 1.000 violinistëve, t’ju dërmosh kavigliet 1.000 balerinave, t’ju presësh gjuhet 1.000 priftërinjve, t’ju tredhësh testikujt 1.000 shkrimtarëve, t’ju vrasësh fëmijët 1.000 poetëve, t’ju përzhitësh fytyrën 1.000 aktorëve dhe t’ju thash barkun 1.000 ninullashkrueseve.
Në këtë kuptim, të prishësh një teatër është shumë më tepër se shuma aritmetike e sasisë së përgjithshme të tullave që në një hapësirë tredimensionalë zhvendosën vetëm në bazë të parimeve të fizikës mekanike brenda një kohe të caktuar.
Njëkohësisht të pretendosh, se teatri që ke prishur mund të zëvendësosh me një tjetër më të mirë, është një rëngë që i bën tjetrit. Një TEATËR i prishur është dhe mbetet një teatër i prishur; ai tjetri që do të ngresh është si një martesë e dytë pasi ke vrarë gruan e parë.
Mbase patetike si mendime, por kush ata që e bënë atë punë (dhe nuk e kam fjalën për shoferin e fadromës, por për Ramën, Veliaj, Kumbaron) e kanë ditur që në fillim që janë duke vrarë diçka thelbësorë në atë pak kulturë që ka mbetur në Shqipëri.
Tetari i vjetër i kishte të gjitha mundësitë të shndërrohej në një institucion progresiv. Teatri i ri do të jetë një tribunë e re, e cila për shumë vite do të shërbejë për të rehabilituar krimin e kryer së bashku me autorët e tij.
Tani, në këtë botën civile ku jetoj unë, këto gjërat e vjetra, me traditë por edhe me potencial për t’ju përshtatur kohës dhe reflektuar veten, historinë e vetes dhe kështu edhe historinë e shoqërisë vetë i duan dhe i ruajnë shumë, edhe kur i urrejnë. Domethënë që në Berlin të vijë në pushtet një qeveri e djathtë dhe t’ju vërë ruspën Teatrove “Maxim Gorki” apo “Volksbühne”, ngaqë janë të amortizuar fizikisht dhe të të pozicionuara majtas, as që mund të mendohet; vetëm në ngrit-të nga varri Martha Göbels që ta marrë në dorë këtë punë. Apo të shkoj në Munih dhe t’i vërë kazmën “Haus der Kunst”, ngaqë e kanë ndërtuar nazistët dhe ka akoma në tavan kryqet e thyera.
Përkundrazi.
Ato janë pjesë shumë të rëndësishme të gjerdanit të përlave të kulturës gjermane, ato i financojnë, që t’ju rrojnë edhe 1.000 vjet, ngaqë rreth tyre u ngjizet identiteti kulturor, që ndriçon edhe rrugën e çdo çobani të humbur në Alpe, në dashtë ta ndjekë ai apo i biri atë rrugë ndonjë herë.
Pifto, me gjej me quote ku kam thene qe “prishja e teatrit eshte demokratike”, me dergo numurin tend te llogarise dhe brenda dites do kesh $1000 plus ne llogarine tende.
Aman o burre, lexoni tekstin jo subtextin qe keni ne mendje. Ajo qe po perpiqem te them eshte qe ne nje kauze ku ke qeverine Kundra dhe popullin indifferent shansi I fitores eshte thuaj se zero. Dhe ashtu u be.
Dhe si gjithmone fajin e ka Populli.
PF, ti prishjen e teatrit e vë në një relacion me vullnetin e popullit, ose e justifikon me faktin, që vetëm populli do të mund ta ndalonte prishjen e tij, duke e kundërshtuar prishjen. Tani unë nuk dua të të bie sinqerisht në qafë, por më acaron jashtë mase ideja yte, që fati i një teatri qenka në funksion të vullnetit të popullit, për ta prishur ose për ta ngritur. Në këtë kuptim deduktova në atë frazë përmblese, që sigurisht nuk e ke thënë tekstualisht ashtu.
Për mendimin tim, ti nuk ke kuptuar thelbin e problemit, që fati i ekzistencës së një teatri me domethënie përcaktuese për kulturën e shoqërisë në një periudhë të gjatë kohe, ndër-epokale do të thoja, nuk duhet të ketë të bëjë me vullnetin e popullit të një momenti apo legjislature të caktuar.
Kjo është një gjë shumë e thjeshtë, por për ta rrokur, duhet diçka më shumë se indiferencë.
Pifto, une po perpiqem te shpjegoj si dhe pse ndodhi, gje qe mund te sherbeje per te njohur shanset e kauzave te tilla ne te ardhmen. Teatri nderkohe iku dhe histori hipotetike nuk ka.
Plus une e mbylla ketu me kete teme se me duket bjerrje kohe.
