nga Gresa Hasa

Një grua është hedhur nga kati i tretë i ballkonit në qytetin e Fierit. Është paradite. Ende si kam hapur mirë sytë. Natën e shkuar gjumi më zuri vonë. Po shihja një dokumentar për një piktor francez të shek. të XX për të cilin s’kisha asnjë interes, megjithatë më pëlqente mënyra se si më rrëfehej jeta e tij. Ishte krejt e mërzitshme. Zgjedhja e duhur për të të marrë gjumi ngadalë e për të mos t’u ngarkuar koka me kurrfarë informacioni. Fërkoj sytë dhe lexoj sërish: ‘‘Një nënë 29-vjeçare ka tentuar të kryejë vetëvrasje sot në orën 10.10‘‘. Shoh orën. Kjo e fundit shënon 10.40. Lajmin e bën të ditur në faqen e saj personale në Facebook një gazetare nga qyteti i Fierit, shoqëruar me tri fotografi ku duket një pallat i madh me ballkone bojëqielli, dyqane të kyçura me qepen dhe disa policë që presin. Nuk e di se ç’presin. Ndonjë urdhër mbase? Të përfundojnë detyrën e të kthehen në shtëpi? Është e diel sot. Paçka se të dalësh në punë për të zbardhur një vetëvrasje duhet të jetë fort pështjelluese në çdo ditë të javës. Një shikim më i hollësishëm më bën të mendoj se policët nuk po presin asgjë. Thjesht po rrinë aty. Përkarshi tyre disa veta, me siguri fqinjët, vështrojnë me keqardhje oborrin e rrethuar nga shiriti i verdhë ku shkruhet: “SKENË KRIMI – MOS KALO!”. Në tokë, një palë shapka. Njolla gjaku. Jo shumë. Mjaftueshëm sa për të krijuar idenë se ka ndodhur diçka e pakëndshme. Të ketë vdekur gruaja? Nga dritarja e dhomës time dëgjohet zëri i një burri që i kanoset plot mllef dikujt. “Po ky tipi…”, mendoj, “Si mund të bërtasë njeriu kështu të dielën paradite?” Me siguri dhe ai ka menduar të njëjtën gjë sepse britmat u shuan menjëherë për t’u zëvendësuar nga e lehura e një qeni çka bëri që maçoku im t’i përvidhej vrik dritares. Ҫ’frikacak! Po gruaja që u hodh nga ballkoni ka patur frikë? A ka frikë njeriu pasi e ndan mendjen që t’i jap fund jetës? Pse nuk e kishte ndaluar dikush atë? Të kishte qenë vetëm fare në shtëpi? Po fëmija? A e kishte parë ai ose ajo skenën? Të lehurat e qenit jashtë dritares bëhen të papërballueshme. Ngrihem. Ndez ekspresin e kafesë dhe pres. Kjo është aroma që dua më shumë në mëngjes. E bën shtëpinë të ngrohtë e të rehatshme. Kafeja e nxehtë ma përshkon gurmazin ngadalë dhe prehet në stomakun bosh. Kam frikë se po bëhem e varur prej saj. S’më duket gjë e mirë kjo. Mendoj se varësia nuk është asnjëherë e mirë, pavarësisht subjektit që e provokon atë, qoftë kjo kafeina apo ndonjë bukurosh që adhuron Leonard Cohen njësoj si ty. Maçoku më fërkohet nëpër këmbë. Duhet ta ushqej. I hap një nga pakot që ai ka më qejf. Një turli me mish pule. Ky mund të jetë informacioni më kot në botë këtë të diel, por maçoku im duket qenia më e lumtur teksa lëpihet e s’ngopet me konservën e prodhuar apostafat për turirin e tij simpatik. Besoj që njerëzit duhet të bëhen kureshtarë për një maçok që lumturohet pasi ha vaktin. Një maçok i lumtur është një shpresë e ripërtërirë. Do duhej të ishte kështu. Gruaja për të cilën gazetarët me shumë gjasë do të kenë mprehur lapsin për ta përshkruar në mënyrën më joprofesionale, nuk më shqitet nga mendja. Më kujtohet që vite më parë pata dëgjuar në një emision në radio se lajmet apo ngjarjet e para që na ofrohen sapo çelim sytë ndikojnë në humorin tonë përgjatë gjithë ditës. Të jetë e vërtetë kjo? Ku i dihet?! Mbase. Dal në ballkon dhe vijoj të rrufis kafenë. Sot bën vapë në Tiranë. Zagushi. A mund të vdesë direkt dikush që hidhet nga një lartësi jo fort e madhe si kati i katërt i një ndërtese? Ngrihem në majë të gishtave dhe vështroj bahçen e komshijes së katit të parë. Kam frikë se jo. Kam frikë se ajo që pason duhet të jetë një dhimbje shkatërruese. Ideja më shkakton mornica në trup. Çuditërisht nuk e përfytyroj dot gruan e panjohur të vdekur. Në kokën time ajo shfaqet e gjallë dhe e bukur, mbathur me një fustan nate të bardhë. Flokë në ngjyrën e prushit, të lëshuara, dhe një shikim të trishtë.  Më është e bukur sepse shikimi i saj është i vërtetë. I kam dhënë një fytyrë tashmë, ashtu pa ndonjë qëllim konkret. Kujtohem që Dino Buzzati ka një tregim te vëllimi i “Gruas me flatra” për një “Vajzë që bie…”. Gruaja e re e Buzzati-t është një 19-vjeçare që përshkon teposhtë katet e njëpasnjëshme të një qiellgërvishtësi. Fluturimi i Martës (kështu e ka pagëzuar Buzzati vajzën e tregimit) është rrokopuja fatkeqe dhe naive e një reje në morinë e shumë të rejave që bien si ajo, pasi përplasen me shkëlqimin fals të qytetit të madh me drita, aty ku gjenden burrat e fuqishëm dhe gratë akoma më të fuqishme, gëzofrat dhe violinat, veturat ngjyrë oniksi, reklamat fosforeshente të kabareve, portikët e pallateve të zbërdhulët, shatërvanët, diamantet, kopshtet e moçëm të heshtur, festat, dëshirat, dashuritë dhe mbi të gjitha, magjepsja tronditëse e mbrëmjes që të bën të ëndërrosh për madhështinë e ngadhënjimin[1]. Fieri nuk është një qytet i tillë pavarësisht se ka pallate të mëdhenj si ky nga i cili u hodh gruaja e re sot. Kjo puna e shkëlqimit dhe madhështisë është çështje perceptimi që formësohet nga makineri moderne torture si televizioni dhe media sociale. Vallë, si e ka parë kjo grua e re në Fier, gjithashtu nënë, veten e saj në pasqyrë? Si të ketë qenë nga gjendja ekonomike? Apartamentin ta ketë pasur të vetin apo me qira? Të ketë qenë e punësuar? Të ketë pasur bashkëshort ose të dashur? Po ëndrra? Dëshira? Plane? T’i kishin shteruar të gjitha, të gjitha?