Jane tri gjera qe nuk i kuptoj dot :
e para _ si eshte e mundur qe populli aspirant i demokracise kerkon te ringrihet ngrehina e TK, objekt i ndertuar nga fashistet dhe i shfrytezuar nga komunistet, dy diktaturat me ekstreme, ky simbol i trushplarjes ideologjike te popullit nepermjet deformimit te artit?
Ky objekt, TK, i lidhur pazgjidhshmerisht me realizmin socialist per cfare do te sherbeje pervecse si lapidar per epoken komuniste? C’eshte kjo nostalgji perverse, sindrom i Stockholmit, apo kaq e ka inteligjencen populli shqiptar demokrat e teaterdashes?
e dyta _ si eshte e mundur qe, pasi pame se si u shkermoq ne nje cast te vetem fasada fallike e TK me prekjen me te lehte, ende kembengulet se TK nuk duhej prishur? Duhej pritur sa t’i binte ne koke ndonje qendrestari qe t’i therrisnin mendjes?
e treta _ si mund te shpresohet se nuk do te cvleresojne totalisht argumentat e veta kur shkohet ne nje ekstrem te pabesueshem duke e pershkruar E.Ramen si terrorist, si urryes te artit e kultures?( heren tjeter mund ta pikturojne si shef te ISIS-t ne Ballkan!) Si mund te pretendohet se nuk jane te indoktrinuar politikisht, apo se nuk kane probleme te lidhura jo me objektin po me vete subjektin?
Jo Fatma, nuk po merret njeri me politikë. E vërteta është se sot politikë bëjnë vetëm ata që të thonë “pse merresh me politikë?” ndërkohë s’ua ndjen fare që njërzit vidhen e terrorizohen në mes të ditës për diell.
Përkundarzi! Ne, po përpiqemi të ndalojmë hemoragjinë në shkatërimin që po i bëhet qyetit dhe kulturës. Dhe teatri ishte rasti i fundit dhe më flagranti.
Kurse Sindroma e Stokolmit shfaqet kundrejt njerëzve, jo kundrejt objekteve. Ju që e adhuroni Ramën pvarësisht nga terrori që ushtron dhe idiotizmat që bën në qytet, ndoshta e keni këtë sindromë.
Ja një përpjekje imja për ta vazhduar këtë diskutim:
Janë njerëz që nuk e lidhin Teatrin (arkitekturën e Teatrit dhe funksionin e ndërtesës) me përdorimin që i është bërë ose edhe me destinimin e tij fillestar; por që e identifikojnë me Teatrin si art. I njoh shumë nga qëndrestarët, kam shkuar edhe vetë të flas aty (për Kullën e Sahatit) dhe jam i sigurt që e kanë dashur Teatrin për arsye qytetare – ose siç mund ta dojë publiku; dhe siç mund ta duan ata që kanë punuar aty me pasion (aktorë, regjisorë, etj.). Kujtesa është e çuditshme, dhe shumë selektive: unë kam shkuar me dhjetëra herë në atë Teatër, në vitet 1960-1980; e megjithatë, po të më pyesësh tani, mbaj mend shfaqjet “I pazëvendësueshmi”, “Ngjarje në fabrikë”, “Fytyra e dytë”, “Arturo Ui”, “Luiza Miller”… ose pikërisht ato shfaqje ku skematizmi i realizmit socialist ia linte vendin eksperimentit dhe guximit për diçka tjetërlloj. Nuk më duket rastësi, që Teatri u godit keq nga regjimi, në kohën e luftës kundër liberalizmit: u dënuan Ibrahim Uruçi, Fadil Paçrami, Kujtim Spahivogli, Mihallaq Ziçishti, Minush Jero… gati-gati të thuash se në skenë kish ndodhur edhe një rebelim ndaj regjimit vetë. Kujtoj se në atë kohë askush nuk u dënua në Kinostudio (po mbase e kam gabim). Duket sikur Enveri kish më frikë Teatrin, se Filmin, të paktën në atë kohë… (edhe pse një numër filmash të huaj u hoqën menjëherë nga ekranet). Edhe më pas, në kohë më të errëta, mbaj mend që shumë e patën adhuruar monologun e Mirush Kabashit (“Apologjia e vërtetë e Sokratit”) duke e lexuar si akuzë kundër diktaturës. Ka diçka shumë qytetare, te raporti i publikut me skenën; që e bën Teatrin të rrezikshëm, për çdo diktator. Këtë ide të Teatrit, të mishëruar te ndërtesa, besoj se e mbronin ata të Aleancës.
Përtej ironisë, besoj se mund të kish shërbyer si monument i vijueshmërisë së vlerave, në një epokë të sunduar nga antivlerat.
Teatri nuk ishte Kalaja e Gjirokastrës; dhe as mund të identifikohet arkitektura e tij dhe organizimi që ia bënte hapësirës, me materialet me të cilat ishte ndërtuar dhe cilësitë inxhinierike (nesër te Peizazhet do të shkruajë një arkitekt, për këto gjëra). Ashtu siç ishte, i rezistoi deri edhe termetit, më mirë se ca betone të hatashme të Tiranës (si Muzeu Kombëtar dhe Galeria e Arteve).
Në këto punë nuk e ndan dot gjithnjë njeriu shapin nga sheqeri: politika kërkon ta shfrytëzojë lëvizjen qytetare, madje duke parazituar mbi të; por edhe nuk përjashton dot provokatorë gjithfarësh. Në një kohë kur po ftohen të largohen nga puna deri edhe drejtues institucionesh kulturore, thjesht ngaqë janë “fotografuar” në protestë, dhe kur mediat pro-qeveritare u kanë hapur dyert të gjithë atyre që nuk reshtin së hedhuri bajga ndaj kundërshtarëve, nuk ka gjë për t’u habitur edhe që krahu tjetër do ta kalojë masën. Në shkrimin tim më lart unë fola – qëllimisht – për efekt të terrorit; sepse nuk mund t’i gjykoj qëllimet e atyre që shembën Teatrin; dhe iu referova pamjeve televizive të fadromit që shembte një SIMBOL të arkitekturës kulturore të Tiranës, në mes të natës – jo policëve që hynin në objekt të armatosur me automatik dhe keqtrajtimit të protestuesve që ndodhën më pas, dhe që unë ende nuk i dija. Por ishte PAMJA e shkatërrimit live, që më kujtoi efekte të ngjashme të terrorit – këtë herë të prodhuara dhe të synuara nga terroristë të mirëfilltë, si ata të ISIS-it.
Fatma, mbase edhe kjo ndihmon për argumentin:
Rënia e perdes së fundit
Sic ke vene re edhe ti qe “e identifikojnë me Teatrin si art”, pra nuk eshte ngrehina ajo qe vleresojne , e si rrjedhim ngrehinen mund te mos e kesh e teatri si art mbetet. Kjo eshte sjellja normale njerezore; psh fytyren e Njutonit shume pak mund ta kujtojne po vepren , ato ligjet e famshme, ja njeh kushdo qe ka kryer gjimnazin. Urtesia popullore thote : Shikoji punen, jo gunen. Por kur guna vjeterohet ,duhet nje e re. Keshtu bejne njerezit normale. Enveri thoshte se corapet e grisura i arnonte. Me mesimet e tij do vazhdojme akoma?
Per ceshtjen e ‘vlerave ne epoken e antivlerave’ duhet te kujtojme se edhe ato vlera dilnin me stampen e censures se antivlerave ne shpine. Dua te them se nga do ta kthejme e rrotullojme Teatri Popullor do te na kujtoje jete e mot artin e realizmit socialist. Mbase kjo ka qene dhe arsyeja qe e ripagezuan Teatri Kombetar, por thjesht mbetet vetem nje nderrim gune. Frazat sado te sofistikuara nuk ja ndryshojne dot biografine atij teatri. Bisht qeni ka per te mbetur.
Atehere perseri pyetja : cfare mbrojne keta njerez?
(Qe i rezistoi termetit nuk eshte merite e Teatrit por e pupulitit, tallashit e dhogave, qe e mbanin ne kembe. Derrasat nuk rrexohen nga termeti prandaj bfj. japonezet ndertonin shtepija me dru deri sa mesuan te ndertojne gjigande betoni, qe s’i tremb dot as termeti , as cunami. Dhe japonezet jane komb i zhvilluar. Ne, fanar do mbetemi…?)
Nje taborr me shkrime e deklarata gjithfaresh per vlerat e ish ngrehines se teatrit qe, gati sa nuk e shpallin mrekulline e 8 te botes, vetem sa ia vene ne dyshim edhe ato vlera qe mund te kete. Po na thuhet me plot gojen se nje teater i ngritur me 1938 qenka me i mire se nje i vitit 2020. Ne kete pike ku cdo debat do ishte absurd, me vjen si shpetim e famshmja : zoterinj ku ju shpie mushka?
Ne kete kohen tone pa vlera ( te teatrit) kur aktoret dhe spektatoret nuk jane maturuar mjaftueshem pert ‘i dhene Cesarit c’i takon ,zgjidhja me oportune do te ishte mbyllja e asaj dere, dmth e atij teatri,qe tani fizikisht u be fakt, dhe ndertimi i nje te riu me vlera te reja te artit. Kjo kohe duhet te kete vlerat e veta , teatrin e vet.
Por ceshtja eshte politizuar, mjafton te hedhesh nje sy rreth e rrotull. Me te politizuarit e mohojne duke hedhur lekuren e deles siper kokes, vec kane harruar bishtin jashte….
Po te mos ishte politizuar si shpjegohet qe udheheqesit e AMT paskan qelluar antare kryesie partiake; si shpjegohet qe vete AMT po shkon drejt formimit si parti politike, me programin nen sqetull qyshkuri; si shpjegohet qe kur partite u turren ne oborrin e AMT sikur te ish bere deti kos, asnje qendrestar nuk u distancua ( nuk dijme ndonje emer, vec ca zera ne turme qe sfumuan shpejt e shpejt),…
Po ne fund te fundit kush jane ? Nje konglomerat i te gjitha valencave.