Një artikull i Gazetës Shqip në korrik të këtij viti paraqet disa shifra alarmante nga INSTAT-i mbi vetëvrasjet në të gjithë Shqipërinë për vitin 2016.[2] Me sa duket, te ne numri i vetëvrasjeve e tejkalon atë të vrasjeve. Ne kemi hyrë në vitin e pestë të Rilindjes që po na garanton qeveria kudo, në arsim, në punësim, në mirëqenie dhe lumturi. Pse njerëzit e vrasin veten me këtë ritëm këtu? A thua që mirëqenia e madhe të shkaktojë depresion? Ne po rilindim por s’jemi bërë akoma Suedi. Legjendat urbane më thonë se vendet skandinave kanë shifra shqetësuese të vetëvrasjeve dhe ndërsa shkruaj, nuk kam as dëshirë dhe as vullnet për t’i verifikuar këto legjenda me fakte konkrete. I avitem bibliotekës dhe nxjerr prej aty librin e Buzzati-t. Rilexoj tregimin për Martën, që mbyllet me një çift të cilët kthejnë gllënjkën tjetër të kafesë pasi komunikojnë me sho-shoqin se nuk e shquan dot siluetën e saj teksa plandosej në tokë si shumë të tjera. Shoh që e paskam mbaruar kafenë. Kam dëshirë të pi një tjetër por ndoshta është më mirë që përpara të ha diçka. Në kuzhinë gjej dy copa keku me mollë që ma bëjnë me sy e ndërsa nis të mbllaçitem në këmbë duke bërë pis pllakat që më vonë do t’i laj vetë, përhumbem te një tjetër tregim i shkurtër i Buzzati-t që po e ndaj edhe me ju.

ENIGMË QENI

‘‘Kur mua, qenin, më nxjerrin shëtitje, përballë atij pallatit të madh me shtatore, xhamllëk, kulla e kupola në sheshin aty pranë, shoh shpeshherë një lloj kamioni shumë të bukur me ngjyrë të zezë, gjithë lajlelule, ndaluar mu para portës së madhe. Përreth ka një turmë njerëzish. Dhe, papritmas, nga porta dalin katër burra që mbajnë mbi sup një arkë të gjatë, pa të shkruara sipër. Edhe kjo arkë është shumë e bukur, fund e krye e stolisur. Dhe njerëzit e vështrojnë, ndërkohë që katër burrat e vendosin me kujdes në kamionin aq të bukur. Ҫ‘të ketë brenda? Vëmendja e publikut, madhështia luksoze, solemniteti i veprimeve të lënë të mendosh se arka përmban diçka jashtëzakonisht të vyer, ushqime të rralla e të moçme, gjithsesi gjëra për të ngrënë, ndryshe s’kish si të shpjegoheshin gjithë ato ceremoni. Pastaj, ndërsa arka misterioze vendoset në kamion, kam vënë re se disa nga të pranishmit, sidomos gra, shpërthejnë në dënesa. Edhe kjo të shtyn të besosh se është fjala për ushqime të zgjedhura e të shijshme. Tek shohin që i shpien tej, ata më grykësit dëshpërohen kaq shumë sa nuk arrijnë t’i mbajnë lotët.

Ja konkluzionet ku do të të çonte thjesht gjykimi i shëndoshë. Por njerëzit janë ca tipa shumë të çuditshëm. Ec e gjeje ti se çfarë mbyllin në ato sëndukë të mrekullueshëm dhe pse i lënë t’ua marrin kështu, mu para hunde, pa bërë asnjë qëndresë. Qajnë si viça, por s’luajnë as gishtin për ta penguar nisjen e tyre. Ҫ’njerëz të çuditshëm!‘‘[3]

[1] Buzzati, Dino. ‘‘Gruaja me flatra‘‘, fq. 43, ‘’Vajza që bie… bie’’, përktheu Zija Ҫela.  Shtëpia botuese ‘’Naim Frashëri’’, Tiranë 1993.

[2] http://gazeta-shqip.com/lajme/2017/07/05/vetevrasjet-ne-shqiperi-tre-here-me-te-larta-se-vrasjet/

[3] Buzzati, Dino. ‘‘Gruaja me flatra‘‘, fq. 42, ‘’Enigmë qeni’’, përktheu Dritan Ҫela.  Shtëpia botuese ‘’Naim Frashëri’’, Tiranë 1993.