Pa dyshim ka idealiste, qe nuk me duken shume, qe meritojne respekt per sinqeritetin por jo per zgjedhjen ; jane militantet partiake, qe jane ne te drejten e tyre te shrytezojne cdo mjet e rrethane ne favor te partise, vec te mos bejne si gjoja te pavarur; ka ne turme njerez qe e kane per hobby cdo kundershtim e rremuje; pjesemarres te perhershem kontrapedale; adhurues teorishe konspirative shpesh per t’u patur zili per imagjinaten; qeflinj te zhurmshem, kalimtare te rastit, margjinare qe gjejne rastin te dalin ne drite, etj
Por eshte e qarte se shumicen e tyre e bashkon nje mllef kunder Edi Rames. Se pari per arsye politike qe e vuajne thelle mundjen, talljen e poshterimin te liderve te tyre prej Rames. Ka dhe torrollake qe aq kuptojne e ju duket se jane ne krahun e historise. Ka cmirezinj, xheloze qe nuk ja falin suksesin, ka te pakenaqur , qejfmbetur , ka nga ata qe kujtojne se vlerat e tyre jane anashkaluar nga Rama, qe prisnin t’i jepin mend Rames, po ky i shperfill dhe sigurisht urrejtesit e perjetshem te Rames qe nuk ngushellohen dot kurre dhe qe gjithmone , edhe ne cdo sukses te tij do gjejne nje klecke per ta shpaluur armik te popullit…
Po ne fund te fundit secili eshte ne te drejten e vet, secili eshte i lire te zgjedhe, vec nuk eshte i lire nga pasojat e zgjedhjes se vet. Se kur trushplarja arrin deri tek intelektualet, e keqja eshte prapa deres
Nuk eshte kaq personale. Madje edhe po te ishte ne dukje per shkak te mungeses se aftesise artikuluese, eshte detyra e intelektualit te gerrmoje arsyet strukturore e jo te mjaftohet me vezhgime kaq siperfaqesore. Cudi qe nuk te shqeteson arbitrariteti, paligjshmeria etj. probleme qe e kane shoqeruar kete prishjen, pa u futur te motivet.
Tani na trego pse dije kaq shume mbi zhvillimin e IT-se ne Shqiperi dhe ku mund te gjeje me shume materiale. Faleminderit.
Fatma,
Se nuk kemi pasur kohë ta lexonim këtë çarçafin, por ia paske ngopur mirë!
Kur na përmendni mësimet e Enver Hoxhës, përse nuk iu referoheni gjë bëmave të tij, përshembull atë ç’ka bëri Enver Hoxha më 1967-ën kur shkatërroi gjithë memorien historike të këtij vëndi, por na përsërit propagandën bajate me “arrnime çorapesh” sikur ky të ketë pasur vërtet ndonjë sensibilitet human? Përse keni frikë t’ia përmendni krimet reale, por ndërtoni nga hiçi një “reductio ad Enverum” me shpresën se kështu përbaltni të tjerët në debat, si për t’i quajtur “Enverist”? Nuk e di nëse e ke gjë taktikë apo kaq kupton, por sido që të jetë, është argument i ludhur. (Needs to be retired.) Kurse për atë që medemek po bëjmë politikë ngase i kemi zilinë Ramës nuk po flas fare. (But, that needs to be retired also. Psenë ta shpjegojë herë tjetër.)
Tani për t’u kthyer tek çështja, dhe për aq sa ka vlerë të shpjegohet. Ndërtesa para se të jetë pjesë e teatrit si art, është pjesë e qytetit. Ashtu siç thoni ju, teatri, si art, ndoshta mund të qëndroj pa këtë ndërtesë, por qyteti me siguri humbet. Sepse qyteti e mban memorien tek monumentet e veta, aq më tepër në një kryeqytet. Janë ato, monumentet, që e ankorojnë në hapësirë dhe në kohë. Në sytë e tu ky mbase nuk është kështu, dhe kjo ndërtesë nuk ishte monument, por në realitet është. Sepse është diçka e provuar me mijra herë në histori. Nuk ka nevojë ta them as unë as ju, Por edhe insistimi juaj për të ndërtuar ATY, vetëm sa e konfirmon këtë.
Ndërkohë, njeriu i zakonshëm nuk është se ecën gjë në rrugë me enciklopedinë e artit teatral në xhep, por ecën dhe orientohet me memorien që ka për qytetin dhe vëndin e tij duke e konfirmuar këtë edhe me praninë fizike. Monumentet janë prania fizike e Kulturës sonë, me K të madhe.
Ndaj monumentet nuk preken. Ky duhet të ishte standarti i shoqërisë, që ne nuk e kemi.
Kryeneçësia e Ramës është një shkak i terrorit, pa dyshim, por jo shkaku i vetëm. Mendoj se shembja e Teatrit mund dhe duhet të vendoset edhe në kontekstin e zhvillimeve në vend këto 12 muajt e fundit. Që nga “zgjedhjet” lokale të para një viti ku shumica e shqiptarëve – 80% – i treguan GISHTIN Ramës dhe rilindasve të tij dhe deri te protesta qindramijëshe e presidentit e para pak javëve një gjë ka filluar të duket hapur: që shqiptarët ua kanë vënë vizën Ramës dhe socialistëve. Si bojkotimi masiv i zgjedhjeve lokale ashtu edhe protesta e thirrur nga presidenti janë manifestime të hapura të vullnetit politik të ndryshuar të shqiptarëve. Koha për të vetëquajturit rilindas socialistë tani ecën mbrapsht dhe ata në mos e dinë, e ndiejnë këtë. Provokimet ndaj opozitës për ta shtyrë drejt gafave si bojkotimi i zgjedhjeve apo dhuna fizike, frikësimi dhe terrorizimi i popullit me ligje represive (epidemia u erdhi si me porosi), trashja e zërit dhe dora e fortë janë rrugëdalja që u ka ngelur rilindasve socialistë për të ndryshuar rezultatin e zgjedhjeve të ardhshme në favorin e tyre; diskretitimi dhe dështimi i qeverisjes socialiste është i tillë sa, përveç dhunës, asgjë tjetër nuk u ecën më, as propaganda orvelliane, as gogoli i Berishës, as “ne jemi të përzgjedhurit e Evropës dhe të Amerikës”. Shembja e Teatrit është vetëm dhunimi (më saktë: përdhunimi) i radhës.
Besoj se në retrospektivë të katër viteve të mandatit të dytë Ramës, zgjedhjet e Qershorit 2019 dhe bojkotimi masiv i tyre nga shqiptarët kanë për të qenë momenti vendimtar që vendosi dhe do të vendos rrjedhën e ngjarjeve deri sa socialistët e Ramës të largohen nga pushteti. Si moment historik dhe për nga efektet në vazhdim, zgjedhjet e qershorit 2019 ngjajnë me referendumin e kushtetutës në 1994 dhe refuzimin e saj nga shqiptarët, që ishte edhe pika e kthesës në qeverisjen e demokratëve dhe Berishës të viteve ’90. Tronditja që shkaktoi humbja e referendumit dhe sinjali i qartë që demokratët e kishin humbur shumicën bashkë me intrasigjencën e Berishës për ta pranuar këtë ndryshim në vullnetin politik të shqiptarëve sollën më pas represaljet që shkuan deri në terror policor, manipulimin e zgjedhjeve të ’96-ës dhe katastrofën më vonë të ’97-ës. Nuk dua të them se konteksti është njësoj sot si në mesin e viteve ’90, as se ngjarjet do të zhvillohen njësoj në muajt në vazhdim, por disa paralelizma janë të dukshme dhe që klasa politike shqiptare duhet të jetë e ndërgjegjshme se në çfarë drejtimi mund të ecin punët, nëse vazhdohet si në muajt e fundit.
Për t’u kthyer te Teatri Kombëtar dhe mbrojtësit e tij, mund të thuhet se koha tani punon për ta; harbutëria dhe pabesia e Ramës me shembjen e Teatrit i kanë bërë tre kërkesat e tyre të panegociueshme dhe të pashmangshme për çdo qeveri jo-socialiste:
– Vendosjen para drejtësisë të Ramës dhe Veliajt për shkatërrimin e paligjshëm, arbitrar të Teatrit.
– Shembjen e teatrit të ri që Rama kërkon të ndërtojë mbi tokën e Teatrit Kombëtar ashtu siç u shemb monumenti i Enver Hoxhës nga sheshi që nuk mbante emrin e tij.
– Ngritjen e Teatrit Kombëtar prapë aty ku ishte dhe njësoj siç ishte.
– Ngritjen e Teatrit Kombëtar prapë aty ku ishte dhe njësoj siç ishte.
Hahaha. Ju rekomandoj te merrni ndonje tulle pa humbur kohe nga ndertesa e vjeter per ADN qe ta perdorni per klonim.
E perfytyroj qe tani se si Rama nderton aty nje ndertese me 15 kate dhe ju me te marre pushtetin e prishni ate dhe nderton perseri nje theater si bisht miu ne vend te tij.
Pse s’behet Shqiperia pyesim pastaj ne qe ketej larg nga Mergata e Qyqeve.
Gjëndja ekzistuese e Teatrit është e mirëdokumentuar. Kishte më shumë se dy vjet ndërtesa në dorë të Aleancës. Nuk e morën në dorë për të fjetur.
E di që për ndonjërin Aleanca është vetëm një grup protestuesish dhe artistësh të dështuar. Po më mirë kështu. Nënvlersojini.
Lutem mos bëni shkëmbime dhe batuta me natyrë personale te kjo hapësirë – e cila nuk ofrohet për dëfrimin dhe as për ngushëllimin tuaj. Jeni të mirëpritur të sillni mendimet tuaja për temën dhe të debatoni me njëri-tjetrin, por jo për gjë tjetër. Tema dhe komentet do të mbeten këtu edhe për shumë vjet; me qindra në mos mijëra lexues do të vijnë për ta konsultuar (kjo ndodh rregullisht me tema të tilla). Ju falënderoj për mirëkuptimin dhe që nuk do t’i përgjigjeni këtij komenti; sikurse ju falënderoj për seriozitetin me të cilin keni komentuar deri më tash – kontributet tuaja janë të vyera dhe nuk do të shkojnë kot.
Kane te drejte ata qe thone se nuk behet matje force me qeverine, sepse qeveria fiton. Do shtoja eshte e kote pa pasur ne plan nje revolucion, kryengritje apo lufte civile, ku qeveria mund te permbyset.
Qeveria fiton edhe me terror psikologjik, meqe terrori psikologjik eshte arme efikase kunder moralit te kundershtareve/ qendrestareve dhe nuk shkakton deme fizike.
Gjithe ato betime qe rruspat e rruspijeve duhet te kalojne mbi trupat e filanit dhe fistekut para se te prishin teatrin, ne stil melodramatik, jane vete arme terrori psikologjik. Ne fund te fundit aty s’kishte armiq, ku thirrjet per qendrese deri ne veteflijim alla Oso Kuka, te kene efekte te tjera, perpos terrorit mbi pergjegjesit morale e materiale te shembjes.
Ne dy vjet, nuk u artikulua asnje argument i mirefillte pse duhej perdorur forca per te mbrojtur teatrin nga shembja. Si cdo gje e ngjashme, pa asnje argument te mirefillte e bindes pse duhej perdorur forca, edhe ky rast pati te njejtin fund.
Pavaresisht vemendjes dhe jehohes nderkombetare qe shkaktoi, mes shqiptareve ky ishte nje fakt shume lokal dhe profesional, pra nuk arriti te kthehej ne nje fakt kombetar apo publik, perpos rreshtimit te zakonshem qe shkakton politika ( po e dine te gjithe qe keto nuk jane rreshtime me karakter publik, persa kohe qe partite e strukturat e tyre jane tashme shume private dhe pak publike).
Ne flasim lirisht per diktature dhe niveli i autokracise eshte realisht i frikshem persa kohe qe deputeteve ( mbrojtesve te oligarkise) u behet rreshtore, mengjes, dreke, darke.
Por, te kercenosh monopolin shteteror te forces dhe te marresh pergjigje force, nuk eshte demostrim se shteti eshte autokratik, por eshte demostrim qe kercenuesi nuk din cfare po ben dhe po merr me qafe njerez te tjere.
Pra, pa shtruar nje argument bindes per kryengritje popullore, revolucion apo lufte civile, thirrjet per mbrojtje me force ose jane naive ose jane keqdashese, sepse prodhojne nje perfitim x,y,z mbi gjakun apo hundet e thyera te protestuesve.
Dies Irae,
sfida e mbrojtësve të Teatrit nuk ishte sfidë kundër shtetit por kundër Ramës që e kishte vënë në kokë prej 20 vitesh shembjen e Teatrit. Sfidë kundër shtetit do të ishte sikur Gjykata Kushtetuese të kishte gjykuar si legjitim vendimin për shembjen e Teatrit ose nëse rezultati i një referendumi të kishte qenë pro rrëzimit të godinës. Atëhere po, kundërshtimi i qëndrestarëve do të ishte sfidë kundër shtetit dhe i dënueshëm, por qëndresa e deritanishëme është kundërshtimi me mjete demokratike i një vendimi arbitrar dhe të paligjshëm të marrë nga një kryeministër maniak, që e keqpërdori shtetin si vegël për të nxjerrë fiksimin e tij.
Thirrjet per qendrese nepermjet forces fizike kulmuan ne thirrje per veteflijim. Keto mua nuk me duken kundershtime me mjete demokratike, por thirrje te deshtuara per dhune. Ti i sheh si demokratike, por ato rezultuan te tilla, thjesht sepse askush nuk i degjoi thirrjet per dhune.
Askush nuk i degjoi sepse mungonin perberesit politike, duke filluar nga pamundesia e kauzes te ishte publike ( ngeli lokale e profesionale) tek paarsyeshmeria e dhunes etj.
Per ta thjeshtuar; ti e une mund te bejme thirrje per dhune duke kerkuar nje kryengritje popullore apo revolucion demokratik kunder autokracise e oligarkise. Njerezit mund te thone, keta jane te lajthitur apo bombastike, por ti argumentin e ke, eshte legjitime te rrezosh me dhune nje tirani apo te rezistosh me force ( packa se mund te humbasesh) .
Kurse ketu u kerkua qe njerezit te flijoheshin ose vdisnin ne nje rezistence per mosshembjen e nje objekti. Ne rast se ky objekt nuk do te ishte shembur atehere ky koalicion njerezish do te vazhdonte jetesen e vet ne po te njejten autokraci apo oligarki te cilen akuzojne.
Pra ketu kemi te bejme me dicka meskine, persa kohe qe nje ndertese teatri eshte fare e paperfillshme kur behet fjale per demokracine, ligjin e kushtetutshmerine. Revolucioni freng, si fillesa e demokracise, ligjit e kushtetutshmerise, solli si pasoje luftera qe u zgjaten me Napoleonin dhe dogjen gjithe Europen nga Moska ne Lisbone.
Kurse ne ketu i kemi vene vizen demokracise, ligjit e kushtetutshmerise per nje ndertese.
Imazhi qe la kjo proteste 2 vjecare nuk ishte aspak ai i nje beteje per demokracine, ligjin e kushtetutshmerine, por i dy pale aktoresh, ca pro qeverise e ca kundra, me te cilet u rreshtuan aktitekte e intelektuale te ndryshem si dhe forca politike.
Ky imazh as nuk rindertohet dot nga post-protestat sepse del shume fallso.
Të kuptoj se çfarë do të thuash; në një situatë të caktuar/të tendosur/të dreqosur politike ekziston një pikë kritike kur një protestë, e nisur si një protestë kulturore jo-politike dhe lokale, mund/duhet të shndërrohet në një protestë politike dhe kombëtare kundër qeverisë apo sistemit, pra të bëjë një hop sasior dhe cilësor për të pasur sukses jo vetëm në qëllimin e saj, por edhe për të eliminuar shkaqet që çuan në protestë në radhë të parë. Mbrojtësit e Teatrit nuk e pretenduan këtë rol – për arsyet dhe mundësinë praktike mund të debatojmë gjatë – por që ata i qëndruan besnik qëllimit të tyre modest, kjo vetëm sa e bën më të respektuar kauzën e tyre. Ndërsa thirrjet për vetëflijim nuk i drejtoheshin të tjerëve, por ishin auto-referenciale (ka ndonje fjalë shqip për këtë?), ndoshta një shenjë dëshpërimi kjo e pjesëmarrësve.
Edhe diçka të fundit. Beteja nuk ishte aspak midis “dy palë aktorësh, ca pro qeverisë e ca kundra”; kështu u mundua qeveria dhe mediat pranë saj për ta paraqitur protestën. Protesta ishte dhe është e mbrojtësve të Teatrit kundër një vendimi arbitrar dhe antiligjor të një njeriu të vetëm me pushtet dhe, edhe pse protesta ishte e kufizuar te një temë e vetme, mbrojtjen e Teatrit, ajo në modestinë e saj ngelet edhe një betejë shumë e fisme për demokracinë, ligjin e kushtetutshmërinë në Shqipëri.
Per imazh te tille, qeveria nuk u mundua aspak, sepse me shume ishin me qeverine sesa kunder. Debati u fokusua tek ceshtje te natyres teknike e memuaristike, keshtu qe publiku u perjashtua me detyrim-percaktim.
Deklaratat per veteflijim ishin vetjake, po normalisht kur veteflijohet Jezusi, mbijne edhe martiret qe e emulojne.
Qe gjithcka ishte dhe eshte gabim e tregon evolucioni post-shembje, tashme te gjithe duan te rindertohet si ka qene me materiale te mira, kuptohet. Pra gjithcka rrotullohet rreth nderteses dhe materialit te idhullit ( mund te jete prej druri, por mund te jete edhe prej ari). Normalisht edhe opozita e beri premtimin qe sapo te marre pushtetin do e rindertoje si ka qene.
Ne rast se Rama pranon ta rindertoje , aleanca e permbushi qellimin dhe mund te shperbehet lirisht, duke pohuar se Rama nuk qenka edhe aq autokrat ne fund te fundit.
Do thuash ti, edhe minatoret ngrihen per rrogat e tyre, edhe sindikatat per veten e tyre, studentet per veten e tyre, pse aktoret nuk u ngritkan dot thjesht per veten e tyre ?
Qendron, po ama nese minatoret nuk korrin sukses me rrogat e tyre, nuk e ka fajin populli qe nuk del me ta.
Nqs vepron si grup interesi, mos e ngaterro popullin ne telashet e tua, shume-shume shpreso tek simpatia e popullit per ceshtjen tende.
Me vjen keq qe po ua prish tripin disave por shumica derrmuese e qytetareve kane qene kunder prishjes. Kjo ne cdo klase, profesion apo nivel kulturor. Dhe jo, nuk kane qene indiferente. Nje kauze qe e ka popullaten indiferente vdes brenda 2-3 ditesh. Kjo kauze ka zgjatur pa nderprerje 2 vjet e 3 muaj dhe vazhdon akoma. Ne nje kohe te gjate njerezit kane qendruar aty 24 ore me tre turne. Nuk mund ta quash nje popullate indiferente kur teatri rrethohet nga 300 police dhe populli e mbron ate madje edhe ua rimerr (flas per perpjekjen e pare te qeverise per ta marre teatrin).
Ne kemi demokraci perfaqesuse(te pakten ne leter).Anetaret e keshillit bashkiak jane te zgjedhur nga populli dhe jane te autorizuar nga populli te marrin vendime ne emer te tij .Obviously nje pjese e popullsise kane ndjenja te forta per mosprishjen e teatrit te cilat I kane bere te ditura.Po per pjesen qe ndihet se Tiranes I duhet nje teater I ri?A nuk jane edhe ata popull mendimi I te cileve duhet marre parasysh apo popull konsiderohen vetem ata qe mendojne si ne?
Po, një teatër i ri duhet sigurisht, askush nuk është kundër tij. Te Bulevardi i Ri ka sipërfaqje sa të duam jo për një por për njëqind teatro të rinj.
Kot ziheni : hidhini nje sy komenteve tek postimet në YOUTUBE (sot per sot, forumi i vetem i paanshem nderplanetar virtual) qe lidhen me teatrin dhe do shikoni se 2/3 (minimumi !) i tyre jane PRO (prishjes se teatrit dhe ndertimit te nje teatri te ri) dhe 1/3 KUNDER
Njihu me teknologjine i nderuar. Qeveria ka punesuar nje divizion me bote, njerez gjysem automat, gjysem gomere: botgamor, qe vetem komentojne ne facebook e youtube.
Nuk eshte problemi qe disa jane kunder disa pro, sic jane ketu, ca kunder ca pro dhe qe i kane bere komentet terkuze.
Do ishte goxha shpresedhenese qe personat qe jane pro dhe kunder te kishin disa parime qe te funksionin si emerues i perbashket. Psh: nuk po shprehem teatri por ndertesa qe ai perfaqesonte nuk duhet te prishej per shkak te vlerave historiko-kulturore sociale arkitekturore. Per hir te historise te perdhosur te qytetit nuk duhet te prishen me ndertesa qe lidhem me historine sepse eshte kthyer Tirana ne qytet patatinash. po i fshihen edhe ato pak gjera autentike. E dyta: nuk mund te biem te gjithe dakort dreqi e mori, qe menyra prepotente e prishjes ishte e papranueshme? Pse ata qe ishin kunder etiketohen me Ata te PD-se? Vetem se kauza mbeshtetet nga opozia nuk do te thote qe te gjithe jane me PD-ne.
Nese ai teater, ashtu sic ishte, terhiqte edhe shtresen e varfer (kishte raste te shihje shfaqje me 300ALL/2Eur), tek ndertesa fringo dhe me drita vezelluese e teatrit me te bukur qe e ka ndertuar nje nga starkitektet me te mire te botes harrojeni qe te shkojne te shohin shfaqe keto shtresa.
Edhe dicka tjeter, rruga e ashtequajtur pedonalja (shetitore) do rikthehet me trafik autoveturash sepse eshte ne gjurmen e unazes se vogel.
Per ti dhene ajer qendres dhe sidomos Blvd i cili eshte i mbingarkuar me trafik nuk do ishte e udhes te ndertohej diku tjeter? Se ky eshte nje tjeter mit, qe ata qe nuk duan te shembet nuk duan teater. JO mor zoteri. Te ndertohen teatro ashtu sic po ndertohen kulla qendrash tregrtare. Por kjo kam frike se nuk i hyn nepune oligarkeve qe kane kapur per bolesh politikanet tane.
Durimpaku, çudi se, “për kuriozitet”, i kam hapur disa prej profileve qe komentojne në YouTube dhe rezultojne të jene regjistruar aty prej vitesh: milet i thjeshte (botgamor, thua ti) qe ngazellohet tek komenton në jutub pa teklif, e jo buzeholle si puna ime apo jotja, qe komentojme në faqe të tilla intelektuale.
Ja kshu kshu…
Jane punonjes administrate. Po duhet ti themi atij tipit qe ben nga keto analizat e rrjeteve sociale se mos ka nge te merret me kete.
https://www.dw.com/en/serbian-government-trolls-in-the-battle-for-the-internet/a-37026533
“Se nuk kemi pasur kohë ta lexonim këtë çarçafin, por ia paske ngopur mirë!”…..etj,etj, e terci -verci.
L.A., te paskan lene nervat ! Aq sa paske humbur dhe sjelljen e mire qe te ka karakterizuar si askush tjeter.
Nese do ta kthejme ad hominem , Ok, per mua do ishte si nje stervitje. Po nese do te bisedosh si njeri i edukuar, te lutem para se te kthesh pergjigje perpiqu te kuptosh cfare thote tjetri. Se ju te indoktrinuarit e keni kete problem, qe propagandoni ne vend te debatoni.
Dhe te kujtoj se nuk pres nga ty te me thuash se cfare duhet te them.
Ok, shoku?